Organizacja i jej

funkcjonowanie

Katedra Teorii Organizacji i

Zarządzania

Pojęcie organizacji

• Organizacja to system, którego uporządkowanie polega

na tym, że funkcjonalnie zróżnicowane części w

zasadzie współprzyczyniają się do powodzenia całości, a

powodzenie całości jest istotnym warunkiem

powodzenie części (J.Zieleniewski, T.Kotarbiński- polscy

prakseologowie)

• Organizacja społeczna jest to system, którego

uporządkowanie polega na tym, że funkcjonalnie

zróżnicowane działania ludzkie wykorzystują,

przekształcają i zespalają w sposób celowy zasoby

kapitałowe, ideowe i naturalne, pozostając we

wzajemnym oddziaływaniu z innymi systemami

działalności ludzkiej i zasobami otoczenia (W. Bakke)

• Organizacja jest wielością części, z których każda dąży

do osiągnięcia szczególnego celu, które utrzymują się

dzięki wzajemnym powiązaniom, jednocześnie

przystosowując się do środowiska zewnętrznego i przez

to utrzymując stan wzajemnego powiązania części (Ch.

Argyris)

Katedra Teorii Organizacji i

Zarządzania

Organizacje są zespołami ludzi,

rozmyślnie tworzonymi, utrzymywanymi

i zmienianymi dla realizacji określonych

celów (E. Etizioni)

Charakteryzują się:

• Podziałem pracy, władzy i przepływu informacji,

które nie są przypadkowe ani tradycyjne, lecz
rozmyślnie zaplanowane, aby służyły realizacji
określonych celów,

• Obecnością jednego lub więcej ośrodków władzy,

które kontrolują zgodne wysiłki organizacji

• Substytucyjnością

personelu,

tzn.

osoby

niezadowalające mogą zostać usunięte, a ich
zadania

powierzone

innym.

Przesunięcia

personelu mogą się odbywać także przez awanse i
oferty innych stanowisk

Katedra Teorii Organizacji i

Zarządzania

Właściwości organizacji

• Celowość – istnienie celu lub celów

przyjętych do osiągnięcia przez całość

• Złożoność z dających się określić części,

powiązanych ze sobą i funkcjonalnych wobec
całości, aczkolwiek posiadających własne,
partykularne interesy

• Odrębność części i całości w stosunku do

otoczenia, a jednocześnie powiązanie tych
części i całości ze składnikami otoczenia

Katedra Teorii Organizacji i

Zarządzania

Wieloznaczność pojęcia

„organizacja”

• Atrybutowe rozumienia organizacji –

organizacja rozumiana w kategorii cech,
jakie można jej przypisać

• Rzeczowe rozumienie organizacji –

wyodrębniona fizykalnie całość

• Czynnościowe rozumienie organizacji –

proces tworzenia organizacji

Katedra Teorii Organizacji i

Zarządzania

Cechy organizacji

• Organizacje są systemami otwartymi
• Organizacje są systemami celowymi
• Organizacje są systemami szczególnie złożonymi
• Organizacje systemami ustrukturyzowanymi
• Organizacje są systemami hierarchicznymi
• Organizacje są systemami generującymi efekt

synergiczny

• Organizacje są systemami homeostatecznymi
• Organizacje są systemami adaptacyjnymi
• Organizacje są systemami z wbudowanym

mechanizmem samoregulacji

• Organizacje są systemami o wysokiej spójności

Katedra Teorii Organizacji i

Zarządzania

Modele organizacji

Model H.J. Leavitta
• Cele i zadania

(misja,

wizja, cele, strategia, zadania,
…)

• Ludzie

(postawy,

kwalifikacje, umiejętności,
predyspozycje, motywacja,
stosunki międzyludzkie,…)

• Technologia

(know-how,

wytwarzanie, przetwarzanie
informacji,..)

• Struktura

(hierarchia,

schematy organizacyjne,
zakresy czynności, instrukcje,
…)

Cele

Technologia

Struktura

Ludzie

Katedra Teorii Organizacji i

Zarządzania

Model organizacji

7 - S

Mc Kinsey’a

Sukces organizacji jest silnie determinowany „miękkimi” elementami

zarządzania

• Strategia (strategy)
• Struktura (structure)
• Sformalizowane

procedury (systems)

• Pracownicy (staff)
• Styl zarządzania

(style)

• Kwalifikacje

menedżerów (skills)

• Podstawowe wartości

(superordinate goals)

wartości

wartości

Cele organizacji

• Uniwersalnym celem organizacji jest dążenie

do maksymalizacji powodzenia

• Cel to antycypowany, przyszły stan jakichś

rzeczy pod pewnymi względami cenny i przez
to

wyznaczający

kierunek

i

strukturę

działania

• Typologia celów

> Cel(e) główny(e)
> cele pośrednie drzewo

celów

> cele uboczne

System celów – drzewo celów

Wartości

Wartości

naczelne

naczelne

Cel (e) główny

produkcja

Produkt I

technologia

rynek

kadry

operacja

Cele uboczne

zadanie

funkcja

Cele pośrednie II-rzędu

Cele pośrednie II-
rzędu

Paradygmaty problemu celów

• Paradygmat klasyczny – organizacja jest

instrumentem realizacji celów

• Paradygmat behawioralny – organizacja jest

systemem społecznym zdolnym do osiągania
celów

• Paradygmat systemowy – imperatyw

zaspokajania potrzeb otoczenia, przy
jednoczesnym uwzględnianiu możliwości
organizacji i oczekiwań jej uczestników

Funkcje celów

• Wskazówka dla działań uczestników

organizacji

• Umożliwienie i ułatwianie planowania i

koordynacji

• Ukierunkowywanie uwagi pracowników

niższych szczebli

• Podstawa formułowania standardów

mierzenia oceny

Katedra Teorii Organizacji i

Zarządzania

Sprawność działania

jako uniwersalna

miara służąca ocenie funkcjonowania

organizacji

• Klasyczne ujęcie sprawności

– Sprawność w znaczeniu uniwersalnym
– Sprawność w znaczeniu manipulacyjnym
– Sprawność w znaczeniu syntetycznym
– Sprawność w znaczeniu technicznym

• Sprawność w znaczeniu ogólnym jako

podejście wielokryterialne

Postaci sprawnego działania

• Ujęcie prakseologiczne postaci

sprawnego działania:

• Skuteczność - działanie jest skuteczne, jeśli prowadzi

do skutku zamierzonego jako cel (nie bierzemy pod

uwagę kosztu działania, tylko skutki oceniane

pozytywnie i przewidywane)

• Ekonomiczność (zwana gospodarnością) – stosunek

między wartością (cennością) wyniku użytecznego

(W) i wartością (cennością) kosztu (K) – W/K

• Korzystność - różnica między wartością (cennością)

wyniku użytecznego (W) i wartością (cennością)

kosztu (K) – W-K

• Żadnego działania nie można nazwać

sprawnym w sensie ogólnym, jeśli nie

jest co najmniej minimalnie skuteczne

Katedra Teorii Organizacji i

Zarządzania

Sprawność organizacji

• Koncepcja sprawności P.Druckera

• Sprawność – „robienie rzeczy we właściwy

sposób”; od menedżera oczekuje się, by
osiągał wyniki współmierne do nakładów
zużytych na ich realizację

• Skuteczność – to umiejętność wyboru

właściwych celów

• Żaden stopień sprawności nie zrównoważy

braku skuteczności

Wytyczne sprawnego działania –

dyrektywy sprawności

Cykl działania zorganizowanego (H.Le

Chatelier), jako dyrektywa niealternatywna

• Uświadomienie celów
• Planowanie działania
• Pozyskanie i rozmieszczenie zasobów
• Realizowanie planu
• Kontrola realizacji

Wytyczne sprawnego działania –

dyrektywy sprawności cd.

Wytyczne niealternatywne:

• Specjalizacja – uniwersalizacja
• Aktywizacja działania – minimalizacja

interwencji

• Kunktacja – antycypacja
• Potencjalizacja – pełne wykorzystanie

zasobów

• Koncentracja sił – dywersyfikacja działania

Literatura

• Teoretyczne podstawy organizacji i

zarządzania, red. K. Krzakiewicz,
Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w
Poznaniu, Poznań 2006, s 7 - 31