PSZENICA -

Triticum

Wykonał: Krzysztof

Harasim

CHARAKTERYSTYKA

• Pszenica (Triticum L.) - rodzaj zbóż z

rodziny wiechlinowatych. Pochodzi z
południowo-zachodniej i środkowej Azji.
Wyróżnia się około 20 gatunków pszenicy.
Oprócz jęczmienia jest najstarszym zbożem
chlebowym uprawianym od co najmniej 6
tysięcy lat. Zajmuje pierwsze miejsce w
światowej produkcji zbóż.

• Za przodka wszystkich uprawnych form

pszenicy uważa się obecnie diploidalną
pszenicę samopszę (Triticum monococcum)

OWOCE

• Owocem pszenicy są ziarniaki, które

zawierają duże ilości skrobi. Zawierają

najwięcej białka i glutenu ze

wszystkich gatunków zbóż. Dostarczają

one także organizmowi: estrogeny,

ryboflawinę, tiaminę, niacynę, karoten,

tokoferol. Bogata w związki mineralne

(sodu, wapnia, potasu, magnezu,

fosforu, siarki, żelaza) i witaminy B1,

B2, B12, D, E, K, PP.

ZNACZENIE GOSPODARCZE

ŚWIAT

• Jako surowiec chlebowy i paszowy ma

znaczenie strategiczne. Powierzchnia

światowych zasiewów sięga ok. 230

milionów ha,  z czego 2,5 miliona to pola

uprawne w Polsce. Najwyższe plony daje

uzyskuje się w Holandii (8,5 t/ha), a także w

Wielkiej Brytanii i Francji. W Polsce uzyskuje

się plony ziarna średnio na poziomie 3,5

t/ha. Uprawia się głównie pszenice ozimą,

gdyż formy ozime lepiej się korzenią,

wiosna wykorzystują wodę z zimowych

zapasów, lepiej plonują dając większe plony.

ZNACZENIE GOSPODARCZE cd.

POLSKA

• Największy udział w strukturze zasiewów występuje

w tzw. "zagłębiu pszenicznym" - regionie

wałbrzyskim i legnickim gdzie osiąga 42%.,

następnie w rejonach Żuław, Zamościa, Chełmna, i

Opola. Największe plony uzyskuje się na Pomorzu

Żuławach i Warmii oraz na Opolszczyźnie.

Najważniejsze obecnie gatunki to: pszenica

zwyczajna (Triticum vulgare), rozpowszechniona

obecnie na całym świecie w ogromnej liczbie

odmian uprawnych oraz pszenica twarda (Triticum

durum), zwana też pszenicą makaronową (ponieważ

jej mąka jest najlepsza do produkcji makaronów),

również występująca w wielkiej liczbie odmian.

SPOSÓB UŻYTKOWANIA

• Pszenica jest uprawiana na ziarno, które jest

zużywane w następujący sposób: 50 % idzie do
spożycia, 40 % na spasanie, ok.8 % na materiał
siewny i 2 % to straty. Głównym kierunkiem
użytkowania ziarna pszenicy jest przerób na mąkę.

• W czasie przerobu ziarna na mąkę czy kasze (kasza

manna) otrzymuje się cenny produkt uboczny -
otręby pszenne, źródło wielu wartościowych
składników odżywczych oraz substancji
balansowych, uważanych za czynnik zapobiegający i
łagodzący skutki niektórych chorób cywilizacyjnych.

WYMAGANIA KLIMATYCZNE

• Pszenica ma wymagania wodne na

poziomie 200- 240 mm przez cały okres

wegetacji., z czego na czerwcowy okres

(faza strzelania w źdźbło) powinno

przypadać 30% sumy opadów.

• Wysokie wymagania wodne spowodowane

są wysokim współczynnikiem

transpiracji(450-500) będący wynikiem

bogatego rozwoju masy liściowej.

• Pszenica charakteryzuje się średnią i niską

wrażliwością na niskie temp. znosi mrozy

do -

20

o

C

.

• Zarówno forma jara jak i ozima są

roślinami dnia długiego.

WYMAGANIA GLEBOWE

• Ma największe wymagania glebowe ze

wszystkich zbóż, dlatego uprawia się ją
kompleksach 1 i 2. Plonuje tam najlepiej i
najwierniej i zarazem najmniej zależnie od
warunków pogodowych. Na reszcie gleb
wysokość i jakość plonu  jest ściśle
powiązana z warunkami atmosferycznymi.
Pszenica jest wrażliwa na niedobory jonów
wapnia oraz nadmiar jonów glinu i manganu.

ODMIANY

• pszenica angielska (Triticum turgidum)

• pszenica karłowata (Triticum compactum)

• pszenica orkisz (Triticum spelta)

• pszenica perska (Triticum persicum, T. carthlinum)

• pszenica płaskurka (płaskurka) (Triticum dicoccum)

• pszenica polska (Triticum polonorum, T. polonicum)

• pszenica samopsza (płoskurnica, mochnatka) (Triticum

monococcum)

• pszenica szorstka (p. angielska) (Triticum turgidum)

• pszenica twarda (p. makaronowa) (Triticum durum)

• pszenica zwyczajna (Triticum vulgare)

Krzyżówka pszenicy z żytem nosi nazwę

pszenżyta (Triticosecale).

TECHNOLOGIA

Pod względem wartości technologicznej
odmiany podzielono na pięć grup
jakościowych i grupy oznaczono
literami:

•E - pszenica elitarna,
•A - pszenica jakościowa,
•B - pszenica chlebowa,
•K - pszenica na ciastka,
•C - odmiany pozostałe (w tym również
odmiany paszowe).

MODYFIKACJE

PSZENICY

 Poprawa cech

jakościowych

gen GPC-B1

• Przywrócenie aktywności „uśpionego” genu

GPC-B1który występuje naturalnie w genomie

pszenicy mogłoby podnieść poziom białka,

żelaza i cynku w jej ziarnie.

• Odblokowanie genu sprawiło by, że ziarno

będzie bogatsze w cenne składniki i szybciej

dojrzeje.

• By uaktywnić gen, wystarczyłoby skrzyżować

gatunki uprawne z dzikimi lub starszymi

odmianami pszenicy - bez stosowania

„nienaturalnych" metod inżynierii genetycznej.

Poprawa cech jakościowych

gen NAM-B1

• Gen ten odpowiedzialny jest za udział

białka w pszenicy.

• Naprawa uszkodzonej wersji

NAM-B1(odmiany pszenicy Triticum
turgidum) spowodowała by wzrost o
ok. 30% białka i niektórych
mikroelementów w ziarnie

Poprawa cech jakościowych

geny Nax1 i Nax2

• Są to geny odpowiedzialne za zwiększoną tolerancje

na zasolenie gleby. Jeden z nich reguluje zawartość

soli w korzeniach, a drugi w liściach rośliny.

• Można je zastosować do odmian pszenicy Triticum

durum (p. makaronowa). Pszenice te charakteryzują

się bardzo dobrymi cechami wypiekowymi ale z

powodu swoich wymagań uprawia się w strefach

ciepłych. Cecha tolerancji na zasolenie jest

szczególnie cenna w gorących regionach ziemi, gdzie

uprawy wymagają nawadniania. W takim klimacie

nawadnianie znacznie zwiększa wydajność upraw ale

jednocześnie przyczynia się do wzrostu zasolenia

gleby.

Pszenica jest

najpowszechniej uprawianą

rośliną na ziemi.

Wzbogacenie jej w większą

ilość białka czy

mikroelementów może

znacznie poprawić jej walory

odżywcze.

DZIEKUJE ZA

UWAGE