WYKŁAD – 21.

„ PRAWO  SPADKOWE ”.

    W  życiu  każdego  z  nas  są  sprawy  bardzo  ważne,  które  możemy  
rozwiązywać  sami  lub  też  w  porozumieniu  z  bliskimi,  czy  też  z  innymi  
osobami,  których  zdanie  ma  dla  nas  znaczenie  albo  jest  po prostu  opinią 
braną  przez  nas  pod  uwagę  jako  inne  bezinteresowne  spojrzenie  na  dany  
problem.   Bardzo  często  są  to  sprawy  delikatne,  osobiste  czy   tez  drażliwe. 
    Bardzo  ważnymi  sprawami  są  kwestie  majątkowe, jedną  z  nich  jest  

kwestia 

pozostawionego  przez  osobę  zmarłą  majątku.  Co  należałoby  zrobić,  jakich  
czynności  prawnych  dokonać, by nie  doszło do  napięć  czy rozłamu  w 

rodzinie ? 

    Odpowiedź  jest  prosta – rozporządzić  swoim  majątkiem,  spisać  swoją  
ostatnią  wolę  tak,  by  nie  mogła  być  ona  kwestionowana  czy  podważalna.  
    To  gwarantują  przepisy  Prawa  spadkowego,  będącego  częścią  regulacji  
ustawowych  Prawa  cywilnego.

 

 

PRAWO  SPADKOWE    CD…

     

W myśl art. 922 Kodeksu Cywilnego spadek obejmuje prawa i obowiązki 

majątkowe zmarłego, z wyłączeniem jednak tych, które są ściśle związane z 

jego 

osobą oraz tych, które z chwilą jego śmierci przechodzą na oznaczone osoby 
niezależnie od tego, czy są one spadkobiercami. 

     Użyty w ustawie zwrot prawa majątkowego obejmuje szeroki zakres praw. 
    Oczywiście, najistotniejsze znaczenie ma tu prawo własności. 
Chodzi  przy tym  nie  tylko o własności  gospodarstw  rolnych  i  nieruchomości, 
gruntów   rolnych,  działek  budowlanych,  budynków  i  lokali  stanowiących 
odrębną  własność,  ale  również  o własność  ruchomości,  meble,  maszyny, 
Inwentarz  żywy  itp.  

    Jednym słowem o własność wszystkich rzeczy, których właścicielem był 

zmarły, 

określany w prawie spadkowym słowem spadkodawca.

   

 

 

PRAWO  SPADKOWE    CD…

Do praw majątkowych wchodzących w skład spadku zalicza się jednak nie 

tylko własność rzeczy, ale również prawa innego rodzaju, jak użytkowanie 

wieczyste gruntów, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, 

wierzytelności, jakie miał spadkodawca względem innych osób i to 

zarówno wynikające z umów, jak i innych zdarzeń, np. z czynu 

niedozwolonego. 

Ogólnie mówiąc, do spadku należą wszystkie prawa majątkowe, z wyjątkiem 

tych, które są wyłączone ze spadku na podstawie przepisów 

szczególnych. 

Do praw majątkowych zmarłego, które są ściśle związane z jego osobą i nie 

wchodzą w związku z tym do spadku, zaliczyć należ y przede wszystkim 

prawo do alimentów, do emerytury czy renty, i to zarówno przyznanej z 

ubezpieczenia społecznego, jak i przyznanej sądownie z tytułu 

uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia, prawo do świadczeń z 

umowy dożywocia i prawo do zadośćuczynienia pieniężnego za krzywdę 

doznaną wskutek uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia czy 

też wskutek bezprawnego pozbawienia wolności 

 

 

PRAWO  SPADKOWE    CD…

Za prawa majątkowe, które nie wchodzą do spadku z uwagi na to, że z 

chwilą śmierci spadkodawcy przechodzą na oznaczone osoby, 

niezależnie od tego czy są one spadkobiercami, zaliczyć należy 

między innymi prawo najmu mieszkania. 

Podsumowując omówienie pojęcia spadku należy jeszcze raz podkreślić, 

że do spadku należą te prawa i obowiązki zmarłego, które: 

mają charakter majątkowy, 
obejmują zakres prawa cywilnego, 
nie wiążą się ściśle z osobą zmarłego, 
nie przechodzą na oznaczone osoby niezależnie od tego, czy są one 

spadkobiercami. 

 

 

PRAWO  SPADKOWE    CD…

Do spadku należą nie tylko prawa majątkowe, nazywane często 

aktywami, ale i obowiązki majątkowe. Są to tzw. długi spadkowe 

w szerokim znaczeniu tego słowa. Do podstawowych obowiązków 

majątkowych wchodzących w skład spadku należy obowiązek 

wykonania zobowiązań spadkodawcy ciążących na nim wobec 

osób trzecich. Chodzi tu o zwrot pożyczek zaciągniętych przez 

spadkodawcę u osób :fizycznych i w instytucjach kredytowych, 

jak bank, powszechna kasa oszczędności itp. Może także 

wchodzić w grę zapłacenie odszkodowania za zniszczoną czy też 

skradzioną przez spadkodawcę rzecz, spłacenie manka 

spowodowanego przez spadkodawcę w czasie prowadzenia przez 

niego punktu usługowego, handlowego czy też 

gastronomicznego. W skład spadku może także wchodzić 

obowiązek płacenia renty osobie, która utraciła zdolność do 

pracy i samodzielnego utrzymania się na skutek pobicia jej przez 

spadkodawcę, obowiązek zapłacenia zaległych rat 

alimentacyjnych, zaległych świadczeń umowy dożywocia itp. 

 

 

PRAWO  SPADKOWE    CD…

Ponadto do długów spadkowych należą także koszty pogrzebu 

spadkodawcy w takim zakresie, w jakim pogrzeb ten 

odpowiada zwyczajom przyjętym w danym środowisku, 

koszty postępowania spadkowego, obowiązek zaspokojenia 

roszczeń o zachowek oraz obowiązek wykonania zapisów i 

poleceń, jak również inne obowiązki przewidziane w 

przepisach księgi czwartej kodeksu cywilnego (art. 922 § 3 

kc.). Wysokość kosztów pogrzebu, jako długów 

spadkowych, została uzależniona od zwyczajów 

panujących w danym środowisku. Należy zatem każdy 

przypadek rozpatrywać indywidualnie, uwzględniając 

sposób organizacji pogrzebu, jaki przyjęty jest w 

środowisku spadkodawcy. Jeżeli w środowisku zmarłego 

zwyczajowo przyjęte jest wystawianie nagrobka, to koszt 

tego nagrobka stanowi element kosztów pogrzebu. 

 

 

PRAWO  SPADKOWE    CD…

Spadek otwiera się z chwilą śmierci spadkodawcy (art. 924 kc.). Chwila 

śmierci spadkodawcy ma decydujące znaczenie. Według stanu z tej 

chwili ustala się bowiem, kto jest spadkobiercą, a także co wchodzi w 

skład spadku. 

Otwarcie spadku następuje z chwilą rzeczywistej śmierci spadkodawcy bądź 

z chwilą, wskazaną w prawomocnym postanowieniu sądowym o uznaniu 

za zmarłego, jako chwilijego śmierci. 

Z chwilą otwarcia spadku spadkobierca nabywa spadek (art. 925 kc.). 

Oznacza to, że z chwilą śmierci spadkodawcy, spadkobierca wstępuje w 

należące do spadku prawa i obowiązki. 

 Nabycie spadku następuje z mocy prawa. Spadkobiercy nabywają spadek - 

w stanie istniejącym w chwili jego otwarcia. W odniesieniu do 

wierzytelności z rachunków bankowych spadkodawcy oznacza to, że 

wchodzą one w skład spadku jedynie w takim 

zakresie, w jakim istniały w dniu śmierci spadkodawcy. Spadek nie obejmuje 

zatem narosłych od tego dnia odsetek od tych wierzytelnośc~ które 

stanowiąc pożytki prawa, przypadają spadkobiercy w stosunku do 

wielkości udziałów. 

 

 

PRAWO  SPADKOWE    CD…



Powołanie do spadku wynika z ustawy albo z testamentu (art. 

926 § 1 k.c.). 



Przepisy prawne dają pierwszeństwo powołaniu do spadku 

wynikającemu z testamentu. Dlatego dziedziczenie ustawowe 

co do całości spadku następuje wtedy, gdy spadkodawca nie 

powołał spadkobiercy albo gdy żadna z osób, które powołał, nie 

chce lub nie może być spadkobiercą. Z sytuacją, że dana osoba 

nie może być spadkobiercą, mamy do czynienia wówczas, gdy 

osoba ta nie żyje w chwili otwarcia spadku (tj. w chwili śmierci 

spadkodawcy) bądź gdy została uznana za niegodną. 



Dziedziczenie na podstawie ustawy może odnosić się do całego 

spadku bądź też tylko do jego części. Dziedziczenie ustawowe 

co do części spadku następuje wtedy, gdy spadkodawca nie 

powołał do tej części spadkobiercy albo gdy którakolwiek z kilku 

osób, które powołał do całości spadku, nie chce lub nie może 

być spadkobiercą. 

 

 

PRAWO  SPADKOWE    CD…



Według art. 927 § 1 k.c. nie może być spadkobiercą osoba 

ftzyczna, która nie żyje w chwili otwarcia spadku ani osoba 

prawna, która w tym czasie nie istnieje. Osoba fIzyczna, aby 

dziedziczyć spadek, musi zatem przeżyć spadkodawcę 

choćby o chwilę. Osoba, która zmarła jednocześnie ze 

spadkodawcą, nie może bowiem dziedziczyć po 

spadkodawcy. Jeżeli więc małżonkowie zginęli jednocześnie 

np. w wypadku samochodowym, to żaden z nich nie może 

dziedziczyć po drugim. Spadkobiercami obu małżonków będą 

wyłącznie ich dzieci, a jeżeli nie mieli oni dzieci - dziedziczyć 

na podstawie ustawy będą ich rodzice oraz rodzeństwo. 



Natomiast jeśliby małżonkowie zginęli tego samego dnia, ale 

o różnych porach dnia, sytuacja prawna związana z 

dziedziczeniem ustawowym przedstawiałaby się już 

odmiennie. 

 

 

PRAWO  SPADKOWE    CD…

Nie może dziedziczyć nie tylko osoba fIzyczna, która 

zmarła przed spadkodawcą, lecz również osoba 

fIzyczna, która w chwili śmierci spadkodawcy jeszcze 

się nie urodziła. Wyjątek od tej drugiej zasady stanowi 

art. 927 § 2 k. c. Według niegodziecko, w chwili 

otwarcia spadku już poczęte, może być spadkobiercą, 

jeżeli urodzi się żywe. Dziecko poczęte w chwili 

otwarcia spadku jest zatem tak traktowane, jakby żyło 

w chwili śmierci spadkodawcy. Jeśli się urodz~ to 

domniemywa się, że przyszło ono na świat żywe. Dla 

dziecka poczętego w chwili otwarcia spadku, a jeszcze 

nie urodzonego, sąd może ustanowić kuratora, który 

będzie dbał o przyszłe prawa tego dziecka. 

 

 

PRAWO  SPADKOWE    CD…

Dziedziczenie, przejście majątku zmarłej oso by fIzyczne ( spadkodawcy) 
na jedną lub kilka osób fIzycznych lub prawnych (spadkobierców, dawniej 

dziedziców). Przez dziedziczenie spadkobierca nabywa wszystkie prawa i 

obowiązki wchodzące w skład spadku, stając się tym samym ogólnym 

następcą prawnym spadkodawcy. 

Podstawą dziedziczenia może być wola spadkodawcy, wyrażona w 

testamencie, albo przepisy prawne. W związku z tym odróżnia się 

dziedziczenie testamentowe i dziedziczenie ustawowe. 

Dziedziczenie ustawowe zachodzi wówczas, gdy osoba zmarła nie 

sporządziła testamentu albo też żadna z osób powołanych w testamencie 

nie może lub nie chce dziedziczyć. Przepisy prawne (kodeks cywilny) 

precyzyjnie określają kolejność i proporcje dziedziczenia ustawowego. 

Ważny testament sporządzony przez osobę zmarłą upoważnia do 

dziedziczenia testamentowego. Spadkobiercą testamentowym może być 

osoba fIzyczna lub prawna spoza kręgów spadkobierców ustawowych. 

Spadkobierca nabywa spadek z chwilą śmierci spadkodawcy (tzw. 

otwarcie spadku), który może przyjąć lub odrzucić, składając w tej kwestii 

odpowiednie oświadczenie do sądu. 

 

 

PRAWO  SPADKOWE    CD…

Dziedziczenie - według definicji słownikowej - polega na tym, iż z 

chwilą śmierci spadkodawcy prawa i obowiązki zmarłego 

(spadek) przechodzą na jedną lub kilka osób (spadkobierców). 

Spadkiem jest ogół praw i obowiązków należących do 

spadkodawcy w chwili jego śmierc~ z wyjątkiem tych, które 

są ściśle związane z jego osobą oraz tych, które przechodzą 

na oznaczone osoby niezależnie od tego czy są one 

spadkobiercami. 

Prawo cywilne wyróżnia następujące rodzaje dziedziczenia: 
ustawowe - następuje w sytuacji, gdy np.: spadkodawca nie 

zostawił testamentu, bądź okazał się on nieważny, bądź 

spadkobierca testamentowy spadek odrzucił lub został 

uznany za niegodnego, albo zmarł przed spadkodawcą. 

testamentowe - spadkobiercą staje się osoba wskazana w 

testamencie 

 

 

PRAWO  SPADKOWE    CD…



Dziedziczenie ustawowe ma miejsce, gdy spadkodawca nie pozostawił 

ważnego testamentu albo gdy osoby powołane do dziedziczenia nie 

chcą lub nie mogą być spadkobiercami. W dziedziczeniu ustawowym 

co do części spadku ma miejsce, gdy spadkodawca nie powołał do tej 

części spadkobiercy albo gdy którakolwiek z kilku osób, które zostały 

powołane do całości spadku nie chcą lub nie mogą być 

spadkobiercami. Przy czym w ostatnim wypadku dziedziczenie 

ustawowe nie występuje jeżeli działa podstawienie lub przyrost. Reguły 

dziedziczenia ustawowego mogą być uważane za zastępujące wole 

spadkodawcy.

 Krąg Spadkobierców      Kodeks cywilny wymienia następujących bliskich 

spadkodawcy: 



. małżonek 



. zstępni (dzieci, wnuki, prawnuk~ itd.) 



. rodzice 



. rodzeństwo 



. zstępni rodzeństwa 

 

 

PRAWO  SPADKOWE    CD…



Przy czym dziedziczenie krewnych nie 
charakteryzuje się wzajemnością, 



np. wnuk dziedziczy po swoim dziadku, 
lecz dziadek nie dziedziczy po swoim 
wnuku, dziecko brata/siostry 
spadkodawcy dziedziczy po swoim 
wujku, natomiast wuj nie dziedziczy po 
swoim siostrzeńcu.