Choroby i trucizny

w życiu człowieka

1. Definicja chorób

2. Rodzaje chorób

3. Definicja trucizn

4. Podział trucizn

5. Wpływ trucizn na człowieka

Zamknij

Definicja chorób

Choroba - jedno z podstawowych pojęć medycznych, ogólne określenie

każdego odstępstwa od stanu określanego jako pełnia zdrowia organizmu.

Choroba polega na zaburzeniu funkcji lub uszkodzeniu struktury

organizmu. O zaistnieniu choroby można mówić wtedy, gdy działanie

czynnika chorobotwórczego powoduje przekroczenie zdolności organizmu

do adaptacji, co z kolei wywołuje niepożądane, szkodliwe następstwa.

Czynniki chorobotwórcze:



czynniki fizyczne



starzenie się organizmu



uraz mechaniczny



uraz psychiczny



wada genetyczna



czynniki chemiczne (zatrucia)



czynniki zakaźne



czynniki środowiskowe

Rodzaje chorób

Choroby pasożytnicze (Parazytozy) - są to choroby wywoływane przez
pasożyty. Do najgroźniejszych pasożytów w Polsce należą: włosień,
toksoplazma i tasiemiec bąblowcowy. Do najczęściej spotykanych: inne
tasiemce, glista, owsiki i giardia. Aby uniknąć zarażenia pasożytami,
trzeba między innymi powstrzymać się od jedzenia surowego mięsa, myć
owoce i warzywa przed jedzeniem i przestrzegać podstawowych zasad
higieny osobistej. Pasożyty atakują różne narządy w ciele i na ciele
człowieka.

Do najbardziej rozpowszechnionych pasożytów należą:

•przywra krwi (atakuje krew),

•przywra płucna (atakuje płuca),

•włosień kręty (atakuje mięśnie),

•motylica wątrobowa (atakuje wątrobę),

•ogoniastek jelitowy (atakuje jelito cienkie),

•glista ludzka (atakuje jelito cienkie),

•świerzbowiec (atakuje stopy),

•włosogłówka (atakuje jelito grube).

Rodzaje chorób

Choroby zakaźne, choroby infekcyjne - grupa chorób ludzi, zwierząt i
roślin, będących następstwem zakażenia ustroju czynnikiem zakaźnym
i złamania sił odpornościowych organizmu (lub w odwrotnej kolejności)
lub

obecności

w

organizmie

bioaktywnych

toksyn

(jadów)

drobnoustrojów.

Do niedawna mianem choroby zakaźnej określano choroby
wywoływane także przez robaki (np. owsica), pierwotniaki (np. malaria)
i małe stawonogi (np. wszawica). Obecnie te choroby nazywane są
chorobami pasożytniczymi.

Choroba zakaźna, która może łatwo przenosić się pomiędzy
organizmami (czy to ludzkimi czy zwierzęcymi) w sposób pośredni lub
bezpośredni nosi nazwę choroby zaraźliwej.

Rodzaje chorób

Przyczyną chorób zakaźnych mogą być następujące czynniki:

•wiroidy zakażające tylko rośliny

•wirusy

•priony

•bakterie

•riketsje

•grzyby
Objawy chorób zakaźnych są różne, są zależne od patogenu i stanu chorego.
Większość chorób zakaźnych cechuje gorączka, choć nie jest to regułą (np.
botulizm).

W rozpoznaniu dużą uwagę przywiązuje się do:

•objawów obiektywnych (ze względu na fakt, że wiele zarazków manifestuje w
swoisty, charakterystyczny tylko dla siebie, sposób np. czarna krosta - wąglik;
plamkowo-grudkowa wysypka powstała w jednym "rzucie" - ospa prawdziwa;
rumień wędrujący - borelioza itd.)

•hodowli mikrobiologicznych

•badań serologicznych.

•czasem stosuje się także dodatkowe badania (RTG klatki piersiowej w
infekcyjnych chorobach płuc).

Rodzaje chorób

Choroby nowotworowe (łac. neoplasma) - grupa chorób w których
komórki organizmu dzielą się w sposób niekontrolowany przez
organizm, a nowo powstałe komórki nowotworowe nie różnicują się
w typowe komórki tkanki. Utrata kontroli nad podziałami jest
związana z mutacjami genów kodujących białka uczestniczące w
cyklu komórkowym: protoonkogenami i antyonkogenami. Mutacje te
powodują, że komórka wcale lub niewłaściwie reaguje na sygnały z
organizmu. Powstanie nowotworu złośliwego wymaga kilku mutacji,
stąd długi, ale najczęściej bezobjawowy okres rozwoju choroby. U
osób z rodzinną skłonnością do nowotworów część tych mutacji jest
dziedziczona.

Rodzaje chorób

Wyróżnia się następujące metody leczenia:

•chemioterapię

•radioterapię

•leczenie chirurgiczne

•hipertermię miejscową

Przed leczeniem nowotworu za pomocą naświetlań wskazane jest
zdeponowanie spermy w specjalnych bankach spermy. Pozwoli to na
posiadanie w przyszłości własnego potomstwa, nawet po leczeniu
onkologicznym.

Rodzaje nowotworów:

•nowotwór łagodny (neoplasma benignum)

•nowotwór złośliwy (neoplasma malignum)

•nowotwór anaplastyczny (neoplasma anaplasticum)

•mięsak (sarcoma)

•rak (carcinoma)

•potworniak (teratoma)

•nowotwór miejscowo złośliwy

Definicja trucizn

Trucizna - substancja organiczna lub nieorganiczna, która po dostaniu
się do organizmu powoduje objawy chorobowe, inne niekorzystne zmiany
w organizmie lub śmierć. Może to być ciało stałe, ciecz lub gaz.

Stwierdzenie czy dana substancja stanowi, czy nie stanowi trucizny, jest
trudne, bowiem niemal dla każdego związku chemicznego można określić
dawkę, która będzie śmiertelna. Działanie substancji trującej polega na
reakcji związków chemicznych w niej zawartych, lub ich metabolitów z
enzymami katalizującymi niezbędne dla życia organizmu procesy lub
blokuje działanie receptorów, prowadzących do zaburzeń pracy różnych
układów uniemożliwiających prawidłowe funkcjonowanie organizmu, np.
upośledzenie

czynności

układu

nerwowego

lub

mięśniowego

prowadzącego do niewydolności oddechowej i śmierci.

Właściwością trucizn jest ich toksyczność, czyli zdolność wywoływania
zatrucia po wniknięciu do organizmu. Stopień toksyczności określa tak
zwana dawka letalna trucizny (śmiertelna; DL), czyli ilość trucizny
wywołująca śmierć organizmu.

Podział trucizn

Trucizny dzielą się na dwie zasadnicze grupy: trucizny pochodzenia
naturalnego i trucizny antropogeniczne. Do pierwszej grupy możemy
zaliczyć trucizny wytwarzane przez bakterie chorobo twórcze, trujące
grzyb i rośliny oraz jadowite zwierzęta. Do drugiej trucizny wytwarzane
przez samego człowieka. Tu szczególnie niebezpieczne są narkotyki lub
dioksyny.

Podział trucizn

Trucizny naturalne

Bakterie - produkują dwa rodzaje toksyn: Egzotoksyny-(ektotoksyny
bakteryjne) , jady zewnątrzkomórkowe, wysokotoksyczne białka
wytwarzane przez niektóre gatunki bakteryjne (bakterie) i wydalane
na zewnątrz komórki.. W zakażeniach bakteriami ektotoksycznymi
zarazek rozmnaża się we wrotach zakażenia, natomiast wydzielana
toksyna dostaje się do krwiobiegu (toksemia) i uszkadza narządy
wewnętrzne (np. jad błoniczy, błonica) lub ośrodkowy układ nerwowy
(np. jad tężcowy, tężec). Ektotoksyny dają się łatwo odtruwać i
przechodzą w anatoksyny. I Endotoksyny- bakteryjne, wytwarzane są
we wnętrzu komórki bakteryjnej (bakterie) i uwalniają się dopiero przy
jej rozpadzie. Działają słabiej toksycznie niż ektotoksyny. Endotoksyny
stanowią składową ściany komórkowej gramujemnych bakterii. Są to
chemicznie lipopolisacharydy mające działanie gorączkotwórcze,
drażniące skórę, zmniejszające aktywność fagocytozy.

Podział trucizn

Jady zwierząt - wydzieliny gruczołów jadowych zwierząt (u
niektórych gatunków także gruczołów ślinowych), będące białkami,
zawierające również enzymy proteolityczne. Jady zwierząt pełnią rolę
obronną, służą także do zdobywania pożywienia przez szybkie
obezwładnienie ofiary. Działanie jadów zwierząt w ciele ofiary zależy
od rodzaju jadu, stanu fizjologicznego zwierzęcia jadowitego oraz
stanu fizjologicznego ofiary. Jady zwierząt wywoływać mogą
zaburzenia lub blokadę funkcji układu nerwowego, zaburzenia pracy
serca i układu krążenia, martwice tkanek. Gruczoły jadowe posiada
szereg gatunków zwierząt, m.in. niektóre mięczaki, jamochłony,
owady, pajęczaki, płazy, gady, a także niektóre ssaki.

Grzyby trujące - liczne gatunki grzybów kapeluszowych, nieraz
bardzo podobnych do gatunków jadalnych są przyczyną wielu
ciężkich, a nierzadko śmiertelnych zatruć wśród niedoświadczonych
zbieraczy. Najbardziej niebezpieczne z grzybów trujących to
muchomor sromotnikowy (śmiertelnie trujący!), często mylony z
pieczarką, gołąbkiem zielonym, kanią czubajką lub gąską żółtą;
borowik szatański. Owocniki niektórych gatunków, niejadalne w stanie
surowym, są nieszkodliwe po ugotowaniu i odlaniu wody, ale często
jest to metoda zawodna, toteż lepiej w ogóle zrezygnować ze
spożywania niepewnych gatunków.

Podział trucizn

Rośliny trujące - rośliny produkujące toksyczne związki chemiczne,
np.: alkaloidy, glikozydy, saponiny, olejki lotne. Stosowane w
niewielkich ilościach, związki te mogą mieć działanie lecznicze.
Trujące glikozydy zawiera konwalia majowa i naparstnica, alkaloidy
występują u licznych jaskrowatych, makowatych, baldaszkowatych,
psiankowatych

i

liliowatych,

saponiny

u

goździkowatych,

motylkowatych, pierwiosnkowatych i liliowatych. Bardzo wiele
gatunków trujących występuje wśród grzybów. Toksyczne związki
produkowane

przez

rośliny:

Alkaloidy,

związki

chemiczne,

występujące gł. w roślinach w postaci soli kwasów organicznych.

Podział trucizn

Trucizny antropogeniczne

Dioksyny - potoczna nazwa grupy organicznych związków
chemicznych będących pochodnymi oksantrenu. Składają się one z
dwóch pierścieni benzenowych połączonych przez dwa atomy tlenu
oraz od jednego do ośmiu atomów chloru przyłączonych do pierścieni
benzenowych. Podobnymi związkami są dibenzofurany, które niekiedy
zalicza się do dioksyn. Dioksyny są jednymi z najbardziej toksycznych
związków, jakie otrzymano w wyniku syntezy. Istnieją jednak na Ziemi
w śladowych ilościach jako produkt spalania drewna od czasu
pierwszego pożaru lasu.

Alkohol - zatrucie alkoholem spowodowane jest alkoholizmem i
prowadzi do choroby alkoholowej. Alkoholizm, inaczej uzależnienie od
alkoholu lub choroba alkoholowa – choroba polegająca na utracie
kontroli nad ilością wypijanego alkoholu. Spożywanie zazwyczaj
dużych ilości alkoholu przez alkoholika jest spowodowane przymusem
o charakterze psychicznym i somatycznym i nie podlega jego woli.

Podział trucizn

Narkotyki - to potoczne określenie niektórych substancji
psychoaktywnych. Ze względu na potoczność tego słowa, różnice
kulturowe, poglądy społeczeństw, stany prawne itp. nie ma
jednoznacznej definicji słowa narkotyk. Najczęściej narkotykami
nazywa się:

•substancje, których przyjmowanie powoduje po jakimś okresie
używania uzależnienie fizyczne: opiaty i opioidy, np. morfina, heroina,
fentanyl; benzodiazepiny

•wszystkie substancje psychotropowe, które aktualnie są nielegalne
(tzw. "policyjna definicja narkotyku"),

•substancje przyjmowane przez niektóre tylko grupy społeczne w celu
czasowej zmiany nastroju, przy czym nie są to substancje
powszechnie akceptowane w społeczeństwie.

Zatrucie lekami - spowodowane lekomanią. Lekomania (inaczej:
zależność lekowa lub lekozależnośc) czyli uzależnienie od leków,
forma toksykomanii, która wywołuje stan psychiczny i/lub fizyczny,
wynikający z interakcji leku i żywego organizmu, charakteryzujący się
zmianami zachowania zawsze łącznie z przymusem stałego lub
okresowego zażywania leku, w celu doznania oczekiwanego efektu
psychicznego i/lub fizycznego lub w celu uniknięcia nieprzyjemnych
doznań związanych z brakiem leku.

Podział trucizn

Substancje psychoaktywne - (substancje psychotropowe) to
substancje chemiczne oddziałująca na centralny układ nerwowy
bezpośrednio wpływając na funkcje mózgu, czego efektem są
czasowe zmiany postrzegania, nastroju, świadomośći i zachowania.

Substancje psychoaktywne mogą być używane rekreacyjnie w celu
wywołania zmiany świadomości (np. kawa, alkohol, kokaina, czy
środki pochodzenia konopnego), w kulcie niektórych religii (np.
zawierający meskalinę kaktus Pejotl, czy grzyby psylocybinowe), w
medycynie (np. opioidy, czy kannabinoidy do łagodzenia bólu,
stymulanty do łagodzenia objawów narkolepsji i ADHD, leki
przeciwdepresyjne i antypsychotyczne w neurologii i psychiatrii).

Używanie wielu z tych substancji (zwłaszcza stymulantów i
depresantów) może doprowadzić do nałogu i uzależnienia, oraz
wyrządzić znaczne szkody zdrowotne. Z kolei inne (psychodeliki)
potrafią niekiedy pomóc w leczeniu uzależnień (np. ibogaina czy LSD).

Wpływ trucizn na człowieka

Wpływ trucizn na organizm człowieka:

Trucizny o działaniu miejscowym
Należą tu związki o dużej aktywności chemicznej (kwasy, wodorotlenki alkaliczne,
amoniaki, amoniak i inne), atakują najpierw tkanki, z którymi zetkną się bez pośrednio.
Są to substancje drażniące błony śluzowe dróg oddechowych, oczu a także skórę.
Niektóre z nich wywołują odruchy obronne, np. wydzielanie się śluzu, kaszel i inne,
wskutek czego są mniej groźne dla ludzi.
Trucizny o działaniu ogólnym
Ulegają najpierw resorpcji (wchłanianiu), a potem wywołują zmiany w różnych
układach i narządach. Mogą oddziaływać bezpośrednio na układ krwionośny, przewód
pokarmowy i inne narządy lub pośrednio poprzez układ nerwowy. Trucizny o działaniu
ogólnym są groźniejsze dla człowieka – nie ostrzegają zmysłów o swojej obecności.
Trucizny o działaniu alergizującym
W zależności od sposobu przenikania do organizmu rozróżnia się alergeny kontaktowe,
wziewowe, pokarmowe i lekowe. Najczęściej spotykane są alergeny kontaktowe, które
po zetknięciu się z powierzchnią skóry wywołują stany zapalne, rumień, wypryski i inne
zmiany skórne, najczęściej na palcach rąk, dłoniach i przedramieniu, a także w
miejscach oddalonych. Do alergentów prostych zaliczamy: formalinę, fenol, rezorcynę,
kalafonię, terpentynę, smołę drzewną, związki chromu, niklu, sublimaty,
przyspieszacze wulkanizacji, leki i inne. Alergeny proste, przenikając do organizmu,
nabierają własności uczulających dopiero po związaniu z białkiem.