Udział pielęgniarki w opiece nad
pacjentem geriatrycznym w
schorzeniach układu oddechowego
(POChP)
Pielęgniarstwo, III rok – licencjat
Justyna Chomko
Urszula Czechowicz
Ewelina Modzelewska
Udział pielęgniarki w opiece nad
pacjentem geriatrycznym w
schorzeniach układu oddechowego
(POChP)
Pielęgniarstwo, III rok – licencjat
Justyna Chomko
Urszula Czechowicz
Ewelina Modzelewska
POChP, czyli przewlekła obturacyjna choroba płuc to
nieuleczalna choroba układu oddechowego
nazywana także przewlekłym bronchitem lub
rozedmą. POChP powoduje zwężenie oskrzeli i w ten
sposób trudności w przepływie powietrza, a w
efekcie w oddychaniu. Schorzenie ma charakter
postępujący, a zmiany w płucach, jakie powoduje są
tylko częściowo odwracalne.
Według Światowej Organizacji Zdrowia POChP
zajmuje obecnie czwarte miejsce na liście
najbardziej śmiercionośnych schorzeń. Wyprzedzają
ją jedynie takie choroby jak zapalenia płuc, udary
mózgu i zawały serca. W Polsce na ową chorobę
umiera rocznie 15 tys. osób.
CZYNNIKI RYZYKA, PRZYCZYNY
CHOROBY
1. PALENIE TYTONIU
Najważniejszym, udowodnionym bezsprzecznie
czynnikiem ryzyka POChP jest palenie papierosów
oraz w mniejszym stopniu tytoniu w innej postaci
(fajka, cygara). Palenie tytoniu stanowi przyczynę
ponad 90% przypadków POCHP. Dotyczy to zarówno
długoletnich palaczy, jak i palaczy biernych.
Bardzo istotny jest fakt, że płuca kobiet są o wiele
bardziej wrażliwsze na dym tytoniowy, niż płuca
mężczyzn, co wraz z rosnącą częstością nałogu wśród
kobiet sprawia, że choroba niegdyś uważana za
typowo męskie schorzenie, teraz dotyczy kobiet i
mężczyzn w równym stopniu.
CZYNNIKI RYZYKA, PRZYCZYNY
CHOROBY – c.d.
2. CZYNNIKI OSOBNICZE:
geny (np. niedobór alfa
1
-antytrypsyny) U
wielu osób z ciężkim niedoborem alfa
1
-
antytrypsyny, (palących tytoń, jak i niepalących),
rozwija się przedwczesna i szybko postępująca
rozedma płuc, z następczą utratą czynności
płuc, natomiast palenie znacznie zwiększa to
ryzyko.
Astma i nadreaktywność dróg oddechowych
wzrost płuc jest związany z procesami
występującymi w czasie dojrzewania płodu w
łonie matki, z masą urodzeniową oraz z
narażeniami w okresie dzieciństwa
CZYNNIKI RYZYKA, PRZYCZYNY CHOROBY –
c.d.
3. NARAŻENIA ŚRODOWISKOWE
dym tytoniowy (Bierne narażenie na dym
papierosowy może się również przyczyniać do
wystąpienia objawów oddechowych i rozwoju POChP)
narażenie zawodowe na pyły i substancje
chemiczne (ekspozycja na dymy, pyły - węglowy,
krzemowy, opary rozpuszczalników)
zanieczyszczenie powierza atmosferycznego i
wewnątrz pomieszczeń
zakażenia Przebycie w dzieciństwie ciężkiego
zakażenia układu oddechowego wiąże się ze
zmniejszoną czynnością płuc i częstszym
występowaniem objawów ze strony układu
oddechowego w wieku dorosłym
status społeczno-ekonomiczny
OBJAWY CHOROBY
Zgodnie z definicją, POChP jest połączeniem
dwóch, wcześniej dobrze znanych chorób –
przewlekłego zapalenia oskrzeli i rozedmy płuc.
Udział tych dwóch chorób u pojedynczego chorego
bywa różny. POChP jest chorobą skąpo objawową,
a przez wiele lat rozwija się bezobjawowo.
Dlatego tak ważne jest, by regularnie sprawdzać
stan swoich płuc. Zwłaszcza, że można to zrobić
szybko i bezboleśnie badaniem zwanym
spirometrią.
OBJAWY CHOROBY – c.d.
Pierwszym objawem jest przewlekły kaszel,
zwykle w godzinach rannych. Większość
chorych odpluwa niewielką (1-2 ml) ilość
śluzowej wydzieliny oskrzelowej. Jest ona skąpa,
o charakterze śluzowym, przeźroczysta lub
biaława. W bardziej zaawansowanych okresach
choroby kaszel występuje w czasie całego dnia a
nawet w nocy. Kaszel utrzymuje się przez wiele
lat, często jego nasilenie występuje w
miesiącach zimowych. Infekcje górnych dróg
oddechowych są częstsze niż u zdrowych.
OBJAWY CHOROBY – c.d.
Pacjent w podeszłym wieku chory na POChP to osoba
ze znaczną dusznością wysiłkową. Rozpoczyna się
ona w sposób dyskretny, ukryty( chorzy podświadomie
podejmują działania ograniczające dolegliwości). W
późniejszym okresie duszność jest tak silna że
wymusza uruchamianie dodatkowych mięśni do
wspomagania oddychania. Początkowo występuje ona
tylko podczas dużego wysiłku. Później pojawia się
podczas wchodzenia na górę lub szybkiego marszu na
terenie płaskim. W końcu występująca duszność
utrudnia lub wręcz uniemożliwia wykonywanie
czynności dnia codziennego. Pacjent z zaawansowaną
chorobą nie jest w stanie podjąć samoopieki.
OBJAWY CHOROBY – c.d.
Z podstawowych parametrów życiowych najbardziej
zaburzony jest oddech. Jest on przyspieszony,
wydłużona jest faza wydechu. Chorzy często
wydychają powietrze przez zaciśnięte usta. Podczas
oddychania uruchamiane są dodatkowe mięśnie
oddechowe. Niekiedy również słyszalne są świsty w
klatce piersiowej, co spowodowane jest utrudnionym
przepływem powietrza przez zwężone drogi
oddechowe.
Tętno jest również przyspieszone, temperatura
podwyższona, szczególnie w okresie zaostrzeń i
podczas infekcji, na które pacjent z POChP jest
szczególnie narażony.
OBJAWY CHOROBY – c.d.
Skóra chorego jest słabo ukrwiona, sucha,
o szarym lub szarosinym zabarwieniu.
Niekiedy charakteryzując pacjentów z
POChP, wyróżnia się 2 typy chorych:
„różowy dmuchacz” – szczupły, z dużą
dusznością wysiłkową i „niebieski sapacz” –
dobrze odżywiony, tęgi lub nawet otyły, z
występującą sinicą. Na kończynach dolnych,
w okolicy kostek występować mogą obrzęki.
U pacjentów stwierdza się hipoksemię.
SYLWETKA PSYCHOFIZYCZNA
CHOREGO NA POChP
Wygląd samopoczucie i zachowanie chorego są różne
w zależności od: postaci choroby, nasilenia objawów,
zaawansowania choroby, warunków środowiskowych,
stosowanej terapii, stosowania się do zaleceń.
Pacjenci z POChP to najczęściej mężczyźni ok. 50-60
r.ż. Wiele jest jednak osób u których chorobę
rozpoznaje się znacznie później, kiedy jej
zaawansowanie jest większe a dolegliwości
silniejsze. Duża część chorych w podeszłym i
starszym wieku to osoby ze stwierdzoną ciężką
postacią POChP. Późne rozpoznanie wynika z
lekceważenia pierwszych objawów choroby.
Ok. 85% chorych to wieloletni palacze u których w
wywiadzie stwierdza się palenie tytoniu przez okres
ponad 20 lat po 20 papierosów dziennie.
SYLWETKA PSYCHOFIZYCZNA
CHOREGO NA POChP – c.d.
Pacjenci z POChP są permanentnie zmęczeni,
apatyczni, odczuwają senność w dzień. Są mało
ruchliwi, nieaktywni, większość wolnego czasu
spędzają w łóżku. Chorzy ze względu na duszność
ograniczają wysiłek fizyczny co powoduje zaniki
mięśniowe i upośledzone wykorzystanie tlenu w
mięśniach.
U osób starszych na objawy choroby nakładają się
dolegliwości wieku podeszłego. Często duszność
nasilona jest z powodu otyłości, schorzeń układu
krążenia. Ruchliwość zmniejszona z powodu bólu
stawów i trudności w poruszaniu.
PROBLEMY ZGŁASZANE PRZEZ
PACJENTÓW Z POChP
Jako najbardziej dokuczliwe problemy
pacjenci określają:
Brak możliwości samoobsługi
Utrudnienia w czynnościach dnia
codziennego
Niemożność korzystania z różnych form
aktywności fizycznej
Konieczność rezygnacji z pracy zawodowej
Ograniczenia w sposobie funkcjonowania
Porzucenie nałogu
Podporządkowanie się terapii i tlenoterapii
PROBLEMY ZGŁASZANE PRZEZ
PACJENTÓW Z POChP – c.d.
Problemy psychiczne:
Uczucie zagrożenia życia
Lęk o przyszłość
Nieuchronność postępu choroby
Obawa o powikłania
Niepewność co do rokowania
Niemożność pełnienia ról społecznych
Bunt przeciw chorobie i brak podporządkowania się
rygorom
Frustracja- niemożność realizacji planów życiowych
Poczucie uzależnienia od innych
UDZIAŁ PIELĘGNIARKI W OPIECE
NAD PACJENTEM Z POChP
ZADANIA DIAGNOSTYCZNE
Wśród zadań diagnostycznych najistotniejsze są
działania umożliwiające jak najdokładniejszą ocenę
stanu fizycznego i psychicznego pacjenta. Należą
do nich: obserwacja, wywiad, rozmowa, analiza
dokumentacji i pomiary określonych parametrów:
-
pomiary i monitorowanie podstawowych
parametrów życiowych ze szczególnym
uwzględnieniem ukł. oddechowego (oddech, jego
charakter, długość poszczególnych faz,
dolegliwości towarzyszące)
-
Określenie statusu społecznego (warunki domowe,
rodzinne, finansowe)
UDZIAŁ PIELĘGNIARKI W OPIECE NAD
PACJENTEM Z POChP – c.d.
-
ocena stanu fizycznego pod kątem zwiastunów
zaostrzenia choroby(ilość, charakter plwociny, kolor,
nasilenie kaszlu, trudności w oddychaniu, obniżenie
skuteczności podawanych leków,wzrost temperatury
ciała, występowanie sinicy – szczególnie paznokci i uszu)
-
określenie deficytu samoopieki – ocena możliwości i
sprawności działania, tolerancji wysiłku, wydolności
fizycznej, stopnia zmiany trybu życia wywołanego
chorobą
-
ocena możliwości wykonania czynności dnia
codziennego, określenie zakresu potrzebnej pomocy i
sposobu jej udzielenia w warunkach szpitalnych i
domowych
-
rozpoznanie potrzeb i problemów chorego – ustalenie
hierarchii ich rozwiązywania i zaspokajania
UDZIAŁ PIELĘGNIARKI W OPIECE NAD
PACJENTEM Z POChP – c.d.
-
postawienie diagnozy pielęgniarskiej co do
potrzeb edukacyjnych( jaka jest wiedza o
chorobie, jakich umiejętności nie posiada a
powinien posiąść pacjent, aby prawidłowo
sprawować samoopiekę i samokontrolę)
-
ocena stanu psychicznego (stan świadomości,
aktywność psychiczna i intelektualna chorego,
apatia, dezorientacja w otoczeniu)
-
określenie stanu emocjonalnego (typ osobowości,
nastawienie do choroby, reakcja na hospitalizację)
UDZIAŁ PIELĘGNIARKI W OPIECE
NAD PACJENTEM Z POChP – c.d.
ZADANIA LECZNICZE
Do zadań leczniczych należą wszystkie czynności,
dzięki którym pielęgniarka bierze udział w procesie
stawiania diagnozy przez lekarza oraz w istotny i
konkretny sposób przyczynia się do poprawy
zdrowia lub zupełnego wyleczenia pacjenta:
-
podawanie leków zgodnie ze zleceniem i
obowiązującymi zasadami. Szczególną pomoc
należy zaoferować pacjentom w starszym wieku w
sytuacji przyjmowania leku w aerozolu, gdyż w
takiej formie niezbędna jest koordynacja wdechu i
momentu uwolnienia leku.
a) Leki rozszerzające oskrzela – obserwacja
występowania skutków ubocznych (grzybica błon
śluzowych jamy ustnej, gorzki smak, suchość w
jamie ustnej
UDZIAŁ PIELĘGNIARKI W OPIECE
NAD PACJENTEM Z POChP – c.d.
b) Leki w postaci aerozoli – nadzór i instruowanie w
celu właściwego przyjęcia leku
c) Leki regulujące ilość i jakość wydzieliny –
zapewnienie higienicznych warunków odkrztuszania.
-
udział i nadzór nad prawidłowym stosowaniem
tlenoterapii – przestrzeganie zasad podawania tlenu
-
Uczestniczenie w fizykoterapii – przygotowanie do
ćwiczeń, zapewnienie warunków do ćwiczeń, pomoc
w ich wykonywaniu
-
Drenaż ułożeniowy
-
Udział w badaniach diagnostycznych
UDZIAŁ PIELĘGNIARKI W OPIECE
NAD PACJENTEM Z POChP – c.d.
ZADANIA PIELĘGNACYJNO – OPIEKUŃCZE
-
pomoc w wykonywaniu czynności samoopiekuńczych(
pomoc przy myciu, ubieraniu się, jedzeniu)
-
Ograniczanie wysiłku, lecz nie ograniczanie
samodzielności
-
Zapewnienie wygody i bezpieczeństwa
-
Pomoc w utrzymaniu właściwej pozycji w łóżku
choremu leżącemu
-
Prawidłowa pielęgnacja skóry, szczególnie przy
występowaniu obrzęków
-
Organizacja czasu wolnego, zapobieganie
podsypianiu w dzień
-
Zapewnienie dopływu powietrza(tlenu) i właściwego
mikroklimatu
UDZIAŁ PIELĘGNIARKI W OPIECE
NAD PACJENTEM Z POChP – c.d.
-
zapewnienie prawidłowego odżywiania (posiłki
lekkostrawne o małej objętości, aby zbyt wypełniony
żołądek nie uciskał przepony- co utrudnia oddychanie)
-
Opieka psychiczna – udzielanie wsparcia
psychicznego i instrumentalnego, pomoc w
zaakceptowaniu choroby przewlekłej, poświęcanie
czasu choremu, nie okazywanie zniecierpliwienia
-
Dopilnowanie prawidłowego rytmu dnia pacjenta w
zakresie snu i czuwania – unikanie popołudniowych
drzemek ( może to powodować bezsenność w nocy a
stosowanie środków nasennych może upośledzać
działanie ośrodków oddechowych w mózgu)
UDZIAŁ PIELĘGNIARKI W OPIECE
NAD PACJENTEM Z POChP – c.d.
ZADANIA EDUKACYJNE
-
zapoznanie pacjenta z istotą, przyczynami i
objawami choroby
-
Dostarczenie wiedzy na temat objawów zaostrzeń,
nauka ich rozpoznawania i zaznajomienie się ze
sposobami postępowania w przypadku ich
wystąpienia
-
Pomoc i umożliwienie porzucenia nałogu palenia
tytoniu
-
Nauka zasad i sposobów prawidłowego
wykonywania ćwiczeń oddechowych
-
Nauka zasad przyjmowania leków
-
Pomoc w przystosowaniu do zmienionych warunków
życia z chorobą
-
Poprawa jakości życia
UDZIAŁ PIELĘGNIARKI W OPIECE
NAD PACJENTEM Z POChP – c.d.
-
przedstawienie zasad prawidłowego trybu
życia i prowadzenia aktywności fizycznej u
chorych na POChP (unikanie bezczynności,
codzienna aktywność ale bez nadmiernego
wysiłku, który pogłębiałby niedobór tlenu,
wykonywanie ćwiczeń terapeutycznych,
unikanie stresu, nauka sposobów unikania
infekcji, nauka zwalczania bezsenności).
PIŚMIENNICTWO
Kędziora-Kornatowska K.: Kompendium
pielęgnowania pacjentów w starszym wieku.
Czelej 2007
Zieliński J.: Przewlekła obturacyjna choroba
płuc – zasady postępowania. Przew. Lek. 2000