Choroby i trucizny 

w życiu człowieka

1. Definicja chorób

2. Rodzaje chorób

3. Definicja trucizn

4. Podział trucizn

5. Wpływ trucizn na człowieka

Zamknij

 

 

Definicja chorób

Choroba  -  jedno  z  podstawowych  pojęć  medycznych,  ogólne  określenie 

każdego odstępstwa od stanu określanego jako pełnia zdrowia organizmu. 

Choroba  polega  na  zaburzeniu  funkcji  lub  uszkodzeniu  struktury 

organizmu.  O  zaistnieniu  choroby  można  mówić  wtedy,  gdy  działanie 

czynnika chorobotwórczego powoduje przekroczenie zdolności organizmu 

do adaptacji, co z kolei wywołuje niepożądane, szkodliwe następstwa.

Czynniki chorobotwórcze:



czynniki fizyczne



starzenie się organizmu



uraz mechaniczny



uraz psychiczny



wada genetyczna



czynniki chemiczne (zatrucia)



czynniki zakaźne



czynniki środowiskowe

 

 

Rodzaje chorób

Choroby  pasożytnicze  (Parazytozy)  -  są  to  choroby  wywoływane  przez 
pasożyty.  Do  najgroźniejszych  pasożytów  w  Polsce  należą:  włosień, 
toksoplazma  i  tasiemiec  bąblowcowy.  Do  najczęściej  spotykanych:  inne 
tasiemce,  glista,  owsiki  i  giardia.  Aby  uniknąć  zarażenia  pasożytami, 
trzeba między innymi powstrzymać się od jedzenia surowego mięsa, myć 
owoce  i  warzywa  przed  jedzeniem  i  przestrzegać  podstawowych  zasad 
higieny  osobistej.  Pasożyty  atakują  różne  narządy  w  ciele  i  na  ciele 
człowieka. 

Do najbardziej rozpowszechnionych pasożytów należą:

•przywra krwi (atakuje krew),

•przywra płucna (atakuje płuca),

•włosień kręty (atakuje mięśnie),

•motylica wątrobowa (atakuje wątrobę),

•ogoniastek jelitowy (atakuje jelito cienkie),

•glista ludzka (atakuje jelito cienkie),

•świerzbowiec (atakuje stopy),

•włosogłówka (atakuje jelito grube).

 

 

Rodzaje chorób

Choroby zakaźne, choroby infekcyjne - grupa chorób ludzi, zwierząt i 
roślin, będących następstwem zakażenia ustroju czynnikiem zakaźnym 
i złamania sił odpornościowych organizmu (lub w odwrotnej kolejności) 
lub 

obecności 

w 

organizmie 

bioaktywnych 

toksyn 

(jadów) 

drobnoustrojów.

Do  niedawna  mianem  choroby  zakaźnej  określano  choroby 
wywoływane także przez robaki (np. owsica), pierwotniaki (np. malaria) 
i  małe  stawonogi  (np.  wszawica).  Obecnie  te  choroby  nazywane  są 
chorobami pasożytniczymi.

Choroba  zakaźna,  która  może  łatwo  przenosić  się  pomiędzy 
organizmami  (czy  to  ludzkimi  czy  zwierzęcymi)  w  sposób  pośredni  lub 
bezpośredni nosi nazwę choroby zaraźliwej.

 

 

Rodzaje chorób

Przyczyną chorób zakaźnych mogą być następujące czynniki:

•wiroidy zakażające tylko rośliny

•wirusy

•priony

•bakterie

•riketsje

•grzyby
Objawy  chorób  zakaźnych  są  różne,  są  zależne  od  patogenu  i  stanu  chorego. 
Większość  chorób  zakaźnych  cechuje  gorączka,  choć  nie  jest  to  regułą  (np. 
botulizm).

W rozpoznaniu dużą uwagę przywiązuje się do:

•objawów obiektywnych (ze względu na fakt, że wiele zarazków manifestuje w 
swoisty,  charakterystyczny  tylko  dla  siebie,  sposób  np.  czarna  krosta  -  wąglik; 
plamkowo-grudkowa  wysypka  powstała  w  jednym  "rzucie"  -  ospa  prawdziwa; 
rumień wędrujący - borelioza itd.)

•hodowli mikrobiologicznych

•badań serologicznych.

•czasem  stosuje  się  także  dodatkowe  badania  (RTG  klatki  piersiowej  w 
infekcyjnych chorobach płuc).

 

 

Rodzaje chorób

Choroby nowotworowe (łac. neoplasma) - grupa chorób w których 
komórki  organizmu  dzielą  się  w  sposób  niekontrolowany  przez 
organizm, a nowo powstałe komórki nowotworowe nie różnicują się 
w  typowe  komórki  tkanki.  Utrata  kontroli  nad  podziałami  jest 
związana  z  mutacjami  genów  kodujących  białka  uczestniczące  w 
cyklu komórkowym: protoonkogenami i antyonkogenami. Mutacje te 
powodują, że komórka wcale lub niewłaściwie reaguje na sygnały z 
organizmu. Powstanie nowotworu złośliwego wymaga kilku mutacji, 
stąd  długi,  ale  najczęściej  bezobjawowy  okres  rozwoju  choroby.  U 
osób z rodzinną skłonnością do nowotworów część tych mutacji jest 
dziedziczona.

 

 

Rodzaje chorób

Wyróżnia się następujące metody leczenia:

•chemioterapię

•radioterapię

•leczenie chirurgiczne

•hipertermię miejscową

Przed  leczeniem  nowotworu  za  pomocą  naświetlań  wskazane  jest 
zdeponowanie spermy w specjalnych bankach spermy. Pozwoli to na 
posiadanie  w  przyszłości  własnego  potomstwa,  nawet  po  leczeniu 
onkologicznym.

Rodzaje nowotworów: 

•nowotwór łagodny (neoplasma benignum)

•nowotwór złośliwy (neoplasma malignum) 

•nowotwór anaplastyczny (neoplasma anaplasticum)

•mięsak (sarcoma)

•rak (carcinoma)

•potworniak (teratoma)

•nowotwór miejscowo złośliwy

 

 

Definicja trucizn

Trucizna  -  substancja  organiczna  lub  nieorganiczna,  która  po  dostaniu 
się do organizmu powoduje objawy chorobowe, inne niekorzystne zmiany 
w organizmie lub śmierć. Może to być ciało stałe, ciecz lub gaz.

Stwierdzenie czy dana substancja stanowi, czy nie stanowi trucizny, jest 
trudne, bowiem niemal dla każdego związku chemicznego można określić 
dawkę,  która  będzie  śmiertelna.  Działanie  substancji  trującej  polega  na 
reakcji  związków  chemicznych  w  niej  zawartych,  lub  ich  metabolitów  z 
enzymami  katalizującymi  niezbędne  dla  życia  organizmu  procesy  lub 
blokuje  działanie  receptorów,  prowadzących  do  zaburzeń  pracy  różnych 
układów  uniemożliwiających  prawidłowe  funkcjonowanie  organizmu,  np. 
upośledzenie 

czynności 

układu 

nerwowego 

lub 

mięśniowego 

prowadzącego do niewydolności oddechowej i śmierci.

Właściwością  trucizn  jest  ich  toksyczność,  czyli  zdolność  wywoływania 
zatrucia  po  wniknięciu  do  organizmu.  Stopień  toksyczności  określa  tak 
zwana  dawka  letalna  trucizny  (śmiertelna;  DL),  czyli  ilość  trucizny 
wywołująca śmierć organizmu.

 

 

Podział trucizn

Trucizny dzielą się na dwie zasadnicze grupy: trucizny pochodzenia 
naturalnego i trucizny antropogeniczne. Do pierwszej grupy możemy 
zaliczyć trucizny wytwarzane przez bakterie chorobo twórcze, trujące 
grzyb i rośliny oraz jadowite zwierzęta. Do drugiej trucizny wytwarzane 
przez samego człowieka. Tu szczególnie niebezpieczne są narkotyki lub 
dioksyny.

 

 

Podział trucizn

Trucizny naturalne

Bakterie  -  produkują  dwa  rodzaje  toksyn:  Egzotoksyny-(ektotoksyny 
bakteryjne)  ,  jady  zewnątrzkomórkowe,  wysokotoksyczne  białka 
wytwarzane  przez  niektóre  gatunki  bakteryjne  (bakterie)  i  wydalane 
na  zewnątrz  komórki..  W  zakażeniach  bakteriami  ektotoksycznymi 
zarazek  rozmnaża  się  we  wrotach  zakażenia,  natomiast  wydzielana 
toksyna  dostaje  się  do  krwiobiegu  (toksemia)  i  uszkadza  narządy 
wewnętrzne (np. jad błoniczy, błonica) lub ośrodkowy układ nerwowy 
(np.  jad  tężcowy,  tężec).  Ektotoksyny  dają  się  łatwo  odtruwać  i 
przechodzą w anatoksyny. I Endotoksyny- bakteryjne, wytwarzane są 
we wnętrzu komórki bakteryjnej (bakterie) i uwalniają się dopiero przy 
jej rozpadzie. Działają słabiej toksycznie niż ektotoksyny. Endotoksyny 
stanowią składową ściany komórkowej gramujemnych bakterii. Są to 
chemicznie  lipopolisacharydy  mające  działanie  gorączkotwórcze, 
drażniące skórę, zmniejszające aktywność fagocytozy.

 

 

Podział trucizn

Jady  zwierząt  -  wydzieliny  gruczołów  jadowych  zwierząt  (u 
niektórych  gatunków  także  gruczołów  ślinowych),  będące  białkami, 
zawierające również enzymy proteolityczne. Jady zwierząt pełnią rolę 
obronną,  służą  także  do  zdobywania  pożywienia  przez  szybkie 
obezwładnienie  ofiary.  Działanie  jadów  zwierząt  w  ciele  ofiary  zależy 
od  rodzaju  jadu,  stanu  fizjologicznego  zwierzęcia  jadowitego  oraz 
stanu  fizjologicznego  ofiary.  Jady  zwierząt  wywoływać  mogą 
zaburzenia  lub  blokadę  funkcji  układu  nerwowego,  zaburzenia  pracy 
serca  i  układu  krążenia,  martwice  tkanek.  Gruczoły  jadowe  posiada 
szereg  gatunków  zwierząt,  m.in.  niektóre  mięczaki,  jamochłony, 
owady, pajęczaki, płazy, gady, a także niektóre ssaki.

Grzyby  trujące  -  liczne  gatunki  grzybów  kapeluszowych,  nieraz 
bardzo  podobnych  do  gatunków  jadalnych  są  przyczyną  wielu 
ciężkich,  a  nierzadko  śmiertelnych  zatruć  wśród  niedoświadczonych 
zbieraczy.  Najbardziej  niebezpieczne  z  grzybów  trujących  to 
muchomor  sromotnikowy  (śmiertelnie  trujący!),  często  mylony  z 
pieczarką,  gołąbkiem  zielonym,  kanią  czubajką  lub  gąską  żółtą; 
borowik szatański. Owocniki niektórych gatunków, niejadalne w stanie 
surowym,  są  nieszkodliwe  po  ugotowaniu  i  odlaniu  wody,  ale  często 
jest  to  metoda  zawodna,  toteż  lepiej  w  ogóle  zrezygnować  ze 
spożywania niepewnych gatunków.

 

 

Podział trucizn

Rośliny  trujące  -  rośliny  produkujące  toksyczne  związki  chemiczne, 
np.:  alkaloidy,  glikozydy,  saponiny,  olejki  lotne.  Stosowane  w 
niewielkich  ilościach,  związki  te  mogą  mieć  działanie  lecznicze. 
Trujące  glikozydy  zawiera  konwalia  majowa  i  naparstnica,  alkaloidy 
występują  u  licznych  jaskrowatych,  makowatych,  baldaszkowatych, 
psiankowatych 

i 

liliowatych, 

saponiny 

u 

goździkowatych, 

motylkowatych,  pierwiosnkowatych  i  liliowatych.  Bardzo  wiele 
gatunków  trujących  występuje  wśród  grzybów.  Toksyczne  związki 
produkowane 

przez 

rośliny: 

Alkaloidy, 

związki 

chemiczne, 

występujące gł. w roślinach w postaci soli kwasów organicznych.

 

 

Podział trucizn

Trucizny antropogeniczne

Dioksyny  -  potoczna  nazwa  grupy  organicznych  związków 
chemicznych  będących  pochodnymi  oksantrenu.  Składają  się  one  z 
dwóch  pierścieni  benzenowych  połączonych  przez  dwa  atomy  tlenu 
oraz od jednego do ośmiu atomów chloru przyłączonych do pierścieni 
benzenowych. Podobnymi związkami są dibenzofurany, które niekiedy 
zalicza się do dioksyn. Dioksyny są jednymi z najbardziej toksycznych 
związków, jakie otrzymano w wyniku syntezy. Istnieją jednak na Ziemi 
w  śladowych  ilościach  jako  produkt  spalania  drewna  od  czasu 
pierwszego pożaru lasu.

Alkohol - zatrucie alkoholem spowodowane jest alkoholizmem i 
prowadzi do choroby alkoholowej. Alkoholizm, inaczej uzależnienie od 
alkoholu lub choroba alkoholowa – choroba polegająca na utracie 
kontroli nad ilością wypijanego alkoholu. Spożywanie zazwyczaj 
dużych ilości alkoholu przez alkoholika jest spowodowane przymusem 
o charakterze psychicznym i somatycznym i nie podlega jego woli. 

 

 

Podział trucizn

Narkotyki  -    to  potoczne  określenie  niektórych  substancji 
psychoaktywnych.  Ze  względu  na  potoczność  tego  słowa,  różnice 
kulturowe,  poglądy  społeczeństw,  stany  prawne  itp.  nie  ma 
jednoznacznej  definicji  słowa  narkotyk.  Najczęściej  narkotykami 
nazywa się:

•substancje,  których  przyjmowanie  powoduje  po  jakimś  okresie 
używania uzależnienie fizyczne: opiaty i opioidy, np. morfina, heroina, 
fentanyl; benzodiazepiny

•wszystkie  substancje  psychotropowe,  które  aktualnie  są  nielegalne 
(tzw. "policyjna definicja narkotyku"),

•substancje przyjmowane przez niektóre tylko grupy społeczne w celu 
czasowej  zmiany  nastroju,  przy  czym  nie  są  to  substancje 
powszechnie akceptowane w społeczeństwie.

Zatrucie  lekami  -  spowodowane  lekomanią.  Lekomania  (inaczej: 
zależność  lekowa  lub  lekozależnośc)  czyli  uzależnienie  od  leków, 
forma  toksykomanii,  która  wywołuje  stan  psychiczny  i/lub  fizyczny, 
wynikający z interakcji leku i żywego organizmu, charakteryzujący się 
zmianami  zachowania  zawsze  łącznie  z  przymusem  stałego  lub 
okresowego  zażywania  leku,  w  celu  doznania  oczekiwanego  efektu 
psychicznego  i/lub  fizycznego  lub  w  celu  uniknięcia  nieprzyjemnych 
doznań związanych z brakiem leku.

 

 

Podział trucizn

Substancje  psychoaktywne  -  (substancje  psychotropowe)  to 
substancje  chemiczne  oddziałująca  na  centralny  układ  nerwowy 
bezpośrednio  wpływając  na  funkcje  mózgu,  czego  efektem  są 
czasowe zmiany postrzegania, nastroju, świadomośći i zachowania.

Substancje  psychoaktywne  mogą  być  używane  rekreacyjnie  w  celu 
wywołania  zmiany  świadomości  (np.  kawa,  alkohol,  kokaina,  czy 
środki  pochodzenia  konopnego),  w  kulcie  niektórych  religii  (np. 
zawierający  meskalinę  kaktus  Pejotl,  czy  grzyby  psylocybinowe),  w 
medycynie  (np.  opioidy,  czy  kannabinoidy  do  łagodzenia  bólu, 
stymulanty  do  łagodzenia  objawów  narkolepsji  i  ADHD,  leki 
przeciwdepresyjne i antypsychotyczne w neurologii i psychiatrii).

Używanie  wielu  z  tych  substancji  (zwłaszcza  stymulantów  i 
depresantów)  może  doprowadzić  do  nałogu  i  uzależnienia,  oraz 
wyrządzić  znaczne  szkody  zdrowotne.  Z  kolei  inne  (psychodeliki) 
potrafią niekiedy pomóc w leczeniu uzależnień (np. ibogaina czy LSD).

 

 

Wpływ trucizn na człowieka

Wpływ trucizn na organizm człowieka:

Trucizny o działaniu miejscowym
Należą  tu  związki  o  dużej  aktywności  chemicznej  (kwasy,  wodorotlenki  alkaliczne, 
amoniaki, amoniak i inne), atakują najpierw tkanki, z którymi zetkną się bez pośrednio. 
Są  to  substancje  drażniące  błony  śluzowe  dróg  oddechowych,  oczu  a  także  skórę. 
Niektóre  z  nich  wywołują  odruchy  obronne,  np.  wydzielanie  się  śluzu,  kaszel  i  inne, 
wskutek czego są mniej groźne dla ludzi.
Trucizny o działaniu ogólnym
Ulegają  najpierw  resorpcji  (wchłanianiu),  a  potem  wywołują  zmiany  w  różnych 
układach i narządach. Mogą oddziaływać bezpośrednio na układ krwionośny, przewód 
pokarmowy i inne narządy lub pośrednio poprzez układ nerwowy. Trucizny o działaniu 
ogólnym są groźniejsze dla człowieka – nie ostrzegają zmysłów o swojej obecności.
Trucizny o działaniu alergizującym
W zależności od sposobu przenikania do organizmu rozróżnia się alergeny kontaktowe, 
wziewowe, pokarmowe i lekowe. Najczęściej spotykane są alergeny kontaktowe, które 
po zetknięciu się z powierzchnią skóry wywołują stany zapalne, rumień, wypryski i inne 
zmiany  skórne,  najczęściej  na  palcach  rąk,  dłoniach  i  przedramieniu,  a  także  w 
miejscach oddalonych. Do alergentów prostych zaliczamy: formalinę, fenol, rezorcynę, 
kalafonię,  terpentynę,  smołę  drzewną,  związki  chromu,  niklu,  sublimaty, 
przyspieszacze  wulkanizacji,  leki  i  inne.  Alergeny  proste,  przenikając  do  organizmu, 
nabierają własności uczulających dopiero po związaniu z białkiem.