Psychologiczne podstawy

edukacji 5 - Inteligencja

Dr Adam Jagiełło-Rusiłowski

[e-mail]

Historia pytań o różnice

wykonania zadań umysłowych

• Galton: geniusz w energii działania i

wrażliwości zmysłowej

• Binet: zdrowy rozsądek:

ukierunkowanie, przystosowanie i
kontrola

• Stern i Sternberg : IQ, umiejętność

przystosowania się do nowych
okoliczności i zadań

Definicja ogólna (Nęcka)

• Zdolność przystosowania się do

okoliczności dzięki dostrzeganiu
abstrakcyjnych relacji, korzystaniu z
uprzednich doświadczeń i skutecznej
kontroli nad własnymi procesami
poznawczymi

• 3 konwencje teoretyczne i metodologiczne:

struktury, biologii i poznania

• piramida z punktem g (Strelau str. 757)

Paradoksy inteligencji

Paradoks 1

• Psychologia zajmuje się zarówno wiedzą jak

i myśleniem (teorie strukturalne i
procesualne), ale jak struktura przekłada
się na proces?

• Badania nad myśleniem prowadzone w

oderwaniu od zdolności

• Teorie różnic indywidualnych w odniesieniu

do zdolności poznawczych tworzone bez
uwzględnienia różnic w sprawności
myślenia

Paradoks 2

• Lęk jako cecha czy stan: czasem ktoś

mało lękliwy zostaje sparaliżowany
przez strach lub vice versa

Paradoks 3

• Boring: inteligencja to to, co mierzą

testy?

• Czy mamy ja definiować jako górny

pułap czy też typowy
poziom(najczęściej obserwowanego
czy reprezentatywnego)?

Rozbieżności: AB(Hebb) i C

(Eysenck)

Potrzeba alternatywnego ujęcia

inteligencji

• Nowe ujęcie musi uwzględnić paradoksy

i podstawowe fakty empiryczne:

• 1. różnice międzyosobnicze w poziomie

wykonania zadań intelektualnych

• 2. trwałość owych różnic
• 3. pozytywne skorelowanie większości

miar sprawności intelektualnej

• Nęcka: inteligencja jest

procesem

mobilizacji zasobów poznawczych

Zasoby poznawcze wg

Kahnemana

• Metafora waluty
• Możemy nią płacić

za realizację
dowolnych celów,
ale jej niedobór
obniża naszą
wydolność
poznawczą

Zasoby wg. Hobfolla (teoria

stresu)

• Metafora aktywów
• Wszelkie formalne i

treściowe cechy
umysłu, możliwe
do wykorzystania w
sytuacji
problemowej

Zasoby indywidualne

człowieka

• Szybkość i mobilność (zmiana

kierunku) umysłowa

• Wydolność uwagi (ilość kanałów

sensorycznych i ich koordynowanie)

• Wydolność pamięci roboczej (zdolność

do tworzenia i utrzymywania w

pamięci wiązań pomiędzy elementami)

• Struktury poznawcze: treść i sposób

zorganizowania wszelkich form wiedzy

Ontogeneza zasobów

poznawczych

Zasoby neuronalne a

poznawcze

• Korelaty, ale nie wyznaczniki czy

mechanizmy

• Im lepsze „hardware”, tym większe

prawdopodobieństwo ukształtowania
się licznych, wartościowych zasobów
poznawczych

Dysponowanie zasobami to

jeszcze nie inteligencja

• Człowiek nie jest

inteligentny tylko
przez to, że ma
dużo idei, tak jak
nie jest dobrym
wodzem tylko
przez to, że ma
dużo żołnierzy

(Chamfort)

Strategie mobilizacji

zasobów

• Szybkość i mobilność mentalna może

przezwyciężyć brak wiedzy i oszukać mało

pojemną pamięć operacyjną a nawet mało

wydolna uwagę

• Transfer wiedzy i wykorzystanie analogii

( np. u artystów, starszych osób)

• Wiedza proceduralna (eksperci)
• Inteligencja to nie ilość zasobów do

dyspozycji czy zmobilizowanych, ale ich

dobór i skuteczność w rozwiązaniu danego

problemu

Inteligencje wielorakie

• Inteligencja praktyczna to

mobilizowanie schematów działania w
konkretnym obszarze, obfitującym w
realne zadania życiowe
(nieakademickie)

• Społeczna: aktywizowanie wiedzy o

ludziach, ich cechach i motywacjach

• Emocjonalna – wiedzy o własnych i

cudzych emocjach itp.

Implikacje dla edukacji

• Pełna mobilizacja dostępnych zasobów

możliwa jest tylko na krótko, ale wystarczy na

test lub coś niezwykłego

• Przeszkodą codzienna jest ograniczona ilość

energii (metabolizm glukozy w tkance

nerwowej) a uwaga i pamięć robocza dużo

spalają – stąd przydatność komputerów

• Przeszkadzają też dystraktory (uporczywe

myśli czy zadania poboczne).

• Liczy się proces dochodzenia do wiedzy, jej

stosowanie w nowych kontekstach, twórcze

rozwiązywanie problemów a nie

przypominanie