Metale ciężkie i

ich sole

Rtęć

- związki rtęci działają przede wszystkim bakteriostatycznie

- przeciwbakteryjne działanie rtęci zwązane jest z jej

powinowactwiem

do grup sulfhydylowych; zablokowanie tych grup w enzymach

komórki

bakteryjnej powoduje zahamowanie jej wzrostu. Usunięcie

rtęci ze środo-

wiska powoduje jednak przywrócenie wzrostu bakterii, nawet

jeśli były

one eksponowane na rtęć przez wiele miesięcy

- związki rtęci cieszą się zmniejszoną popularnością ze względu

na znaczną

toksyczność

- chlorek rtęci : ma obecnie znaczenie prawie wyłącznie

historyczne ze

względu na slabe działanie i wysoką toksyczność

- oksycyjanek rtęci ( Hyrdargyrum oxycynatum) i

amidochlorek rtęci :

bywają niekiedy stosowane jako środki odkażające.

- tiomersal, nitromersal, octan fenylortęciowy : są

stosowane najczęściej

jako środki konserwujące w preparatach farmaceutycznych

Srebro

- związki srebra są bardzo silnie dzialającymi środkami

odkażającymi

- srebro działa ściągająco i żrąco na tkanki

- po dodaniu metalicznego srebra do wody destylowanej

nabiera ona

właściwości bakteriobójczych ( działanie to nosi nazwę

efektu oligodyna-

micznego)

- srebro działa przeciwbakteryjnie w płynach ustrojowych,

gdyż ulega tam

redukcji do srebra metalicznego

- azotan srebra :

1. w stężeniu 0,1 % zabija większość drobnoustrojów,

a w stężeniach o znacznie większym rozcieńczeniu

działa bakteriostat.;

2. szczególnie wrażliwe na niego są bakterie Gram(+),

Gram(-) natomiast

wykazują mniejszą wrażliwość;

3. w stężeniach bakteriobójczych związek ten

działa również na tkanki, powodując denaturację białek

4. w obecności chlorków wytrąca się w postaci chlorku

srebra, dlatego

źle przenika do tkanek i działanie jego jest głównie

powierzchniowe.

Chlorek srebra pod wpływem światla czernieje, co może

być przyczyną

przebarwień skóry.

5. stosowany jest zwykle w stęż. 0,01-10 %. Stężenia ok. 0,01 % działają

umiarkowanie przeciwbakteryjnie i ściągająco; w tych stężeniach może

on być stosowany na błony śluzowe. Rozcieńczone roztwory azotanu

srebra pobudzają ziarninowanie trudno gojących się ran. 0,5 % roztwór

bywa stosowany jako środek stosowany w odkażaniu w przypadku

rozległych oparzeń

- sole srebrowe sulfonamidów ( np. Sulfadiazyny lub sulfatiazolu) : mają

opinię skutecznych środków przeciwbakteryjnych, zwłaszcza w leczeniu

oparzeń ( są jednak w tym celu stosowane rzadko)

Barwniki

1. Fiolet krystaliczny ( Pyocantinum coeruleum, fiolet

goryczki)

- barwnik akrydynowy

- działa nawet w niewielkich stężeniach na bakt. Gram (+) a

także na nie-

które grzyby chorobotwórcze, zwłaszcza drożdżaki

- bakterie Gram(-), wirusy i zarodniki są oporne na jego

działanie

- stosowany w alkoholowych lub wodnych roztworach w

stężeniu 0,01 – 2 %

jako środek do odkażania powierzchniowych uszkodzeń

naskórka i błon

śluzowych, w ropnych zakażeniach skóry i błon śluzowych,

w niektórych

grzybicach i drożdżycach (np.w drożdżakowatym zapaleniu

jamy ustnej u

dzieci – bezpieczniejszy od kwasu borowego)

- zastosowany na uszkodzone powłoki działa lekko

ściągająco, osuszająco

i nie drażni nadmiernie tkanki

- barwi tkanki ( zdażają się przypadki trwałego tatuażu, gdy

fiolet jest stoso-

wany na ziarninujące powierzchnie ran ( z tego względu

nie należy go

używać na wrzodziejące zmiany w obrębie twarzy)

- podobne działanie jak fiolet krystaliczny wywiera zieleń

brylantowa

( Viride nitens) stosowana niekiedy do powierzchownych

uszkodzeń powłok

2. Fuksyna zasadowa

- działanie grzybobójcze, jest składnikiem preparatów stosowanych w grzybi-

cach skóry (np.stosowany dawniej Pigmentum Castellani)

3. Etakrydyna

- barwnik akrydynowy

- stosowana do odkażania skóry i błon śluzowych oraz powierzchniowych

uszkodzeń powłok, choć jej działanie nie należy do najsilniejszych

- bywa również stosowana do odkażania jamy ustnej i gardła

Związki powierzchniowo czynne (detergenty)

-

mają zdolność do emulgowania tłuszczów

- detergenty anionowe (np.mydła) i niejonowe znalazły zastosowanie

głównie jako środki piorące, myjące i zwilżające

- detergenty kationowe wykazują często działanie przeciwbakteryjne;działanie

ich polega najprawdopodobniej na zmianie struktury warstywy lipidowej

błony komórkowej bakterii, co prowadzi do jej wzmożonej przepuszczal-

ności i ucieczki ważnych składników komórki na zewnątrz

- detergenty kationowe w obecności detergentów anionowych ulegają unie-

czynnieniu; dlatego nie należy ich stosować razem z mydłem i innymi

środkami myjącymi lub piorącymi

- detrgenty kationowe są stosowane jako środki antyseptyczne i odkażające,

nie wykazują znacznego działania drażniącego, a ich toksyczność jest

newielka, w zatruciach łatwo je zobojętnić za pomocą roztworów mydeł

- detergenty nie działają na zarodniki; zastosowane na skórę mogą wytworzyć

na jej powierzchni błonę, która wykazuje silne działanie przeciwbakteryjne

po stronie zewnętrznej, natomiast strona wewnętrzna, zwrócona do skóry,

działania takiego nie wywiera. Pod taką błoną mogą przeżywać zdolne do

namnażania komórki bakteryjne

- działanie detergentów jest stosunkowo powolne

- detergenty mogą popwodować ciężkie alergiczne zapalenia skóry

- detergenty kationowe mogą stanowić dodatej do kropli do nosa (jako środki

konserwujące) – długotrwałe stosowanie może doprowadzić do uszkodzenia

nabłonka węchowego

- mogą być stosowane do odkażania przedmiotów i pomieszczeń (nie należy

jednak odkażać nimi narzędzi chirurgicznych)

- najważniejszymi detergentami są : chlorek benzalkoniumm chlorek benze-

tonium, chlorek cetylpirydynium, chlorej metylobenzetonium

Chlorek benzalkonium

- produkowany w postaci roztworu 10 %

- do odkażania błon śluzowych i skóry stosuje się roztwory 0,01-0,05 %,

do przepłukiwań pęcherza i cewki – roztwory 0,005 %

- do odkażania rąk – 1 %, do odkażania narzędzi – 0,1 % z dodatkiem azotynu

sodowego w celu zapobieżenia korozji