Zaburzenia równowagi kwasowo-

zasadowej

Zaburzenia równowagi kwasowo-

zasadowej

Niezmienność stężenia jonów

wodorowych we krwi (izohydria)

zapewniają mimo stałej generacji

H+ trzy mechanizmy

regulacyjne:

– Wiązanie H+ przez substancje

buforujące krwi i tkanek

– Oddechowa regulacja wydalania CO
– Nerkowa regulacja wydalania H+.

Układ buforujący

• W przestrzeni wodnej

pozakomórkowej

– Wodorowęglanowy
– Białczanowy

• W przestrzeni wodnej

śródkomórkowej

– Fosforanowy
– Hemoglobinianowy

Układ buforujący

• Najistotniejszy jest bufor

wodorowęglanowy

• Funkcję jego można opisać za pomocą

równania Hendersona-Haselbacha

pH= 6,1 + log

pH = f x

HCO3-

H

2

CO

3

Nerki

Płuca

Układ buforujący

CO2 + H2O H2CO3

H + HCO3

Komponenta oddechowa

Komponenta

nerkowa

pH krwi wg równania

Hendersona - Hasselbacha

[ HCO

3

¯

]

pH = 6,1 + log
pCO

2

(mmHg)

× 0,03

Wartości prawidłowe we krwi

tętniczej

• pCO

2

35 – 45 mmHg

• HCO

3

¯ 21 – 26 mmol/l

• pH 7,37 – 7,45

Rodzaje zaburzeń w

gospodarce kwasowo-

zasadowej

– Zaburzenia oddechowe (spowodowane

wzrostem lub spadkiem wartości
mianownika równania H-H)

– Zaburzenia nieoddechowe (zmiana

wartości stężenia HCO3- w liczniku r. H-
H)

Kwasica nieoddechowa

• Kwasica addycyjna

– Ketonowa (niewyrównana cukrzyca, głodzenie,

alkoholizm)

– Mleczanowa (wstrząs, hipoksja)
– Spowodowana podażą egzogennych kwasów

(zatrucia alkoholem metyliwym, glikolem)

• Kwasica retencyjna

– Zmniejszone wydalanie kwasów przez nerki

(niewydolność nerek)

• Kwasica subtrakcyjna

– Utrata zasad (np. biegunki)

Kwasica oddechowa

Spowodowana jest niewydolnością

oddechową, prowadzącą do
hipowentylacji pęcherzyków płucnych

Depresja ośrodka oddechowego (morfina)

*ostra

*przewlekła

Wpływ kwasicy na ustrój

• Hiperkalemia

• Zmniejszona wrażliwość miocytów na

aminy katecholowe

• Niedokrwienie nerek

• Szybkie zmiany pH płynu mózgowo-

rdzeniowego (zmiany oddechowe)

Zasadowica nieoddechowa

• Utrata kwaśnego soku żołądkowego

(wymioty)

• Leczenie diuretykami wywołującymi

niedobór potasu i hipokalemię

(wzmożone wydalanie H+ przez nerki)

• Nadmiar w ustroju

mineralokortykosterydów (wzmagają

wydalanie H+ przez nerki)

• Nadmierna podaż

wodorowęglowodanów

Zasadowica oddechowa

• Nadmierna wentylacja pęcherzyków

płucnych

– Psychogenna
– Gorączka (przyspieszony metabolizm)
– Tyreotoksykoza
– Mechanizm wyrównawczy u chorych z hipoksją
– Wynik zaburzeń funkcji OUN (np. Guzy mózgu)
– Wynik działania innych czynników (wstrząs

septyczny, encefalopatia wątrobowa)

Wpływ zasadowicy na ustrój

• Hipokalemia

• Hipokalcemia (wapń zjonizowany)

Zaburzenia gospodarki

wodno-elektrolitowej

Homeostaza ustrojowa

• Izowolemia – fizjologiczna wielkość

przestrzeni wodnej

• Izotonia – fizjologiczne ciśnienie osmotyczne

• Izojonia – fizjologiczny skład jonowy

• Izohydria – niezmienne stężenie jonów

wodorowych

Izowolemia

• RAA

• Wazopresyna (ADH)

• Przedsionkowy peptyd

natriuretyczny

• Regulacja nerwowa

Ogólna zawartość wody:

u mężczyzn wynosi 60%

u kobiet 50%

u noworodków 75% masy ciała

2/3 wody ogólnoustrojowej występuje śródkomórkowo, a
1/3 pozakomórkowo

Płyn transcelularny (tzw. trzecia przestrzeń) obejmuje:
płyn mózgowo-rdzeniowy, płyn zawarty w jamach
opłucnej, otrzewnej oraz soki trawienne w świetle
przewodu pokarmowego.

Izotonia

• Zależy od ilości substancji rozpuszczonych

• Osmolalność – liczba moli substancji

osmotycznie czynnych, nie przenikających

przez błonę komórkową, zawartych w

1000g rozpuszczalnika

• ADH
• Uczucie pragnienia

Izojonia

• Kationy

- sód
- potas
- wapń
- magnez

• Aniony

- chlor
- wodorowęglany
- fosforany
- siarczany
- kwasy

nieorganiczne

Głównymi elektrolitami płynu

• pozakomórkowgo są kationy sodowe i
aniony chlorkowe,

• a płynu śródkomórkowego jony potasowe i
fosforanowe.

Bilans wodny

• Dowóz wody

- pokarmy płynne

(1500ml)

- pokarmy stałe

(700ml)

- woda oksydacyjna

(300ml)

• Utrata wody

- nerki (1500ml)

- skóra (500ml)

- płuca (400ml)

- jelita (100ml)

W warunkach chorobowych straty wodne mogą
znacznie wzrosnać.

W warunkach fizjologicznych utrata wody przez
skórę i układ oddechowy wynosi prawie 1 litr.

U osób gorączkujących straty te wzrastają o dalsze
0,5-1,0 litra przy wzroąście temperatury o 1°
powyżej 37°C.

Zaburzenia przestrzeni wodnej

pozakomórkowej

• Stany odwodnienia

- Odwodnienie

izotoniczne

- Odwodnienie

hipotoniczne

- Odwodnienie

hipertoniczne

• Stany

przewodnienia

- Przewodnienie

izotoniczne

- Przewodnienie

hipotoniczne

- Przewodnienie

hipertoniczne

Odwodnienie izotoniczne

• Oznacza utratę wody i sodu w takim

stosunku, który nie powoduje zmian
izotonii osocza

• Może być spowodowane:

- utratą Na i H2O przez nerki

- utratą pozanerkową

Odwodnienie izotoniczne

• Objawy kliniczne:

- pragnienie
- tachycardia
- skłonność do zapaści
- skąpomocz

• Badanie laboratoryjne:

wzrost wartości hematokrytowej, hemoglobiny,

białka w surowicy

Prawidłowa natremia i osmolalność osocza

Odwodnienie hipotoniczne

• Charakteryzuje się nieproporcjonalnie

większą utratą sodu niż wody, przez co
dochodzi do odwodnienia pozakomórkowego
i przewodnienia komórkowego

• Etiologia podobna jak w odwodnieniu

izotonicznym, hipotonia u tych chorych
wywołana jest podaniem płynów
bezelektrolitowych.

Odwodnienie hipotoniczne

• Obraz kliniczny:

- objawy hypowolemii
- objawy mózgowe (odurzenie, stany

majaczeniowe, drgawki)

• Badanie laboratoryjne:
w

zrost wartości hematokrytowej, hemoglobiny, białka

w surowicy

Spadek stężenia sodu i osmolalnosci osocza

Odwodnienie hypertoniczne

• Charakteryzuje się niedoborem wolnej wody i

zmniejszeniem się wielkości przestrzeni wodnej
zarówno pozakomórkowej, jak i
śródkomórkowej

• Etiolgia:

Niedostateczna podaż wody

Utrata wody przez: skórę, płuca, nerki, przewód

pokarmowy

Czynniki jatrogenne (nadmierna podaż czynników

osmotycznie czynnych)

Odwodnienie hypertoniczne

• Obraz kliniczny:

silne pragnienie

suche błony śluzowe
gorączka
majaczenia, dezorientacja
skąpomocz

• Badanie laboratoryjne:
w

zrost wartości hematokrytowej, hemoglobiny, białka w

surowicy

wzrost stężenia sodu i osmolalności osocza

Przewodnienie

• Może być spowodowane nadmierną

podażą wody i/lub chlorku sodu
chorym:

-

z niewydolnością nerek

- z niewydolnością serca
- z hipoproteinemią
- z zaburzeniami hormonalnej regulacji gospodarki

wodno-elektrolitowej (hiperaldosteronizm, SIADH)

Przewodnienie

• przyrost masy ciała
• obrzęki
• obrzęk płuc
• hydrothorax
• ascites
• zaburzenia czynności OUN
• wzrost ciśnienia tętniczego

Na podstawie oceny osmolalności lub

stężenia sodu w surowicy wyróżnia się trzy
rodzaje przewodnienia:

a) Izotoniczne

b)Hipotoniczne

c) Hipertoniczne

Zaburzenia gospodarki

potasowej

• Hipokalemia
- senność
- adynamia mięśni
- zaparcia
- zaburzenia rytmu

serca

- wielomocz
- zasadowica

metaboliczna

• Hiperkalemia
- parestezje
- porażenia mięśni
- zaburzenia rytmu

serca (bloki
przewodzenia,
asystolia)

- kwasica

metaboliczna

Zaburzenia gospodarki

wapniowej

•

Hipokalcemia

-tężyczka
-równoważniki tężyczki
-objawy

Trousseau/Chwostka

-niepokój, depresja,

psychoza

-łamliwość włosów i

paznokci

-zaćma
-zahamowanie wzrostu i

niedorozwój umysłowy

[dzieci]

• Hiperkalcemia

-poliuria
-zaburzone zagęszczanie
moczu
-kamica nerek
-nudności, wymioty,

zaparcia

-tachycardia, skurcze
dodatkowe
-adynamia mięśniowa
-osłabienie odruchów
ścięgnistych