Istota i modele

Istota i modele

opieki

opieki

pielęgniarskiej

pielęgniarskiej

w krajach

w krajach

Europy

Europy

dr n. med. Mariola Głowacka

dr n. med. Mariola Głowacka

„Zachęta do filozofii”-

Arystoteles

„…Wszyscy ludzie mogliby się zgodzić,
że mądrość powstaje z wiedzy i z

poszukiwania rzeczy,

które filozofia umożliwia nam pojąć,
więc powinniśmy bez wahania zająć się

filozofią…”

filozofia

•

W ujęciu potocznym

pogląd na świat, mądrość

•

Filozofia:

Filozofia:

dziedzina

rozważań

ogólnych

na

dziedzina

rozważań

ogólnych

na

temat:

temat:

-

istoty bytu,

istoty bytu,

-

źródeł poznania rzeczywistości,

źródeł poznania rzeczywistości,

-

sensu życia,

sensu życia,

-

zagadnień dotyczących poglądu na

zagadnień dotyczących poglądu na

świat i na człowieka.

świat i na człowieka.

Przedmiot filozofii – wg Marriner Tomey

Przedmiot filozofii – wg Marriner Tomey

(ameryk. Pielęgniarka)

(ameryk. Pielęgniarka)

Dochodzenie

przyczyn

i

praw

Dochodzenie

przyczyn

i

praw

stanowiących podstawę badanej przez

stanowiących podstawę badanej przez

człowieka rzeczywistości, która to

człowieka rzeczywistości, która to

rzeczywistość dotyczy świata, życia itp.

rzeczywistość dotyczy świata, życia itp.

Przedmiot filozofii – wg Marriner Tomey

Przedmiot filozofii – wg Marriner Tomey

(ameryk. Pielęgniarka)

(ameryk. Pielęgniarka)

FILOZOFIA

FILOZOFIA

Pogląd na świat

Pogląd na świat

FILOZOFIA PIELĘGNIARSTWA

FILOZOFIA PIELĘGNIARSTWA

Pogląd na pielęgniarstwo

Pogląd na pielęgniarstwo

„

„

FILOZOFIA"

FILOZOFIA"

PIELĘGNOWANIA

PIELĘGNOWANIA

FILOZOFIA -

FILOZOFIA -

Filozofia

dyscypliny

•

(np. filozofia medycyny, filozofia

pielęgniarstwa)

znajduje

swoje

odbicie w zawodzie (wykonywanym

przez lekarza, pielęgniarkę).

•

Gutt: każdy zawód ma odrębną filozofię.

FILOZOFIA

FILOZOFIA

pielęgniarstwa

•

system sądów i przekonań, co do

istoty samego pielęgniarstwa, w tym

jego celów,

wartości,

prawd,

jakimi się

kieruje.

Pielęgniarstwo

•

celem filozofii jest danie ogólnego, jednocześnie
czytelnego obrazu pielęgniarstwa wraz z ukazaniem
zasadniczych idei leżących u jego podstaw.

Takie podejście gwarantuje m.in.:

•

możliwość

racjonalnego

podporządkowania programów kształcenia
i doskonalenia zawodowego pielęgniarek
oraz praktyki zawodowej do przyjętej
filozofii,

a

tym

samym

rzutuje

na

jakość

pielęgnowania.

Filozofia

Pielęgniarstwo

•

to praktyka i teoria,

•

to młoda, rozwijająca się nauka,

•

nauka czerpiąca z własnych pokładów,
ale i z istotnego dla pielęgniarstwa
dorobku wielu nauk, takich jak np.
filozofia,

psychologia,

socjologia,

pedagogika, medycyna, antropologia.

O filozofii pielęgniarstwa

•

jest to zwerbalizowana w sposób
refleksyjny jego wartość, szczególna
siła.

•

profesjonalne pielęgnowanie zostaje
oparte na określonych ideach, przy
czym dokładnie wiadomo na jakich i
dlaczego.

•

Korzenie współczesnego pielęgniarstwa
tkwią mocno w praktyce zawodowej, w
pielęgnowaniu.

•

Aby mogło dokonać się przejście od bardzo
szeroko rozumianej opieki, świadczonej
najpierw

przez

osoby

niemające

specjalnego przygotowania, do rozważań o
pielęgniarstwie

jako

samodzielnej

dyscyplinie i jeszcze dalej - do filozofii
pielęgniarstwa, musiało dokonać się wiele
zmian o charakterze rozwojowym, w tym w
świadomości samych pielęgniarek.

FILOZOFIA PIELĘGNIARSTWA

„FILOZOFIA„ PIELĘGNOWANIA

•

„Filozofia" pielęgnowania

jest tym, co powstaje w wyniku

uogólnienia subiektywnych opinii, ocen,

poglądów,

itp.

poszczególnych

pielęgniarek, dotyczących postrzegania

przez nie pielęgnowania jako określonej

formy realizacji celów zawodowych.

•

Pielęgniarki, jak każda, inna grupa

zawodowa,

żyją

i

pracują

w

konkretnych

warunkach

geopolitycznych,

kulturowych

i

społecznych.

•

Wraz z członkami innych zawodów

opiekuńczych

pielęgniarki

tworzą

liczną grupę, charakteryzującą się

określoną świadomością zawodową,

kształtowaną przez różne czynniki

zewnętrzne, w tym generowane przez

sam system (pielęgniarki jako odrębna

grupa zawodowa).

•

Teoretycznie

można

by

założyć

prawdopodobieństwo prezentowania (np.

w określonej placówce ochrony zdrowia)

takiej liczby „filozofii", jaka jest liczba

pielęgniarek tam zatrudnionych

obecność bardzo wielu różnych opinii,

często sprzecznych, dotyczących tego,

czym jest pielęgniarstwo oraz jakim

ideom powinno być podporządkowane.

•

Gdyby w konkretnej rzeczywistości

zawodowej każda z pielęgniarek miała

możliwość

prezentowania

własnej

„filozofii"

pielęgnowania

i

konsekwentnie - podporządkowania

pracy z podmiotem opieki przyjętym

przez siebie wartościom, to bardzo

szybko okazałoby się, że praca w takich

warunkach nie jest możliwa.

•

Historycznie większości pielęgniarek

zdecydowanie

bliżej

było

do

wyrażania swojej własnej „filozofii"

pielęgnowania niż rozważań nad

ogólną jego filozofią.

•

Dla znacznej grupy osób, głównie
wchodzących do zawodu, a także
czynnych zawodowo pielęgniarek,
tych o orientacji zdecydowanie
praktycznej, to co określane jest jako
filozofia pielęgniarstwa, może okazać
się szczególnie trudnym rodzajem
uogólnienia, wykraczającym poza
rzeczywistość znaną.

•

FILOZOFIA

od dawna funkcjonuje w światowym

pielęgniarstwie

i

ma

dość

jednoznacznie określoną wartość.

Jest nadrzędnym w stosunku do

pojęcia

„istota

pielęgniarstwa",

przez

co

wywiera

na

niego

bezpośredni wpływ.

filozofia pielęgniarstwa

•

zakodowane jest w niej bardziej lub mniej
jednoznaczne uzasadnienie dla zakresu i
charakteru zadań i działań zawodowych
podejmowanych przez pielęgniarkę na
rzecz pojedynczych osób i całych grup
ludzi.

•

To samo dotyczy obszarów, które powinny
wejść w zakres badań naukowych oraz
najbardziej pożądanego kierunku, w
którym rozwój pielęgniarstwa w danym
kraju, regionie, powinien zmierzać.

•

filozofia

pielęgniarstwa

bazuje

na

podstawowych orientacjach filozoficznych lub
nurtach

filozoficzno-kulturowych,

w

szczególności:

ascetyzmie,
romantyzmie,
pragmatyzmie,
humanizmie,
znajdujących bezpośrednie odzwierciedlenie w

filozofii życia ludzi,
w szeroko rozumianej opiece,

pielęgnowaniu i szerzej
w

pielęgniarstwie.

Pielęgniarstwo

•

Zawód o charakterze opiekuńczym,

•

Dyscyplina

naukowa

wykładana

na

poziomie akademickim/ uniwersyteckim,

•

Podsystem ochrony zdrowia

,

•

Przedmiot nauczania,

W nurcie zdominowanym ascezą

W nurcie zdominowanym ascezą

•

pielęgnowanie innych to możliwości

spełnienia powinności wobec Boga.

•

Usługiwanie

chorym,

biednym,

potrzebującym pomocy innych osób –

•

to działania, w których istotę wpisane jest

umartwianie się.

W romantyzmie

•

pielęgnowanie

innych

to

jedna

z

ciekawszych

form

spełnienia

się

człowieka.

•

Kobiety wszechstronnie wykształcone z

tzw. pozycją społeczną, widziały w pracy

opiekuńczej szansę dla siebie.

pragmatyzm

pragmatyzm

•

nurt filozoficzny powstały w Stanach

Zjednoczonych na przełomie XIX i XX

w.,

spowodował

zainteresowanie

pielęgnowaniem jako działalnością

użyteczną, niosącą w sobie wartość

poznania podmiotu opieki na drodze

określonych

działań

praktycznych

skierowanych na jego osobę.

humanizm –

humanizm –

•

filozoficzna podstawa pielęgnowania.

•

dla współczesnej, dominującej w opiece

orientacji humanistycznej, człowiek jest

wartością

najwyższą,

najważniejszą.

Wartość ta, wynikająca z samej istoty

człowieczeństwa, przypisana jest stronie

pielęgnowanej, czyli podmiotowi opieki.

•

Osoby

pielęgnujące,

głównie

profesjonaliści (dawniej tylko kobiety

- pielęgniarki, dziś coraz częściej i

mężczyźni

-pielęgniarze)

muszą

dążyć do tego, aby sprostać nowym

wyzwaniom.

Filozofia ekologizmu

Filozofia ekologizmu

ma swoje korzenie w kulturze starożytnej

Grecji,

opartej

na

„uniwersalnym

rozumie" (prawda, dobro, piękno)

•

Filozofia troski

Filozofia troski

•

autentyczny ludzki stan bycia,

•

wartość, do której wyrażenia dochodzi się

w naturalnych kontaktach międzyludzkich,

ze szczególnym zwróceniem uwagi na

stany i sytuacje, w których troszczenie się

ma wartość terapeutyczną,

•

Wg M. Leininger troska jest sednem i

samą egzystencją pielęgniarstwa,

•

konsekwentnie - pielęgnacja chorego nie

ma racji bytu, jeśli nie ma w niej troski.

Istota pielęgniarstwa

Istota pielęgniarstwa

=

=

jego treść , wszystko to , co

jego treść , wszystko to , co

zasadnicze, co określa jego elementy

zasadnicze, co określa jego elementy

składowe.

składowe.

Pielęgniarstwo dzisiejsze jest z założenia

Pielęgniarstwo dzisiejsze jest z założenia

pielęgniarstwem naukowym, opartym na

pielęgniarstwem naukowym, opartym na

faktach.

faktach.

To teoria stymulująca praktykę do szukania

To teoria stymulująca praktykę do szukania

odpowiedzi w nauce.

odpowiedzi w nauce.

Praktyczne pielęgniarstwo

•

powinno wynikać z określonego podejścia

teoretycznego (wybranego spośród wielu

możliwych) i/lub wypracowanego dla potrzeb

pojedynczego podmiotu opieki, kategorii osób

lub środowisk.

•

powinno uwzględniać możliwość dokonywania

racjonalnych wyborów w obrębie różnych

modeli i metod pielęgnowania.

•

Oprócz

„programowego"

zainteresowania człowiekiem zdrowym,

•

wykorzystuje sprawdzone formy opieki,

•

rozwija nowe formy opieki, które mogą

mieć wpływ na życie i samopoczucie

ludzi przewlekle i nieuleczalnie chorych

oraz tych, u których doszło do nagłego

załamania

dotychczasowego,

często

zadowalającego stanu zdrowia.

Praktyczne
pielęgniarstwo

Szerokie podejście do

Szerokie podejście do

pielęgniarstwa

pielęgniarstwa

wymaga postrzegania w kategoriach

wymaga postrzegania w kategoriach

praktyki i teorii.

praktyki i teorii.

Pielęgniarstwo

to

młoda

nauka

Pielęgniarstwo

to

młoda

nauka

czerpiąca z własnych osiągnięć

czerpiąca z własnych osiągnięć

,

,

jak i

jak i

z

dorobku

nauk

pokrewnych

z

dorobku

nauk

pokrewnych

(filozofii, socjologii, pedagogiki).

(filozofii, socjologii, pedagogiki).

Podstawowe

idee,

Podstawowe

idee,

wyznaczające

charakter

wyznaczające

charakter

opieki, zmieniały się na

opieki, zmieniały się na

przestrzeni wieków.

przestrzeni wieków.

Filozofia a misja

pielęgniarstwa

W aktualnie obowiązujących dokumentach

europejskich

mowa

jest

o

misji

pielęgniarstwa wobec społeczeństwa
jako :

•

szczególny rodzaj posłannictwa,

•

zadanie, jakie pielęgniarstwo ma do
spełnienia wobec społeczeństwa w danym
kraju, regionie czy instytucji ochrony
zdrowia,

Filozofia a misja

pielęgniarstwa

Z misją wiąże się rozumienie istoty i sensu

zawodu pielęgniarskiego credo.

Pielęgniarstwo postrzegane jest jako

wyjątkowa profesja, głównie ze względu
na związek między pielęgnowanym a
pielęgnującym

=

humanistyczna

transakcja

(Lenartowicz 1998).

Współczesna pielęgniarka:

•

bierze pełną odpowiedzialność za

wyniki opieki świadczonej pojedynczym

osobom, społeczności i

całemu społeczeństwu.

Współczesna pielęgniarka:

•

pracując

z

różnymi

kategoriami

odbiorców usług oraz dawców opieki na

różnych poziomach zarządzania tą opieką

jest świadoma

konieczności ustawicznego doskonalenia się w

zakresie praktycznego pielęgnowania,

•

zarządzania,

•

nauczania,

•

podejmowania

badań

naukowych,

które

przyczyniają

do

podnoszenia

szeroko

rozumianej jakości pielęgnowania,

•

inwestowania w pielęgniarstwo jako dyscyplinę

naukową.

•

Wszystkie zadania, stojące przed

współczesnym

pielęgniarstwem,

pielęgniarką, zakodowane w misji, w

większości krajów świata obejmują

kilka

zasadniczych

obszarów

działania:

•

Współuczestniczenie w tworzeniu

i realizowaniu

narodowego

planu

i programu ochrony zdrowia.

•

Promowanie

wysokiego

poziomu

pielęgnowania oraz świadczenie takiej

opieki ludziom zdrowym, narażonym na

zachorowanie,

chorym

i

niepełnosprawnym;

•

Przygotowanie społeczeństwa do brania

coraz

większej

odpowiedzialności za zdrowie i życie

swoje oraz swoich najbliższych.

•

Wnoszenie

własnego,

autonomicznego

wkładu

we

współpracę z przedstawicielami

innych zawodów o charakterze

opiekuńczym.

•

Inwestowanie w rozwój praktyki

pielęgniarskiej, głównie poprzez

wprowadzanie nowych form opieki.

•

Rozpoznawanie nowych, istotnych

dla pielęgniarstwa obszarów badań

oraz udział w ich realizacji oraz

właściwym

wykorzystaniu

uzyskanych

wyników.

Pielęgniarstwo:

praktyka,

nauka,

teoria,

wiedza

Pielęgniarstwo - praktyka

Działalność praktyczna w pielęgniarstwie

•

integralnie

związana

jest

z

zawodem

wykonywanym przez pielęgniarkę,

•

zawodem w znaczeniach:



świadczeń bezpośrednio wykonywanych na rzecz

podmiotu opieki,



zarządzania pielęgniarstwem,



kształcenia i doskonalenia pielęgniarek,



prowadzenia prac naukowo-badawczych w

dziedzinie pielęgniarstwa.

•

Zakres

działalności

faktycznej

obejmującej zawód pielęgniarki i
wykonywane

przez

pielęgniarkę

zadania

zawodowe

zależy

od

poziomu

wykształcenia

i

zajmowanego stanowiska.

Pielęgniarstwo jest integralną częścią

systemu opieki nad zdrowiem społeczeństwa.

Odpowiedzialne jest za

•

pielęgnowanie osób w różnym wieku i stanie

(zdrowych, chorych, niepełnosprawnych),

tzn. za planowanie, organizowanie,

realizowanie i ocenę osiąganych celów

pielęgnowania,

•

za organizowanie

wsparcia,

•

pomaganie,

•

niesienie ulgi ludziom cierpiącym i

umierającym.

pielęgniarstwo

powinno współuczestniczyć w

realizacji innych zadań systemu np.

•

w promowaniu zdrowia,

•

zapobieganiu chorobom i wypadkom,

•

procesie diagnozowania, leczenia i
rehabilitacji pacjentów.

Pielęgniarstwo - nauka

Nauka to

•

ogół wiedzy wyrażonej w prawdziwych
sądach i przypuszczeniach, połączonej w
system zagadnień;

•

to dyscyplina badawcza odnosząca się
do pewnej dziedziny rzeczywistości. W
ramach

realizowania

programu

badawczego droga wiedzie do odkrycia
nieznanych dotąd faktów.

Badanie naukowe

•

proces poszukiwania informacji, w

którym posługujemy się metodami

naukowymi

i

dążymy

do

uzupełnienia wiedzy naukowej lub

odkrycia

nowych

faktów

czy

prawidłowości.

Podstawowe zadanie nauki

•

to nie tyle gromadzenie informacji, ile ich

wyjaśnianie

przy

wykorzystaniu

metod

naukowych,

•

tj. czynności poznawcze prowadzące do



odkrywania,



identyfikowania,



porządkowania,



wyjaśniania faktów zgodnie z zasadami

logicznego myślenia poprzez sprawdzanie

hipotez,

systematyczną

obserwację

czy

eksperyment.

Każda

dyscyplina

naukowa

posługuje

się

właściwymi jej metodami naukowymi.

W badaniu naukowym

•

nie chodzi o to, aby zgromadzić jak

najwięcej dowolnych informacji, lecz

by szukać takich, które będą

tłumaczyć, dlaczego i ze względu na

jaki czynnik jest tak, jak zakładamy,

że jest.

Pielęgniarstwo jako nauka

znaczenie treściowe

•

system pojęć, uzasadnionych hipotez i
twierdzeń,

•

pielęgniarstwo zajmuje się:



gromadzeniem i analizowaniem
faktów znaczących w pielęgniarstwie
(również w znaczeniu zarządzania
pielęgnowaniem i kształcenia
pielęgniarek) i ważnych w jego rozwoju,



opracowaniem ogólnych zasad,
koncepcji, teorii i modeli pielęgniarstwa;

•

wszystkie czynności składające się

na

działalność badawczą prowadzoną

przez pielęgniarki;

Pielęgniarstwo jako nauka

znaczenie funkcjonalne

•

ponieważ

ma

własną

kadrę

pracowników naukowych,

•

jest przedmiotem studiów na
poziomie akademickiego kształcenia
pielęgniarek.

Pielęgniarstwo jako nauka

znaczenie funkcjonalne

Pielęgniarstwo - teoria

•

teoria

jest

wynikiem

działalności

naukowej.

•

ogół usystematyzowanych wiadomości

jakiejś nauki,

•

ogólna koncepcja oparta na poznaniu i

zrozumieniu

istotnych

czynników

kształtujących pewną sferę rzeczywistości

lub konstrukcja myślowa tworząca z

elementów pewną swoistą całość.

Teoria

•

to logiczny, spójny i uporządkowany

zbiór

twierdzeń,

spełniający

metodologiczne

kryterium

naukowości danej dyscypliny.

Pielęgniarstwo - wiedza

Wiedza to

•

ogół wiadomości z jakiejś dziedziny, zdobytych

dzięki uczeniu się - podstawowej wartości w

sferze intelektualnego rozwoju człowieka, ale

również niezbędną do uprawiania zawodu.

•

m.in. wszystko to, co trzeba wiedzieć i umieć,

żeby realizować działania zawodowe.

Wiedza

•

zdobywana przez człowieka i magazynowana w
jego, pamięci może pochodzić z różnych źródeł,
np.

•

z jego osobistego doświadczenia życiowego
(wiedza potoczna),

•

wynik działalności naukowej (wiedza naukowa).

O wartości wiedzy świadczyć powinien nie tyle

jej rodowód (wiedza potoczna lub naukowa), ile
przydatność poznawcza i praktyczna.

W

pielęgniarstwie

•

powinna

być

wykorzystywana

głównie wiedza

naukowa konfrontowana z wiedzą

potoczną.

•

Aby

pielęgniarka

mogła

racjonalnie wykonywać zadania

zawodowe,

musi

opanować

rozległą wiedzę naukową przede

wszystkim z pielęgniarstwa.

Źródłem wiedzy

pielęgniarki

•

nie tylko wnioski wynikające z badań

prowadzonych w dziedzinie pielęgniarstwa,

•

inne

dyscypliny

zainteresowane

człowiekiem w kontekście jego zdrowia

Wiedza powinna pomóc

pielęgniarce

•

w ocenie i zrozumieniu stanu i sytuacji
podopiecznego ;

•

umożliwi postawienie diagnozy pielęgniarskiej,

•

umożliwi zaplanowanie metod skutecznych w
osiąganiu celów pielęgnowania,

•

a w konsekwencji wykonanie wszystkich
planowanych działań opiekuńczych.

Samodzielność

•

to swoboda w podejmowaniu decyzji ograniczona
wiedzą i doświadczeniem zawodowym,

•

gotowość do działania w śmiałej sytuacji,
przejawiającą się w wyborze jednej spośród wielu
możliwości,

•

za samodzielnego pracownika uznaje się tego, który
potrafi właściwie ocenić sytuację, wie, jakie podjąć
działania, trafnie dobiera środki niezbędne do
osiągnięcia celu, umie ocenić osiągnięte wyniki, ma
poczucie niezależności, kieruje się własnym zdaniem,
nie ulega naciskom z zewnątrz

Podstawowym czynnikiem

decydującym o rozwoju

zawodu

•

jest

konieczność

systematycznej

przebudowy tradycyjnej roli pielęgniarki

(pielęgniarka służy lekarzowi) na taką,

która odpowiadałaby nie tyle potrzebom

systemu

zdrowia,

co

potrzebom

zdrowotnym człowieka (pielęgniarka służy

pacjentowi).

Model

Model

w znaczeniu językowym oznacza

w znaczeniu językowym oznacza

symboliczne przedstawienie

symboliczne przedstawienie

zjawiska lub zjawisk.

zjawiska lub zjawisk.

W pielęgniarstwie pojęcie

W pielęgniarstwie pojęcie

model rozumiane jest

model rozumiane jest

wielorako

wielorako

jako

jako

:

:

-

model graficzny

model graficzny

( mogący obrazować teorie

( mogący obrazować teorie

lub system pojęć )

lub system pojęć )

-

p

p

ojęciowy

ojęciowy

( jest to pewien zbiór, system

( jest to pewien zbiór, system

pojęć oraz twierdzeń odnoszących

pojęć oraz twierdzeń odnoszących

się do tych pojęć)

się do tych pojęć)

-

model formalny

model formalny

, czyli rozwiązanie i ustalenie

, czyli rozwiązanie i ustalenie

odgórnie przyjęte jako

odgórnie przyjęte jako

obowiązujące

obowiązujące

, np. : standard, proces

, np. : standard, proces

pielęgnowania lub regulamin

pielęgnowania lub regulamin

szpitala.

szpitala.

model pielęgniarstwa

model pielęgniarstwa

( teoria pielęgniarstwa):

( teoria pielęgniarstwa):

graficzne lub symboliczne przedstawienie

graficzne lub symboliczne przedstawienie

zjawisk- wykorzystywane są strzałki,

zjawisk- wykorzystywane są strzałki,

symbole, przy minimalnym użyciu słów;

symbole, przy minimalnym użyciu słów;

teoria pielęgniarstwa

teoria pielęgniarstwa

jest logicznie

jest logicznie

spójnym i uporządkowanym

spójnym i uporządkowanym

zbiorem

twierdzeń

spełniającym

zbiorem

twierdzeń

spełniającym

metodologiczne kryterium naukowości

metodologiczne kryterium naukowości

pielęgniarstwa.

pielęgniarstwa.

klasyfikacja teorii
pielęgniarstwa:

-

Modele opieki uwzględniające

zaspokojenie potrzeb człowieka-
*V. Henderson-model asystowania
człowiekowi potrzebującemu pomocy w
zaspakajaniu potrzeb;
*D. Orem- teoria samoopieki i deficytu
samoopieki.

- Model rozpatrujący opiekę w
aspekcie systemowym-
*C. Roy- model adaptacyjny;
*B. Neumann- model systemowy, wpływ
stresu na człowieka.

klasyfikacja teorii

pielęgniarstwa:

cd

Model humanizmu personalistycznego-
*J. Watson- model humanistycznej troskliwości.
Modele interakcji międzyludzkich. \Peplau;
*J. Riehl- Sisca.
Model opieki transkulturalnej-
*M. Leninger- model wschodzącego słońca
Model opieki uwzględniający oddziaływanie pól

energetycznych-

*M. Rogers

Opieka pielęgniarska w

Opieka pielęgniarska w

krajach Europy Zachodniej –

krajach Europy Zachodniej –

istota opieki.

istota opieki.

Istota opieki

Istota opieki

=

=

•

elementy opieki, które stoją w

elementy opieki, które stoją w

centrum zainteresowania,

centrum zainteresowania,

•

stanowią fundament nadający

stanowią fundament nadający

podstawowy kierunek działaniom

podstawowy kierunek działaniom

pielęgniarskim wobec osób, które

pielęgniarskim wobec osób, które

są tą opieką objęte- pacjenci.

są tą opieką objęte- pacjenci.

•

Pacjent

stał

się

podmiotem

Pacjent

stał

się

podmiotem

zainteresowania

współczesnego

zainteresowania

współczesnego

pielęgniarstwa w pełnym wymiarze

pielęgniarstwa w pełnym wymiarze

swojego człowieczeństwa.

swojego człowieczeństwa.

•

Istotny

jest

element

Istotny

jest

element

transkulturalny niosący ze sobą

transkulturalny niosący ze sobą

szacunek

i

zrozumienie

do

szacunek

i

zrozumienie

do

odmiennych

poglądów,

odmiennych

poglądów,

światopoglądu ukształtowanego w

światopoglądu ukształtowanego w

toku socjalizacji.

toku socjalizacji.

Opieka pielęgniarska w krajach

Opieka pielęgniarska w krajach

Europy Zachodniej – istota opieki.

Europy Zachodniej – istota opieki.

W praktyce profesjonalna opieka

W praktyce profesjonalna opieka

oznacza

oznacza

•

objęcie całościową, zintegrowaną i ciągłą

objęcie całościową, zintegrowaną i ciągłą

opieką samego pacjenta wraz z całym jego

opieką samego pacjenta wraz z całym jego

otoczeniem,

otoczeniem,

a przede wszystkim rodziną,

a przede wszystkim rodziną,

•

z zaznaczeniem bardzo istotnego faktu

z zaznaczeniem bardzo istotnego faktu

pozyskania wszystkich tych osób do

pozyskania wszystkich tych osób do

współdziałania, współpracy w walce o

współdziałania, współpracy w walce o

powrót do pełni zdrowia pacjenta.

powrót do pełni zdrowia pacjenta.

kraje

Europy

Zachodniej

kraje

Europy

Zachodniej

wypracowały

sobie

model

wypracowały

sobie

model

organizacji ochrony zdrowia

organizacji ochrony zdrowia

zgoła odmienny od znanego

zgoła odmienny od znanego

nam polskiego modelu, dzięki

nam polskiego modelu, dzięki

czemu całkiem odwrotne jest

czemu całkiem odwrotne jest

ukierunkowanie nacisku działań

ukierunkowanie nacisku działań

pielęgniarskich pod względem

pielęgniarskich pod względem

ich umiejscowienia w ogólnej

ich umiejscowienia w ogólnej

strukturze ochrony zdrowia.

strukturze ochrony zdrowia.

powszechnym

powszechnym

modelem opieki

modelem opieki

jest

jest

pielęgniarstwo

środowiskowe

pielęgniarstwo

środowiskowe

,

,

pielęgniarstwo kliniczne

pielęgniarstwo kliniczne

jest także

jest także

dobrze

rozwinięte.

dobrze

rozwinięte.

Pewnym

novum

jest

Pewnym

novum

jest

model

model

pielęgniarstwa

pośredniczącego

pielęgniarstwa

pośredniczącego

,

,

jednoczącego

w

sobie

pewne

jednoczącego

w

sobie

pewne

elementy

z

zakresu

dwóch

elementy

z

zakresu

dwóch

poprzednio

wymienionych

poprzednio

wymienionych

(mianowicie – opieki szpitalnej i

(mianowicie – opieki szpitalnej i

domowej), który narodził się w

domowej), który narodził się w

Amsterdamie, a obecnie rozszerza

Amsterdamie, a obecnie rozszerza

się również na inne regiony

się również na inne regiony

Holandii.

Holandii.

Opieka pielęgniarska w krajach

Opieka pielęgniarska w krajach

Europy Zach. – cechy wspólne i

Europy Zach. – cechy wspólne i

ogólne…

ogólne…

Pielęgniarki

zachodnioeuropejskie

Pielęgniarki

zachodnioeuropejskie

wywalczyły sobie dzięki profesjonalizmowi

wywalczyły sobie dzięki profesjonalizmowi

i wiedzy wysoką pozycję zawodową.

i wiedzy wysoką pozycję zawodową.

Polskie pielęgniarki są nadal postrzegane

Polskie pielęgniarki są nadal postrzegane

przez pryzmat dominacji lekarza i po

przez pryzmat dominacji lekarza i po

części

same

ponoszą

za

to

części

same

ponoszą

za

to

odpowiedzialność poprzez bezkrytyczne

odpowiedzialność poprzez bezkrytyczne

wykonywanie zleceń lekarskich

wykonywanie zleceń lekarskich

,

,

jak i

jak i

ograniczanie się do realizacji zadań

ograniczanie się do realizacji zadań

zleconych przez lekarza.

zleconych przez lekarza.

Drugą połowę winy ponosi system

Drugą połowę winy ponosi system

kształcenia,

który

zakodował

w

kształcenia,

który

zakodował

w

mentalności zawodowej pielęgniarek

mentalności zawodowej pielęgniarek

serwilistyczną postawę wobec lekarza,

serwilistyczną postawę wobec lekarza,

niwelując

jej

samodzielność

do

niwelując

jej

samodzielność

do

minimum (widoczne jest to zwłaszcza

minimum (widoczne jest to zwłaszcza

u przedstawicielek starszej generacji).

u przedstawicielek starszej generacji).

N

N

iektóre pielęgniarki podjęły działanie o

iektóre pielęgniarki podjęły działanie o

rzeczywisty swój udział w staraniach

rzeczywisty swój udział w staraniach

o zdrowie podopiecznego i zaistnienie

o zdrowie podopiecznego i zaistnienie

w zespole terapeutycznym.

w zespole terapeutycznym.

Opieka pielęgniarska w krajach

Europy Zach. – cechy wspólne i

ogólne…

•

Rzeczywista autonomia zawodowa – profesja w

pełnym znaczeniu tego słowa, nie tylko na

papierze…;

•

Indywidualna

odpowiedzialność

zawodowa

potwierdzona

formalnie

(dokumentowanie

wszystkich działań i podpis pod każdym z nich);

•

Praca w oparciu o proces pielęgnowania –

ciągłość opieki, profesjonalizacja;

•

Praca zespołowa – rzeczywista i efektywna

współpraca z innymi przedstawicielami służb

medycznych, paramedycznych, socjalnych itd.

Opieka pielęgniarska w krajach

Europy Zach. – cechy wspólne i

ogólne…

•

Sprawny przepływ informacji między członkami

zespołu terapeutycznego dzięki dostępowi do

nowoczesnych środków komunikowania i

przekazu danych;

•

Optymalizacja warunków pracy – swobodny

dostęp do środków, niezbędnych dla realizacji

wynikających z pracy w danym modelu opieki

zadań pielęgniarskich;

•

Gradacja w zawodzie – funkcjonowanie

szczeblowego systemu płac w zależności od

posiadanych

kwalifikacji,

kompetencji

zawodowych

i

wykonywanego

zakresu

czynności;

Opieka pielęgniarska w krajach

Europy Zach. – cechy wspólne i

ogólne…

•

Położenie nacisku na jakość opieki pielęgniarskiej,

praca w oparciu o najnowsze zdobycze wiedzy

medycznej i innych pokrewnych dziedzin;

•

Pomoc pielęgniarska (model kliniczny) – wsparcie

personalne, umożliwiające skupienie uwagi na pełni

aspektów funkcjonowania pacjenta;

•

Wspólne konsultacje między członkami zespołu

terapeutycznego, wymiana informacji;

•

Partnerski model współpracy pielęgniarka – lekarz,

brak niezdrowej rywalizacji;

Opieka pielęgniarska w krajach

Europy Zach. – cechy wspólne i

ogólne…

•

- łatwiejszy dostęp do środków przeznaczonych

na doskonalenie zawodowe – idea kształcenia

ustawicznego

nałożona

obowiązkiem

–

dynamiczny rozwój pielęgniarstwa, w tym

również naukowego;

- swobodny dostęp do uczestnictwa w

konferencjach

i

sympozjach,

aktywna

działalność

badawcza,

która

następnie

wykorzystywana

jest

w

praktyce;

odpowiedzialne za to są pielęgniarki ds.

wdrażań, innowacji i badań naukowych;

- pełna szansa na wykorzystanie swoich

możliwości i umiejętności i satysfakcjonującą

pracę.

Te cechy pielęgniarstwa

zachodnioeuropejskiego zostały tu

wymienione nie po to, by ukazać

przepaść dzielącą nas od nich, ale

po to, by uzmysłowić wpływ tychże

składowych pracy tamtejszych

pielęgniarek na poziom opieki nad

pacjentem, gdyż wszystkie one

przekładają się w prosty sposób na

wysoki standard realizacji działań

pielęgniarskich, tak w modelu

klinicznym, środowiskowym,

pośredniczącym, jak i innych,

bardziej specjalistycznych

modelach opieki.

Model pielęgniarstwa klinicznego

na przykładzie Holandii.

•

Pielęgniarka jest osobą towarzyszącą

pacjentowi od chwili przyjęcia do szpitala

do chwili wypisu;

•

Pielęgniarka większość czasu przeznacza

na rzeczywistą opiekę nad swoimi

pacjentami i ich rodzinami;

•

Na jedną pielęgniarkę przypada zwykle od

1 do 3 pacjentów;

•

Większość

pielęgniarek

klinicznych

posiada

specjalizację

adekwatną

do

miejsca zatrudnienia;

Model pielęgniarstwa klinicznego

na przykładzie Holandii.

•

W miesiącu przysługuje jeden dodatkowy

dzień wolny;

•

System pracy holenderskich pielęgniarek

jest trójzmianowy;

•

Czas pracy jest elastyczny – pełny wymiar

godzin wynosi tygodniowo 38 godz., ale

duża część pielęgniarek zatrudnia się w

mniejszym wymiarze godzin – 90,80,70,60

lub 50 % pełnego wymiaru;

•

Każdy dyżur nakłada się na wcześniejszy

pół godziny, tak, by pielęgniarki mogły

wzajemnie, bez pośpiechu, przekazać sobie

dyżur, nie robiąc przy tym nieodpłatnych

nadgodzin;

Model pielęgniarstwa klinicznego

na przykładzie Holandii.

•

Uposażenie jest uzależnione od rodzaju

dyżuru – najmniejsza stawka przypada za

dyżur ranny, większa za popołudniowy, a

jeszcze wyższa za dyżury nocne, w dni wolne

od pracy i dni świąteczne – ok. 100% stawki

za dyżur ranny; najdrożej opłacane są dyżury

w dni świąt narodowych.

•

„praca na zawołanie”- elastyczne wypełnianie

powstałych

w

zatrudnieniu luk

przez

pracowników „rezerwowych”, z którymi

łączność utrzymywana jest dzięki pagerom.

Model pielęgniarstwa klinicznego

na przykładzie Holandii.

•

Każdy

pacjent

zna

pielęgniarkę

odpowiedzialną za jego opiekę z imienia i

nazwiska, ponadto w oddziale wiszą

fotografie pracowników z określeniem

funkcji, jakie pełnią oni w organizacji

pracy wraz z filozofią danego oddziału;

•

Pacjent może opuścić oddział szpitalny

tylko wówczas, gdy ma zapewnioną

kontynuację opieki w swoim środowisku i

jest przygotowany do samoopieki i

samopielęgnacji

na

miarę

swych

możliwości;

Model pielęgniarstwa klinicznego

na przykładzie Holandii.

•

W szpitalach zorganizowane są biura

informacji dla pacjentów i ich rodzin,

obsługiwane głównie przez pielęgniarki;

biura te stanowią punkt informacyjny,

prowadzą oświatę zdrowotną, promocję

zdrowia przed, w trakcie, jak i po chorobie;

•

Pielęgniarka oddziałowa otrzymuje budżet,

którym osobiście rozporządza, a który może

przeznaczyć na pielęgnację pacjentów,

organizację pracy (np. wynajem pielęgniarki

z agencji lub banku), a także na kształcenie

podyplomowe swoich pracowników.

Model pielęgniarstwa

pośredniczącego na przykładzie

Holandii.

•

Celem modelu pielęgniarstwa pośredniczącego było

skrócenie

czasu

hospitalizacji

i

zapewnienie

pacjentowi opieki poszpitalnej na odpowiednio

wysokim poziomie poprzez nawiązanie ścisłej

współpracy

i

wymiany

informacji

pomiędzy

obydwoma środowiskami – szpitalnym i domowym;

•

Pierwszą pielęgniarką pośredniczącą w Amsterdamie

była Nel Kerkstra;

•

Stanowisko pielęgniarki pośredniczącej zakotwiczone

jest w strukturach Ośrodka Opieki Domowej, jednak

główną domeną jej działań jest środowisko szpitalne;

Model pielęgniarstwa

pośredniczącego na przykładzie

Holandii.

•

By

nie

dopuścić

do

konfliktów

pomiędzy

pielęgniarkami

pośredniczącymi i tymi osadzonymi
jedynie w strukturze szpitala lub opieki
środowiskowej, opracowano bardzo
precyzyjny zakres zadań, obowiązków;

•

Do obowiązków piel. pośredniczącej
należy:

Model pielęgniarstwa

pośredniczącego na przykładzie

Holandii.

•

Nadzór nad przyjęciem chorego do szpitala;

•

Ustalenie wskazań, oraz strategii działań
pielęgniarskich na podstawie dokonanej
diagnozy pielęgniarskiej;

•

Powiadamia

najbliższy

zamieszkania

chorego Ośrodek Opieki Domowej o
potrzebach chorego;

•

Odpowiada za właściwą koordynację działań
i prawidłową współpracę między opieką
szpitalną i środowiskową

Model pielęgniarstwa

pośredniczącego na przykładzie

Holandii.

•

Zbiera wywiad środowiskowy od początku

pobytu pacjenta w szpitalu;

•

Udziela w razie potrzeby instrukcji

pielęgniarkom środowiskowym;

•

Przygotowuje chorego do wypisu (wypis

przygotowywany jest z dwudniowym

wyprzedzeniem);

•

Przejmuje część zadań związanych z

kontrolą poszpitalną;

Model opieki środowiskowej na

przykładzie Holandii.

Model opieki środowiskowej w Holandii
narodził się pod koniec XIX wieku. W 1875r.
powstało 10 lokalnych organizacji piel.
środowiskowego,

nazwanych

wspólnie

Stowarzyszeniem Krzyża.
Świadczenia

w

zakresie

usług

piel.

środowiskowego wykonywane są przez kilka
organizacji o zasięgu ogólnokrajowym, a ich
zakres

dostosowany

jest

do

potrzeb

poszczególnych regionów kraju.

Model opieki środowiskowej na

przykładzie Holandii.

Stowarzyszenie Krzyża skupia najliczniejszą grupę

pielęgniarek środowiskowych. Skupia ono ok.100

regionalnych oddziałów tego stowarzyszenia. Obok

niego istnieje ok. 212 agencji pomocy domowej.

Pomiędzy nimi istnieje ścisła współpraca. Obie te

struktury obejmuje Krajowy Związek Pielęgniarek

Środowiskowych i Opieki Domowej. Regionalne

stowarzyszenia dzielą się na jednostki podstawowe

w liczbie 500, w skład których wchodzą:

•

pielęgniarka przełożona

•

ok. 10 pielęgniarek środowiskowych

•

2-3 pomoce pielęgniarskie.
Istnieje również ścisła współpraca z lekarzami

domowymi

pacjentów,

terapeutami,

wolontariuszami, dietetykami.

Model opieki środowiskowej na

przykładzie Holandii.

Organizacje te pełnią usługi o

charakterze:

•

ogólnym/publicznym – kontrola
epidemiologiczna, bilanse zdrowia,

•

ochrony zdrowia pracujących,

•

ambulatoryjnej opieki nad zdrowiem
psychicznym,

•

opieki poszpitalnej w domu pacjenta,

Model opieki środowiskowej na

przykładzie Holandii.

Do głównych zadań pielęgniarek środowiskowych

należą:

•

Wykonywanie czynności higienicznych

•

Opieka psycho – socjalna

•

Poradnictwo i edukacja

•

Profilaktyka

•

Opieka techniczno – medyczna – np. opieka

stomijna, dializacyjna – sprawują ją pielęgniarki

środowiskowe posiadające dodatkowe kwalifikacje z

zakresu

wiedzy,

umiejętności

i

kompetencji

technicznych oraz dydaktyczno – pedagogicznych.

Pielęgniarki

te

sprawują

ponadto

funkcję

konsultantek czy też doradców dla swych koleżanek.

Zwykle jedna pielęgniarka specjalistka przypada na

jeden region, obejmujący ok. 35 tys. mieszkańców.

Model opieki środowiskowej na

przykładzie Holandii.

•

W poszczególnych biurach jednostek „Stowarzyszeń

Krzyża” wyznaczone są godziny przyjęć dla pacjentów

dochodzących na zabiegi, porady, konsultacje, ale

opieka może być również realizowana całą dobę.

•

Pielęgniarki środowiskowe pracują na zlecenie-

interwencję

pacjenta,

jego

rodziny,

lekarza

rodzinnego, czy innych osób.

•

W biurach zorganizowane są „sklepy opieki

domowej”, gdzie pacjenci mogą się zaopatrzyć w

środki pielęgnacyjne, opatrunkowe, rehabilitacyjne.

•

Stowarzyszenia te obejmują swą opieką głównie

rodziny: z małymi dziećmi, przewlekle chorych,

niepełnosprawnych, starców, są także częścią opieki

przed- i poszpitalnej (ciągłość opieki).

•

Dziennie każda z pielęgniarek skupionych w

„Stowarzyszeniu

Krzyża”

opiekuje

się

10-15

pacjentami.

Model opieki środowiskowej na

przykładzie Holandii.

•

Pielęgniarki środowiskowe pracują wg standardów

opieki

opracowanych

dla

poszczególnych

jednostek chorobowych, do których dostosowana

jest

dokumentacja.

Dokumentacja

ta

jest

odzwierciedleniem wkładu pracy i stanowi

podstawowy materiał oceny jakości pracy.

•

Raz w m-cu odbywa się zebranie wszystkich

członków

zespołu

pielęgniarskiego

z

przedstawicielami innych zawodów, na którym

omawia się poszczególne przypadki, dyskutuje i

ocenia stan ich zdrowia i jakość opieki.

•

Każdy

pacjent

otrzymuje

od

swojej

piel.

środowiskowej

tzw.

”log-book”-

dziennik-

informator,

zawierający

m.in.

dane

administracyjno-prawne,

możliwości

leczenia,

adresy grup wsparcia, inne formy opieki w danym

rejonie oraz broszury.

Teorie pielęgnowania popularne

Teorie pielęgnowania popularne

i stosowane w

i stosowane w

krajach Europy Zachodniej.

krajach Europy Zachodniej.

•

Teoria potrzeb indywidualnych wg Virginii Henderson

(powstała na gruncie piramidy potrzeb Maslowa);

•

Teoria samoopieki /deficytu samoopieki Dorothy Orem;

•

Model psychodynamiczny Hildegard Peplau.

Dwa pierwsze modele należą do nurtu

rozwojowych teorii opartych na psychologii

potrzeb człowieka,

trzeci jest modelem interakcji międzyludzkich,

opartym

na

socjologii

stosunków

interpersonalnych.

F. Nightingale

•

Najważniejszym

opracowaniem

w

sprawie

pielęgniarstwa były Notes on Nursing- what it is

and what it is not (1859).

•

Jej zestawienia statystyczne wskazywały bowiem na

istotne zależności pomiędzy zachowaniem zdrowia

oraz procesami jego „reparacji" a czynnikami

środowiska człowieka (głównie sanitarnymi).

•

W stosunkowo małym zakresie zajmowała się

zależnościami

pomiędzy

czynnikami

psychosocjologicznymi a zdrowiem. W swoim

opracowaniu przedstawiła trzynaście kanonów

(praw) pielęgniarstwa.

trzynaście

kanonów

(praw)

pielęgniarstwa.

F. Nightingale

1. Wentylacja i ogrzewanie

•

znaczenie czystości powietrza nakazywało
utrzymywanie takiej samej jego czystości w
pomieszczeniu zamkniętym, jak na zewnątrz.

•

F. Nightingale zwracała uwagę na różne
możliwości jego zanieczyszczeń (np. gazy, dym,
wilgoć, a także „wapory",

•

wskazywała na różne źródła zanieczyszczeń
powietrza w pomieszczeniu chorego (brudne
naczynia, odchody, powietrze wydychane przez
chorego) oraz na zewnątrz, ( złe utrzymywanie
zbiorników z wodą, urządzenia odpływowe).

•

zwracała uwagę na konieczność częstego
otwierania okien,

•

ostrzegała przed używaniem różnych
środków odświeżających powietrze.

•

podkreślała

znaczenie

utrzymywania

właściwej temperatury w pomieszczeniu
chorego

-

przestrzegała

przed

narażaniem go na oziębianie.

2. Zdrowie domu (mieszkania,

szpitala)

•

czyste powietrze,

•

czysta woda,

•

usuwanie nieczystości,

•

zachowanie czystości,

•

dobre oświetlenie,

•

właściwe rozwiązania architektoniczne.

•

uchybienia i błędy w budowie domów

choroba

•

•

4. Hałas

•

czynniki

drażniące

(stresującym)

pacjenta,

•

budzenie,

zwłaszcza

budzenie

bezpośrednio po zaśnięciu,

•

głośne rozmowy,

•

szepty,

•

szelest ubrań kobiecych i wiele innych
odgłosów różnego pochodzenia,

•

wpływ różnych rodzajów muzyki na
człowieka chorego.

5. Różnorodność

•

zwracała uwagę na monotonię (brak
bodźców) jako czynnik utrudniający
przebieg procesu zdrowienia,

•

Świadomość

takiego

prawa

zobowiązywała

pielęgniarki

do

wprowadzania

częstych

zmian

w

otoczeniu chorego, np. kwiatów, roślin,
obrazów w sposób wyraźnie zaplanowany
(codziennie,

cotygodniowo,

comiesięcznie).

•

Zalecała

pobudzanie

chorych

do

aktywności - przez zachęcanie ich do
czytania, pisania, wykonywania różnych
robót ręcznych.

•

Zachęcała również do przesuwania łóżka
dla umożliwienia chorym wyglądania przez
okno.

•

Jako

uzasadnienia

tych

poczynań

opiekuńczych - wskazywała na ówczesne
publikacje na temat „wpływu umysłu na
ciało".

6. Łóżko -jego wyposażenie,

utrzymanie w czystości i

zapewnienie wygody

•

Pisała o różnych przyczynach
brudzenia bielizny pościelowej
(wydaliny, wydzieliny, wilgoć) i
potrzebie jej częstej zmiany.

•

Zwracała uwagę na zachowanie ludzi
przy łóżku, np. na niepotrącanie i
niepochylanie się nad łóżkiem.

7, 8. Czystość pokoju i ścian

oraz czystość osobista

F. Nightingale

•

pisała np. o brudnych ścianach jako
źródle przykrych dla chorego widoków
i

zapachów

(zanieczyszczenie

powietrza),

•

dawała

wskazówki

związane

z

usuwaniem kurzu z otoczenia chorego.

•

Wskazując na ważność funkcji skóry,
przekonywała o konieczności usuwania
brudu (wydaliny, wydzieliny), „który
zatyka jej pory".

•

Zwracała uwagę na szczególne znaczenie
utrzymywania w czystości skóry dzieci

•

oraz na konieczność częstego mycia rąk
przez pielęgniarki

9,10. Żywienie i podawanie

posiłków

•

F. Nightingale wskazywała na

•

konieczność różnorodności potraw

•

zachowywania odpowiedniej diety.

•

w sprawie podawania jedzenia chorym

podkreślała znaczenie:



punktualności,



zapewniania pomocy zgodnie z sytuacją

chorego,



ilości,



obserwowania przyzwyczajeń,



zapewniania spokoju,



nieprzerywania jedzenia i niezajmowania

chorego w czasie jedzenia innymi sprawami.

11. „Głupie" budzenie

nadziei i doradzanie

•

F. Nightingale piętnuje -jako niewłaściwe -

zachowanie osób, którzy w sposób fałszywy

starają się budzić nadzieję chorego, wtedy

gdy jej nie ma, lub przekazują mu porady

całkowicie błędne.

•

Podaje wskazówki dotyczące właściwego

sposobu rozmowy z chorym:



nieokazywanie pośpiechu,



siadanie w zasięgu wzroku chorego,

uważne słuchanie, niezaskakiwanie,



niepochylanie się nad chorym,



wspólne z nim podejmowanie decyzji.

•

stwierdza, że wyobraźnię chorych

cechuje daleko większa wrażliwość

aniżeli ludzi zdrowych - należy o tym

wiedzieć i tak się zachowywać, aby

nie wywoływać reakcji negatywnych.

12. Obserwacja

•

„najważniejszą lekcją praktyczną, jaka
może być dana pielęgniarkom, jest
nauczenie ich tego,

•

co obserwować,

•

jak obserwować,

•

jakie objawy oznaczają poprawę, a jakie
pogorszenie,

•

jakie mają istotne znaczenie, a jakie go
nie mają,

•

które wskazują na zaniedbania ze strony
opiekujących się i na to, jakiego rodzaju
są te zaniedbania"

•

F. Nightingale w niewłaściwej obserwacji
dostrzegała istotną przyczynę różnych
szkód ponoszonych przez chorego, a także
powód powstawania różnych przesądów.

•

wskazywała na obowiązek traktowania
informacji o chorym jako poufnych.

•

praktyczny cel obserwacji prowadzonej w
sposób ciągły to zapewnianie możliwości
właściwego

reagowania

na

potrzeby

chorego, zapobiegania wypadkom i różnym
innym szkodom.

13. Zarządzanie

•

obejmowanie uwagą wielu znaczących dla
chorego elementów jego środowiska,

•

zdolność do przewidywania,

•

planowanie opieki ciągłej,

•

zapobieganie zaniedbaniom,

•

zapobieganie

powstawaniu

niepokoju

chorego,

•

zapewnianie właściwego informowania o
wszystkim, co go dotyczy.

•

„obawa, niepewność, oczekiwanie,
strach

i

zaskoczenie

czynią

pacjentowi większą szkodę, aniżeli
jasna świadomość".

•

„Bycie odpowiedzialnym - to nie
tylko wypełnianie własnych zadań,
ale także zapewnianie tego, aby inni
czynili to samo" (Nightingale, 1969).

•

„natura leczy sama...",

•

„Chirurg (medycyna) pomaga naturze w

usuwaniu tej przeszkody, która utrudnia

funkcjonowanie jakiegoś organu i nic

więcej...",

•

„pielęgniarstwo

pomaga

zapewniać

człowiekowi takie warunki, jakie są

niezbędne, aby natura mogła go leczyć".

Model pielęgnowania wg Florence

Model pielęgnowania wg Florence

Nightingale

Nightingale

wymiar biologiczny

wymiar biologiczny

•

Osoba:

Osoba:

istota zawierająca komponenty

istota zawierająca komponenty

biologiczne, psychiczne i duchowe,

biologiczne, psychiczne i duchowe,

które tworzą niepowtarzalną całość,

które tworzą niepowtarzalną całość,

większą niż suma ich części.

większą niż suma ich części.

Model pielęgnowania wg Florence

Model pielęgnowania wg Florence

Nightingale

Nightingale

•

człowiek:

człowiek:

posiada zdolności i możliwości, przede

posiada zdolności i możliwości, przede

wszystkim do takiego kształtowania

wszystkim do takiego kształtowania

środowiska, aby nie powodowało ono

środowiska, aby nie powodowało ono

zaburzeń

funkcjonowania

jego

zaburzeń

funkcjonowania

jego

organizmu, a jeżeli już pojawią się

organizmu, a jeżeli już pojawią się

objawy choroby, przeżywania procesu

objawy choroby, przeżywania procesu

zdrowienia

zdrowienia

Model pielęgnowania wg Florence

Model pielęgnowania wg Florence

Nightingale

Nightingale

•

człowiek:

człowiek:

Umieszczany jest w centrum opieki

Umieszczany jest w centrum opieki

pielęgniarskiej

najczęściej

jako

pielęgniarskiej

najczęściej

jako

pojedyncza

osoba,

indywidualnie,

pojedyncza

osoba,

indywidualnie,

chociaż okazjonalnie również rodzina

chociaż okazjonalnie również rodzina

pacjenta,

pacjenta,

Model pielęgnowania wg Florence

Model pielęgnowania wg Florence

Nightingale

Nightingale

•

człowiek:

człowiek:

jako

osoba

korzysta

z

opieki

jako

osoba

korzysta

z

opieki

pielęgniarskiej, zarówno w sytuacji

pielęgniarskiej, zarówno w sytuacji

zdrowia, jak i choroby,

zdrowia, jak i choroby,

Model pielęgnowania wg Florence

Model pielęgnowania wg Florence

Nightingale

Nightingale

•

człowiek:

człowiek:

mimo biernej roli jaką przypisuje mu

mimo biernej roli jaką przypisuje mu

się

w

pielęgnowaniu

posiada

się

w

pielęgnowaniu

posiada

potencjalną zdolność do przeżywania

potencjalną zdolność do przeżywania

procesu zdrowienia kreowane przez

procesu zdrowienia kreowane przez

czynniki środowiska zewnętrznego

czynniki środowiska zewnętrznego

Model pielęgnowania wg Florence

Model pielęgnowania wg Florence

Nightingale

Nightingale

wymiar psychiczny

wymiar psychiczny

•

postrzeganie osoby emocjonalne i

postrzeganie osoby emocjonalne i

intelektualne,

co

może

być

intelektualne,

co

może

być

modyfikowane,

np.

przez

ciągłe

modyfikowane,

np.

przez

ciągłe

celowe, systematyczne zmiany w

celowe, systematyczne zmiany w

obrębie środowiska zewnętrznego

obrębie środowiska zewnętrznego

(różnorodność).

(różnorodność).

Model pielęgnowania wg Florence

Model pielęgnowania wg Florence

Nightingale

Nightingale

wymiar społeczny

wymiar społeczny

•

(najmniej istotny element postrzegania

(najmniej istotny element postrzegania

osoby)

osoby)

pacjent nie może być izolowany od

pacjent nie może być izolowany od

innych –

innych –

- znaczenie komunikacji interpersonalne

- znaczenie komunikacji interpersonalne

w pielęgnowaniu

w pielęgnowaniu

Model pielęgnowania wg Florence

Model pielęgnowania wg Florence

Nightingale

Nightingale

wymiar duchowy

wymiar duchowy

•

najważniejszy element osoby, nadrzędny

najważniejszy element osoby, nadrzędny

w stosunku do pozostałych.

w stosunku do pozostałych.

Wymiar

duchowy

człowieka

jest

Wymiar

duchowy

człowieka

jest

zróżnicowany, tworzony przez: system

zróżnicowany, tworzony przez: system

wyznawanych wartości, czego wyrazem

wyznawanych wartości, czego wyrazem

jest rodzaj praktykowanej religii.

jest rodzaj praktykowanej religii.

Model pielęgnowania wg Florence

Model pielęgnowania wg Florence

Nightingale

Nightingale

Zdrowie

•

Nie tylko brak choroby,

Nie tylko brak choroby,

•

Zdolność do racjonalnego wykorzystania tych

Zdolność do racjonalnego wykorzystania tych

wszystkich sił, którymi człowiek może

wszystkich sił, którymi człowiek może

dysponować w celu własnego rozwoju i bycia

dysponować w celu własnego rozwoju i bycia

szczęśliwym

szczęśliwym

Model pielęgnowania wg Florence

Model pielęgnowania wg Florence

Nightingale

Nightingale

Zdrowie

•

Możliwe do osiągnięcia poprzez wprowadzanie
zmian w środowisku w zakresie:



Czystości otoczenia,



Czystości wody,



Prawidłowości odżywiania,



Wilgotności i ruchu powietrza,



Usuwania nieczystości

Model pielęgnowania wg Florence

Model pielęgnowania wg Florence

Nightingale

Nightingale

choroba

braki w

braki w

środowisku

środowisku

Choroba – wg

Nightingale

•

jest procesem reparacji.

•

proces naprawy zachodzi dzięki siłom
naturalnym, jakimi dysponuje człowiek.

•

proces ten jest celowy i zmierza nie
tylko do uwalniania od choroby i
cierpienia, ale także zapewnia rozwój
człowieka,

przynosi

mu

poczucie

szczęścia.

•

W życiu człowieka zarówno zdrowie, jak

i choroba są tymi doświadczeniami,

które mają znaczenie dla jego rozwoju

duchowego.

•

Pomoc niesiona innym ludziom przez

pielęgniarkę zapewnia jej także własny

rozwój duchowy

Model pielęgnowania wg Florence

Model pielęgnowania wg Florence

Nightingale

Nightingale

środowisko

tworzone jest przez

tworzone jest przez

•

elementy otoczenia fizycznego,

elementy otoczenia fizycznego,

•

czynniki interpersonalne wyrażające się w

czynniki interpersonalne wyrażające się w

zachowaniu osób z najbliższego otoczenia

zachowaniu osób z najbliższego otoczenia

Model pielęgnowania wg Florence

Model pielęgnowania wg Florence

Nightingale

Nightingale

środowisko

człowieka

człowieka

tworzą te wszystkie czynniki jego

tworzą te wszystkie czynniki jego

otoczenia fizycznego, które mają

otoczenia fizycznego, które mają

istotne znaczenie zarówno w

istotne znaczenie zarówno w

zapobieganiu chorobie, jak i w

zapobieganiu chorobie, jak i w

procesie zdrowienia.

procesie zdrowienia.

•

Choroby i śmierć wywoływane są przez różne

Choroby i śmierć wywoływane są przez różne

braki środowiska

braki środowiska

•

Prawa natury stanowią o tym, w jaki sposób

Prawa natury stanowią o tym, w jaki sposób

czynniki środowiska wpływają na zdrowie.

czynniki środowiska wpływają na zdrowie.

•

Znajomość praw natury jest warunkiem

Znajomość praw natury jest warunkiem

zapewnienia człowiekowi takiej pomocy, jaka

zapewnienia człowiekowi takiej pomocy, jaka

jest korzystna dla jego zdrowia.

jest korzystna dla jego zdrowia.

Model pielęgnowania wg Florence

Model pielęgnowania wg Florence

Nightingale

Nightingale

odrzucała

osiągnięcie

epidemiologiczne

stwierdzająca

istnienie

mikroorganizmów

chorobotwórczych.

Model pielęgnowania wg Florence

Model pielęgnowania wg Florence

Nightingale

Nightingale

Przydatność

odkryć

mikrobiologicznych w pielęgniarstwie
(np. aseptykę i dezynfekcję) uważała
za absurdalną.

Według F. Nightingale

•

Możliwe było przewidywanie
problemów

zdrowotnych

człowieka

przez

poznawanie

warunków, w jakich żyje, i stylu
życia, jaki prowadzi.

•

Argumentację

naukową

dla

własnego stanowiska znajdowała
w badaniach statystycznych.

Model pielęgnowania wg Florence

Model pielęgnowania wg Florence

Nightingale

Nightingale

Pielęgniarstwo

Pielęgniarstwo

„

„

jest to służba Bogu - przez

jest to służba Bogu - przez

niesienie ulgi człowiekowi"

niesienie ulgi człowiekowi"

pielęgnowanie

•

zapewnienie pacjentowi najlepszych

warunków -dla oszczędzania

naturalnej energii koniecznej w

procesie „reperacji".

Pielęgniarstwo jako

nauka

Pielęgniarstwo wymaga

•

szerszych podstaw naukowych,

•

formalnego przygotowania do obserwacji,
gromadzenia doświadczeń,

•

refleksji umysłowej ukierunkowanej na
zapewnienie coraz lepszej postawy
pielęgniarskiej.

pielęgniarstwo

zmierza do

•

„zapewniania człowiekowi takich

warunków środowiska, jakie są

niezbędne do tego, aby natura nie

napotykała przeszkód"

pielęgniarstwo jako

sztuka

•

zapewnianie człowiekowi:



czystego powietrza,



światła,



ciepła,



czystości,



spokoju,



pobudzania aktywności,



właściwego żywienia.

F. Nightingale

proces pielęgnowania

fazy metody:

•

gromadzenie danych i określanie konkluzji
z nich wynikającej,

•

planowanie,

•

wykonywanie,

•

ocenianie.

Jako przewodnik dla pielęgniarki w tym

postępowaniu służy 13 kanonów (praw)
pielęgniarstwa

Pielęgniarka

•

z pacjentem i przez obserwacje jego osoby

oraz

przez

obserwację

środowiska,

określa, jakie czynniki wpływają znacząco

na przebieg procesu

zdrowienia (jak pacjent na nie reaguje).

F. Nightingale

•

Gromadzenie danych wymaga

właściwego

przeprowadzenia rozmowy i

obserwacji.

przeprowadzanie rozmowy z

pacjentem

•

pytania muszą być precyzyjne i konkretne,

•

przestrzega przed stawianiem pytań

sugerujących odpowiedź, a także takich,

które mogą być dla pacjenta krępujące,

•

pielęgniarka powinna pytać pacjenta o to,

czego potrzebuje i czego sobie życzy,

•

o to, co dostrzega jako coś złego dla

siebie.

Dawała także różne konkretne

przykłady formułowania bardziej
szczegółowych pytań, np.

wtedy, kiedy pacjent nie je -

pielęgniarka powinna pytać:

•

co chciałby zjeść,

•

kiedy chciałby zjeść;

- jeżeli pacjenta coś boli -powinna

poprosić, aby wskazał miejsce, gdzie
go boli;

- jeżeli chce się dowiedzieć, czy

dobrze spał - powinna zapytać,

•

ile godzin spał,

•

w jakich godzinach spał.

według F. Nightingale

•

Konkluzja = diagnoza

pielęgniarska

Konkluzja

•

dotyczy reakcji pacjenta na te
czynniki

środowiska,

które

wywierają na niego jawny wpływ
(powietrze, ciepłota, światło, różne
bodźce otoczcnia

konkluzja

•

jest potrzebna po to, aby doprowadzić do takiego

wprowadzania zmian, jakie powinny być wprowadzone

w środowisku chorego, aby przyczyniły się do jego

zdrowienia dzięki usuwaniu tego, co wymaga od

chorego zwiększania wydatkowania energii,

•

wskazania do formułowania konkluzji Nightingale są

takie same, jakimi posługują się współczesne

pielęgniarki pracujące nad ujednoliceniem diagnoz

pielęgniarskich dla zapewniania celowej pielęgnacji o

charakterze terapeutycznym,

•

przykładowa diagnoza „brak właściwej wentylacji"

planowanie

•

skupia się wokół tych wszystkich
czynników środowiska, które wpływają
dodatnio lub ujemnie na przebieg
procesu zdrowienia, po to. aby możliwe
było podjęcie konkretnych ustaleń w
odniesieniu

do

interwencji

pielęgniarskiej (zapewnianie właściwej
wentylacji,

oświetlenia,

usuwanie

brudów,

różnorodności

otoczenia,

pobudzania chorego do aktywności...)

Planowanie



jest konkretnym ustalaniem interwencji
jako tego,

•

co,

•

kiedy

•

jak

powinno być wykonane



oraz zapewnianiem tych wszystkich
uwarunkowań, które są konieczne dla
dokładnego wykonania planu.

Wykonanie całego

postępowania opiekuńczego

•

zgodnie z planem powinno być

zapewniane w sposób ciągły, a więc

także wtedy, kiedy pielęgniarka jest

nieobecna.

ocenianie realizacji planu i

jego efektów

•

winno

być

dokonywane

przez

obserwację symptomów pacjenta i

przez obserwację środowiska -

również w sposób ciągły.

Teorie pielęgnowania popularne i

Teorie pielęgnowania popularne i

stosowane w krajach Europy –

stosowane w krajach Europy –

V.Henderson.

V.Henderson.

Model

tenstanowił

przełom

w

pielęgniarstwie, gdyż proponował odejście od

czystego modelu biomedycznego, w zamian

oferując podejście humanistyczne, oparte na:

•

troskliwości,

•

działaniach opiekuńczych,

•

działaniach profilaktycznych

wobec człowieka chorego lub zdrowego.

Uwaga została skupiona na twórczym podejściu

do

rozwiązywania

problemów

pacjenta,

wypływających z jego potrzeb.

•

Istota teorii

Virginii Henderson

człowiek

•

Osoba zdrowa lub chora,

•

Niezależna całość,

•

Podstawę jego funkcjonowania
stanowią potrzeby
biologiczne-9, psychiczne i
społeczne- 4 oraz duchowo –
moralne- 1

pielęgniarka

•

Asystuje człowiekowi zdrowemu
lub choremu w osiągnięciu
samodzielności,

•

Środek zastępczy

•

Pomocnik

•

Partner

pielęgniarka

•

Niezależność zawodowa,

•

Coraz większe wymagania,

•

Wyższy poziom kształcenia,

•

Kształcenie w zakresie nauk socjalnych
i humanistycznych,

•

Samokształcenie

i

doskonalenie

zawodowe,

•

Badania

naukowe

jako

podstawa

rozwoju pielęgniarstwa

Zdrowie

•

Umiejętność i/ lub zdolność
człowieka do samodzielnego
funkcjonowania, przejawiająca się w
możliwości samodzielnego
zaspokojenia 14 potrzeb.

Zdrowie c.d.

•

Czynniki warunkujące możliwość

zaspokojenia potrzeb przez człowieka

to:



Siła,



Wiedza,



Wola,



Wiek,



Temperament,



Stan emocjonalny,



Stan biologiczny,



Stan intelektualny

niezależność

•

Umiejętność człowieka w zakresie
samodzielnego zaspokajania potrzeb w
stanie zdrowia i choroby

•

Stanowi główny cel opieki
pielęgniarskiej

środowisko

•

Osoby w kręgu rodziny i relacje
między nimi, między nimi a
pacjentem,

•

Warunki socjalno - bytowe

Podstawowe założenia modelu

Henderson

•

Pielęgnowanie jest pomaganiem i asystowaniem
pojedynczemu człowiekowi,

•

Celem działania pielęgniarki jest doprowadzenie do
stanu, w którym pojedynczy człowiek będzie miał
poczucie niezależności,,

•

Pojedynczy człowiek objęty pielęgnowaniem- zdrowy
lub chory,

•

Człowiekowi choremu należy zapewnić
wyzdrowienie, a jeśli to niemożliwe – spokojną
śmierć,

•

Człowiek ma niezbędną siłę, wiedzę i wolę bycia
niezależnym

Podstawowe założenia

modelu Henderson

pielęgniarka

asystowanie

Indywidualna osoba

chory

zdrowy

Niezależny

człowiek

Henderson

•

Człowiek i jego rodzina

ponoszą odpowiedzialność za

swoje zdrowie

V.Henderson.

V.Henderson.

Stworzyła

listę

14

Stworzyła

listę

14

fundamentalnych

potrzeb

fundamentalnych

potrzeb

człowieka, oraz 12 stanów

człowieka, oraz 12 stanów

patologicznych,

patologicznych,

występujących czasami, na

występujących czasami, na

których opierają się działania

których opierają się działania

pielęgniarskie

pielęgniarskie

.

.

Henderson – potrzeby

człowieka

•

Potrzeby biologiczne

 Normalne oddychanie, potrzeba dopływu świeżego

powietrza

 Odpowiednie odżywianie i nawadnianie organizmu –

stosownie do struktury anatomiczno- fizjologicznej,
wieku, tanu zdrowia, wykonywanej pracy ,

 Eliminowanie produktów przemiany materii (wydalanie),
 Ruch i utrzymanie właściwej pozycji ciała,
 Sen i odpoczynek,
 Odpowiedni ubiór oraz możliwość ubierania i rozbierania

się,

 Utrzymanie w normie temperatury ciała,
 Utrzymanie czystości ciała,
 Unikanie zagrożeń ze strony środowiska zewnętrznego i

innych ludzi

Potrzeby psychiczne,

społeczne i duchowe

•

Komunikowanie się z innymi, wyrażanie
emocji, uczuć, potrzeb, obaw, opinii,

•

Wolność wyznania zgodnie z wyznawaną
wiarą,

•

Praca dająca poczucie osiągnięć,

•

Zabawa i uczestniczenie w różnych
formach rekreacji,

•

Uczenie się, zaspokajanie własnej
ciekawości jako niezbędne czynniki
rozwoju i zdrowia człowieka

Pielęgniarstwo wg

Pielęgniarstwo wg

Henderson

Henderson

•

Nauka

•

Praktyka

•

Sztuka

Pielęgniarstwo wg

Pielęgniarstwo wg

Henderson

Henderson

asystowanie człowiekowi zdrowemu

asystowanie człowiekowi zdrowemu

lub choremu w podejmowanych

lub choremu w podejmowanych

przez niego aktywnościach, istotnych

przez niego aktywnościach, istotnych

dla utrzymania lub przywracania

dla utrzymania lub przywracania

zdrowia, które mógłby on podjąć

zdrowia, które mógłby on podjąć

sam, gdyby miał ku temu siłę, wolę i

sam, gdyby miał ku temu siłę, wolę i

wiedzę. Ta asysta ma na celu jak

wiedzę. Ta asysta ma na celu jak

najszybsze przywrócenie pacjentowi

najszybsze przywrócenie pacjentowi

pełnej niezależności.

pełnej niezależności.

Pielęgniarstwo wg

Pielęgniarstwo wg

Henderson

Henderson

•

Asystowanie

to

towarzyszenie człowiekowi w jego bio –

psycho -społecznym i duchowym jego
funkcjonowaniu w środowisku, w którym
przebywa.

 gotowość pielęgniarki do:



udzielania pacjentowi profesjonalnej

pomocy,



Podejmowania decyzji o zakresie i

charakterze działań pielęgniarskich
przy uwzględnieniu wiedzy, siły i woli
pacjenta

Pielęgniarstwo wg

Pielęgniarstwo wg

Henderson

Henderson

•

Potęgowanie/ umacnianie zdrowia,

•

Przywracanie zdrowia, a jeśli to
niemożliwe utrzymanie na
dotychczasowym poziomie,

•

Asystowanie w umieraniu

Teorie pielęgnowania popularne i

Teorie pielęgnowania popularne i

stosowane w krajach Europy –

stosowane w krajach Europy –

V.Henderson.

V.Henderson.

•

Proces pielęgnowania

Proces pielęgnowania

Henderson

•

I etap – gromadzenie informacji o
pacjencie

Rozpoznanie stopnia samodzielności

człowieka w zakresie zaspokajania 14
potrzeb

Proces pielęgnowania

V. Henderson - I etap

Rozpoznanie stanu człowieka:

-

siły, stanu fizycznego,

-

wiedzy ogólnej i szczegółowej,

-

wiedzy na temat własnego zdrowia i choroby,

-

woli (chęci),

-

nawyków,

-

doświadczeń,

-

określenie możliwości fizycznych i
intelektualnych

Proces pielęgnowania

V. Henderson - I etap

•

12 stanów patologicznych rzutujących na
zakres pielęgnowanie i role pielęgniarki:

 Zaburzenia wodno-elektrolitowe (np. wymioty,

biegunki),

Niedotlenienie,
Wstrząs, zapaść, krwotok,
Zaburzenia świadomości,
Zaburzenia termoregulacji spowodowane

wysoką temperaturą środowiska,

Wysoka temperatura ciała z różnych przyczyn,

Proces pielęgnowania

V. Henderson - I etap

•

12 stanów patologicznych rzutujących
na zakres pielęgnowanie i role
pielęgniarki: cd

Uszkodzenia skóry,
Choroby zakaźne,
Stan przedoperacyjny,
Stan pooperacyjny,
Unieruchomienie,
Ból.

Proces pielęgnowania

V. Henderson - II etap

•

Planowanie opieki

Sformułowanie celów opieki

 cel główny

 cele szczegółowe

 uwzględnienie determinantów stanu pacjenta:

 wiek – dziecko, dorosły, człowiek w podeszłym

wieku,

 stan emocjonalny – depresyjny, euforyczny,

obniżony,

normalny,

stan społeczny – funkcjonowanie w rodzinie

pełnej, niepełnej,

osoba samotna,

 właściwości fizyczne ( w tym motoryczne) i

intelektualne

Proces pielęgnowania

V. Henderson - II etap

•

Plan powinien być sporządzony w
formie pisemnej,

•

Czytelny i zrozumiały dla wszystkich
członków zespołu,

•

Plan opieki powinien uwzględniać
plan terapii oraz rozkład dnia
placówki, w której przebywa pacjent.

Proces pielęgnowania

V. Henderson - III etap

•

Realizowanie opieki

Potęgować i umacniać zdrowie,
Poprawiać stan pacjenta w chorobie,
Umożliwić godną śmierć

•

Proces pielęgnowania

V. Henderson - III etap

•

Realizowanie opieki

Pomaganie podopiecznemu,
Motywowanie,
Uczenie

Zakres i charakter działań

pielęgniarki w zależności od

stanu wiedzy, siły i stanu

pacjenta

Stan pacjenta w

zakresie

Rola pielęgniarki -

działania

wiedzy siły

woli

Uczeni
e

Pomag
anie

Moty
wowa
nie

-

-

-

Tak

Tak

Tak

+

-

-

Nie

Tak

Tak

+

+

-

Nie

Nie

Tak

+

+

+

Nie

Nie

Nie

Proces pielęgnowania

V. Henderson - IV etap

•

Ocenianie



Ocena bieżąca



Ocena końcowa

Proces pielęgnowania

V. Henderson - IV etap

•

Ocenianie



Ocena bieżąca

to analiza postępów pacjenta w osiąganiu

niezależności

Kontrolowanie i modyfikowanie pstępowania

pielęgniarskiego w trakcie realizowania
zaplanowanych działań

Proces pielęgnowania

V. Henderson - IV etap

•

Ocenianie



Ocena końcowa

to określenie stanu pacjenta

osiągniętego po zrealizowaniu
zaplanowanych celowych działań

V.Henderson..

V.Henderson..

•

Pielęgniarkę postawiła w roli

Pielęgniarkę postawiła w roli

eksperta

pod

względem

eksperta

pod

względem

inicjowania i podejmowania

inicjowania i podejmowania

działań wobec pacjenta.

działań wobec pacjenta.

•

Dostrzegła także, jako istotną,

Dostrzegła także, jako istotną,

potrzebę

dokumentowania

potrzebę

dokumentowania

przebiegu pielęgnowania.

przebiegu pielęgnowania.

Teorie pielęgnowania

popularne i stosowane w

krajach Europy Zachodniej

– D. Orem

System opieki pielęgniarskiej to ciąg czynności

System opieki pielęgniarskiej to ciąg czynności

podejmowanych przez pielęgniarki wobec pacjentów,

podejmowanych przez pielęgniarki wobec pacjentów,

których celem jest zaspokojenie terapeutycznych

których celem jest zaspokojenie terapeutycznych

oczekiwań samoopieki ujawnionych przez pacjentów lub

oczekiwań samoopieki ujawnionych przez pacjentów lub

regulowanie ich własnej działalności samoopiekuńczej.

regulowanie ich własnej działalności samoopiekuńczej.

D. Orem

D. Orem

D. Orem

Samoopieka

–

–

to świadome, wyuczone i celowe

to świadome, wyuczone i celowe

działania,

zachowania,

działania,

zachowania,

ukierunkowane na własną osobę lub

ukierunkowane na własną osobę lub

własne środowisko, mające na celu

własne środowisko, mające na celu

utrzymanie integralności człowieka,

utrzymanie integralności człowieka,

jego funkcjonowania i rozwoju.

jego funkcjonowania i rozwoju.

D. Orem

D. Orem

Deficyt samoopieki

–

–

to rozbieżność pomiędzy możliwościami

spełniania

samoopieki

a

zapotrzebowaniem

na

samoopiekę

terapeutyczną.

D. Orem

D. Orem

Teoria samoopieki/deficytu

samoopieki

samoopieki

składa się z trzech

składa się z trzech

teorii cząstkowych:

teorii cząstkowych:

1.

1.

Teorii samoopieki

Teorii samoopieki

2.

2.

Teorii deficytu samoopieki

Teorii deficytu samoopieki

3.

3.

Teorii systemów opieki

Teorii systemów opieki

pielęgniarskiej.

pielęgniarskiej.

•

Istota teorii

Dorothea Orem

człowiek

Zintegrowana jedność

cechująca się dużym
zróżnicowaniem
strukturalnym i
funkcjonalnym dotyczącym
sfery fizycznej, społecznej i
kontaktów interpersonalnych

Człowiek cd.

Właściwością każdego

człowieka jest zdolność

do uczenia się, rozwoju,

dążenie do

samorealizacji i

dojrzewania osobowości

człowiek

Każdy człowiek dysponuje

mechanizmami
umożliwiającymi
przystosowanie się do
środowiska

Zdrowie

•

Stan pełnej integracji strukturalnej i

funkcjonalnej

odczuwany

jako

dobrostan

w

codziennym

życiu,

poczucie zadowolenia, przyjemności i

szczęścia

Zdrowie c.d.

•

Dotyczy wszystkich sfer życia człowieka:

Fizycznej,
Psychicznej,
Społecznej,
Kontaktów międzyludzkich

•

Towarzyszy różnym formom aktywności

człowieka,

•

Człowiek może odczuwać, że jest zdrowy

pomimo tego, że nie ma u niego pełnej

integracji strukturalnej i funkcjonalnej.

środowisko

•

Fizyczne,

•

Chemiczne,

•

Biologiczne,

•

Społeczne.

Człowiek i środowisko stanowią

funkcjonalną jedność.

Nie można wyizolować człowieka ze

środowiska, w którym żyje.

Pielęgniarstwo –

D. Orem

•

Służba społeczna / opieka,

•

Dyscyplina praktyczna,

•

Sztuka,

•

Wiedza.

Pielęgniarstwo jako służba

–

D. Orem

•

Służenie człowiekowi lub grupie ludzi,

zajmowanie się i troszczenie o zdrowie

tych, którzy nie są w stanie w sposób

ciągły zapewnić sobie samoopieki.

•

Opieka to gotowość do pomagania,

którego zakres powinien być dostosowany

do sytuacj zdrowotnej potrzebującego

człowieka i zgodny z uprawnieniami

zawodowymi pielęgniarki.

Pielęgniarstwo jako

dyscyplina praktyczna

–

D.

Orem

•

Praktyka pielęgniarska = pielęgnowanie

Działania ukierunkowane na rozpoznanie

potrzeb zdrowotnych pacjenta przy

uwzględnieniu jego sytuacji życiowej,

planowanie, realizacja planu i ocenianie.

Wykonywanie tych działań wymaga

podejmowania racjonalnych decyzji, do

których potrzebna jest wiedz

pielęgniarki i jej umiejętności zawodowe.

Pielęgniarstwo jako sztuka

–

D.

Orem

•

Zindywidualizowane pielęgnowanie wymaga

twórczego działania.

•

Potrzeby życiowe człowieka i jego sytuacja

życiowa, szukanie optymalnych rozwiązań

różnych problemów zdrowotnych zmuszają

pielęgniarkę do stałego korzystania z wiedzy,

wykorzystywania specyficznych umiejętności.

•

Osiąganie celów pielęgnowania wymaga

kształtowania

właściwych

relacji

międzyludzkich

(rozmowy,

dyskuje,

perswazja) co nigdy nie powinno być

działaniem schematycznym, rutynowym, a

zawsze wymaga twórczej pracy

Pielęgniarstwo jako wiedza

–

D.

Orem

Wiedza praktyczna

•

Uogólnienia wyjaśniające istotę
pielęgniarstwa i praktyki
pielęgniarki,

•

Formułowanie koncepcji opieki,

•

Definiowanie składowych opieki

Pielęgniarstwo jako wiedza

–

D. Orem

Wiedza kliniczna

•

wiedza wyjaśniająca i uzasadniająca:

- zakres, sposoby, reguły samoopiekowania

się,

- zasady profesjonalnego pielęgnowania

pacjentów w różnych stanach zdowia,

•

gromadzona, a następnie
weryfikowana w oparciu o
doświadczenie pielęgniarek aktywnych
zawodowo

Pielęgniarstwo jako wiedza

–

D. Orem

Wiedza pochodząca z innych źródeł:

Psychologii,
Medycyny,
Socjologii,
Pedagogiki,
Filozofii,
Antropologii,
innych

Samoopieka

– D. Orem

Samoopieka

–

D. Orem

•

Działanie człowieka inicjowane i
realizowane samodzielnie w
stosunku do siebie i środowiska, a
także w stosunku do osób, które są
od niego zależne.

•

Cel:

- Utrzymanie sobie zdrowia, życia i

dobrego samopoczucia

Samoopieka

–

D. Orem

•

Wymaga:

- stałego dokonywania wyborów,
- podejmowania decyzji,

w zakresie zachowań i prowadzenia

określonego stylu życia.

Samoopieka

–

D. Orem

Indywidualna zdolność człowieka do

samoopieki zmienia się wraz z

•

wiekiem,

•

etapem rozwojowym,

•

nabywaniem doświadczeń życiowych,

•

wpływem czynników środowiskowych i
socjalno – kulturowych,

•

Zmianami w stanie zdrowia.

Samoopieka

–

D. Orem

Ukierunkowana jest na zaspokajanie

potrzeb:

-

uniwersalnych,

-

rozwojowych,

-

w sytuacjach zaburzeń stanu zdrowia

(dewiacjach).

Potrzeby –

D. Orem

•

Potrzeby uniwersalne

(wspólne dla wszystkich ludzi i konieczne do

utrzymania życia, zdrowia i dobrego
samopoczucia):

- oddychania,

-

zapewnienia wystarczającej ilości płynów,

-

zapewnienia prawidłowego pożywienia,

-

wydalania,

-

zapobiegania sytuacjom zagrażającym życiu
i zdrowiu oraz dobremu samopoczuciu,

Potrzeby –

D. Orem

•

Potrzeby uniwersalne

cd.:

-

utrzymania równowagi pomiędzy
aktywnością a odpoczynkiem,

-

utrzymania równowagi pomiędzy
samotnością a interakcjami społecznymi,

-

dążenia do rozwoju w harmonii z
indywidualnymi, aktualnymi i
potencjalnymi możliwościami

Potrzeby –

D. Orem

•

Potrzeby rozwojowe

(Pojawiające się wraz z rozwojem

człowieka)

Rozwojowe ogólne

rozwojowe

specyficzne

Potrzeby –

D. Orem

•

Potrzeby rozwojowe

Rozwojowe ogólne- niezbędne dla życia,

zdrowia i prawidłowego rozwoju w

poszczególnych etapach i okresach życia:

-

ciąża,

-

okres życia płodowego i porodu,

-

okres noworodkowy,

-

okres niemowlęcy,

-

kolejne etapy rozwojowe okresu dzieciństwa,

-

okres dojrzewania,

-

poszczególne etapy rozwojowe wieku

dorosłego

Potrzeby –

D. Orem

•

Potrzeby rozwojowe

Rozwojowe specyficzne występujące w

sytuacjach mogących niekorzystnie
wpływać na rozwój człowieka:

- uciążliwe warunki życia,
- nagła zmian miejsca zamieszkania,
- przejście do nieznanego środowiska,

-

problemy z adaptacją społeczną,

-

utrata krewnych i przyjaciół,

-

Problemy związane z pełnieniem ról
społecznych

Potrzeby –

D. Orem

•

Potrzeby w sytuacjach zaburzeń
stanu zdrowia –

-

pogarszania stanu zdrowia,

-

chorobą,

-

niepełnosprawnością,

co może spowodować częściową lub

całkowitą niezdolność do
zaspokajania potrzeb, a tym samym
czynić człowieka zależnym od innych.

Potrzeby –

D. Orem

Potrzeby w sytuacjach zaburzeń stanu

zdrowia –

-

wiążą się z problemami wynikającymi z:

 z poszukiwania pomocy medycznej,
 ze świadomości następstw stanów

patologicznych i ich niekorzystnego wpływu na
rozwój człowieka,

 z konieczności przestrzegania zaleceń

związanych z procesem leczenia i rehabilitacji,

 z konieczności nauczenia się życia z chorobą,

zmiany stylu życia,

z uświadomienia sobie zależności od innych,

akceptacji siebie w zmienionym stanie

Deficyt samoopieki

D. Orem

Deficyt samoopieki

D. Orem

to

relacja między zapotrzebowaniem

w zakresie zaspokojenia potrzeb

a możliwościami jakimi

dysponuje człowiek, aby

samodzielnie dbać o własne

zdrowie, życie i dobre

samopoczucie.

Deficyt samoopieki -

D.

Orem

częściowy

całkowity

System pielęgnowania

D. Orem

System pielęgnowania

D. Orem

System wspierająco

-edukacyjny

System częściowo

kompensacyjny

System całkowicie

kompensacyjny

A.

A.

System w pełni kompensacyjny – pielęgniarka

System w pełni kompensacyjny – pielęgniarka

jest osobą wyrównującą całkowitą

jest osobą wyrównującą całkowitą

niezdolność pacjenta do czynności

niezdolność pacjenta do czynności

samoopiekuńczych;

samoopiekuńczych;

A.

A.

System częściowo kompensacyjny –

System częściowo kompensacyjny –

pielęgniarka wspólnie z pacjentem spełnia

pielęgniarka wspólnie z pacjentem spełnia

odpowiednie czynności pielęgnacyjne;

odpowiednie czynności pielęgnacyjne;

A.

A.

System wspierająco – edukacyjny – gdy

System wspierająco – edukacyjny – gdy

pacjent zdolny jest do samodzielnego

pacjent zdolny jest do samodzielnego

wykonywania pewnej tylko grupy czynności, a

wykonywania pewnej tylko grupy czynności, a

pozostałe może spełnić dzięki edukacyjnemu

pozostałe może spełnić dzięki edukacyjnemu

wsparciu pielęgniarki.

wsparciu pielęgniarki.

System pielęgnowania

D. Orem

System wspierająco –edukacyjny

Stosowany w odniesieniu do osób,

które mają potencjalną zdolność do
samoopieki, ale wymagają wsparcia
w

zakresie

motywowania,

pomagania w podejmowaniu decyzji,
przekazywania

wiedzy

i

kształtowania umiejętności

System pielęgnowania

D. Orem

System częściowo kompensacyjny

Stosowany w odniesieniu do osób

z

niepełna

zdolnością

do

samoopieki, wynikającą, np. z

ograniczeń fizycznych, niepełną

gotowością do podejmowania

decyzji,

niewystarczającą

motywacją

System pielęgnowania

D. Orem

System całkowicie

kompensacyjny

Stosowany w odniesieniu do

pacjenta wykazującego pełną
zależność

od

pielęgniarki,

całkowicie

niezdolnego

do

zapewnienia sobie samoopieki.

•

System wspierająco –edukacyjny

Działania

Działania

Pielęgniarki

pacjenta

Idealna samoopieka

Kierowanie ćwiczeniami i rozwojem samoopieki

To wsparcie pielęgniarki może

To wsparcie pielęgniarki może

odbywać się za pomocą:

odbywać się za pomocą:

•

Doradztwa

Doradztwa

•

Nauczania

Nauczania

•

Zachęcania

Zachęcania

•

Zapewnienia optymalnych warunków

Zapewnienia optymalnych warunków

otoczenia.

otoczenia.

•

System częściowo kompensacyjny

Działania

Działania

Pielęgniarki

pacjenta

Pomaganie pacjentowi zgodne

z zapotrzebowaniem i wymaganiami

Akceptowanie asystowania i świadczenia opieki

przez pielęgniarkę

Kierowanie samoopieką

Częściowe wykonywanie samoopieki

Kompensowanie ograniczeń w samoopiece pacjenta

Częściowe wykonywanie działań samoopiekuńzych

•

System całkowicie kompensacyjny

Działania Pielęgniarki

Wspieranie i angażowanie pacjenta

Wyrównywanie niezdolności pacjenta w samoopiece

Idealna terapeutyczna samoopieka pacjenta

Teorie pielęgnowania

popularne i stosowane w

krajach Europy Zachodniej

– D. Orem

Proces pielęgnowania:

Rozpoznanie problemów pacjenta,

Rozpoznanie problemów pacjenta,

Planowanie opieki

Planowanie opieki

Realizacja opieki

Realizacja opieki

Ocena uzyskanych wyników

Ocena uzyskanych wyników

Teorie pielęgnowania popularne i

stosowane w krajach Europy

Zachodniej – D. Orem

Proces pielęgnowania:

Rozpoznanie problemów pacjenta,

Rozpoznanie problemów pacjenta,

Diagnoza pielęgniarska

Diagnoza pielęgniarska

- Czego pacjent wymaga w zakresie samoopieki i samoopieki

- Czego pacjent wymaga w zakresie samoopieki i samoopieki

terapeutycznej?

terapeutycznej?

-

Czy u pacjenta występuje deficyt w sakresie samoopieki,

Czy u pacjenta występuje deficyt w sakresie samoopieki,

czego ten deficyt dotyczy i co spowodowało jego

czego ten deficyt dotyczy i co spowodowało jego

wystąpienie?

wystąpienie?

-

Jakim potencjałem dysponuje pacjent, aby poszerzyć własne

Jakim potencjałem dysponuje pacjent, aby poszerzyć własne

możliwości smoopiekuńcze, jakie są jego możliwości w

możliwości smoopiekuńcze, jakie są jego możliwości w

zakresie uczenia się , opanowania nowych umiejętności?

zakresie uczenia się , opanowania nowych umiejętności?

Teorie pielęgnowania popularne i

stosowane w krajach Europy

Zachodniej – D. Orem

Proces pielęgnowania:

Rozpoznanie problemów pacjenta,

Rozpoznanie problemów pacjenta,

Diagnoza pielęgniarska – cd.

Diagnoza pielęgniarska – cd.

-

Możliwości pacjenta w zakresie zaspokojenia każdej potrzeby

Możliwości pacjenta w zakresie zaspokojenia każdej potrzeby

uniwersalnej, w świetle potrzeb rozwojowych i tych

uniwersalnej, w świetle potrzeb rozwojowych i tych

wynikających ze stanu zdrowia

wynikających ze stanu zdrowia

-

Przyczyny występujących ograniczeń,

Przyczyny występujących ograniczeń,

-

Przyszłe możliwości pacjenta

Przyszłe możliwości pacjenta

Teorie pielęgnowania popularne i

stosowane w krajach Europy

Zachodniej – D. Orem

Proces pielęgnowania:

Diagnoza pielęgniarska – cd.

Diagnoza pielęgniarska – cd.

-

Kto będzie realizował opiekę?

Kto będzie realizował opiekę?

-

Do kiedy będzie realizowana pomoc pielęgniarki?

Do kiedy będzie realizowana pomoc pielęgniarki?

-

Czy i kiedy może nastąpić pełna lub częściowa aktywizacja pacjenta?

Czy i kiedy może nastąpić pełna lub częściowa aktywizacja pacjenta?

-

Czy i w jakim zakresie należy zastosować inne formy opieki?

Czy i w jakim zakresie należy zastosować inne formy opieki?

Teorie pielęgnowania popularne i

stosowane w krajach Europy

Zachodniej – D. Orem

Plan opieki:

-

Wybór systemu pielęgnowania,

Wybór systemu pielęgnowania,

-

Określenie

realizatorów

opieki

–

opiekunowie

profesjonalni

Określenie

realizatorów

opieki

–

opiekunowie

profesjonalni

(pielęgniarki) i nieprofesjonalni (rodzice, dzieci, znajomi, sąsiedzi,

(pielęgniarki) i nieprofesjonalni (rodzice, dzieci, znajomi, sąsiedzi,

wolontariusze),

wolontariusze),

-

Określenie czasu trwania,

Określenie czasu trwania,

-

Dobór środków pomocniczych.

Dobór środków pomocniczych.

Teorie pielęgnowania popularne i

stosowane w krajach Europy

Zachodniej – D. Orem

Realizacja opieki:

-

Realizacja wybranego systemu opieki,

Realizacja wybranego systemu opieki,

-

Przygotowanie i wdrożenie do opieki opiekunów

Przygotowanie i wdrożenie do opieki opiekunów

nieprofesjonalnych,

nieprofesjonalnych,

-

Poprawne komunikowanie i podtrzymywanie właściwych

Poprawne komunikowanie i podtrzymywanie właściwych

relacji z pacjentem i jego rodziną.

relacji z pacjentem i jego rodziną.

Teorie pielęgnowania popularne i

stosowane w krajach Europy

Zachodniej – D. Orem

ocena:

-

W jakiej formie i w jakim systemie powinna być

W jakiej formie i w jakim systemie powinna być

kontynuowana

nopieka

oraz

czy

powinna

być

kontynuowana

nopieka

oraz

czy

powinna

być

kontynuowana

kontynuowana

Teorie pielęgnowania popularne i

Teorie pielęgnowania popularne i

stosowane w krajach Europy

stosowane w krajach Europy

Zachodniej – H. Peplau.

Zachodniej – H. Peplau.

Teoretyczny model pielęgniarstwa

Hildegard Peplau

został opublikowany w 1952 roku

w opracowaniu zatytułowanym

Interpersonal relations in nursing.

H. Peplau

H. Peplau

•

Po pionierskich poczynaniach F.

Nightingale - H. Peplau ponownie

zwróciła

uwagę

świata

na

pielęgniarstwo, jego naukowość i

humanizm.

H. Peplau (1952)

•

w oddziaływaniu terapeutycznym

pielęgniarka-pacjent podstawowe

znaczenie przypisała komunikowaniu

i kształtowaniu relacji.

Według H. Peplau

rozwój pielęgniarstwa wymaga

•

skupiania uwagi na naukowych
wyjaśnieniach relacji pielęgniarka-
pacjent,

•

ciągłego stawiania pytań,

•

pogłębiania koniecznych wyjaśnień w tej
sprawie.

Według H. Peplau

w sytuacjach pielęgniarskich

konieczne jest

•

podejmowanie obserwacji, studiów i

analiz tych sytuacji, .następnie

dochodzenie do szerszych uogólnień

oraz gromadzenie zdobywanej

wiedzy.

Według H. Peplau

•

Pielęgniarki w swojej praktyce

stykają się z wielką różnorodnością

sytuacji w codziennym życiu

człowieka - w tym także z takimi, w

których ludzie podleją napięciom i

stresom.

Według H. Peplau

•

Pielęgniarstwo ma wielkie

możliwości identyfikowania i

studiowania specyfiki, różnic i

intensywności problemów, przed

którymi stawiany jest człowiek.

H. Peplau zakłada, że

•

pielęgniarka

powinna

być

profesjonalistką, pełniącą podstawową
funkcję - funkcję terapeutyczną.

Właściwe podejmowanie i ciągły rozwój

tej funkcji jest bowiem niezbędny w

zapewnianiu pomocy człowiekowi

choremu w procesie przywracania

zdrowia.

H. Peplau

• Świadczenie profesjonalnej pomocy w

zaspokajaniu jego potrzeb oraz radzeniu

sobie w sytuacjach konfliktowych z

frustracją i lękiem, w sposób istotny

wpływa na proces zdrowienia, a także

na rozwijanie jego możliwości kontroli

własnych zachowań.

H. Peplau

•

Zapewnianie profesjonalnej pomocy

człowiekowi polega głównie na ułatwianiu

mu radzenia sobie z własnymi

problemami.

• Wymaga ono od pielęgniarki wiedzy,

sprawności, znajomości technik i

opanowania metod postępowania.

H. Peplau

• Warunkiem

efektywności

świadczonej przez nią pomocy jest

poziom rozwoju jej osobowości, a

więc to, jaka ona jest jako człowiek i

jaką ma świadomość siebie -

własnych percepcji i uczuć

.

H. Peplau

•

Sprawą istotną jest akceptowanie
przez pielęgniarkę każdego pacjenta
i

związane

z

tą

akceptacją

okazywanie

i

zdobywanie

jego

szacunku dla siebie.

H. Peplau

•

. Szacunek pielęgniarki dla pacjenta

i pacjenta dla pielęgniarki warunkują

podejmowanie wspólnych wysiłków

w rozwiązywaniu problemów i

dążeniu do osiągania celów pacjenta.

•

Zwiększanie efektywności
terapeutycznej pielęgniarki wymaga
podejmowania przez nią wysiłków na
rzecz własnego rozwoju w ciągu
całego życia zawodowego.

•

Pielęgniarka-profesjonalistka w
realizowaniu swojej funkcji
terapeutycznej powinna być także
naukowcem

•

. Stawiana przed coraz to nowymi
problemami zdrowotnymi pacjentów i
podejmująca zadania związane z ich
identyfikowaniem i pomocą w ich
rozwiązywaniu, powinna podejmować
także wysiłki intelektualne
zmierzające do ich uogólniania, a
dzięki temu przy czyniać się do
wzbogacania wiedzy pielęgniarskiej.

•

Model pielęgniarstwa H. Peplau
stanowi więc szeroką podstawę
rozwoju pielęgniarstwa jako
dyscypliny naukowej i rozwoju
edukacji pielęgniarskiej dla celów
praktyki.

H. Peplau (1952)

•

komunikowanie

terapeutyczne

służy

wpływowi pielęgniarki na odrzucanie

przez pacjenta niewłaściwych dla jego

zdrowia wzorców myślenia i zachowania,

a przyjmowanie wzorców myślenia i

zachowania dla zdrowia korzystnych.

H. Peplau

Pielęgniarka

•

musi

być

świadoma

symbolicznego

znaczenia

komunikowania

słownego

i

pozasłownego,

•

musi rozwijać umiejętność jasnego i
wspierającego komunikowania z pacjentem,
umożliwiającego

mu

reali styczne

przyjmowanie

rzeczywistości

oraz

wzajemne porozumienie,

•

pielęgniarstwo

•

,, jest bardzo ważnym międzyludzkim

procesem terapeutycznym.

•

Funkcjonuje on wraz z innymi ludzkimi

procesami

niezbędnymi

w

utrzymaniu

zdrowia zarówno pojedynczych ludzi, jak i

ludzkich społeczności.

•

W sytuacjach zespołowego świadczenia usług

zdrowotnych pielęgniarki uczestniczą w

zapewnianiu

warunków

ułatwiających

realizację naturalnych tendencji ludzkich

organizmów.

Pielęgniarstwo

•

jest narzędziem edukacyjnym,

•

jest siłą dojrzewania promującą
rozwój osobowości w kierunku życia
konstruktywnego,

twórczego,

produktywnego,

zarówno

pojedynczych ludzi, jak i ludzkich
społeczności".

celem pielęgniarstwa jest

rozwój człowieka.

Osiąganie tego celu jest możliwe dzięki

zapewnianiu takiej pomocy człowiekowi,

jaka jest mu potrzebna

•

do

uświadomienia

sobie

problematyczności

różnych

wzorców

psychologicznych,

•

do

nabywania

doświadczeń

i

podejmowania wysiłków, zmierzających

do zastępowania tych wzorców, które w

nim funkcjonują, wzorcami bardziej

użytecznymi dla ciągłości jego własnego

rozwoju.

Podstawowymi pojęciami w

procesie terapeutycznym

są:

•

pielęgniarka,

•

pacjent,

•

relacja terapeutyczna,

•

komunikowanie,

•

cele i potrzeby człowieka,

•

lęki,

•

napięcia,

•

frustracje.

H. Peplau opisuje

•

pielęgniarki

jako „pracujących naukowców",

•

proces

pielęgnowania

jako

podejście

badawcze, w swojej konceptualizacji integrujące

naukę i sztukę.

•

nauka

obejmuje

prawdy

uniwersalne

(obiektywne, teoretyczne), odnoszące się do

określonego fenomenu rzeczywistości.

•

sztuka i wiedza estetyczna

służą rozumieniu

tego samego fenomenu wtedy, gdy jest on

obserwowany jako zindywidualizowany i etyczny

w kontekście ludzkiej wrażliwości („miękkiego

serca").

Konkretny sąd kliniczny:

•

powstający w procesie interpersonalnym,

•

jako rozpoznanie problemu i określenie

interwencji,

•

jest

integracją

nauki

(prawdy

uniwersalne)

i

sztuki

(aspekty

artystyczne).

Teorie pielęgnowania popularne i

Teorie pielęgnowania popularne i

stosowane w krajach Europy

stosowane w krajach Europy

Zachodniej – H. Peplau.

Zachodniej – H. Peplau.

-

terapeutyczny

wpływ

relacji

terapeutyczny

wpływ

relacji

pielęgniarki – pacjent na jego stan,

pielęgniarki – pacjent na jego stan,

sprzyjającym ogólnemu rozwojowi

sprzyjającym ogólnemu rozwojowi

osobowości obu stron tej relacji,

osobowości obu stron tej relacji,

- odejście od biomedycznego ujęcia

- odejście od biomedycznego ujęcia

pacjenta

jako

człowieka,

a

pacjenta

jako

człowieka,

a

pielęgniarki jako osoby wykonującej

pielęgniarki jako osoby wykonującej

jedynie zlecenia lekarskie.

jedynie zlecenia lekarskie.

pielęgniarka

pielęgniarka

-

-

H.

H.

Peplau.

Peplau.

-

profesjonalistka, pełniąca funkcję

profesjonalistka, pełniąca funkcję

terapeutyczną poprzez kontakt z

terapeutyczną poprzez kontakt z

pacjentem i świadczenie pomocy w

pacjentem i świadczenie pomocy w

zaspokajaniu potrzeb i radzeniu

zaspokajaniu potrzeb i radzeniu

sobie z lękiem i frustracją,

sobie z lękiem i frustracją,

pielęgniarka

pielęgniarka

-

-

H.

H.

Peplau.

Peplau.

-

ma

pomóc

pacjentowi

zrozumieć

jego

ma

pomóc

pacjentowi

zrozumieć

jego

problemy,

problemy,

a później

a później

je konstruktywnie rozwiązać, co pozwoli

je konstruktywnie rozwiązać, co pozwoli

podopiecznemu rozwijać w sobie zdolność

podopiecznemu rozwijać w sobie zdolność

konstruktywnego myślenia i działania w

konstruktywnego myślenia i działania w

stosunku do siebie i i innych, poznać lepiej

stosunku do siebie i i innych, poznać lepiej

samego siebie i współdziałać z otoczeniem, co

samego siebie i współdziałać z otoczeniem, co

zapewni mu tym samym warunki do efektywnej

zapewni mu tym samym warunki do efektywnej

pomocy samemu sobie w przyszłości.

pomocy samemu sobie w przyszłości.

pielęgniarka

pielęgniarka

-

-

H. Peplau.

H. Peplau.

Stosowanie tego modelu w praktyce

Stosowanie tego modelu w praktyce

wymaga od pielęgniarki:

wymaga od pielęgniarki:

•

wiedzy,

wiedzy,

•

znajomości technik oddziaływania,

znajomości technik oddziaływania,

•

prawidłowej komunikacji werbalnej i

prawidłowej komunikacji werbalnej i

pozawerbalnej, jej symboliki,

pozawerbalnej, jej symboliki,

•

wysokiego poziomu rozwoju osobowości,

wysokiego poziomu rozwoju osobowości,

•

ciągłego doskonalenia się, gdyż tak, jak

ciągłego doskonalenia się, gdyż tak, jak

wielu różnych jest pacjentów, tak wiele

wielu różnych jest pacjentów, tak wiele

różnych ich problemów.

różnych ich problemów.

.

.

pielęgniarka

pielęgniarka

-

-

H. Peplau.

H. Peplau.

Pielęgniarka

winna

być

też

Pielęgniarka

winna

być

też

naukowcem, podejmującym wysiłki

naukowcem, podejmującym wysiłki

uogólniania zdobytych w czasie

uogólniania zdobytych w czasie

relacji z pacjentem doświadczeń.

relacji z pacjentem doświadczeń.

Człowiek, Osoba

•

to organizm, który „w swoisty sobie
sposób redukuje napięcia wytwarzane
przez potrzeby".

•

jest rozwijającym się systemem,
o charakterystycznych
właściwościach

biochemicznych,

fizjologicznych i interpersonalnych,
posiadającym swoje potrzeby.

•

Rozwój człowieka

zachodzi w

procesie interakcji ze znaczącymi
osobami, a także dzięki sile własnej
umożliwiającej zmienianie się.

•

Pomocą w tym procesie służy
pielęgniarka

W procesie rozwoju własnego

człowiek dysponuje trzema

poziomami możliwości

postrzegania siebie:

•

w pełni uświadamianymi,

•

częściowo uświadamianymi,

•

całkowicie nieświadomymi- tworzą
doświadczenia, które, jako wywołujące
lęki,

zostały

zepchnięte

do

podświadomości.

•

Własne postrzeganie siebie (koncepcja

siebie) jest syntezą ocen dokonywanych

przez innych ludzi, które zostały przez

człowieka zinternalizowane.

•

Aktywności człowieka w bardzo znacznej

mierze zależy od tego, jak on sam

postrzega siebie.

Wzorce zachowań człowieka dojrzałego są

determinowane:

•

jego wcześniejszymi doświadczeniami,

•

czynnikami sytuacji aktualnej,

•

oczekiwaniami i celami w przyszłości.

W chorobie, w związku z hospitalizacją,

dochodzi często do zachowań człowieka i
przejawiania

ich

mniej

dojrzałych

wzorców. Jest wywołane niezaspokojeniem
potrzeb i konfliktami celów.

Wszystkie zachowania człowieka są wtedy

ukierunkowane na

•

transformację lęku, powstającego w związku

z niezaspokojeniem potrzeb,

•

na ułatwianie powstawania potrzeb coraz

wyższego rzędu (potrzeby ludzkie są

organizowane hierarchicznie).

•

Lęk powstaje m.in. wówczas, gdy

komunikowanie z ludźmi zagraża poczuciu

bezpieczeństwa człowieka. Istotne znaczenie

ma poziom jego nasilenia.

•

•

Lęk o słabym nasileniu wzmacnia
możliwości percepcji człowieka.

•

Jego nasilanie te możliwości coraz
bardziej ogranicza, a gdy osiąga on
poziom paniki, całko wicie
uniemożliwia poznawanie
rzeczywistości.

Środowisko

•

H. Peplau

środowisko człowieka

=

jego mikroświat,

procesy psychiczne człowieka

i na tych sytuacjach w środowisku

szpitalnym, które zyskały uznanie jako
najbardziej znaczące dla promowania
zdrowia

w

relacjach

pielęgniar-ka-

pacjent.

•

W takim ujmowaniu środowiska

brakuje

uwarunkowań

kulturowych

i

socjologicznych, które mają istotne

znaczenie dla zapewnienia opieki

pielęgniarskiej.

Autorka zwraca uwagę na

•

znaczenie zdrowego środowiska przed
urodzeniem,

•

interakcję rodzice-dziecko i w rodzinie,

•

znaczenie bezpiecznego środowiska,

•

znaczenie wpływów kultury w
przyjmowaniu przez człowieka jego
wierzeń i obyczajów

•

Podkreśla, że

•

ludzkie

cele

mogą

być

realizowane

jedynie

dzięki

włączaniu

się

człowieka

do

szerszych społeczności i do tego
wszystkiego, co niesie ze sobą
rozwój cywilizacji.

środowisko

terapeutyczne

•

jako

fizyko-

socjalne,

ze

specjalnym

wyróżnieniem

środowiska pielęgniarka-pacjent.

•

Jako osobę odpowiedzialną za
kształtowanie tego środowiska
wskazała pielęgniarkę.

•

środowisko

pielęgniarka-pacjent

może promować wzorce zachowań
zdrowotnych

albo

•

wpływać

na

przedłużanie

zachowań chorobowych pacjentów.

Teorie pielęgnowania popularne i

Teorie pielęgnowania popularne i

stosowane w krajach Europy

stosowane w krajach Europy

Zachodniej – H. Peplau.

Zachodniej – H. Peplau.

Relacja pielęgniarka – pacjent

Relacja pielęgniarka – pacjent

przebiega wg Peplau w czterech fazach

przebiega wg Peplau w czterech fazach

•

Orientacji

Orientacji

•

Identyfikacji

Identyfikacji

•

Eksploatacji

Eksploatacji

•

Rozwiązania

Rozwiązania

Fazy te są ściśle ze sobą powiązane i

Fazy te są ściśle ze sobą powiązane i

przenikają się wzajemnie.

przenikają się wzajemnie.

Faza I

Faza I

Faza orientacji

Faza orientacji

•

Człowiek w różnych sytuacjach
zdrowotnych, a zwłaszcza wówczas,
gdy zachoruje odczuwa potrzebę
pomocy ze strony innych.

•

Odczuwanie tej potrzeby wiąże się z
przeżywaniem poczucia czegoś
niejasnego, czegoś, czego nie rozumie i
z czym nie potrafi sobie poradzić.

Faza I

Faza I

Faza orientacji

Faza orientacji

•

Szukając profesjonalnej pomocy, pacjent

najczęściej trafia do lekarza. Pielęgniarki

także zapewniają taką pomoc.

•

Chodzi jednak o to, aby świadczyły ją w

pełni świadomie, sprawnie i celowo, to

znaczy tak, aby ten, komu pomagają,

miał zapewnioną możliwość

konstruktywnego i dynamicznego

uczenia się.

Faza I

Faza I

Faza orientacji

Faza orientacji

polega na zorientowaniu się:

polega na zorientowaniu się:

•

co dla pacjenta niejasne,

co dla pacjenta niejasne,

•

co

zaburza

jego

poczucie

co

zaburza

jego

poczucie

bezpieczeństwa,

bezpieczeństwa,

•

jakie są jego problemy i które z nich

jakie są jego problemy i które z nich

stanowią dla pacjenta priorytet.

stanowią dla pacjenta priorytet.

Faza orientacji

Faza orientacji

•

Rozwiązywanie rozpoznanego

problemu jest podejmowane

wspólnie z pacjentem, ewentualnie

także z jego rodziną, czyli z tymi

wszystkimi, których ten problem

dotyczy.

Faza orientacji

Faza orientacji

•

Pielęgniarka powinna zacząć od

poszukiwania odpowiedzi na pytanie,

co dla tego człowieka, jako pacjenta

stanowi sprawę najważniejszą, a

więc od czego ona powinna zacząć.

Faza orientacji

Faza orientacji

•

Kolejne pytanie, to jakie i ile wyjaśnień
wprowadzić na początku, a co odłożyć
na później.

•

Sprawą znaczącą jest także to, jak
wyjaśnić, aby pacjent wyjaśnienie
zrozumiał w taki sposób, jaki będzie
najbardziej przydatny w
rozwiązywaniu jego problemu.

Faza orientacji

Faza orientacji

Aby to osiągnąć, pielęgniarka musi

bardzo uważnie słuchać, co pacjent
mówi,

•

o co pyta,

•

jak odpowiada na pytania,

•

zachęcać do zadawania pytań.

Faza orientacji

Faza orientacji

•

Ważną sprawą jest zachęcanie do
wyrażania uczuć, a także obserwacja
zachowań pacjenta.

•

Pielęgniarka

powinna

więc

dostrzegać przejawy przeżywanego
przez niego lęku, stresu, apatii.

Faza orientacji

Faza orientacji

•

Wszystko to jest bowiem niezbędne do
poznawania pacjenta i pogłębiania
rozumienia jego problemu zarówno
przez niego samego, jak i przez
pielęgniarkę, umożliwia jego wspólne
analizowanie i podejmowanie decyzji w
sprawie dalszych kroków postępowania.

•

Faza orientacji

Faza orientacji

•

Pielęgniarka, asystując pacjentowi
w czasie dalszych kontaktów, ma
wiele okazji do orientowania go w
różnych sprawach i ułatwiania mu
poznawania oraz zrozumienia tego
wszystkiego, co wiąże się z jego
sytuacją, np. z pobytem w szpitalu.

Faza orientacji

Faza orientacji

•

Do pielęgniarki należy

•

ułatwienie pacjentowi adaptacji w
nieznanym mu środowisku oraz

•

pomoc w zorientowaniu się, kto i jaką
pomoc może mu zapewnić w badaniach
i w tych procedurach i technikach
leczniczych,

•

jakie w stosunku do niego mogą być
podejmowane,

Faza orientacji

Faza orientacji

•

faza orientacji oznacza więc ten
aspekt kształtowania terapeutycznej
relacji pielęniarka—pacjent, który
stawia przed pielęgniarką zadania
ciągłego orientowania pacjenta w
tym wszystkim, co jest dla niego
niejasne.

Faza orientacji

Faza orientacji

•

Proces orientacji pacjenta powinien

przebiegać w taki sposób, aby u

niego akceptację i zaufanie do

pielęgniarki, a także uznanie jej

autorytetu - czyli osoby, na której

pomoc może liczyć zarówno teraz, jak

i w przyszłości.

Faza II

Faza II

Identyfikacji

Identyfikacji

•

kształtowania relacji terapeutycznej
przez pielęgniarki,

•

pacjent osiąga możliwość obchodzenia
się bez jej pomocy i „pomaga sobie
sam" w dalszym zaspokajaniu swoich
potrzeb oraz w dokonywaniu wyboru
tych, na których pomoc będzie liczył w
przyszłości.

Faza II

Faza II

Identyfikacji

Identyfikacji

•

Osiąganie tego celu jest możliwe
przez wypieranie uczuć bezradności
i bezsilności, a zastępowanie ich
uczuciami

spontaniczności,

twórczości i produktywności

Faza II

Faza II

Identyfikacji

Identyfikacji

•

Choroba jest z reguły przyjmowana
przez człowieka jako zagrożenie dla
poczucia bezpieczeństwa, siły,
godności, wartości własnej.

Faza II

Faza II

Identyfikacji

Identyfikacji

Te przykre uczucia są minimalizowane

dzięki pomocy tego,

•

kto wie o ich występowaniu,

•

kto je rozumie,

•

kto potrafi pomóc.

Faza II

Faza II

Identyfikacji

Identyfikacji

•

Taką pomoc świadczy pielęgniarka
— profesjonalistka, akceptująca
pacjentów takimi, jacy są właśnie
wtedy, kiedy te przykre uczucia
przeżywają i wyrażają to w
różnorodny sposób.

•

Akceptowanie zachowań pacjentów
pomaga wzmacnianiu tych
koniecznych sił osobowości, które są
im potrzebne do podejmowania
wysiłków na rzecz rozwiązywania
przeżywanych problemów.

Faza II

Faza II

Identyfikacji

Identyfikacji

•

Rozwiązywanie problemów jest
osiągane przez konstruktywne uczenie
się.

•

Takie uczenie się wymaga zaś
przyjmowania ze zrozumieniem tego,
co ma największe znaczenie w danej
sytuacji, oraz samodzielnego
reagowania.

Faza II

Faza II

Identyfikacji

Identyfikacji

•

W konstruktywnym uczeniu się
pomaga pacjentowi pielęgniarka,
która wspólnie z nim podejmuje
różne zadania i ułatwia mu
rozwiązywanie problemów

Faza II

Faza II

Identyfikacji

Identyfikacji

•

Innym rodzajem zapewniania
pomocy pielęgniarki jest
przejawianie optymizmu

•

Właściwą pomocą służy więc taka
pielęgniarka, która całym swoim
zachowaniem przejawia optymizm.

Faza II

Faza II

Identyfikacji

Identyfikacji

•

Jej optymizm przekonuje pacjenta,
że jego stan jest przejściowy, że
szybko minie, budzi nadzieję, że
„wszystko będzie dobrze" -samym
wpływa tak na odzyskiwanie siły, jak
i na kształtowanie poczucia
niezależności.

Faza II

Faza II

Identyfikacji

Identyfikacji

W fazie identyfikacji H. Peplau (1952)

rozpoznała trzy rodzaje zachowań
pacjentów:

•

partycypowanie i współdziałanie;

•

niezależność albo izolowanie się od
pielęgniarki;

•

bezradność i pełna zależność.

Faza II

Faza II

Identyfikacji

Identyfikacji

Psychologiczne

wyjaśnienie

takich

zachowań

autorka

wiąże

ze

stopniowaniem

podobnym

do

występującego w dzieciństwie i z jego
komplikowaniem

się

wywołanym

późniejszymi

wpływami

kulturowymi,

które

mogą

oddziaływać

na

ich

uzewnętrznianie.

Świadoma tego pielęgniarka akceptuje

zróżnicowane zachowania pacjenta

W przebiegu procesu

identyfikacji

•

mają

znaczenie

także

wcześniejsze

doświadczenia pacjentów z różnymi
ludźmi. Pacjenci łatwiej identyfikują się z
tymi pielęgniarkami, które postrzegają
jako

podobne

(wygląd

zewnętrzny,

zachowanie kogoś, kto wcześniej spełniał
jakąś ważną rolę w ich życiu. Budzą one
bowiem uczucia przeżywane w stosunku
do tych osób - zarówno pozytywne, jak i
negatywne.

•

Pielęgniarka w tych sytuacjach powinna

podejmować działania, aby uświadamiać

pacjentowi, że ona jest jednak kimś innym

oraz że ich relacje mają swój specyficzny

charakter

i

wymagają

wzajemnego

poznawania,

porozumienia

osób

dojrzałych, a więc że przypisywanie jej roli

kogoś innego może to bardzo utrudniać.

Obserwacja w procesie

identyfikacji ma dwa główne

cele:

•

pogłębianie wyjaśniania tego, co
pacjent sądzi o pielęgniarkach i czego
oczekuje od nich i od pielęgniarstwa;

•

pogłębianie wyjaśniania tego, co
pielęgniarka sądzi o sprawności
pacjenta w radzeniu sobie z własnymi
problemami

•

Świadomość siebie pielęgniarki, jako
świadomość jej własnych uczuć, jest
niezbędna do tego, aby możliwe było
poznawanie, rozumienie i akceptowanie
pacjenta.

•

Bez szacunku pielęgniarki dla pacjenta i
pacjenta dla pielęgniarki niemożliwe jest
kształtowanie relacji terapeutycznej.

•

Wzajemny

szacunek

umożliwia

przyjmowanie róż nicy zdań i wyrażanie
różnych opinii.

Faza II

Faza II

•

pielęgniarstwo, aby mogło się rozwijać,

wymaga ciągłego stawiania pytań w sprawach

związanych z kształtowaniem relacji

pielęgniarka-pacjent i z tym, co dzięki nim

można rzeczywiście osiągnąć.

•

Stawianie pytań wymaga z kolei poszukiwania

konstruktywnego zapewniania pomocy,

ułatwiającej rozwój własny pacjenta.,

•

Faza II

Faza II

Identyfikacji

Identyfikacji

•

jest

czasem

lepszego

poznawania

jest

czasem

lepszego

poznawania

pacjenta i głębszego

pacjenta i głębszego

wejścia w jego problemy,

wejścia w jego problemy,

•

zwrotnej identyfikacji osoby pielęgniarki

zwrotnej identyfikacji osoby pielęgniarki

przez pacjenta, czyli wytworzenie jej

przez pacjenta, czyli wytworzenie jej

obrazu w świadomości pacjenta,

obrazu w świadomości pacjenta,

•

rozwój zaufania, szacunku.

rozwój zaufania, szacunku.

Faza III

Faza III

Eksploatacji

Eksploatacji

•

pacjent

osiąga

zdolność

do

korzystania w pełni z pomocy, jaką

oferuje mu opieka nad zdrowiem, a

także

możliwość

kontrolowania

różnych sytuacji.

Faza III

Faza III

Eksploatacji

Eksploatacji

Pacjent może pogłębiać i rozszerzać swoją

wiedzę

•

przez właściwe zadawanie pytań,

•

przez

korzystanie

z

różnych

broszur,

informatorów, pamfletów.

Ma również możliwość stawiania rozmaitych

żądań. Ich wysuwanie może stwarzać nowe

sytuacje problemowe.

Faza III

Faza III

Eksploatacji

Eksploatacji

•

Zadania pielęgniarki z tym związane

to

przeprowadzanie

rozmów

wyjaśniających

i

wywiadów

zmierzających do zrozumienia tego,

o co pacjentowi chodzi, unikając

jednak jego oceniania.

Faza III

Faza III

Eksploatacji

Eksploatacji

•

W

całym

swoim

postępowaniu

pielęgniarka powinna wykazywać

starania o utrzymywanie relacji

wzajemnej

akceptacji,

zainteresowania, zaufania, ciepła.

W fazie eksploatacji

pacjenci z reguły

•

wykazują coraz większe zainteresowanie

rozszerzaniem samoopieki,

•

podejmują różne samodzielne inicjatywy i

aktywności,

•

wykazują

zwiększanie

się

poczucia

odpowiedzialności za własne zachowania.

W fazie

eksploatacji

•

zaczyna się także określanie nowych
celów.

Na przykład

w czasie pobytu w szpitalu cele te wiążą

się z powracaniem do poprzednich

zadań, z powrotem do domu.

W fazie

eksploatacji

Mogą jednak wystąpić także zmiany

zachowań na gorsze, np. wtedy, gdy
pogorszy się stan zdrowia, a w związku
z tym nastąpi również zmiana uczuć
oraz osłabienie poczucia niezależności,
a powracanie do zależności.

W tych sytuacjach istotne znaczenie ma

zapewnianie

przez

pielęgniarkę

koniecznego wsparcia.

Faza III

Faza III

Eksploatacji

Eksploatacji

jest fazą realizacji celów opieki.

jest fazą realizacji celów opieki.

•

Pacjent jest już w pełni przygotowany i zdolny

Pacjent jest już w pełni przygotowany i zdolny

do pozyskiwania pomocy ze strony pielęgniarki.

do pozyskiwania pomocy ze strony pielęgniarki.

•

Jego samoświadomość własnych problemów

Jego samoświadomość własnych problemów

ukierunkowuje go – zadaje pytania, może też

ukierunkowuje go – zadaje pytania, może też

stawiać żądania.

stawiać żądania.

•

Z reguły pacjenci w tej fazie przejawiają już

Z reguły pacjenci w tej fazie przejawiają już

chęć wzięcia odpowiedzialności za własne

chęć wzięcia odpowiedzialności za własne

zachowanie i wypełnianie zadań związanych z

zachowanie i wypełnianie zadań związanych z

samoopieką.

samoopieką.

Faza IV

Faza IV

Rozwiązanie

Rozwiązanie

jest fazą niezależności pacjenta – samodzielnego

jest fazą niezależności pacjenta – samodzielnego

formułowania własnych celów, dostosowywania

formułowania własnych celów, dostosowywania

do nich działań.

do nich działań.

Pacjent uniezależnia się od pielęgniarki

Pacjent uniezależnia się od pielęgniarki

psychicznie.

psychicznie.

Czasem, niestety, bywa, że rozwiązanie się

Czasem, niestety, bywa, że rozwiązanie się

problemów fizycznych pacjenta i jego wyjście ze

problemów fizycznych pacjenta i jego wyjście ze

szpitala nie współgra z uzyskaniem pełnej

szpitala nie współgra z uzyskaniem pełnej

niezależności „psychicznej”.

niezależności „psychicznej”.

Faza IV

Faza IV

Rozwiązanie

Rozwiązanie

•

W

fazie

rozwiązania

pacjent

podejmuje formułowanie w sposób
niezależny swoich nowych celów.

•

Zasadniczo

kończy

się

czas

zależności i powiązań z pielęgniarką.

•

Pacjent przygotowuje się psychicznie
do powrotu do domu.

Faza IV

Faza IV

Rozwiązanie

Rozwiązanie

•

Pełne zakończenie sytuacji zależności
może się jednak przedłużać.

•

Nie kończy się więc np. wtedy, gdy
zabieg chirurgiczny został wykonany,
rana się zagoiła, szwy zostały
usunięte lub gdy ustąpiła gorączka i
inne symptomy choroby.

Teorie pielęgnowania popularne i

Teorie pielęgnowania popularne i

stosowane w krajach Europy

stosowane w krajach Europy

Zachodniej – H. Peplau.

Zachodniej – H. Peplau.

role pielęgniarki:

role pielęgniarki:

•

Rola obcego – związana z fazą orientacji i

Rola obcego – związana z fazą orientacji i

identyfikacji;

identyfikacji;

•

Rola źródła informacji;

Rola źródła informacji;

•

Rola nauczyciela – pomoc w procesie

Rola nauczyciela – pomoc w procesie

konstruktywnego uczenia się;

konstruktywnego uczenia się;

•

Rola przywódcy – ale przywódcy „demokratycznego”;

Rola przywódcy – ale przywódcy „demokratycznego”;

•

Rola zastępcy – pielęgniarka zastępuje kogoś, kogo

Rola zastępcy – pielęgniarka zastępuje kogoś, kogo

pacjent

pacjent

znał wcześniej;

znał wcześniej;

•

Rola konsultanta – doradcy.

Rola konsultanta – doradcy.

Rola obcego

•

Obcym jest ten, kogo nie znamy, o kim

nie wiemy, co mamy z nim wspólnego,

a także gdy nie wiemy, czego możemy

od niego oczekiwać.

•

Pacjentowi spotykającemu obcą sobie

pielęgniarkę nasuwają się więc pytania

jaka ona jest, czego mogę od niej

oczekiwać, jak będzie mnie traktować?

•

Podobne pytania nasuwają się także

pielęgniarce

.

Podstawowymi zasadami,

jakimi pielęgniarka w takiej

sytuacji powinna się

kierować, są:

•

akceptowanie pacjenta takim, jaki jest i
wyraźne tego okazywanie;

•

traktowanie go jako silnego
emocjonalnie, aż do czasu gdy
ewentualnie okaże się, że tak nie jest

•

•

Przywitanie pacjenta nie powinno być
stereotypowe, lecz dostosowane do
sytuacji.

•

Ze

strony

pacjenta

natomiast

pielęgniarka może spodziewać się, że
on postrzega ją w sposób stereotypowy,
to znaczy tak, jak w danej kulturze są
postrzegane pielęgniarki. Najczęściej
występującym stereotypem pielęgniarki
jest „pomoc lekarza".

•

Bardzo duże znaczenie ma zdolność

dostosowania własnego zachowania

do różnych sytuacji, w tym także do

takich, w których ze strony osoby, z

którą

nawiązuje

się

kontakt,

występuje

wyraźny

opór,

kto

przejawia niechęć, a nawet agresję.

•

sprawą o pierwszorzędnym znaczeniu
jest doprowadzanie do wywołania
uczuć pozytywnych i dopiero wtedy
podejmowanie dalszej rozmowy.

•

Jej konstruktywne prowadzenie
wymaga wzajemnego szacunku i
zainteresowania jako niezbędnego
warunku budzenia gotowości do
uczestniczenia w rozmowie.

•

Pielęgniarka powinna też, w sposób

możliwie jasny, orientować pacjenta

w tym, o co jej chodzi.

Rola pielęgniarki jako źródła

informacji

•

rolę źródła informacji w sprawach

zdrowia

pielęgniarki

podejmują

zarówno

w

stosunku

do

pojedynczych ludzi, jak i w stosunku

do wię kszych społeczności.

•

Ich pomoc obejmuje przede wszystkim
udzielanie specyficznych odpowiedzi na
pytania związane z jakimś szerszym
problemem.

•

Przekazywane informacje dotyczą np.
leczenia, interpretacji planu leczenia,
wykonawstwa różnych technik i procedur.

•

•

W przekazywaniu informacji i wyjaśnień

ważne jest zachowanie w pamięci tego, że

nie zawsze najkorzystniejsze dla pacjenta

jest otrzymywanie gotowych odpowiedzi

lub uzyskiwanie pełnej porady.

•

Takie postępowanie ogranicza możliwość

konstruktywnego uczenia się.

•

Zadaniem

pielęgniarki

jest

rozróżnianie tych sytuacji, w których

pacjent odniesie większą korzyść z

uzyskania krótkiej i jasnej odpowiedzi

- od tych, w których bardziej pomoże

mu dłuższa rozmowa i pobudzanie do

własnych przemyśleń.

Rola nauczyciela

•

zapewnianie

pomocy

w

konstruktywnym

uczeniu się.

•

pielęgniarka bierze pod uwagę wcześniejszą
wiedzę i zainteresowania pacjenta,

•

rozważa, jaką wiedzę medyczną mu przekazać,

aby mógł przyswoić ją ze zrozumieniem

•

Najważniejszą metodą w podejmowaniu

tej roli jest metoda rozwiązywania
problemów.

•

Jej

stosowanie

zapewnia

nie

tylko

możliwość

rozwiązywania

aktualnego

problemu

pacjenta,

ale

także

przygotowuje go do radzenia sobie w
innych sytuacjach problemowych.

Rola przywódcy

•

przywództwo demokratyczne

aktywne

partycypowanie

wszystkich

uczestniczących

w

danym

przedsięwzięciu, zarówno w ustalaniu
jego celów i planowaniu działań.

Wszyscy uczestniczący mają jednakowe

prawa do zabierania głosu w dyskusji i
do

swobodnego

wyrażania

opinii

własnych.

•

W sytuacjach pielęgniarskich pacjent

staje się więc aktywnym uczestnikiem

rozpatrywania tego wszystkiego, co

dotyczy jego leczenia i wszel kich spraw

z tym związanych, w tym także tych

problemów, które mogą wystąpić w

przyszłości.

•

Demokratyczne przywództwo ma u

swoich

podstaw

szacunek

dla

godności

i

wartości

każdego

człowieka.

•

Pielęgniarka powinna mieć świadomość, że
pacjent wyczuwa i orientuje się, jakie
postawy w stosunku do niego mają ci,
którzy świadczą mu swoją pomoc, oraz że
tylko

wtedy,

kiedy

ma

zapewnioną

możliwość aktywnego uczestniczenia w
rozpatrywaniu

jego

sprawy,

powstają

właściwe warunki do konstruktywnego
uczenia się

•

Pielęgniarka powinna mieć świadomość,

że pacjent wyczuwa i orientuje się, jakie

postawy w stosunku do niego mają ci,
którzy świadczą mu swoją pomoc, oraz że

tylko wtedy, kiedy ma zapewnioną

możliwość aktywnego uczestniczenia w
rozpatrywaniu jego sprawy, powstają

właściwe warunki do konstruktywnego

uczenia się

Rola zastępcy

•

łączy

się

z

nieuświadomionym

przenoszeniem

na

pielęgniarkę

takich samych uczuć i oczekiwań,

jakie wcześniej pacjenci łączyli z

innymi osobami.

•

Przenoszenie to utrudnia bądź wręcz
uniemożliwia kształtowanie relacji
terapeutycznej, gdyż pacjent nie
przyjmuje pielęgniarki jako kogoś,
choć

podobnego,

to

jednak

równocześnie różnego od tego, kogo
mu ona przypomina.

•

Ten psychologiczny proces może
stanowić

przyczynę,

dla

której

pacjent odrzuca pie lęgniarkę jako
kogoś, kto może mu pomóc, bez
wyraźnego

uświadomienia

sobie

tego, dlaczego to robi.

•

Podejmowanie różnych ról zastępczych
jest

warunkowane

potrzebami

psychologicznymi pacjenta.

•

Pielęgniarka świadoma tego potrafi
rozpoznawać te potrzeby i zapewniać
taką pomoc, jakiej pacjent naprawdę
potrzebuje.

Rola konsultanta

•

Podejmowanie tej roli zmierza do
zapewnienia mu takiego ułatwienia
przeżywanych

przez

niego

doświadczeń

związanych

ze

zdrowiem, jakiego potrzebuje do
właściwego

przebiegu

odnowy

wewnętrznej,

dokonywania

samonaprawy i kształtowania jasnej
świadomości

Jest to proces złożony.

•

początek -mętne odczucie, niejasna impresja

czegoś trudnego. Zadania pielęgniarki -

ułatwianie

możliwie

jasnego

określenia

problemu i zaakceptowania go przez pacjenta,

aby z kolei możliwe było jego dalsze zmierzenie

się z problemem i osiąganie rozwiązania.

•

pacjent powinien sam ten proces inicjować i

sam krok po kroku przez niego przejść,

odkrywając coraz to nowe trudności i

uświadamiając sobie przeżywane uczucia.

•

Podstawowe zasady podejmowania
roli konsultanta wskazują więc na
konieczność zapewniania pacjentowi
pomocy, przydatnej w pogłębianiu
rozumienia przeżywanych
doświadczeń i uświadamiania
wiążących się z nimi uczuć, w
stosunku do siebie i w relacjach z
innymi ludźmi.

•

Pogłębianie rozumienia problemu
pacjenta jest także bardzo potrzebne
pielęgniarce, bez niego niemożliwe
jest zapewnianie właściwej pomocy.

W podejmowaniu przez pielęgniarkę roli

konsultanta istotne znaczenie ma jej

wcześniejsze przygotowanie w zakresie

•

wiedzy,

•

opanowania,

•

umiejętności słuchania i obserwacji,

•

gromadzenia i interpretacji faktów,

•

opanowania takich technik w

przeprowadzaniu rozmów, dzięki którym

jej doradztwo nie ma charakteru

dyrektywnego ani moralizatorskiego, lecz

umożliwia samemu pacjentowi stopniowe

dokonywanie różnych odkryć o sobie

samym.

Model adaptacyjny Callisty

Roy

C. Roy

W

modelu

adaptacyjnym

ujmuje

cztery

podstawowe

elementy, które definiuje, oraz
określa zależności i związki między
nimi:

•

osoba,

•

środowisko,

•

zdrowie,

•

pielęgnowanie.

Callista Roy - Osoba / człowiek

•

Istota biopsychospołeczna, która pozostaje w
ciągłej

interakcji

ze

zmieniającym

się

środowiskiem.

•

Holistyczny system adaptacyjny, wyposażony
w podsystem regulacyjny i poznawczy dla
utrzymania adaptacji w czterech zakresach:

funkcji fizjologicznych, koncepcji siebie,
pełnionych ról oraz współzależności

.

•

Odbiorca opieki:

osoba, rodzina, grupa, lub

społeczność

.

Callista Roy -

Środowisko

•

wszystkie warunki, okoliczności

i oddziaływania zewnętrzne,
które wpływają na rozwój i zachowanie
człowieka i grupy.

Środowisko oddziałuje na człowieka

poprzez

bodźce

zewnętrzne

i

wewnętrzne.

Pielęgniarki powinny nie tylko pomagać

ludziom w przystosowaniu się do
środowiska.

C. Roy

- Zdrowie

Zdrowie

= stan i proces stawania się

osobą

zintegrowaną

czyli

zaadaptowaną do środowiska.

Integracja

= ciągłe podejmowanie

działań w kierunku osiągania swoich
indywidualnych celów, takich jak
przeżycie,

wzrost

i

rozwój,

rozmnażanie czy mistrzostwo w
jakiejś dziedzinie.

C. Roy

- Pielęgnowanie

Podmiotem

szczególnej

troski

dla

pielęgniarki jest człowiek, u którego

zwykle

stosowane

przez

niego

mechanizmy obronne są niewystarczające

dla zachowania wewnętrznej integracji.

Celem pielęgnowania jest

pomaganie człowiekowi

( rodzinie, grupie ) w osiągnięciu lub

utrzymaniu

zdrowia,

poprzez

uzyskanie możliwie pełnej adaptacji

do środowiska

.

Warunek zrealizowania tego celu to

podejmowanie przez pielęgniarkę takich

działań, które są zorientowane na wspólne

z pacjentem wypracowanie efektywnych

zachowań,

sprzyjających

adaptacji

i

eliminowanie zachowań nieskutecznych,

zarówno w zdrowiu, jak i w chorobie

Przypadek

Chłopak lat 19. chodzi do renomowanego liceum. Chce

być prawnikiem. Jest dobrym uczniem, aktywny
fizycznie – gra w piłkę nożną. Dziewiętnastolatek
dorabia sobie – rozwozi ulotki reklamowe. Jest
członkiem pełnej rodziny, ma młodszą siostrę. Mieszka
w domku jednorodzinnym na obrzeżach miasta.

Przyszedł wcześniej do domu, jest zamroczony, senny. Ma

podwyższoną temperaturę, pokłada się. Matka traci
powoli z nim kontakt, wzywa lekarza. U chłopaka
występuje charczący, kwasiczy oddech. Chłopak został
zabrany do szpitala, wystąpiła u niego wysoka
glikemia. Rozpoznano cukrzycę typu I. Matka zauważa
również czyraka na szyi ale chłopak go zlekceważa.

Cukrzyca typu I

Podstawowe objawy, które wystąpiły u

chłopaka:

•

Chudnięcie

•

Nadmierne pragnienie

•

Wielomocz

•

Hiperglikemia

•

Senność

•

Zamroczenie

Wymiar fizjologiczny

•

Osłabienie mięśni – to jeden z typowych
objawów niewyrównanej cukrzycy. Jest ono
spowodowane w znacznym stopniu przez
zmniejszenie

ilości

białek

kurczliwych

wskutek

zahamowania

transportu

aminokwasów

do

wnętrza

komórek

mięśniowych i zmniejszenia syntezy białek.
Jest to następstwo niedoboru insuliny.

•

Do

upośledzenia

czynności

mięśni

szkieletowych może przyczyniać się także
odwodnienie komórkowe oraz kwasica i
zaburzenia elektrolitowe, występujące w
cukrzycy niewyrównanej.

•

Odwodnienie

komórek

i

zwiększenie

ciśnienia

osmotycznego

płynu

wewnątrzkomórkowego

powoduje

zaburzenia

metabolizmu

i

czynności

komórek, zwłaszcza ośrodkowego układu
nerwowego.

•

Cukrzycowa

kwasica

ketonowa

jest

kompleksem ostrych zaburzeń przemiany
glukozy, tłuszczów i białek, wody i
elektrolitów, a także równowagi kwasowo –
zasadowej, powstającym w wyniku dużego
niedoboru insuliny.

Hiperglikemia

Rozwija się w następstwie zmniejszenie zużycia

glukozy przez tkanki, przede wszystkim przez
tkankę mięśniową i tłuszczową a także w
następstwie nasilenia glukoneogenezy w
wątrobie i zwiększonego oddawania tego
cukru we krwi.

Nadmierne nagromadzenie glukozy we krwi

wywołuje bardzo znaczną diurezę osmotyczną.

W ten sposób organizm traci duże ilości

energii,wody i elektrolitów, przede wszystkim
sodu, potasu, chloru ale także fosforanów
wapnia i magnezu.

Zaburzeniu ulega także przemiana białek.

Dochodzi do zmniejszenia transportu
aminokwasów do wnętrza komórek i
hamowania syntezy białek.

Równocześnie nasila się rozpad białek i

uwalnianie

do

krwi

dużych

ilości

aminokwasów

cukrotwórczych,

które

następnie w procesie glukoneogenezy są
przetwarzane na glukozę.

Wynikiem zaburzeń przemiany białek,

kwasicy ketonowej jest także zwiększone
wydalanie azotu pozabiałkowego w moczu,
ujemny bilans azotowy i chudnięcie.

Często

kwasicy

ketonowej

mogą

towarzyszyć

takie

objawy

jak:

przyśpieszenie i pogłębienie oddechu,
nudności, wymioty, które pogłębiają utratę
wody i elektrolitów.

Obniżenie

pH

płynu

wewnątrzkomórkowego oraz odwodnienie
powodują wzrost oporności tkanek na
insulinę.

Do kwasicy ketonowej przyczynia się

także

nadmiar

hormonów

antagonistycznych do insuliny :
glukagon,

aminy

katecholowe,

kortyzol i hormon wzrostu.

Różnego rodzaju stresy emocjonalne

lub fizyczne powodując uwolnienie
nadmierne ilości tych hormonów,
mogą wywołać kwasicę ketonową.

Wg Roy
celem pielęgnowania

jest

pomoc

człowiekowi

w

osiągnięciu

możliwie

pełnej

adaptacji do środowiska. Cel ten
można

jej

zdaniem

osiągnąć,

realizując proces pielęgnowania, w
którym wyróżnia się 6 etapów.

Pierwszy etap

Ocena zachowań 19 – letniego chłopca może

być przeprowadzana za pomocą obserwacji,
pomiaru, wywiadu oraz może zawierać dane
zarówno subiektywne, jak i obiektywne.

Z obserwacji:

•

Zmęczenie

•

Osłabienie

•

Apatia

•

Charczący i kwasiczy oddech

•

Czyrak

Drugi etap

Bodźce zewnętrzne i wewnętrzne:

•

Chłopiec z dobrze usytuowanej rodziny

•

Rodzina pełna, ma młodszą siostrę

•

Aktywny fizycznie, gra w piłkę nożną

•

Zaangażowany uczeń, chce zostać prawnikiem

•

Pracuje przy roznoszeniu ulotek

Trzeci etap

Wstępna diagnoza:

1.

Cukrzyca typu I

2.

Niemożność wypełnienia roli sportowca z powodu osłabienia
wynikającego z choroby

Czwarty etap

Wyznaczenie celów:

1.

Dążenie do wyrównania poziomu glikemii we krwi

2.

Samokontrola :

•

Nauka obsługi glukometru

•

Nauka wstrzyknięć insuliny

•

Zapobieganie stanowi hipo i hiperglikemii.

3. Wsparcie psychiczne ze strony rodziny, przyjaciół, szkoły
4. Ocena wydolności fizycznej, umiarkowany wysiłek fizyczny

Piąty etap

Planowanie:

1.

Współpraca z chłopcem:

•

Zorganizowanie spotkań z rówieśnikami chorych na cukrzycę

•

Rozmowa z pedagogiem szkolnym

•

Zaplanowanie pokazu dotyczącego obsługi glukometru i penu.

Szósty etap

Ocena końcowa – będzie polegała na porównaniu osiągniętych zachowań z

założonym poziomem adaptacji.

pielęgniarstwo jako zawód