Inflacja
Wprowadzenie do mikro i
makroekonomii
Inflacja
Wprowadzenie do mikro i
makroekonomii
INFLACJA i DEFLACJA
• Inflacja jest to proces wzrostu
ogólnego poziomu cen.
• Deflacja jest to proces spadku
ogólnego poziomu cen.
Inflacja jako zjawisko koniunkturalne.
Inflacja jako zjawisko trwałe.
Problemy:
1. ceny jakich towarów brać pod uwag
(„koszyk dóbr”):
- „wszystkie” towary i usługi wchodzące w
skład PNB
(PKB) – deflator PNB (PKB)
- towary konsumpcyjne – Consumer Price
Index (CPI), w Polsce: ICK
2. „skąd” brać ceny (z których punktów
sprzedaży)?
3. jak porównywać? ceny średnioroczne?
ceny z analogicznych dni kolejnych lat?
Pomiar inflacji
Miarą wielkości inflacji jest indeks cen dóbr
konsumpcyjnych, do którego obliczania
wykorzystuje się zwykle formułę Laspeyresa
(patrz PKB):
I
I
L
L
=
=
Σ
Σ
(q
(q
i0
i0
x p
x p
i1
i1
) /
) /
Σ
Σ
(q
(q
i0
i0
x p
x p
i0
i0
)
)
ICK =
Σ
Σ (
x u
i0
) x 100
i=1
n
p
i
1
p
i
0
p
i1
– cena dobra i w okresie t
p
i0
– cena dobra i w okresie t
0
u
i0
– „waga” przypisana dobru i
określająca udział w
wydatkach w
okresie t
0
ICK – określa koszt utrzymania typowej
rodziny
miejskiej.
Wagi
dla
poszczególnych cen składających się na
indeks cen towarów konsumpcyjnych
opierają się na badaniu struktury
zakupów konsumenta.
GUS indeks ten uzyskuje na podstawie
obserwacji zmian cen dóbr (od 1500 do
1800) notowanych w 308 rejonach kraju.
Jako system wag przyjmuje się rosnącą
strukturę z roku poprzedzającego rok
badany
wydatków
gospodarstw
domowych na zakup towarów i usług
(konieczność modyfikacji).
Stopa inflacji – procentowa zmiana
ogólnego poziomu cen w kolejnych
okresach.
Procentowy udział wartości wybranych dóbr w
ogólnym koszyku dóbr wynosi odpowiednio:
żywność i napoje bezalkoholowe – 30,12%
alkohol i tytoń – 6,15%
odzież i obuwie – 5,88%
wyposażenie i użytkowanie mieszkania z nośnikami
energii – 24,12%
zdrowie - 4,81%
transport – 8,27%
łączność – 3,83%
rekreacja i kultura -6,48%
restauracje i hotele – 3,48%
inne – 5,53%
Rodzaje inflacji
I. Wg przyczyny:
a) popytowa (ciągniona przez popyt) -
niewłaściwa
polityka
fiskalna
i
pieniężna
(nadmierne
wydatki
i
ustępliwa polityka monetarna)
b) podażowa (pchana przez koszty) –
niepełne wykorzystanie czynników
produkcji,
związki
zawodowe,
monopole,
ceny
surowców,
większościowy
udział
sektora
państwowego, protekcjonizm, szybki
postęp
techniczny
(przyspieszone
odpisy amortyzacyjne)
c) strukturalna – popyt a podaż dóbr
II. Wg tempa
zmian cen:
a) pełzająca
b) galopująca
c) hiperinflacja
III. Wg sposobu
przejawiania się:
a) jawna
b) ukryta
IV. Wg
możliwości
przewidywania:
a) antycypowana
b)
nieantycypowana
V. Wg
zróżnicowania
tempa:
a) zrównoważona
b)
niezrównoważon
a
Inflacja na świecie
(średnioroczne tempo zmian – CPI)
1900
-
1913
1930
-
1939
1950
-
1960
1961
-
1970
1971
-
1980
1981
-
1990
1991
-
1995
1996
-
2000
2000
Kraj
e
rozw
inięt
e
1,5
0,2
4,3
4,0
10,8
8,1
3,9
2,0
2,5
Kraj
e
rozw
i-
jając
e się
1,2
1,6
15,2 18,3 29,8 139,
7
94,4 23,4
7,8
Źródło: World Economic Outlook, May 2001, IMF Washington, s.
117
Średnioroczny wzrost cen towarów i
usług konsumpcyjnych (Polska)
1995
1996
1997
1998
1999
2000
Ogółe
m
127,8
119,9
114,9
111,8
107,3
110,1
Towary:
127,1
119,8
113,1
109,5
105,5
109,6
-
Żywnoś
ć i
napoje
bezalk.
126,8
118,4
112,3
107,1
101,5
110,0
-
Alkohol
i tytoń
133,0
131,4
117,3
116,3
110,2
108,0
-
Towary
nieżyw
n.
126,3
118,9
113,3
110,7
108,7
109,6
Usługi
129,4
120,1
119,3
117,3
111,1
111,0
Źródło: GUS
Indeks cen towarów i usług konsumpcyjnych
w latach 1996 – 2004 (analogiczny kwartał
roku poprzedzającego = 1,000).
Koszty
• Deprecjacja pieniądza
•
Zniekształcenie
relatywnych cen
• Spadek dochodów
realnych
•
Redystrybucja
dochodów i majątku
• Wzrost niepewności -
krótki
horyzont
czasowy
decyzji
• Kłopoty z rachunkiem
ekonomicznym
Inflacja - koszty i korzyści
• Zmniejszona
skłonność do
oszczędzania
• Kłopoty z
wyceną (gł.
majątku
trwałego)
• Zagrożenie dla
stabilności
gospodarczej
• Osłabienie
wzrostu
gospodarczego
Podstawowym skutkiem inflacji jest spadek
siły nabywczej pieniądza.
Siłę nabywczą pieniądza określa ilość dóbr,
jaką można kupić lub sprzedać za jednostkę
pieniądza.
ICK służy do urealniania składników
dochodów
ludności.
Realną
wartość
wynagrodzenia
uzyskujemy
dzieląc
wynagrodzenie nominalne przez indeks cen
dóbr konsumpcyjnych.
Korzyści
•
Korzyść
dla
kredytobiorców
(inflacja nieantycypowana)
• Motywacja dla wzrostu
produkcji (inflacja niska)
(?)
Hiperinflacja
• Rekord z księgi Guinessa:
Węgry
W czerwcu 1946 roku 1 złoty pengo z
1931
roku wart był 130 trylionów
papierowych
pengo.
Dla opłat podatkowych drukowano
kwity
bankowe o wartości 10
27
pengo.
Przykład
•
Nie ma inflacji
•
Udzielamy kredytu w kwocie 500 tys. zł na okres 1 roku
•
Rynkowa stopa % wynosi 3%
•
Podatek od dochodu z tytułu odsetek od pożyczonego
kapitału wynosi 30%
1. Dochód roczny brutto: 500 000 x 0,03 = 15 000
2. Podatek dochodowy: 15 000 x 0,3 = 4 500
3. Dochód netto: 15 000 – 4 500 = 10 500
4. Nominalna stopa zwrotu: (dochód netto/kapitał) x 100 =
2,1%
5. Realna stopa zwrotu = nominalna stopa zwrotu – stopa
inflacji
Przykład
cd.
Ta sama transakcja odbywa się w warunkach 10%
inflacji.
W nowej sytuacji rynkowa stopa procentowa wynosi
13%.
1. Dochód brutto: 500 000 x 0,13 = 65 000
2. Podatek dochodowy: 65 000 x 0,3 = 19 500
3. Dochód netto: 65 000 – 19 500 = 45 500
4. Nominalna stopa zwrotu: (45 500/500 000) x 100 =
9,1%
5. Realna stopa zwrotu: 9,1 -10 = - 0,9%
Przeciwdziałanie
Życie z inflacją
• Indeksacja umów zbiorowych
• Indeksacja podatku od dochodów osobistych
• Regulacje płac i cen (?)
Inflacja popytowa:
• Kontrola podaży pieniądza (restrykcyjna
polityka monetarna)
• Kontrola wydatków rządowych, podnoszenie
podatków od doch. osob. i/lub ograniczanie
ulg podatkowych (restrykcyjna polityka
fiskalna)
Przeciwdziałanie
Inflacja kosztowa:
• Kontrola bezpośrednia lub pośrednia
podaży oraz cen kluczowych zasobów
Inflacja strukturalna:
• Usprawnianie przepływu pracowników
oraz tranferu technologii z jednych gałęzi
przemysłu do innych