Narząd płciowy samicy ptaka rozwija
się wzdłuż nerek, po grzbietowej
stronie ciała zwierzęcia. U wszystkich
ptaków rozwija się tylko lewa strona
układu rozrodczego. Prawa część
zostaje całkowicie uwsteczniona w
okresie embrionalnym.
Na układ rozrodczy samic ptaków
składa się lewy jajnik oraz lewy
jajowód.
JAJNIK
Jest to gruczoł produkujący komórki
płciowe żeńskie. Składa się on z
dwóch podstawowych części:
• zewnętrznej – zwanej inaczej
korową lub warstwą pęcherzykową
• wewnętrznej – czyli inaczej
rdzeniową zwaną także warstwą
naczyniową
Część korowa zawiera dużą liczbę
pęcherzyków, w których znajdują się
macierzyste komórki jajowe, tak
zwane oogonie. Ich podział i rozwój
następuje w momencie osiągnięcia
przez samicę dojrzałości płciowej.
Jajnik w stanie spoczynku przybiera
postać cienkiego pasma. W okresie
czynności płciowej pasmo to silnie się
rozrasta, przyjmując kształt grona, w
którym można rozróżnić
poszczególne komórki jajowe będące
w różnym stadium rozwoju – od
mikroskopijnej wielkości pęcherzyków
do w pełni dojrzałych komórek
zawierających kule żółtkowe.
Dojrzała komórka jajowa otoczona jest cienką
błoną żółtkową , na zewnątrz której znajduje
się nabłonkowa warstwa ziarnista
odżywiająca jajo, oraz błona surowicza,
tworząca osłonkę pęcherzykową utrzymującą
jajo przy jajniku. Pęcherzyk jajnikowy jest
bogato unaczyniony z wyjątkiem łukowato
przebiegającej linii zwanej znamieniem,
wzdłuż której podczas jajeczkowania pęka
błona surowicza uwalniając dojrzałą komórkę
jajową. Pęknięta i opróżniona z jaja błona
surowicza wraz z warstwą ziarnistą pozostaje
przy jajniku w postaci stopniowo
uwsteczniającego się kielicha.
JAJOWÓD
Główną funkcją jajowodu jest
wyprowadzanie komórek jajowych.
Oprócz tego pełni on funkcję
wydzielniczą związaną z
powstawaniem w nim osłon jajowych.
Jajowód jest to długi, płaski i bardzo
rozciągliwy przewód o krętym
przebiegu. Przymocowany jest on do
jamy brzusznej za pomocą tzw. krezki
jajowodu.
Ściana jajowodu składa się z trzech
warstw:
błony śluzowej
mięśniówki
błony surowiczej
Błona śluzowa jajowodu ma postać
długich fałd i jest pokryta nabłonkiem
jednowarstwowym walcowatym, na
którego powierzchni występują liczne
komórki kubkowe.
W błonie tej występują gruczoły, które
w poszczególnych odcinkach
jajowodu wytwarzają wtórne błony
jajowe.
Mięśniówka występuje zewnętrznie w
stosunku do błony śluzowej. Posiada
ona możliwość intensywnego
kurczenia się, co powoduje
przesuwanie jaja wzdłuż jajowodu.
Dalej od mięśniówki znajduje się błona
surowicza, która płynnie przechodzi
w krezkę zawieszającą jajowód w
jamie brzusznej.
W jajowodzie rozróżnia się pięć różnej
wielkości odcinków, spełniających
odmienne czynności w procesie
formowania jaja.
Część jajowodu
Długość w
cm
Czas
przebywani
a jaja w
godz. i
min.
Lejek
9
18 min
Część główna
36
2 h 54 min
Cieśń
10
1 h 14 min
Część maciczna
12
20 h 40 min
Część pochwowa
12
1 min
Lejek jest to błoniasty twór, który
wchodzi do jamy ciała szerokim
otworem. Jego rola polega na
wychwytywaniu dojrzałych komórek
jajowych. Jest to ta część jajowodu, w
której dochodzi do zapłodnienia.
Następnie lejek przewęża się i
przechodzi w część główną
jajowodu, która wytwarza białko.
Kolejny odcinek jajowodu stanowi tak
zwana cieśń. Znajdujące się w niej
gruczoły wytwarzają wokół jaja
dwuwarstwową błonę pergaminową.
Powstaje w niej również część białka.
Część maciczna jest bardzo
rozciągliwa i ma grube ściany. Jest
miejscem uzupełniania białka w wodę
i sole mineralne. Jest ona także
odpowiedzialna za tworzenie się
skorupy wapiennej oraz pigmentu.
Zakończenie jajowodu stanowi bardzo
dobrze umięśniona część
pochwowa, która poprzez skurcze
wypycha jajo na zewnątrz. Jest to
także część, w której na zewnątrz
skorupy jaja wytwarzana jest tak
zwana osłonka mucynowa.
Jajowód, jak i cały układ płciowy
samicy ptaka, kończy się uchodząc
do środkowej części kloaki, bocznie
od ujścia lewego moczowodu, ponad
ujściem jelita grubego.