Metale ciężkie i 

ich sole

Rtęć

  - związki rtęci działają przede wszystkim bakteriostatycznie

  - przeciwbakteryjne działanie rtęci zwązane jest z jej 

powinowactwiem 

    do grup sulfhydylowych; zablokowanie tych grup w enzymach 

komórki

    bakteryjnej powoduje zahamowanie jej wzrostu. Usunięcie 

rtęci ze środo-

    wiska powoduje jednak przywrócenie wzrostu bakterii, nawet 

jeśli były 

    one eksponowane na rtęć przez wiele miesięcy

  - związki rtęci cieszą się zmniejszoną popularnością ze względu 

na znaczną

    toksyczność

  - chlorek rtęci : ma obecnie znaczenie prawie wyłącznie 

historyczne ze

    względu na slabe działanie i wysoką toksyczność

  - oksycyjanek rtęci ( Hyrdargyrum oxycynatum) i 

amidochlorek rtęci :

    bywają niekiedy stosowane jako środki odkażające.

  - tiomersal, nitromersal, octan fenylortęciowy : są 

stosowane najczęściej

    jako środki konserwujące w preparatach farmaceutycznych

 Srebro

 - związki srebra są bardzo silnie dzialającymi środkami 

odkażającymi

 - srebro działa ściągająco i żrąco na tkanki

 - po dodaniu metalicznego srebra do wody destylowanej 

nabiera ona 

   właściwości bakteriobójczych ( działanie to nosi nazwę 

efektu oligodyna-

   micznego)

 - srebro działa przeciwbakteryjnie w płynach ustrojowych, 

gdyż ulega tam 

   redukcji do srebra metalicznego

 - azotan srebra : 

   1. w stężeniu 0,1 % zabija większość drobnoustrojów, 

       a w stężeniach o znacznie większym rozcieńczeniu 

działa bakteriostat.; 

   2. szczególnie wrażliwe na niego są bakterie Gram(+), 

Gram(-) natomiast

       wykazują mniejszą wrażliwość;

   3. w stężeniach bakteriobójczych związek ten

       działa również na tkanki, powodując denaturację białek

  4. w obecności chlorków wytrąca się w postaci chlorku 

srebra, dlatego

      źle przenika do tkanek i działanie jego jest głównie  

powierzchniowe.

      Chlorek srebra pod wpływem światla czernieje, co może 

być przyczyną

      przebarwień skóry.

  

   5. stosowany jest zwykle w stęż. 0,01-10 %. Stężenia ok. 0,01 % działają

       umiarkowanie przeciwbakteryjnie i ściągająco; w tych stężeniach może

       on być stosowany na błony śluzowe. Rozcieńczone roztwory azotanu 

       srebra pobudzają ziarninowanie trudno gojących się ran. 0,5 % roztwór

       bywa stosowany jako środek stosowany w odkażaniu w przypadku

       rozległych oparzeń

  - sole srebrowe sulfonamidów ( np. Sulfadiazyny lub sulfatiazolu) : mają

    opinię skutecznych środków przeciwbakteryjnych, zwłaszcza w leczeniu

    oparzeń ( są jednak w tym celu stosowane rzadko)

 

Barwniki

1. Fiolet krystaliczny ( Pyocantinum coeruleum, fiolet 

goryczki)

 

 - barwnik akrydynowy

 - działa nawet w niewielkich stężeniach na bakt. Gram (+) a 

także na nie-

   które grzyby chorobotwórcze, zwłaszcza drożdżaki

 - bakterie Gram(-), wirusy i zarodniki są oporne na jego 

działanie

- stosowany w alkoholowych lub wodnych roztworach w 

stężeniu 0,01 – 2 %

   jako środek do odkażania powierzchniowych uszkodzeń 

naskórka i błon

   śluzowych, w ropnych zakażeniach skóry i błon śluzowych, 

w niektórych

   grzybicach i drożdżycach (np.w drożdżakowatym zapaleniu 

jamy ustnej u

   dzieci – bezpieczniejszy od kwasu borowego)

 - zastosowany na uszkodzone powłoki działa lekko 

ściągająco, osuszająco

   i nie drażni nadmiernie tkanki

- barwi tkanki ( zdażają się przypadki trwałego tatuażu, gdy 

fiolet jest stoso-

   wany na ziarninujące powierzchnie ran ( z tego względu 

nie należy go 

   używać na wrzodziejące zmiany w obrębie twarzy)

 - podobne działanie jak fiolet krystaliczny wywiera zieleń 

brylantowa

   ( Viride nitens) stosowana niekiedy do powierzchownych 

uszkodzeń powłok

  2. Fuksyna zasadowa

 - działanie grzybobójcze, jest składnikiem preparatów stosowanych w grzybi-

   cach skóry (np.stosowany dawniej Pigmentum Castellani)

  3. Etakrydyna

 - barwnik akrydynowy

 - stosowana do odkażania skóry i błon śluzowych oraz powierzchniowych

   uszkodzeń powłok, choć jej działanie nie należy do najsilniejszych

 - bywa również stosowana do odkażania jamy ustnej i gardła

  

Związki powierzchniowo czynne (detergenty)

 - 

mają zdolność do emulgowania tłuszczów

 - detergenty anionowe (np.mydła) i niejonowe znalazły zastosowanie 

   głównie jako środki piorące, myjące i zwilżające

 - detergenty kationowe wykazują często działanie przeciwbakteryjne;działanie

   ich polega najprawdopodobniej na zmianie struktury warstywy lipidowej 

   błony komórkowej bakterii, co prowadzi do jej wzmożonej przepuszczal-

   ności  i ucieczki ważnych składników komórki na zewnątrz

 - detergenty kationowe w obecności detergentów anionowych ulegają unie-

   czynnieniu; dlatego nie należy ich stosować razem z mydłem i innymi 

   środkami myjącymi lub piorącymi

 - detrgenty kationowe są stosowane jako środki antyseptyczne i odkażające,

   nie wykazują znacznego działania drażniącego, a ich toksyczność jest 

   newielka, w zatruciach łatwo je zobojętnić za pomocą roztworów mydeł

 - detergenty nie działają na zarodniki; zastosowane na skórę mogą wytworzyć

   na jej powierzchni błonę, która wykazuje silne działanie przeciwbakteryjne

   po stronie zewnętrznej, natomiast strona wewnętrzna, zwrócona do skóry, 

   działania takiego nie wywiera. Pod taką błoną mogą przeżywać zdolne do

   namnażania komórki bakteryjne

 - działanie detergentów jest stosunkowo powolne

 - detergenty mogą popwodować ciężkie alergiczne zapalenia skóry

 - detergenty kationowe mogą stanowić dodatej do kropli do nosa (jako środki

   konserwujące) – długotrwałe stosowanie może doprowadzić do uszkodzenia

   nabłonka węchowego

 - mogą być stosowane do odkażania przedmiotów i pomieszczeń (nie należy 

   jednak odkażać nimi narzędzi chirurgicznych)

 - najważniejszymi detergentami są : chlorek benzalkoniumm chlorek benze-

   tonium, chlorek cetylpirydynium, chlorej metylobenzetonium

 Chlorek benzalkonium

 - produkowany w postaci roztworu 10 %

 - do odkażania błon śluzowych i skóry stosuje się roztwory 0,01-0,05 %,

   do przepłukiwań pęcherza i cewki – roztwory 0,005 %

 - do odkażania rąk – 1 %, do odkażania narzędzi – 0,1 % z dodatkiem azotynu

   sodowego w celu zapobieżenia korozji