Udzial skal osadowych w budowie skorupy Ziemi

Środowiska

sedymentacji

http://csmres.jmu.edu/geollab/Fichter/SedRx/classify.html

Środowiska sedymentacji:
Lądowe

pustynne

rzeczne
jeziorne
glebowe
glacjalne

Morskie litoralne

szelfowe
semi-pelaiczne
pelagiczne

Sedimentary

Rocks

Origin and classification

A Ternary

System

for

Classifyin

g

Sediment

ary Rocks

Parameters used in

Parameters used in

the Index to Marine

the Index to Marine

and Lacustrine

and Lacustrine

Geological Samples

Geological Samples

Database

Database

http://www.ngdc.noaa.gov/mgg/curator/curatorcoding.html

Parameters used in the Index to Marine

Parameters used in the Index to Marine

and Lacustrine Geological Samples Database

and Lacustrine Geological Samples Database

•Lithologic codes:
(coding see ternary diagrams)

•Calcareous

•B biocalcareous material

•A nonbiogenic calcareous
material

•(no dominant component)

•C foraminifera

•D pteropods

•E calcareous nannofossils

•F shells

•G coral

•H calcareous spines

•I oolites

•J ostracods

•K dolomite

•L calcareous algae

•Biosiliceous

•M biosiliceous material (no
dominant component)

•N radiolaria

•O diatoms

•P sponge spicules

+ carbonates (opoka)
+ quartz (geza)

•Terrigenous

•Q terrigenous material

+ carbonates (margle)

•R volcanics

http://www.ngdc.noaa.gov/mgg/curator/curatorcoding.html

Minerały
ilaste

Illit

K

0.75

Al

1.3

Mg

0.25

Fe

+3

0.25

Si

3.7

Al

0.3

10

(OH )

2

Wermikulit

[Mg

0.5

4H

2

O] (Mg,Fe

+2

)

3

Si

3

Al

O

10

(OH )

2

Montmorylonit

(smektyty)

"low-charge"
Na

0.3

Al

1.7

Mg

0.3

Si

4

O

10

(OH )

2

"high-charge"
Ca

0.3

Al

1.6

Mg

0.3

Si

4

O

10

(OH )

2

Kaolinit

Al

2

Si

2

O

5

(OH)

4

Minerały
serpentynitowe

Mg

3

Si

2

O

5

(OH)

4

•Amesite (Mg, Fe)4Al4Si2O10(OH)8

•Baileychlore (Zn, Fe+2, Al, Mg)6(Al,
Si)4O10(O, OH)8

•Chamosite (Fe, Mg)3Fe3AlSi3O10(OH)8

•Clinochlor (kamemerite) (Fe,
Mg)3Fe3AlSi3O10(OH)8

•Cookeite LiAl5Si3O10(OH)8

•Corundophilite (Mg, Fe, Al)6(Al,
Si)4O10(OH)8

•Daphnite (Fe, Mg)3(Fe, Al)3(Al,
Si)4O10(OH)8

•Delessite (Mg, Fe+2, Fe+3, Al)6(Al,
Si)4O10(O, OH)8

•Gonyerite (Mn,
Mg)5(Fe+3)2Si3O10(OH)8

•Nimite (Ni, Mg, Fe, Al)6AlSi3O10(OH)8

•Odinite (Al, Fe+2, Fe+3, Mg)5(Al,
Si)4O10(O, OH)8

•Orthochamosite (Fe+2, Mg,
Fe+3)5Al2Si3O10(O, OH)8

•Penninite (Mg, Fe, Al)6(Al, Si)4O10(OH)8

•Pannantite (Mn, Al)6(Al, Si)4O10(OH)8

•Rhipidolite (prochlore) (Mg, Fe, Al)6(Al,
Si)4O10(OH)8

•Sudoite (Mg, Fe, Al)4 - 5(Al,
Si)4O10(OH)8

•Thuringite (Fe+2, Fe+3, Mg)6(Al,
Si)4O10(O, OH)8

Najczęściej występujące

chloryty

 
Group

Layer
Type

Layer Charge
(x)

 
Type of Chemical Formula

Kaolinite

1:1

<0.01

[Si

4

]Al

4

O

10

(OH)

8

.nH

2

O (n= 0 or 4)

Illite

2:1

1.4-2.0

M

x

[Si

6.8

Al

1.2

]Al

3

Fe.025Mg

0.7

5O20(OH)

4

Vermiculite

2:1

1.2-1.8

M

x

[Si

7

Al]AlFe.05Mg0.5O

2

0(OH)

4

Smectite

2:1

0.5-1.2

M

x

[Si

8

]Al

3.2

Fe

0.2

Mg

0.6

O

2

0(OH)

4

Chlorite

2:1:1

Variable

(Al(OH)

2.55

)4[Si

6.8

Al0

1.2

}Al

3.4

Mg

0.6

)20(OH)

4

Adapted from Sposito1989. The Chemistry of Soils. Oxford University Press

.

Silicate Clay Mineral Groups:

http://jan.ucc.nau.edu/doetqp/courses/env320/lec12/Lec12.html

Inne minerały skał osadowych

Metal Oxides and Hydrous Oxides

Found in finer component in soils as Si is depleted by leaching
Gibbsite is the most common Al oxide mineral found in highly weatherd soils in
tropical areas.
Common iron oxides are goetihte FeO(OH) and hematite Fe

2

O

3

found in highly

weathered „red” soils.

Phosphates
Clastic: Fluorapatite Marine: environment: Francolite,,
Soil: apatites, struvite, leucophosphite, variscite, strengite, taranakite, minyulite,
vivianite

Carbonate and Sulfate Minerals
The carbonate and sulfate minerals are soluble and are more prevalent in arid and
semi arid regions.
The major carbonates are calcite CaCO

3

magnesite MgCO

3

, dolomite (CaMg)(CO

3

)

2

,

siderite FeCO

3

.

The major sulfate mineral is gypsum CaSO

4

x 2 H

2

O and anhydrite CaSO

4

.

Easy soluble minerals in

marine

,

terrestrial

•Halides

:

halite,sylvite (KCl), and fluorite

•Sulfates

: such as gypsum, anhydrite, barite, and mirabilite.

•Nitrates

: nitratite (soda niter) and niter

•Borates

: typically found in arid-salt-lake deposits.

•Carbonates

: such as trona, formed in inland brine lakes.

Allophanes and Imogolite
These are structurally disordered aluminosilicates normally derived from volcanic ash
materials and constitute a major component of volcanic soils. Allophane is often
associated with kaolinite.
Imogolite has the empirical formula SiAl

4

O

10

.5H

2

O.

Sulfides
Clastic: pyrite, chalcopyrite Marine environment: polimetalic sulfites Soil:
monosulfides

Skaly
krzemionko
we

Opoka - skała mieszana zbudowana z

organogenicznej krzemionki

(opal,

chalcedon, przeważnie pochodzącej z krzemionkowych gąbek)

i węglanu

wapnia

. Może zawierać niewielkie ilości glaukonitu i substancji ilastych. W

wyniku wietrzenia chemicznego może ulec odwapnieniu, powstaje wtedy tak
zwana opoka lekka.
W Polsce opoki są pospolite w osadach górnej kredy pozakarpackiej, zaś opoki
lekkie występują na Wyżynie Lubelskiej i w obrzeżeniu Gór Świętokrzyskich

Geza (

piaszczysty spongiolit

) - krzemionkowa

skała osadowa

, która zawiera

kwarc

detrytyczny i

krzemionkę organogeniczną (przeważnie z

gąbek

krzemionkowych, często także igły gąbek, czasem

radiolarie

i

okrzemki

). Poza

tym w jej skład może wchodzić:

glaukonit

,

minerały ilaste

z grupy illitu,

tlenki żelaza i często

fosforany

. Niektóre odmiany mogą

zawierać sporo

węglanów i wtedy nazywa się je gezami wapnistymi. Gezy są dość

lekkie i

czasem mocno porowate. Posiada białą, szarą lub żółtawozielonkawą barwę.

Jest charakterystyczna dla osadów okresu kredowego, ale może być

również starsza (np. w keloweju) i młodsza (np. utwory danu w rejonie
Puław). W Polsce spotykana

także na Wyżynie Lubelskiej i w Karpatach.

Skały luźne a skały
zwięzłe, struktury,
cykle

Co zapamiętać

• Podział skał osadowych
• Opisz skały klastyczne
• Opisz skały węglanowe
• Opisz skały krzemionkowe
• Scharakteryzuj minerały ilaste
• Scharakteryzuj inne minerały skał osadowych i wymień środowiska, w

których występują

• ZASADA PROJEKCJI TRÓJKĄTNEJ