AGRESJA w

szkole

DEFINICJE

• Agresja (łac. agressio – napad) jest

pierwotną pozytywną siłą życiową

zapewniającą organizmowi

przetrwanie i gatunkowi rozwój.

Agresja jest więc naturalnym stanem

organizmu, który może podlegać

różnym transformacjom, czy

ograniczeniom, jednakże

niewyrażenie na zewnątrz

agresywnej energii w bezpośrednich

czy pośrednich przejawach w

ostatecznym rachunku jest szkodliwe

i stanowi źródło nieprzystosowania.

• Przez zachowanie agresywne

rozumie się zachowanie się przeciw

określonym osobom lub rzeczom,

przynoszące szkodę przedmiotowi

agresji, przybierające formę ataku,

czyli napaści fizycznej lub słownej.

•

Wśród form zachowań agresywnych

wyróżniamy:

•

W zakresie agresji słownej:

•

wyśmiewanie, kpiny, złośliwe uwagi,

•

odtrącanie od zabawy,

•

używanie przykrych, poniżających przezwisk,

•

przeklinanie,

•

grożenie, straszenie,

•

zachęcanie do agresji,

•

przezywanie innych osób z użyciem

wulgarnych słów,

•

obmawianie, plotkowanie.

•

W zakresie agresji fizycznej:

•

poszturchiwanie, podstawianie nogi,

•

popychanie z zamiarem zrobienia krzywdy,

•

niszczenie wytworów,

•

bicie, kopanie,

•

reakcje mimiczne: wykrzywianie się,

przedrzeźnianie,

•

posługiwanie się w toku agresji

przedmiotami martwymi, rzucanie,

uderzanie, kłucie.

Przyczyny agresji wśród

dzieci :

• 1. Dziecko zachowuje się agresywnie, bo takie zachowanie

przynosi mu korzyść. Dziecko dostaje nagrodę, najczęściej w

postaci akceptacji grupy podobnych sobie. Na drodze tzw.

wzmocnień - zachowania te są utrwalane

• 2. Przyczyną takich zachowań jest naśladownictwo.. Dziecko,

które żyje w świecie przemocy, widzi ją na codzień w domu,

w szkole, w telewizji - będzie te zachowania naśladować jako

zachowania wzorcowe. W tym przypadku brak umiejętności

prospołecznych jest powodem zachowań agresywnych.

• Przyjęcie teorii behawioralnej, mówiącej, że agresja jest

wyuczona - daje nam możliwość wyeliminowania zachowania

na dokładnie podobnej zasadzie - trzeba dziecko oduczyć

agresji i nauczyć zachowań akceptowanych społecznie,

dających jednocześnie satysfakcję dziecku, czyli tzw.

zachowań prospołecznych.

Przyczyny agresji wśród

dzieci :

• Agresja, jako cecha wrodzona, może oznaczać, że chodzi o

ogólną instynktowną skłonność do agresji, która poszukuje

ujścia. Wszystkie instynkty człowiek dziedziczy, one też od

urodzenia wyznaczają kierunek jego aktywności życiowej.

Dla tego też, jeżeli dziecko ma słaby system nerwowy, to

szybciej i mocniej reaguje na nieprawidłowe sytuacje

środowiskowe.

• Agresja może być również popędem nabytym, będącym

reakcją na frustrację. Frustracja jest to przykry stan

emocjonalny, pojawiający się wówczas, gdy jednostka

usiłując zaspokoić jakąś potrzebę, natrafia na przeszkody

nie do pokonania. Skutkiem sytuacji frustracyjnej jest

powstanie napięcia emocjonalnego, występującego w

formie gniewu, złości. Złagodzenie tego napięcia następuje

poprzez wyładowanie w

formie agresji.

Przyczyny agresji wśród

dzieci :

•

W szkole frustrująca dla ucznia, a więc wywołująca zachowanie agresywne może być:

•

„niesprawiedliwa” ocena, odebrana przez ucznia jako nieadekwatna do jego wiedzy i umiejętności,

•

presja czasowa, czy też ponaglenie do szybkiego wykonania zadania wywołująca negatywne emocje,

•

obawa przed niepowodzeniem, duża ilość zadań domowych, częste prace klasowe,

•

brak swobody w wyrażaniu własnego zdania,

•

antypatia nauczyciela wobec ucznia,

•

lęk przed naganą,

•

obawa przed złośliwymi uwagami pod swoim adresem,

•

obawa przed pogorszeniem opinii i stosunków z kolegami.2

•

Inne sytuacje wywołujące frustracje u dzieci:

•

Gdy dziecko jest stale upominane, krytykowane, wyśmiewane przez rodziców czy rówieśników,

porównywane z innymi dziećmi, wówczas zablokowana zostaje potrzeba uznania społecznego.

Dziecko czuje się „niekochane”

•

i „niechciane”.

•

Ciągłe nakazy i zakazy ze strony dorosłych blokują potrzebę samodzielności, powodują ograniczenia

aktywności dziecka. Wywołują złość, gniew, irytację, bunt.

•

Niemożność zrealizowania celów, jakie dziecko samo sobie wyznaczyło lub narzuciło mu otoczenie.

•

Nieotrzymanie lub odebranie atrakcyjnej dla dziecka rzeczy, zakaz oglądania telewizji, zakaz

wychodzenia z domu itp. wywołuje negatywne emocje, które mogą prowadzić do reakcji

agresywnych.

•

Sytuacja traumatyczna występująca nagle, np. utrata bliskiej osoby, nagła ciężka choroba kogoś z

rodziny, przeżycie silnego zagrożenia.

Przyczyny agresji wśród

dzieci :

• Agresja jako zachowanie wyuczone społecznie, jest rezultatem

norm, kar, nagród oraz modeli, z którymi zetknęła się dana

jednostka. Dziecko obserwując rozmaite zachowania w swoim

otoczeniu będzie je mimowolnie naśladowało. Najczęściej

negatywne zachowania są przekazywane dzieciom przez:

• bohaterów bajek, filmów i książek,
• ulubionych piosenkarzy,
• grupę rówieśniczą,
• rodziców, rodzeństwo i innych krewnych.
• Błędy popełniane przez rodziców mogą stanowić przyczynę

agresywności ich dzieci:

• częste karanie,
• uleganie dziecku, niekonsekwencja,
• sprzeczność postaw ojca i matki.

Jak postępować z dziećmi

przejawiającymi zachowania

agresywne?

• Znając przyczyny powstawania agresji u dzieci możemy

skutecznie jej zapobiegać. Bardzo ważne jednak jest tu

współdziałanie domu rodzinnego i szkoły, gdzie dzieci uczą

się porozumiewania z innymi.

• Rodzina jest dla dziecka najważniejszym środowiskiem

wychowawczym. Rodzice są osobami, które od niemowlęcia

naśladuje, z którymi się utożsamia. Rodzina zaspokaja

podstawowe potrzeby dziecka: miłości, akceptacji, poczucia

bezpieczeństwa. Niestety, dorośli z różnych powodów coraz

mniej czasu poświęcają na wychowanie dzieci. Jeżeli do

tego dodamy ogromny wpływ, jaki mają na kształtującą się

psychikę gry komputerowe i środki masowego przekazu

otrzymamy odpowiedź, skąd tylu agresywnych,

sfrustrowanych uczniów w naszych szkołach.

Krok po kroku

•

Stwórzmy spokojną, nasyconą ciepłem i życzliwą

atmosferę emocjonalną w rodzinie. Okazujmy naszym

dzieciom miłość i zainteresowanie Rozmawiajmy z

nimi, poznajmy ich przyjaciół, dowiedzmy się, co je

interesuje. Dziecko w takiej atmosferze będzie się

czuło bezpieczne i akceptowane. Doceniajmy nawet

drobne sukcesy oraz wysiłek włożony w wykonanie

zadania, aby dziecko miało poczucie własnej wartości.

•

Ustalmy jasne reguły i zasady rządzące w rodzinie i

konsekwentnie ich przestrzegajmy. Pomagajmy

dzieciom w porządkowaniu otoczenia, w którym

przebywają, a potem stale przypominajmy o ich

drobnych obowiązkach.

• Stosujmy z rozwagą kary, gdyż kara często

nie likwiduje zachowań agresywnych, a

raczej utrwala je. Dziecko karane za

agresywne zachowanie, nauczy się hamować

agresję w obecności rodziców, a ujawniać ją

w innych sytuacjach, np. w szkole. Chodzi o

to, by dziecko zachowywało się poprawnie

nie dlatego, że boi się kary, ale dlatego, że

tak podpowiada mu jego wewnętrzny system

wartości.

• Organizujmy dzieciom aktywność ruchową

(sportową, zabawową), aby mogły w

kontrolowany sposób wyładować nadmiar

drzemiącej w nich energii. Usuwajmy z

otoczenia te przeszkody, których pokonanie

jest dla nich zbyt trudne.

• Starajmy się być dla swoich dzieci pozytywnym wzorem

do naśladowania. Dziecko widząc agresywne

zachowanie ojca wobec matki lub niego samego,

przenosi agresję na teren szkoły, podwórka. Jeżeli

rodzic przeklina, czy wyraża się brzydko o innych, to

dziecko sądzi, że też może tak postępować.

• Chrońmy dzieci przed szkodliwym wpływem modeli

agresywnego zachowania się. Nie pozwalajmy dzieciom

na oglądanie bajek i filmów zawierających obrazy

agresji, a równocześnie starajmy się zainteresować

dziecko filmami i książkami ukazującymi pozytywne

modele zachowania się. Sami czytajmy dzieciom przed

snem lub wymyślajmy bajki pod problemy dziecka.

• Uczmy dzieci tolerancji i

poszanowania drugiego człowieka,
gdyż są to wartości niezbędne do
poprawnego funkcjonowania w
społeczeństwie. Warto podjąć trud i
wyposażyć nasze dzieci w umiejętność
właściwego traktowania potrzeb i
uwrażliwić na potrzeby innych.

Agresja w szkołach

Agresja w szkołach

występuje w relacji

występuje w relacji

dziecko – dziecko, dziecko

dziecko – dziecko, dziecko

– nauczyciel oraz

– nauczyciel oraz

nauczyciel – dziecko.

nauczyciel – dziecko.

Przyczyny tego stanu

Przyczyny tego stanu

rzeczy leżą po stronie

rzeczy leżą po stronie

nauczycieli i po stronie

nauczycieli i po stronie

dzieci.

dzieci.

Przyczynami agresji ze

strony nauczycieli wobec

dzieci są:

• Stres zawodowy
• Agresja ze strony dzieci
• Przepracowanie
• Niewykonywanie poleceń
• Niedocenianie zawodu
• Trudności materialne
• Niepewność pracy
• Manipulowanie uczniami, przedmiotowy

stosunek do ucznia.

Przyczynami agresji ze

strony dzieci wobec

innych dzieci oraz

dorosłych są:

• Destruktywne grupy rówieśnicze
• Alkoholizm w rodzinie
• Bezrobocie
• Trudności materialne
• Telewizja, wideo, kino
• Gry komputerowe
• Pisma młodzieżowe
• Narkomania
• Rozbicie rodziny,

brak kontaktu ze szkołą, niewydolność

wychowawcza rodziny

• Agresja w rodzinie, znęcanie się nad dziećmi, brak akceptacji,

patologia

• Zaburzenia emocjonalne, wady rozwojowe
• Zemsta za zbyt niskie oceny, poczucie skrzywdzenia.

PRZEMOC

• W rozumieniu

słownikowym przemoc

jest to siła

przeważająca czyjąś

siłę, fizyczna przewaga

wykorzystywana do

czynów bezprawnych

dokonywanych na kimś,

narzucona bezprawnie

władza, panowanie.

Czyny bezprawne

dokonane z użyciem

fizycznego przymusu.

• Przemoc określana jest

jako użycie siły w
stosunku do osoby lub
grupy osób, najczęściej
w celu wymuszenia
określonych zachowań
albo postaw. Takiemu
zachowaniu
towarzyszy przyjęte
naruszenie norm
moralnych.

Rodzaje przemocy :

• Fizyczna
• Seksualna
• Emocjonalna (psychiczna)
• Zaniedbywanie

(fizyczne,edukacyjne,emocjonalne)

Przemoc fizyczna

• Ogólnie jest określana jako wszelkie

nieprzypadkowe spowodowanie urazów

fizycznych u dziecka lub zachowania,

które mogły do takich urazów

doprowadzić, oraz niezapobieżenie

urazom lub cierpieniu fizycznemu. Może

mieć charakter pojedynczego epizodu,

choć najczęściej ma charakter

powtarzalny. Obejmuje zachowania typu

bicie, szarpanie, popychanie, kopanie,

przypalanie i inne.

Przemoc seksualna

• Następuje, gdy osoba dojrzała

seksualnie, czy przez świadome

działanie, czy przez zaniedbanie

swoich społecznych obowiązków lub

obowiązków wynikających ze

specyficznej odpowiedzialności za

dziecko, dopuszcza do zaangażowania

dziecka w jakąkolwiek aktywność

natury seksualnej, której intencją jest

seksualne zaspokojenie osoby dorosłej.

Przemoc emocjonalna

(psychiczna)

• Obejmuje ona wszelkie zachowania i zaniechania

opiekunów, które spowodowały lub mogły
spowodować u dziecka poważne zaburzenia
zachowania, zaburzenia poznawcze, emocjonalne
lub psychiczne. Przykłady krzywdzenia
emocjonalnego: agresja słowna w postaci wyzwisk,
krzyków, gróźb i straszenia, werbalnego
odrzucania, przez terroryzowanie ciągłe obwinianie
czynienie z dziecka kozła ofiarnego, szantażowanie,
upokarzanie, stawianie w sytuacjach sprzecznych
wymagań, korumpowanie oraz różne formy
nadopiekuńczości lub nadmiernej kontroli.

Zaniedbywanie

• Polega na niezaspokajaniu podstawowych potrzeb

egzystencjalnych dziecka warunkujących prawidłowy rozwój
fizyczny i psychiczny oraz dobry stan zdrowia. Wyróżnia się kilka
typów zaniedbania.

• Zaniedbywanie fizyczne - nieodpowiednie odżywianie, ubiór,

higiena, brak odpowiedniego nadzoru i opieki oraz pozostawianie
dziecka w sytuacjach niebezpiecznych i zagrażających mu.

• Zaniedbywanie edukacyjne - obejmuje zaniedbanie realizacji

przez dziecko obowiązku szkolnego, a także brak dbałości o
zapewnienie pomocy dziecku ze specjalnymi potrzebami
edukacyjnymi.

• Zaniedbywanie emocjonalne - obejmuje brak zaspokajania

potrzeb uczuciowych dziecka, brak wsparcia emocjonalnego, nie
zwracanie na dziecko uwagi.

WSPÓŁCZESNE OBLICZE

PRZEMOCY WOBEC

DZIECI

• co 26 sekund dziecko ucieka z domu,
• co 47 sekund dziecko jest pobite lub

zaniedbane,

• co 67 sekund nastolatka rodzi dziecko,
• co 7 minut dziecko jest aresztowane za

narkotyki,

• co 36 minut dokonuje się zabójstwa

dziecka lub dziecko jest poszkodowane w
wyniku użycia broni.