Dynamika grupowa

Kryteria doboru do grupy terapeutycznej



Pc z uszkodzeniami mózgu, hipochondryczni,

uzależnieni od alkoholu i narkotyków, z objawami

psychotycznymi, socjopatyczni – wykluczenie z

grupy ambulatoryjnej, heterogenicznej



Pc przeżywający aktualnie ostry kryzys



Pc z ostrymi tendencjami samobójczymi



Pc, którzy często będą opuszczać terapię

Dynamika grupowa

Przedwczesne porzucanie grupy



Słabsze nastawienie psychologiczne



Mniejsza zdolność myślenia o emocjach bez działania



Słabsza motywacja



Większa reaktywność w porównaniu z refleksyjnością



Mniej pozytywnych emocji



Silniejsze zaprzeczanie



Silniejsza somatyzacja



Nadużywanie substancji psychoaktywnych



Wyższy poziom złości i wrogości



Przynależność do niższej klasy społeczno-ekonomicznej i gorsze

funkcjonowanie społeczne



Niższa inteligencja



Nierozumienie sposobu działania terapii grupowej



Doświadczenie lub oczekiwanie braku wrażliwości n różnice

kulturowe



Są mniej sympatyczni (przynajmniej według terapeutów)

Dynamika grupowa

Zdolność

i

gotowość

do

analizowania swoich zachowań
interpersonalnych, do odsłonięcia
się raz do udzielania i odbierania
informacji zwrotnych

Dynamika grupowa

Przygotowanie pacjentów do udziału

w psychoterapii



dostarczenie informacji



demonstrowanie nagrań



grupa przygotowawcza

Dynamika grupowa

Kontrakt



Czas i miejsce



Cele grupy



Frekwencja



Utrzymywanie tajemnicy



Kontakty członków grupy poza
sesjami

Dynamika grupowa

Czynniki leczące w psychoterapii grupowej



wzbudzanie nadziei



poczucie podobieństwa



dostarczanie wiedzy



altruizm



korektywne odtwarzanie rodziny pierwotnej



uczenie społecznych umiejętności



naśladowanie



interpersonalne uczenie



spójność grupy



odreagowanie



czynnik egzystencjalny (Yalom)

Dynamika grupowa

Fazy rozwoju grupy

psychoterapeutycznej



Faza orientacji



faza konfrontacji i eksploracji różnic



Faza pogłębionej eksploracji problemów
na poziomie indywidualnym i grupowym



faza kończenia psychoterapii

 

Dynamika grupowa

GRUPA SOCJOTERAPEUTYCZNA

Miejsce :



doświadczeń korekcyjnych

(pozytywne doświadczenia wpływają na obraz siebie,

świata, innych ludzi, korygują sądy urazowe),

 



odreagowania napięć emocjonalnych

(lęk, gniew, bezsilność, poczucie krzywdy, złość, wstręt),
 



uczenia się nowych umiejętności psychologicznych

(asertywność, podejmowanie decyzji, poszukiwanie

wsparcia)

 



zaspokojenia potrzeb rozwojowych

(potrzeba aktywności ruchowej, zabawy, podejmowania

wspólnej aktywności, potrzeba aprobaty społecznej,

niezależności itp.)

Dynamika grupowa

Grupy spotkaniowe (encounter group)

Spotkanie jest rozumiane jako otwarty
intensywny i silnie zabarwiony emocjonalnie
związek, oparty na aktualnych uczuciach.

Dynamika grupowa

Psychoterapia treningowa
 

Metody, których główną zasadą terapeutyczną

jest powtarzanie, uczenie się, trening. Metody

wykorzystujące

planowane

ćwiczenia

systematyczne, stopniowo coraz trudniejsze.

Dzięki nim pacjent oducza się objawów choroby

lub ćwiczy się w zachowaniach pożądanych i

prawidłowych.

 
Procedury:



Trening pozytywny



Trening asertywności



Trening umiejętności prospołecznych ( wyrażanie uczuć,

autoprezentacja, proszenie o pomoc, odmawianie)



Trening awersyjny



Trening relaksacji (desensybilizacja)



Naśladowanie

Dynamika grupowa

Psychodrama

 

Twórca metody psychodramy - Jacob L. Moreno. P. jest to

improwizowany

teatr,

uproszczony

do

celów

terapeutycznych.

Bierze

w

nim

udział

pacjent

(protagonista) i zespół psychodramatyczny, składający się

z reżysera i aktorów pomocniczych.

 

Struktura sesji psychodramatycznej:
 



Rozgrzewka – ćwiczenia ruchowe pubudzające fantazję, spontaniczność, twórczość



Właściwa psychodrama. „Kto chce przedstawić jakiś swój problem?” (protagonista

rozdaje role)



Sharing

 
Techniki psychodramy:
 



granice samego siebie – pacjent gra samego siebie w interakcji z kimś innym



monolog – pacjent znajduje się na scenie i myśli głośno



sobowtór (alter ego)



wymiana ról – pacjent gra rolę osoby, z która ma konflikt



lustro – aktor pomocniczy przedstawia protagoniście jego portret .

 

Dynamika grupowa

Psychogimnastyka i

psychopantomima

Metoda, podczas której uczestnicy
spotkania grupowego wyrażają różne
sytuacje, odczucia i relacje za pomocą
ruchu bez słów.

Dynamika grupowa – I faza grupy

I faza – stadium początkowe

 
Procesy w I fazie:



badanie



sprawdzanie



nabywanie orientacji

Zadania grupy w tej fazie:



określenie celów



ustalenie norm



tworzenie spójności grupy

Dynamika grupowa – I faza grupy

Typowe problemy w tej fazie grupy:



niepewność, co do celów osobistych grupie



złość i konflikty, że brak jest ukierunkowania pracy grupy



powierzchowna aktywność



wstępny opór grupy:
Czy będę tutaj zaakceptowany?
Czy mogę naprawdę powiedzieć, co czuję?
Boję się, że inni będą mnie oceniać.
Czy będę odczuwać naciski, czy będą mnie wywoływać do
tablicy?
Czy nie opowiem o sobie za dużo?
Czuję lęk przed zranieniem i bólem.
Boję się, że uzależnię się od grupy.
Obawiam się, że się zmienię i nie spodoba się to moim bliskim.

 

Dynamika grupowa – I faza grupy



„trup w szafie” czyli to, o czym się nie mówi



tendencja do mówienia o innych osobach;
skupianie się n ludziach i sprawach spoza
grupy



„tu i teraz” a „tam i wtedy”



abstrakcyjne lub nadmiernie intelektualne
rozmowy, mgliste wypowiedzi na temat
własnych oczekiwań dotyczących terapii w
grupie

Dynamika grupowa

Ćwiczenie

Cechy grupy, która

się nie udała

(cechy zachowań

uczestników)

Przyczyny

trudnych zachowań

uczestników grupy

Reguły

zapobiegające

trudnym

zachowaniom

1. Brak punktualności

1.

Potrzeba uwagi…..

2.

……………….

3.

………………..

Zajęcia

rozpoczynamy

punktualnie

2……

3……

Dynamika grupowa – I faza grupy

Normy
 



Regularne uczestnictwo w grupie



Ujawnianie znaczących aspektów siebie samych



Aktywny udział i zaangażowanie



Udzielanie informacji zwrotnych



Skupianie się na swych uczuciach i wyrażanie ich



Koncentracja na „tu i teraz”



Szczerość w kształtujących się relacjach



Udzielanie wsparcia innym osobom



Dostarczanie wyzwań niezbędnych do rzetelnego
spojrzenia na siebie



Słuchanie bez przygotowywania natychmiastowych
odpowiedzi

Dynamika grupowa – I faza grupy

Zachowania terapeuty/trenera



zachęcanie do podzielenia się z innymi swoimi obawami, co
do uczestnictwa w grupie



używanie łagodnych konfrontacji, aby skupić się na tym, co
„tu i teraz”



modelowanie



uwaga i słuchanie



rozumienie sygnałów niewerbalnych



empatia



szczerość i otwartość



szacunek



konfrontacja pełna troski



pomaganie w konstruktywnym ustanowieniu norm



stosowanie pozytywnych wzmocnień (zdania oznajmujące)

Dynamika grupowa

Ćwiczenie

Konfrontacja pełna troski

1. Uczestnik spóźnia się 5 raz na spotkanie…..

Wypowiedź prowadzącego……………………….

2. Jeden uczestnik ciągle przerywa innym ich

wypowiedzi…..

Wypowiedź prowadzącego……………………….

3. Uczestnik stosuje często komunikaty „Ty’ i udziela

rad innym

4. Uczestnik nie wyłącza tel. Komórkowego i na

kolejnych zajęciach czeka na ważny telefon

Dynamika grupowa

Faza: Orientacja



uczestnicy mają zróżnicowane oczekiwania dotyczące tego,
co będzie się działo w grupie



każdy wnosi swoją indywidualną historię



na początku ważne jest, aby uczestnicy chronili siebie i
przynależeli do grupy



większość członków grupy jest defensywnych i
nastawionych na czekanie



czujemy się niekompetentni, ale nie pokazujemy
zwątpienia po sobie



poruszamy się na „ślepo” i jednocześnie chcemy pokazać,
że jesteśmy pewni siebie



możemy być krytyczni i agresywni, ale jednocześnie
pokazujemy się z przyjaznej strony



chcemy dowiedzieć się, jakie reguły gry tu panują

Dynamika grupowa



nadajemy strukturę nieprzejrzystej sytuacji, przypinając
etykiety uczestnikom



zastanawiamy się, czego inni od nas oczekują



żądamy, by inni dawali nam instrukcje



zadajemy sobie pytanie, jaką cenę musimy zapłacić za
przynależność do tej grupy i czy inwestycja ta będzie się
opłacała



orientujemy się na prowadzącego lub innego uczestnika,
aby otrzymać od nich dowód wsparcia

Dynamika grupowa – II faza

II faza przejściowa – Konflikt i opór

Procesy w II fazie



sprawdzanie prowadzącego i innych osób



konflikt pomiędzy potrzebą bezpieczeństwa a potrzebą
zmiany



opór



lęk przed bliskością



lęk przed odrzuceniem, ośmieszeniem, odkryciem pustki,
odsłonięciem się



walka o kontrolę

Zadania grupy



nauczenie się konfrontacji



uświadomienie sobie, że pomoc to nie tylko wsparcie i
empatia

Dynamika grupowa – II faza

Typowe trudności



milczenie i bierność



monopolizowanie



gadulstwo



wypytywanie



dobre rady



pocieszanie



wrogość



zależność



wywyższanie się



uwodzenie



podgrupy



intelektualizowanie

Dynamika grupowa – II faza

Zachowania terapeuty/trenera



nauczenie rozpoznawania sytuacji konfliktowych



towarzyszenie uczestnikom w odkrywaniu ich
mechanizmów obronnych



uczenie szacunku do oporu I konstruktywnego
postępowania z jego przejawami



modelowanie zachowań związanych z reagowaniem na
krytykę



uczenie się rozumienia zachowań uczestników bez
przyczepiania im etykietek



zachęcanie do wyrażania na bieżąco reakcji na „tu i
teraz”

Dynamika grupowa – III faza

III faza – Konstruktywna praca

Procesy w III fazie



wysoki poziom zaufania i spójności



otwarta komunikacja



uczestnicy sami podejmują część zadań w grupie bez
udziału terapeuty



gotowość do ujawniania ważnych treści



zauważanie i rozpoznawanie sytuacji konfliktowych



informacje zzwrotne udzielane swobodnie i nie są
przyjmowane obronnie



konfrontowanie bez przyklejania etykietek, sądów i ocen



gotowość uczestników do pracy między sesjami



atmosfera wsparcia



klimat nadziei, że zmiana jest możliwa

Dynamika grupowa – III faza

Zadania grupy



przepracowywanie osobistych znaczących
problemów



zgłaszanie tematów do pracy



gotowość do praktykowania nowych umiejętności i
zachowań



dawanie innym wsparcia, inicjowanie konfrontacji



dokonywanie oceny poziomu własnej satysfakcji z
pracy w grupie zachowań

Dynamika grupowa – III faza

Typowe trudności



„umowa” na pracę w bezpiecznym
klimacie



uzyskując wgląd uczestnicy nie
podejmują działań poza nią



wycofanie w związku z lękiem
przed otwartością innych

Dynamika grupowa – III faza

Zachowania terapeuty/trenera



kontynuacja modelowania pożądanych zachowań



dbanie o równowagę pomiędzy wsparciem a
konfrontacją



wspieranie uczestników w gotowości do
podejmowania ryzyka



interpretowanie we właściwym czasie



zachęcanie uczestników do proszenia o pomoc grupę



znajdowanie wspólnych dla grupy tematów



stała świadomość, jakie czynniki w danej grupie
działają

Dynamika grupowa – IV faza

IV faza– Zakończenie pracy

 
Procesy w IV fazie



smutek, lęk w związku z rozstaniem



„krok wstecz”



członkowie grupy decydują, jakiego typu
działania podejmą po zakończeniu grupy



nadzieje, obawy w związku z zakończeniem grupy



przygotowanie do spotkania ze znaczącymi
osobami spoza grupy



ocena i podsumowanie pracy w grupie



rozmowy na temat spotkań po grupie

Dynamika grupowa – IV faza

Zadania grupy



utrwalenie i konsolidacja nabytych treści



przygotowanie się do przeniesienia w świat
życia codziennego



radzenie sobie z rozmaitymi uczuciami
wiążącymi się z rozstaniem



przekazanie sobie informacji zwrotnych



domykanie nieprzepracowanych spraw i
problemów



ocena wpływu grupy



podjęcie decyzji, co do zmian, jakich chcą
dokonać

Dynamika grupowa – IV faza

Typowe trudności



unikanie podsumowania



dystansowanie się wobec własnych
uczuć (lęk separacyjny)



uznanie udziału w grupie jako celu
samego w sobie

Dynamika grupowa – IV faza

Zachowania terapeuty/trenera



towarzyszenie uczestnikom w radzeniu sobie
z uczuciami rozstania



zadbanie o to, aby uczestnicy mogli wyrazić i
przepracować nie zakończone sprawy



wzmacnianie konstruktywnych zmian



praca nad konkretnymi zobowiązaniami
wobec grupy (kontrakty)



zapewnienie grupie możliwości podzielenia
się konstruktywnymi informacjami zwrotnymi



podkreślenie zachowania dyskrecji również
po zakończeniu grupy



pomiar zmian

Dynamika grupowa

Umiejętności w prowadzeniu grup:



Zachęcanie do uczestnictwa w grupie



uważne obserwowanie zachowania i funkcjonowania
wszystkich osób w grupie



klasyfikowanie i podsumowywanie wypowiedzi
uczestników



otwieranie i zamykanie sesji grupowych



udzielanie grupie właściwych informacji we właściwym
czasie



modelowanie zachowań oczekiwanych od uczestników
grupy



udzielanie i przyjmowanie informacji zwrotnych

Dynamika grupowa

Umiejętności w prowadzeniu grup:



zadawanie pytań otwartych



bycie empatycznym wobec członków grupy



w razie potrzeby stosownie konfrontacji odnoszącej się do
zachowań uczestników



pomaganie uczestnikom grupy w uświadamianiu sobie, jakie
znaczenie ma dla nich to, czego doświadczyli w grupie



pomaganie uczestnikom w integrowaniu procesu uczenia się
w grupie, w stosowaniu w życiu tego, czego się w niej uczą



stosowanie w pracy grupowej profesjonalnych norm
etycznych



utrzymywanie kierunku pracy sprzyjającego osiąganiu celów
grupowych

Dynamika grupowa

Umiejętność szczegółowe związane z

prowadzeniem grup:



Aktywne słuchanie



Odzwierciedlanie



Klaryfikacja



Podsumowywanie



Wspomaganie procesu grupowego



Pomaganie w otwartym wyrażaniu lęków i oczekiwań



Aktywne działanie na rzecz dobrego klimatu w grupie



Zachęcanie do prowadzenia analizy swoich głębokich
problemów i próbowania nowych zachowań



Wciąganie do interakcji jak największej liczby
uczestników

Dynamika grupowa



Zmniejszanie zależności od prowadzącego



Zachęcanie do ujawniania konfliktów



Pomaganie uczestnikom w pokonywaniu barier w
porozumiewaniu się



Empatia



Interpretowanie (interpretacja w formie hipotezy a nie
faktu)



Zadawanie pytań



Znajdywanie wspólnych mianowników



Konfrontowanie



Konkretne nazwanie zachowania uczestnika bez
etykietowania



Podzielenie się własnymi uczuciami związanymi z takich
zachowaniem



Wspieranie

Dynamika grupowa



Niedopuszczanie do pewnych zachowań



Zarzucanie innych pytaniami



Plotkowanie



Gadulstwo



Naruszanie dyskrecji



Wtrącanie się w cudzą prywatność



Ocena pracy grupy



Kończenie zajęć



Uzmysłowienie uczestnikom potrzeby przeniesienia tego,
czego nauczyli się w grupie do swojego środowiska



Zobowiązanie do pracy pomiędzy sesjami



Przygotowanie uczestników do stawiania czoła
problemom po opuszczeniu grupy



Zapewnienie dalszych konsultacji po grupie



Informowanie o możliwościach podjęcia dodatkowej
terapii

Dynamika grupowa

Wiedza, którą powinien posiadać terapeuta grupowy:
 



rodzaj grupy – typ (psychoterapeutyczna, treningowa,
wsparcia, psychoedukacyjna)



prawidłowości dotyczące dynamiki grupowej



podstawowych aspektów terapeutycznych sytuacji grupowej



słabe i mocne strony samego siebie, własne wartości i inne
cechy osobowe, które wywierają wpływ na grupę



normy etyczne obowiązujące w pracy z grupą



cechy charakterystyczne każdej z faz procesu grupowego



przykłady ról grupowych oraz typów zachowań uczestników
sprzyjających i niesprzyjających osiąganiu celów grupy



wady i zalety pracy grupowej



czynniki terapeutyczne działające w pracy grupowej



strategie rekrutowania i dyskwalifikowania kandydatów do
grup

Dynamika grupowa

Zobowiązania terapeuty

grupowego:



trening w zakresie pracy z grupą



własna psychoterapia



grupy warsztatowe dla
prowadzących grupy



prowadzenie grupy pod superwizją



superwizja

Dynamika grupowa

Przykład pytań superwizyjnych:
 



Jak wpływa na Ciebie sytuacja, gdy grupa milczy? O czym
milczą uczestnicy? Jak sobie radzisz z tą ciszą?



Jak zareagowałeś, gdy jeden z uczestników podważył
Twoje kompetencje?



Czy uważasz, że zakończyłeś dziś pracę grupy w sposób
właściwy?



Czy jesteś zadowolony ze swojego poziomu aktywności w
grupie?



Co czułeś, gdy jedna z uczestniczek odmówiła udziału w
ćwiczeniu?

Dynamika grupowa

Koterapia – współprowadzenie grupy

Zalety koterapii:



Maleje ryzyko „wypalenia się”



Nieobecność jednego z terapeutów



Koncentracja na grupie podczas pracy z jednym z uczestników



Wspólne analizowanie trudności, przeciwprzeniesień itp.

 
Wady koterapii:



Rzadkie spotkania terapeutów i brak synchronizacji



Problem rywalizacji i konkurencji



Brak zaufania



Koalicje jednego z terapeutów z grupą



Zbyt bliska relacja pomiędzy współprowadzącymi może
zakłócać proces grupowy.

Dynamika grupowa

Normy etyczne dla osób prowadzących grupy

 



Terapeuci nie nadużywają swych ról zawodowych i
swej władzy prowadzącego grupę do nawiązywania
kontaktów osobistych i towarzyskich z uczestnikami
grup przez czas ich trwania



Zbliżenia seksualne pomiędzy prowadzącymi a
uczestnikami grup są nieetyczne



Przy świadczeniu usług psychologicznych czy
terapeutycznych profesjonaliści nie naruszają i nie
uszczuplają praw cywilnych i praw człowieka swoich
klientów

Dynamika grupowa

Cechy osobowe dobrego terapeuty grupowego:

Odwaga:



Gotowość do przyznania się do własnych błędów



Konfrontacji z innymi oraz do „bycia z nimi”



Działania zgodnie z własnymi przekonaniami i zasadami



Wzruszeń emocjonalnych, kontaktu z innymi i do
czerpania z własnych doświadczeń w celu utożsamienia
się z członkami grupy



Analizowania własnego życia



Bezpośredniości i szczerości wobec uczestników zajęć



Ujawniania własnych obaw i oczekiwań na temat procesu
grupowego

 

Dynamika Grupowa



gotowość do modelowania zachowań



Obecność emocjonalna w grupie



Dobra wola i troska



Wiara w proces grupowy



Otwartość



Brak postawy obronnej wobec ataków



Moc osobista. Szczerość w odkrywaniu siebie



Dobra kondycja



Gotowość do poszukiwania nowych doświadczeń –
empatia



Samoświadomość



Poczucie humoru



Pomysłowość

Dynamika Grupowa

Osoby przystępujące do grupy mają prawo

oczekiwać:

 



jasnego sformułowania celu grupy, stosowanych procedur,
zasad postępowania prowadzącego oraz ogólnych reguł gry



skrótowej informacji o wykształceniu i przygotowaniu
terapeuty



wyjaśnienia tego, jaką pomoc może dać grupa, a jakiej nie
zapewnia



informacji o gotowości terapeuty do konsultacji w okresach
pomiędzy sesjami



procedur poświęconych przyjęciu do grupy i ram czasowych
dotyczących pracy grupy



wyraźnego sprecyzowania zasad dotyczących form płatności i
ewentualnego przyjmowania opłat przez terapeutę



omówienia ról, praw oraz obowiązków uczestników grupy

Dynamika grupowa



racjonalnego zabezpieczenia, mającego na celu minimalizację
potencjalnego ryzyka i zagrożeń związanych z pracą grupy



szacunku dla własnej prywatności



swobody nieulegania presji grupy i niezmuszania – ani ze strony
innych jej członków, ani prowadzącego – do udziału w ćwiczeniach lub
do ujawniania spraw, o których nie mają ochoty mówić



ochrony przed napaściami werbalnymi czy fizycznymi



jawnej informacji o przeprowadzanych na grupie badaniach,
obserwowaniu lub rejestracji spotkań



wyczerpującego omówienia wyjątków od zasady dyskrecji, w tym
uzyskania od prowadzącego wyraźnego stwierdzenia, w jaki sposób
informacje, ujawniane podczas sesji, będą wykorzystane poza
strukturą grupy.

Dynamika grupowa

O czym powinien pamiętać terapeuta grupowy:



Znajdź czas na refleksję nad własną tożsamością



Musisz mieć jasne zdanie na temat tego, jaki będzie typ
grupy, którą będziesz prowadzić



wypracuj sobie sposoby kwalifikacji uczestników do grupy



Mów przyszłym członkom grupy czego od nich oczekujesz



Poinformuj uczestników, jakie techniki będziesz stosować



Unikaj zadań, które wykraczają poza twoje kompetencje i
doświadczenie

Dynamika grupowa



Chroń prawo uczestników do tego, czym chcą dzielić się z
grupą



Wypracuj sobie racjonalne uzasadnienie stosowania ćwiczeń
grupowych i umiej je zwerbalizować



staraj się odnosić praktykę do teorii i bądź otwarty na
łączenie wielu podejść



Miej świadomość, jakim zagrożeniem może być zaspokajanie
Twoich własnych potrzeb kosztem potrzeb uczestników



przedstawiaj uczestnikom psychologiczne ryzyko związane z
udziałem w grupie



Podkreślaj wobec uczestników znaczenie zasady dyskrecji

Dynamika grupowa



Gdy wymaga tego sytuacja, szczerze ujawniaj grupie
swe poglądy, aczkolwiek unikaj narzucania ich



Bądź wyczulony na oznaki załamań i emocjonalnych
trudności uczestników grupy



Zachęcaj uczestników do omawiania swych
doświadczeń w grupie i pomagaj im w ocenianiu
stopnia osiągania celów osobistych



Nie oczekuj, iż przeniesienie na życie codzienne
nabytych doświadczeń nastąpi w sposób automatyczny



Wypracuj sobie jakąś metodę oceny służącą określaniu
skuteczności stosowanych przez ciebie procedur