Udział pielęgniarki w opiece nad

pacjentem geriatrycznym w

schorzeniach układu oddechowego

(POChP)

Pielęgniarstwo, III rok – licencjat

Justyna Chomko

Urszula Czechowicz

Ewelina Modzelewska

POChP, czyli przewlekła obturacyjna choroba płuc to
nieuleczalna choroba układu oddechowego
nazywana także przewlekłym bronchitem lub
rozedmą. POChP powoduje zwężenie oskrzeli i w ten
sposób trudności w przepływie powietrza, a w
efekcie w oddychaniu. Schorzenie ma charakter
postępujący, a zmiany w płucach, jakie powoduje są
tylko częściowo odwracalne.
Według Światowej Organizacji Zdrowia POChP
zajmuje obecnie czwarte miejsce na liście
najbardziej śmiercionośnych schorzeń. Wyprzedzają
ją jedynie takie choroby jak zapalenia płuc, udary
mózgu i zawały serca. W Polsce na ową chorobę
umiera rocznie 15 tys. osób.

CZYNNIKI RYZYKA, PRZYCZYNY
CHOROBY

1. PALENIE TYTONIU
Najważniejszym, udowodnionym bezsprzecznie

czynnikiem ryzyka POChP jest palenie papierosów

oraz w mniejszym stopniu tytoniu w innej postaci

(fajka, cygara). Palenie tytoniu stanowi przyczynę

ponad 90% przypadków POCHP. Dotyczy to zarówno

długoletnich palaczy, jak i palaczy biernych.
Bardzo istotny jest fakt, że płuca kobiet są o wiele

bardziej wrażliwsze na dym tytoniowy, niż płuca

mężczyzn, co wraz z rosnącą częstością nałogu wśród

kobiet sprawia, że choroba niegdyś uważana za

typowo męskie schorzenie, teraz dotyczy kobiet i

mężczyzn w równym stopniu.

CZYNNIKI RYZYKA, PRZYCZYNY
CHOROBY – c.d.

2. CZYNNIKI OSOBNICZE:



geny (np. niedobór alfa

1

-antytrypsyny) U

wielu osób z ciężkim niedoborem alfa

1

-

antytrypsyny, (palących tytoń, jak i niepalących),
rozwija się przedwczesna i szybko postępująca
rozedma płuc, z następczą utratą czynności
płuc, natomiast palenie znacznie zwiększa to
ryzyko.



Astma i nadreaktywność dróg oddechowych



wzrost płuc jest związany z procesami
występującymi w czasie dojrzewania płodu w
łonie matki, z masą urodzeniową oraz z
narażeniami w okresie dzieciństwa

CZYNNIKI RYZYKA, PRZYCZYNY CHOROBY –
c.d.

3. NARAŻENIA ŚRODOWISKOWE



dym tytoniowy (Bierne narażenie na dym

papierosowy może się również przyczyniać do

wystąpienia objawów oddechowych i rozwoju POChP)



narażenie zawodowe na pyły i substancje

chemiczne (ekspozycja na dymy, pyły - węglowy,

krzemowy, opary rozpuszczalników)



zanieczyszczenie powierza atmosferycznego i

wewnątrz pomieszczeń



zakażenia Przebycie w dzieciństwie ciężkiego

zakażenia układu oddechowego wiąże się ze

zmniejszoną czynnością płuc i częstszym

występowaniem objawów ze strony układu

oddechowego w wieku dorosłym



status społeczno-ekonomiczny

OBJAWY CHOROBY

Zgodnie z definicją, POChP jest połączeniem
dwóch, wcześniej dobrze znanych chorób –
przewlekłego zapalenia oskrzeli i rozedmy płuc.
Udział tych dwóch chorób u pojedynczego chorego
bywa różny. POChP jest chorobą skąpo objawową,
a przez wiele lat rozwija się bezobjawowo.

Dlatego tak ważne jest, by regularnie sprawdzać

stan swoich płuc. Zwłaszcza, że można to zrobić
szybko i bezboleśnie badaniem zwanym
spirometrią.

OBJAWY CHOROBY – c.d.



Pierwszym objawem jest przewlekły kaszel,
zwykle w godzinach rannych. Większość
chorych odpluwa niewielką (1-2 ml) ilość
śluzowej wydzieliny oskrzelowej. Jest ona skąpa,
o charakterze śluzowym, przeźroczysta lub
biaława. W bardziej zaawansowanych okresach
choroby kaszel występuje w czasie całego dnia a
nawet w nocy. Kaszel utrzymuje się przez wiele
lat, często jego nasilenie występuje w
miesiącach zimowych. Infekcje górnych dróg
oddechowych są częstsze niż u zdrowych.

OBJAWY CHOROBY – c.d.



Pacjent w podeszłym wieku chory na POChP to osoba

ze znaczną dusznością wysiłkową. Rozpoczyna się

ona w sposób dyskretny, ukryty( chorzy podświadomie

podejmują działania ograniczające dolegliwości). W

późniejszym okresie duszność jest tak silna że

wymusza uruchamianie dodatkowych mięśni do

wspomagania oddychania. Początkowo występuje ona

tylko podczas dużego wysiłku. Później pojawia się

podczas wchodzenia na górę lub szybkiego marszu na

terenie płaskim. W końcu występująca duszność

utrudnia lub wręcz uniemożliwia wykonywanie

czynności dnia codziennego. Pacjent z zaawansowaną

chorobą nie jest w stanie podjąć samoopieki.

OBJAWY CHOROBY – c.d.



Z podstawowych parametrów życiowych najbardziej

zaburzony jest oddech. Jest on przyspieszony,

wydłużona jest faza wydechu. Chorzy często

wydychają powietrze przez zaciśnięte usta. Podczas

oddychania uruchamiane są dodatkowe mięśnie

oddechowe. Niekiedy również słyszalne są świsty w

klatce piersiowej, co spowodowane jest utrudnionym

przepływem powietrza przez zwężone drogi

oddechowe.



Tętno jest również przyspieszone, temperatura

podwyższona, szczególnie w okresie zaostrzeń i

podczas infekcji, na które pacjent z POChP jest

szczególnie narażony.

OBJAWY CHOROBY – c.d.



Skóra chorego jest słabo ukrwiona, sucha,
o szarym lub szarosinym zabarwieniu.
Niekiedy charakteryzując pacjentów z
POChP, wyróżnia się 2 typy chorych:
„różowy dmuchacz” – szczupły, z dużą
dusznością wysiłkową i „niebieski sapacz” –
dobrze odżywiony, tęgi lub nawet otyły, z
występującą sinicą. Na kończynach dolnych,
w okolicy kostek występować mogą obrzęki.
U pacjentów stwierdza się hipoksemię.

SYLWETKA PSYCHOFIZYCZNA
CHOREGO NA POChP

Wygląd samopoczucie i zachowanie chorego są różne

w zależności od: postaci choroby, nasilenia objawów,

zaawansowania choroby, warunków środowiskowych,

stosowanej terapii, stosowania się do zaleceń.
Pacjenci z POChP to najczęściej mężczyźni ok. 50-60

r.ż. Wiele jest jednak osób u których chorobę

rozpoznaje się znacznie później, kiedy jej

zaawansowanie jest większe a dolegliwości

silniejsze. Duża część chorych w podeszłym i

starszym wieku to osoby ze stwierdzoną ciężką

postacią POChP. Późne rozpoznanie wynika z

lekceważenia pierwszych objawów choroby.
Ok. 85% chorych to wieloletni palacze u których w

wywiadzie stwierdza się palenie tytoniu przez okres

ponad 20 lat po 20 papierosów dziennie.

SYLWETKA PSYCHOFIZYCZNA
CHOREGO NA POChP – c.d.



Pacjenci z POChP są permanentnie zmęczeni,

apatyczni, odczuwają senność w dzień. Są mało

ruchliwi, nieaktywni, większość wolnego czasu

spędzają w łóżku. Chorzy ze względu na duszność

ograniczają wysiłek fizyczny co powoduje zaniki

mięśniowe i upośledzone wykorzystanie tlenu w

mięśniach.



U osób starszych na objawy choroby nakładają się

dolegliwości wieku podeszłego. Często duszność

nasilona jest z powodu otyłości, schorzeń układu

krążenia. Ruchliwość zmniejszona z powodu bólu

stawów i trudności w poruszaniu.

PROBLEMY ZGŁASZANE PRZEZ
PACJENTÓW Z POChP

Jako najbardziej dokuczliwe problemy

pacjenci określają:



Brak możliwości samoobsługi



Utrudnienia w czynnościach dnia

codziennego



Niemożność korzystania z różnych form

aktywności fizycznej



Konieczność rezygnacji z pracy zawodowej



Ograniczenia w sposobie funkcjonowania



Porzucenie nałogu



Podporządkowanie się terapii i tlenoterapii

PROBLEMY ZGŁASZANE PRZEZ
PACJENTÓW Z POChP – c.d.

Problemy psychiczne:



Uczucie zagrożenia życia



Lęk o przyszłość



Nieuchronność postępu choroby



Obawa o powikłania



Niepewność co do rokowania



Niemożność pełnienia ról społecznych



Bunt przeciw chorobie i brak podporządkowania się

rygorom



Frustracja- niemożność realizacji planów życiowych



Poczucie uzależnienia od innych

UDZIAŁ PIELĘGNIARKI W OPIECE
NAD PACJENTEM Z POChP



ZADANIA DIAGNOSTYCZNE
Wśród zadań diagnostycznych najistotniejsze są
działania umożliwiające jak najdokładniejszą ocenę
stanu fizycznego i psychicznego pacjenta. Należą
do nich: obserwacja, wywiad, rozmowa, analiza
dokumentacji i pomiary określonych parametrów:

-

pomiary i monitorowanie podstawowych
parametrów życiowych ze szczególnym
uwzględnieniem ukł. oddechowego (oddech, jego
charakter, długość poszczególnych faz,
dolegliwości towarzyszące)

-

Określenie statusu społecznego (warunki domowe,
rodzinne, finansowe)

UDZIAŁ PIELĘGNIARKI W OPIECE NAD
PACJENTEM Z POChP – c.d.

-

ocena stanu fizycznego pod kątem zwiastunów

zaostrzenia choroby(ilość, charakter plwociny, kolor,

nasilenie kaszlu, trudności w oddychaniu, obniżenie

skuteczności podawanych leków,wzrost temperatury

ciała, występowanie sinicy – szczególnie paznokci i uszu)

-

określenie deficytu samoopieki – ocena możliwości i

sprawności działania, tolerancji wysiłku, wydolności

fizycznej, stopnia zmiany trybu życia wywołanego

chorobą

-

ocena możliwości wykonania czynności dnia

codziennego, określenie zakresu potrzebnej pomocy i

sposobu jej udzielenia w warunkach szpitalnych i

domowych

-

rozpoznanie potrzeb i problemów chorego – ustalenie

hierarchii ich rozwiązywania i zaspokajania

UDZIAŁ PIELĘGNIARKI W OPIECE NAD
PACJENTEM Z POChP – c.d.

-

postawienie diagnozy pielęgniarskiej co do
potrzeb edukacyjnych( jaka jest wiedza o
chorobie, jakich umiejętności nie posiada a
powinien posiąść pacjent, aby prawidłowo
sprawować samoopiekę i samokontrolę)

-

ocena stanu psychicznego (stan świadomości,
aktywność psychiczna i intelektualna chorego,
apatia, dezorientacja w otoczeniu)

-

określenie stanu emocjonalnego (typ osobowości,
nastawienie do choroby, reakcja na hospitalizację)

UDZIAŁ PIELĘGNIARKI W OPIECE
NAD PACJENTEM Z POChP – c.d.



ZADANIA LECZNICZE
Do zadań leczniczych należą wszystkie czynności,

dzięki którym pielęgniarka bierze udział w procesie

stawiania diagnozy przez lekarza oraz w istotny i

konkretny sposób przyczynia się do poprawy

zdrowia lub zupełnego wyleczenia pacjenta:

-

podawanie leków zgodnie ze zleceniem i

obowiązującymi zasadami. Szczególną pomoc

należy zaoferować pacjentom w starszym wieku w

sytuacji przyjmowania leku w aerozolu, gdyż w

takiej formie niezbędna jest koordynacja wdechu i

momentu uwolnienia leku.

a) Leki rozszerzające oskrzela – obserwacja

występowania skutków ubocznych (grzybica błon

śluzowych jamy ustnej, gorzki smak, suchość w

jamie ustnej

UDZIAŁ PIELĘGNIARKI W OPIECE
NAD PACJENTEM Z POChP – c.d.

b) Leki w postaci aerozoli – nadzór i instruowanie w

celu właściwego przyjęcia leku

c) Leki regulujące ilość i jakość wydzieliny –

zapewnienie higienicznych warunków odkrztuszania.

-

udział i nadzór nad prawidłowym stosowaniem
tlenoterapii – przestrzeganie zasad podawania tlenu

-

Uczestniczenie w fizykoterapii – przygotowanie do
ćwiczeń, zapewnienie warunków do ćwiczeń, pomoc
w ich wykonywaniu

-

Drenaż ułożeniowy

-

Udział w badaniach diagnostycznych

UDZIAŁ PIELĘGNIARKI W OPIECE
NAD PACJENTEM Z POChP – c.d.



ZADANIA PIELĘGNACYJNO – OPIEKUŃCZE

-

pomoc w wykonywaniu czynności samoopiekuńczych(

pomoc przy myciu, ubieraniu się, jedzeniu)

-

Ograniczanie wysiłku, lecz nie ograniczanie

samodzielności

-

Zapewnienie wygody i bezpieczeństwa

-

Pomoc w utrzymaniu właściwej pozycji w łóżku

choremu leżącemu

-

Prawidłowa pielęgnacja skóry, szczególnie przy

występowaniu obrzęków

-

Organizacja czasu wolnego, zapobieganie

podsypianiu w dzień

-

Zapewnienie dopływu powietrza(tlenu) i właściwego

mikroklimatu

UDZIAŁ PIELĘGNIARKI W OPIECE
NAD PACJENTEM Z POChP – c.d.

-

zapewnienie prawidłowego odżywiania (posiłki
lekkostrawne o małej objętości, aby zbyt wypełniony
żołądek nie uciskał przepony- co utrudnia oddychanie)

-

Opieka psychiczna – udzielanie wsparcia
psychicznego i instrumentalnego, pomoc w
zaakceptowaniu choroby przewlekłej, poświęcanie
czasu choremu, nie okazywanie zniecierpliwienia

-

Dopilnowanie prawidłowego rytmu dnia pacjenta w
zakresie snu i czuwania – unikanie popołudniowych
drzemek ( może to powodować bezsenność w nocy a
stosowanie środków nasennych może upośledzać
działanie ośrodków oddechowych w mózgu)

UDZIAŁ PIELĘGNIARKI W OPIECE
NAD PACJENTEM Z POChP – c.d.



ZADANIA EDUKACYJNE

-

zapoznanie pacjenta z istotą, przyczynami i

objawami choroby

-

Dostarczenie wiedzy na temat objawów zaostrzeń,

nauka ich rozpoznawania i zaznajomienie się ze

sposobami postępowania w przypadku ich

wystąpienia

-

Pomoc i umożliwienie porzucenia nałogu palenia

tytoniu

-

Nauka zasad i sposobów prawidłowego

wykonywania ćwiczeń oddechowych

-

Nauka zasad przyjmowania leków

-

Pomoc w przystosowaniu do zmienionych warunków

życia z chorobą

-

Poprawa jakości życia

UDZIAŁ PIELĘGNIARKI W OPIECE
NAD PACJENTEM Z POChP – c.d.

-

przedstawienie zasad prawidłowego trybu
życia i prowadzenia aktywności fizycznej u
chorych na POChP (unikanie bezczynności,
codzienna aktywność ale bez nadmiernego
wysiłku, który pogłębiałby niedobór tlenu,
wykonywanie ćwiczeń terapeutycznych,
unikanie stresu, nauka sposobów unikania
infekcji, nauka zwalczania bezsenności).

PIŚMIENNICTWO



Kędziora-Kornatowska K.: Kompendium
pielęgnowania pacjentów w starszym wieku.
Czelej 2007



Zieliński J.: Przewlekła obturacyjna choroba
płuc – zasady postępowania. Przew. Lek. 2000