Obywatelstwo Unii

Obywatelstwo Unii

Europejskiej

Europejskiej

Pojęcie „obywatelstwa europejskiego” zostało

Pojęcie „obywatelstwa europejskiego” zostało

wprowadzone po raz pierwszy w traktacie z Maastricht

wprowadzone po raz pierwszy w traktacie z Maastricht

w 1992.r.

w 1992.r.

Traktat ustanawiający

Traktat ustanawiający

Wspólnotę Europejską

Wspólnotę Europejską

(po zmianach z Amsterdamu)

(po zmianach z Amsterdamu)

Artykuł 17 (8)

Artykuł 17 (8)

1. Niniejszym ustanawia się obywatelstwo Unii. Każda

1. Niniejszym ustanawia się obywatelstwo Unii. Każda

osoba

posiadająca

obywatelstwo

Państwa

osoba

posiadająca

obywatelstwo

Państwa

Członkowskiego

staje

się

obywatelem

Unii.

Członkowskiego

staje

się

obywatelem

Unii.

Obywatelstwo unii uzupełnia, ale nie zastępuje

Obywatelstwo unii uzupełnia, ale nie zastępuje

obywatelstwa narodowego.

obywatelstwa narodowego.

C. Mik : „Obywatelstwo europejskie jest więc więzią

C. Mik : „Obywatelstwo europejskie jest więc więzią

prawną personalną między jednostką (tylko osobą

prawną personalną między jednostką (tylko osobą

fizyczną) a Unią Europejską. […] Obywatelstwo

fizyczną) a Unią Europejską. […] Obywatelstwo

europejskie nie jest kategorią autonomiczną, lecz jest

europejskie nie jest kategorią autonomiczną, lecz jest

uzależnione od posiadania

uzależnione od posiadania

nationality

nationality

państwa – członka

państwa – członka

Unii Europejskiej. […] Obywatelstwo europejskie jest też

Unii Europejskiej. […] Obywatelstwo europejskie jest też

więzią prawną zależną. Jej powstanie zależy bowiem od

więzią prawną zależną. Jej powstanie zależy bowiem od

istnienia więzi przynależności prawnej między jednostką

istnienia więzi przynależności prawnej między jednostką

a

państwem

członkowskim.

[…]

Uzależnienie

a

państwem

członkowskim.

[…]

Uzależnienie

obywatelstwa

europejskiego

od

obywatelstwa

europejskiego

od

nationality

nationality

poszczególnych państw członkowskich jest zupełne.

poszczególnych państw członkowskich jest zupełne.

Innymi słowy, zaliczenie jednostki do

Innymi słowy, zaliczenie jednostki do

nationals

nationals

powoduje

powoduje

automatyczne

i

bezwarunkowe

powstanie

więzi

automatyczne

i

bezwarunkowe

powstanie

więzi

obywatelskiej na poziomie europejskim. W ten sposób

obywatelskiej na poziomie europejskim. W ten sposób

obywatelstwo Unii opiera się na więzi pozornej.

obywatelstwo Unii opiera się na więzi pozornej.

Pozorność tej więzi polega przy tym na tym, że nie jest

Pozorność tej więzi polega przy tym na tym, że nie jest

ważne, czy i jakie warunki dla nabycia obywatelstwa

ważne, czy i jakie warunki dla nabycia obywatelstwa

krajowego stawia prawo państwa członkowskiego. Ważne

krajowego stawia prawo państwa członkowskiego. Ważne

jest tylko samo zaliczenie osoby do

jest tylko samo zaliczenie osoby do

nationals

nationals

tego

tego

państwa. Ostatecznie zatem prawo europejskie pojmuje

państwa. Ostatecznie zatem prawo europejskie pojmuje

obywatelstwo europejskie jako wzajemną, personalną,

obywatelstwo europejskie jako wzajemną, personalną,

akcydentalną, zależną i pozorną więź prawną między

akcydentalną, zależną i pozorną więź prawną między

osobą fizyczną a Unią Europejską.”

osobą fizyczną a Unią Europejską.”

PRAWA WYNIKAJĄCE Z

PRAWA WYNIKAJĄCE Z

OBYWTELSTAWA UNII

OBYWTELSTAWA UNII

Prawo swobodnego poruszania się i

Prawo swobodnego poruszania się i

przebywania na obszarze państw

przebywania na obszarze państw

członkowskich – art. 18 TWE.

członkowskich – art. 18 TWE.

Prawo to obejmuje uprawnienie do wyjazdu z

Prawo to obejmuje uprawnienie do wyjazdu z

własnego państwa, wjazdu na terytorium

własnego państwa, wjazdu na terytorium

wybranego

państwa

członkowskiego

i

wybranego

państwa

członkowskiego

i

przebywania w nim tymczasowo lub stale, a

przebywania w nim tymczasowo lub stale, a

także

do

zmiany

miejsca

pobytu

i

także

do

zmiany

miejsca

pobytu

i

zamieszkania w tym kraju. Z tym prawem

zamieszkania w tym kraju. Z tym prawem

wiąże się również zasada niedyskryminacji ze

wiąże się również zasada niedyskryminacji ze

względu na przynależność narodową.

względu na przynależność narodową.

Prawo wyborcze (bierne i czynne) w

Prawo wyborcze (bierne i czynne) w

wyborach do Parlamentu Europejskiego i

wyborach do Parlamentu Europejskiego i

do organów lokalnych (samorządów)

do organów lokalnych (samorządów)

państw członkowskich – art. 19 TWE.

państw członkowskich – art. 19 TWE.

Każdy obywatel Unii zamieszkały na terenie

Każdy obywatel Unii zamieszkały na terenie

państwa członkowskiego, nawet jeśli nie jest

państwa członkowskiego, nawet jeśli nie jest

obywatelem tego państwa, ma te same

obywatelem tego państwa, ma te same

prawa wyborcze jak obywatele tego państwa,

prawa wyborcze jak obywatele tego państwa,

przy spełnieniu pewnych wymogów, np.

przy spełnieniu pewnych wymogów, np.

minimalnego okresu zamieszkania w kraju, w

minimalnego okresu zamieszkania w kraju, w

którym chce skorzystać z prawa wyborczego.

którym chce skorzystać z prawa wyborczego.

Prawo

do

ochrony

przez

władze

Prawo

do

ochrony

przez

władze

dyplomatyczne lub konsularne innego

dyplomatyczne lub konsularne innego

państwa członkowskiego na obszarze kraju

państwa członkowskiego na obszarze kraju

trzeciego, w którym obywatel przebywa, w

trzeciego, w którym obywatel przebywa, w

przypadku, gdy nie ma przedstawicielstwa

przypadku, gdy nie ma przedstawicielstwa

dyplomatycznego państwa, którego jest

dyplomatycznego państwa, którego jest

obywatelem – art. 20 TWE.

obywatelem – art. 20 TWE.

Prawo to precyzuje decyzja Rady UE nr 533 z 19

Prawo to precyzuje decyzja Rady UE nr 533 z 19

grudnia 1995r., która stwierdza, że może to być

grudnia 1995r., która stwierdza, że może to być

wyłącznie ochrona konsularna obejmująca

wyłącznie ochrona konsularna obejmująca

pomoc w przypadku śmierci, wypadku lub

pomoc w przypadku śmierci, wypadku lub

choroby,

pozbawienia

wolności,

ofiarom

choroby,

pozbawienia

wolności,

ofiarom

przestępstwa, pomoc w powrocie do kraju.

przestępstwa, pomoc w powrocie do kraju.

Prawo składania petycji do Parlamentu

Prawo składania petycji do Parlamentu

Europejskiego – art. 21 zdanie 1 TWE.

Europejskiego – art. 21 zdanie 1 TWE.

Petycje rozpatruje Komisja do spraw Petycji

Petycje rozpatruje Komisja do spraw Petycji

Parlamentu Europejskiego. Prawo to dotyczy

Parlamentu Europejskiego. Prawo to dotyczy

nie tylko obywateli UE, ale również

nie tylko obywateli UE, ale również

przysługuje każdej osobie fizycznej i prawnej

przysługuje każdej osobie fizycznej i prawnej

zamieszkującej w państwie członkowskim UE

zamieszkującej w państwie członkowskim UE

lub mającej tam zarejestrowaną siedzibę.

lub mającej tam zarejestrowaną siedzibę.

Mogą one być wnoszone indywidualnie lub

Mogą one być wnoszone indywidualnie lub

grupowo. Przedmiot petycji powinien dotyczyć

grupowo. Przedmiot petycji powinien dotyczyć

podmiotu składającego petycję osobiście.

podmiotu składającego petycję osobiście.

Mogą one dotyczyć: (1) wniosku o podjęcie

Mogą one dotyczyć: (1) wniosku o podjęcie

określonych nowych rozwiązań legislacyjnych

określonych nowych rozwiązań legislacyjnych

w prawie wspólnotowym lub nowelizację, (2)

w prawie wspólnotowym lub nowelizację, (2)

naruszeń praw podstawowych, (3) naruszeń

naruszeń praw podstawowych, (3) naruszeń

norm prawa wspólnotowego.

norm prawa wspólnotowego.

Petycja powinna spełniać wymogi formalne – zgodnie

Petycja powinna spełniać wymogi formalne – zgodnie

z art. 174 Regulaminu Parlamentu Europejskiego –

z art. 174 Regulaminu Parlamentu Europejskiego –

zawierać nazwisko i imię składającego petycję, jego

zawierać nazwisko i imię składającego petycję, jego

zawód i obywatelstwo oraz stały adres. Powinna być

zawód i obywatelstwo oraz stały adres. Powinna być

sporządzona w jednym z języków oficjalnych UE,

sporządzona w jednym z języków oficjalnych UE,

może być złożona listownie lub za pośrednictwem

może być złożona listownie lub za pośrednictwem

faksu

i

poczty

elektronicznej.

Procedura

faksu

i

poczty

elektronicznej.

Procedura

rozpatrywania petycji odbywa się w dwóch fazach:

rozpatrywania petycji odbywa się w dwóch fazach:

pierwsza

dotyczy

badania

pod

względem

pierwsza

dotyczy

badania

pod

względem

dopuszczalności: druga – badanie merytoryczne, np.

dopuszczalności: druga – badanie merytoryczne, np.

przesłuchania, wizji lokalnej, prośby do innych

przesłuchania, wizji lokalnej, prośby do innych

instytucji o dostarczenie dokumentów, informacji

instytucji o dostarczenie dokumentów, informacji

lub pomocy logistycznej. W efekcie badania Komisji

lub pomocy logistycznej. W efekcie badania Komisji

ds. Petycji może sformułować raport lub wniosek o

ds. Petycji może sformułować raport lub wniosek o

uchwalenie rezolucji przez Parlament Europejski.

uchwalenie rezolucji przez Parlament Europejski.

Tworzy się również rejestr elektroniczny, w którym

Tworzy się również rejestr elektroniczny, w którym

obywatele mogą udzielać poparcia autorowi petycji

obywatele mogą udzielać poparcia autorowi petycji

w formie podpisu elektronicznego – art. 175.

w formie podpisu elektronicznego – art. 175.

Prawo zwracania się do Rzecznika Praw

Prawo zwracania się do Rzecznika Praw

Obywatelskich – art. 21 zdanie 2 TWE.

Obywatelskich – art. 21 zdanie 2 TWE.

Ombudsman,

mianowany

przez

Parlament

Ombudsman,

mianowany

przez

Parlament

Europejski (art. 195), jest niezależnym organem

Europejski (art. 195), jest niezależnym organem

kontrolującym działalność instytucji i organów

kontrolującym działalność instytucji i organów

Wspólnoty. Jego zadaniem jest badanie spraw i

Wspólnoty. Jego zadaniem jest badanie spraw i

skarg obywateli Unii, a także osób fizycznych i

skarg obywateli Unii, a także osób fizycznych i

prawnych, które mają siedzibę w państwie

prawnych, które mają siedzibę w państwie

członkowskim

Unii,

a

dotyczących

złego

członkowskim

Unii,

a

dotyczących

złego

zarządzania w czasie działań instytucji i organów

zarządzania w czasie działań instytucji i organów

Wspólnoty,

za

wyjątkiem

Trybunału

Wspólnoty,

za

wyjątkiem

Trybunału

Sprawiedliwości i Sądu Pierwszej Instancji.

Sprawiedliwości i Sądu Pierwszej Instancji.

Rzecznik

Praw

Obywatelskich

co

roku

Rzecznik

Praw

Obywatelskich

co

roku

przedstawia

Parlamentowi

Europejskiemu

przedstawia

Parlamentowi

Europejskiemu

sprawozdanie z wyników swojej działalności.

sprawozdanie z wyników swojej działalności.

Skutki złego zarządzania nie muszą dotyczyć bezpośrednio skarżącego.

Skutki złego zarządzania nie muszą dotyczyć bezpośrednio skarżącego.

Natomiast skarga musi być wniesiona przed upływem 2 lat od

Natomiast skarga musi być wniesiona przed upływem 2 lat od

dowiedzenia się o tym fakcie. Procedura rozpatrywania skargi

dowiedzenia się o tym fakcie. Procedura rozpatrywania skargi

składa się z dwóch etapów – badania dopuszczalności skargi i

składa się z dwóch etapów – badania dopuszczalności skargi i

badania merytorycznego. W toku tego drugiego etapu Rzecznik

badania merytorycznego. W toku tego drugiego etapu Rzecznik

zwraca się do instytucji objętej skargą o ustosunkowanie się w ciągu

zwraca się do instytucji objętej skargą o ustosunkowanie się w ciągu

trzech miesięcy w formie opinii wstępnej, a następnie przekazuje jej

trzech miesięcy w formie opinii wstępnej, a następnie przekazuje jej

treść skarżącemu, który w ciągu miesiąca ma prawo zgłosić swoje

treść skarżącemu, który w ciągu miesiąca ma prawo zgłosić swoje

uwagi. Zbiera wszelkie dokumenty w tej sprawie, może

uwagi. Zbiera wszelkie dokumenty w tej sprawie, może

przeprowadzić dochodzenie na miejscu, zamówić opinię lub

przeprowadzić dochodzenie na miejscu, zamówić opinię lub

ekspertyzę. W każdym z tych etapów Rzecznik dąży do polubownego

ekspertyzę. W każdym z tych etapów Rzecznik dąży do polubownego

załatwienia sprawy. Gdy jest ono bezowocne może przedstawić

załatwienia sprawy. Gdy jest ono bezowocne może przedstawić

swoje uwagi krytyczne lub – jeśli sprawa ma duże znaczenie,

swoje uwagi krytyczne lub – jeśli sprawa ma duże znaczenie,

implikacje ogólne - może sporządzić raport zawierający projekty

implikacje ogólne - może sporządzić raport zawierający projekty

zaleceń dla instytucji lub organu. Jest on przesyłany zainteresowanej

zaleceń dla instytucji lub organu. Jest on przesyłany zainteresowanej

instytucji i obywatelowi. Instytucja ma trzy miesiące na przesłanie

instytucji i obywatelowi. Instytucja ma trzy miesiące na przesłanie

szczegółowej opinii wraz z opisem środków podjętych w celu

szczegółowej opinii wraz z opisem środków podjętych w celu

wdrożenia zaleceń. Jeśli opinia ta nie zadawala Rzecznika może on

wdrożenia zaleceń. Jeśli opinia ta nie zadawala Rzecznika może on

sporządzić raport dla Parlamentu Europejskiego wraz z zaleceniami.

sporządzić raport dla Parlamentu Europejskiego wraz z zaleceniami.

Rzecznik może przeprowadzać dochodzenia z własnej inicjatywy.

Rzecznik może przeprowadzać dochodzenia z własnej inicjatywy.

Prawo dostępu do informacji – art. 21 zdanie 3

Prawo dostępu do informacji – art. 21 zdanie 3

TWE.

TWE.

Prawo to zwiera możliwość zwrócenia się pisemnie

Prawo to zwiera możliwość zwrócenia się pisemnie

do instytucji i organów Wspólnoty, które mają

do instytucji i organów Wspólnoty, które mają

obowiązek udzielenia pisemnej odpowiedzi oraz

obowiązek udzielenia pisemnej odpowiedzi oraz

prawo

dostępu

do

dokumentów

instytucji

prawo

dostępu

do

dokumentów

instytucji

wspólnotowych

(art.

255

TWE).

Od

tego

wspólnotowych

(art.

255

TWE).

Od

tego

uprawnienia przewidziano wyjątki, ze względu na

uprawnienia przewidziano wyjątki, ze względu na

ochronę interesu publicznego, jednostki i jej

ochronę interesu publicznego, jednostki i jej

prywatności

oraz

ochronę

tajemnic

prywatności

oraz

ochronę

tajemnic

wspólnotowych.

wspólnotowych.

Możliwość zgłoszenia skargi do organów

Możliwość zgłoszenia skargi do organów

sądowych

sądowych



do

sądów

krajowych

celem

wskazania

do

sądów

krajowych

celem

wskazania

niezgodności prawa krajowego z prawem

niezgodności prawa krajowego z prawem

wspólnotowym lub poprzez wniesienie przed

wspólnotowym lub poprzez wniesienie przed

tym sądem wniosku o zastosowanie orzeczenia

tym sądem wniosku o zastosowanie orzeczenia

wstępnego w trybie art. 234 TWE, tj.

wstępnego w trybie art. 234 TWE, tj.

wniesienia

sprawy

do

Trybunału

wniesienia

sprawy

do

Trybunału

Sprawiedliwości

o

interpretację

prawa

Sprawiedliwości

o

interpretację

prawa

traktatowego lub ważności i interpretacji prawa

traktatowego lub ważności i interpretacji prawa

wtórnego. Jest również możliwość wniesienia

wtórnego. Jest również możliwość wniesienia

skargi odszkodowawczej.

skargi odszkodowawczej.



do Trybunału Sprawiedliwości o stwierdzenie

do Trybunału Sprawiedliwości o stwierdzenie

nieważności aktu wspólnotowego (art. 230

nieważności aktu wspólnotowego (art. 230

TWE) lub na bezczynność organu (232 TWE)

TWE) lub na bezczynność organu (232 TWE)

MOŻLIWOŚĆ ROZWOJU

MOŻLIWOŚĆ ROZWOJU

INSTYTUCJI OBYWATELSTWA

INSTYTUCJI OBYWATELSTWA

UNII

UNII

Katalog

powyższy

ma

charakter

Katalog

powyższy

ma

charakter

otwarty. Według art. 22 TWE Rada

otwarty. Według art. 22 TWE Rada

Unii Europejskiej – na wniosek

Unii Europejskiej – na wniosek

Komisji,

po

zasięgnięciu

opinii

Komisji,

po

zasięgnięciu

opinii

Parlamentu Europejskiego - może

Parlamentu Europejskiego - może

wydać akt prawny wzmacniający lub

wydać akt prawny wzmacniający lub

uzupełniający

katalog

praw

uzupełniający

katalog

praw

obywatelskich.

obywatelskich.