Badania diagnostyczne w

gastroenterologii

Klinika Endokrynologii

Urszula Ambroziak

Badania

laboratoryjne

jelito cienkie

Ocena zaburzeń trawienia i wchłaniania
• pH kału (norma 7-7,5) gdy <6 zaburzenia

trawienia i wchłaniania węglowodanów

• test na obecność substancji redukujących w

kale (glukoza, laktoza, fruktoza, pentozy)
norma< 0,25%

zastosowanie różnicowanie przyczyn biegunki
• stężenie elektrolitów i osmolarność kału
2x (Na

kał+

K

kał

)

jelito cienkie

• Luka osmotyczna kału (280- osmolarność kału)
biegunka osmotyczna >125
biegunka sekrecyjna < 50
• Test obciążenia laktozą (100 g po potem ocena

glukozy we krwi na czczo co 30 min przez 2 h)

prawidłowy wzrost glikemii o 23-30 mg%

• Oddechowe testy wodorowe (25 g monocukru, 50 g

dwucukru po i pomiar ilości wodoru w wydychanym

powietrzu przed podaniem i co 30 min w ciągu 2 h)

norma <20 ppm

wskazania podejrzenie zaburzeń wchłaniania

cukrów

podejrzenie zespołu rozrostu

bakteryjnego

jelito cienkie

• aktywność disacharydaz w skrawkach błony

śluzowej jelita cienkiego

• badanie mikroskopowe kału (barwienie Sudan

III – ocena trawienia i wchłaniania tłuszczów)

• stężenie 1 antytrypsyny w kale norma

<0,62 mg/g kału pomocny w diagnostyce

jelitowej utraty białka

• badania serologiczne w celiakii (przeciwciała

przeciwgliadynowe, przciwendomysialne,

przeciw transglutaminazie tkankowej)

Trzustka

• Enzymy trzustkowe

Amylaza

(też gruczoły ślinowe, mleczne,

błona śluzowa jelita cienkiego, jajniki,
jądra)

OZT, zaostrzenie PZT, zapalenie

slinianek, niedrożność , perforacja
wrzodu XII-cy, nowotwory oskrzela,
jelita, jajnika

makroamylazemia

Trzustka

Lipaza

specyficzna dla trzustki

• OZT, zaostrzenie PZT, niedrożność

przewodu pokarmowego

Elastaza 1

nie ulega rozkładowi w

trakcie pasażu jelitowego

• ocena aktywności zewnątrzwydzielniczej

trzustki norma >200 ug/g kału

Wątroba

Aminotransferazy

• AST (wątroba, mięśnie, mózg, nerki,

erytrocyty)

• ALT specyficzna dla hepatocytów

Przyczyny

: WZW, stłuszczenie

wątroby, czynniki toksyczne -
alkohol, leki, choroby metaboliczne

miopatia, hemoliza,

Wątroba

• Fosfataza zasadowa (ALP)

• Wątroba, osteoblasty kości, łożysko,

jelito, nerki

Cholestaza stymuluje syntezę ALP przez

wątrobę

Trzy frakcje: kostna, nerkowa, wątrobowa

Przydatność:

diagnostyka chorób wątroby

i dróg żółciowych, choroby kości, PNN i

inne

Wątroba

GGTP

nabłonek dróg żółciowych, hepatocyty,

nerka, trzustka, jelito

Przydatność:

Choroby wątroby, nadużywanie alkoholu,

cholestaza

LDH

Hepatocyty, mięśnie, erytrocyty

Przydatność:

Choroby wątroby, miopatia, zawał serca,

hemoliza, chłoniaki

Wątroba

albuminy

zaburzona produkcja

wątrobowa w marskości wątroby

amoniak

wzrost stężenia w marskości

wątroby na skutek zaburzenia zdolności

do syntezy mocznika przez wątrobę

Przydatność:

W diagnostyce encefalopatii wątrobowej

Żółtaczka

• Objaw kliniczny będący wyrazem

hiperbilirubinemii

polegający na

zażółceniu skóry i śluzówek

Hb bil+ alb sprzęganie z

glukuronianami wydalanie do żółci

w jelicie przemiana do urobilinogenu

80 % wydalone z kałem i 20 % podlega

ponownemu wchłonięciu i krążeniu

jelitowo- wątrobowemu

Żółtaczka

Hemoliza Cholestaza Żółtaczka

miąższowa

Surowica
Bil
pośrednia
Bil

bezpośredni
a

++

--

(+)

++

+

+

Mocz
Bilirubina
urobilinogen

--
++

++
--

+
+

stolec

ciemny

jasny

jasny

Badania lab

LDH
haptoglobina

GGTP, ALP

ALT, AST

Badania

czynnościowe

Przełyk

pH metria

• Pomiar pH w dolnej części przełyku w

diagnostyce GERD

Manometria

• Ocenia kurczliwość błony mięśniowej w

diagnostyce zaburzeń motoryki przełyku

(achalazja, bolesny kurcz przełyku,

LESR)

Jelito grube

Ocena czasu pasażu jelitowego

Diagnostyka rodzajów zaparć

idiopatycznych

Norma pasażu < 72 h

Badania obrazowe

Radiogramy

Rtg przeglądowy jamy brzusznej

Wskazania:
• Podejrzenie niedrożności jelit (stojąc,

leżąc)

• Podejrzenie perforacji przewodu

pokarmowego (stojąc)

Przeciwwskazania:
• ciąża

Niedrożność mechaniczna

Poziomy płynów powyżej przeszkody

Niedrożność porażenna

Rozdęcie całego przewodu pokarmowego

Perforacja przewodu pokarmowego

Obecność powietrza pod jedną lub

oboma

kopułami przepony

Badania kontrastowe przewodu

pokarmowego

Z użyciem nierozpuszczalnych w wodzie soli

barytu (przeciwskazane przy podejrzeniu

perforacji wtedy rozpuszczalne w wodzie

związki jodu)

• Metoda pojedynczego kontrastu (baryt)

• Metoda podwójnego kontrastu (gaz +

środek cieniujący)

• Jelito cienkie – pasaż jelitowy

(jednokontrastowy) lub enterokliza

(dwukontrastowa)

• Jelito grube – wlew doodbytniczy (obecnie

metoda dwukontrastową)

Wskazania:

• Choroba wrzodowa (przy braku możliwości

wykonania gastroskopii)

• Nowotwory przewodu pokarmowego
• Choroby zapalne przewodu pokarmowego

Przeciwwskazania

:

• Megacolon toxicum
• Ciąża
• Biopsja w okresie 6 tyg przed badaniem
• Brak współpracy pacjenta

Tomografia komputerowa

Wskazania

Przewód pokarmowy:

• Neo pp

(rozpoznanie i ocena

zaawansowania)

• Choroby zapalne jelit

• Ostre choroby przewodu pokarmowego

(niedrożność, perforacja, zapalenie wyrostka

robaczkowego, zapalenie uchyłków,

niedokrwienie jelit, urazy)

Drogi żółciowe:

• Pierwotne neo

• Kamica przewodowa (cholangio-CT)

Trzustka:

• Neo

• Zapalenie (OZT, PZT)

• urazy

Wątroba

• Zmiany ogniskowe
• Marskość wątroby
• Zespół Budda- Chiariego
• Urazy

Przeciwskazania

• środek cieniujący
• ciąża

Rezonans magnetyczny

Wskazania

Przewód pokarmowy

• neo

• choroby zapalne jelit

Drogi żółciowe

• kamica przewodowa

• cholestaza

Trzustka

• neo

• zapalenia

Wątroba

• zmiany ogniskowe

• hemochromatoza

Ultrasonografia

Wątroba i drogi żółciowe

• zmiany ogniskowe
• przyczyny żółtaczki
• kamica żółciowa
• wodobrzurze

Trzustka

• zapalenie trzustki ostre i przewlekłe
• nowotwory trzustki

Jelita

• Zapalenie wyrostka robaczkowego

Ezofagogastroduodenoskopi

a

Wskazania:

• objawy dyspeptyczne >2-3 miesięcy
• dyspepsja + objawy alarmujące (anemia,

utrata masy ciała, wymioty, dysfagia)

• dysfagia i odynofagia
• ból w klp o niejasnej etiologii
• objawy krwawienia z gopp
• anemia mikrocytarna
• podejrzenie celiakii

Wskazania terapeutyczne

• leczenie krwawień z gopp
• poszerzanie zwężeń przełyku
• PEG

Monitorowanie

• kontrola wygojenia wrzodu
• kontrola leczenia ciężkich GERD i

przełyku Barreta

• kontrola zmian dysplastycznych w

żołądku

Przeciwwskazania

• MI
• Niewydolność oddechowa
• Wstrząs
• Niekontrolowane NT
• Brak współpracy ze strony pacjenta

Powikłania

• Perforacja 1-3 %
• Krwawienia

Endoskopowa

cholangiopankreatografia

wsteczna

Wskazania

cholestaza zewnątrzwątrobowa (kamica

przewodowa, neo)

żółciopochodne OZT
sfincterotomia
drenaż dróg żółciowych
drenaż torbieli trzustki
ewakuacja złogów z dróg żółciowych lub
trzustkowych

Przeciwwskazania

Takie jak wyżej +
skaza krwotoczna
ciąża

Powikłania

OZT
Krwawienie
Zapalenie dróg żółciowych
Perforacja

Endoskopia jelita grubego

Wskazania

KOLONOSKPPIA DIAGNOSTYCZNA

• podejrzenie raka jelita grubego
• niedokrwistośc mikrocytarna
• ocena zasięgu zmian w colitis ulcerosa
• podejrzenie choroby Crohna
• badania przesiewowe
• diagnostyka biegunki

KOLONOSKOPIA

TERAPEUTYCZNA

• Usuwanie polipów
• Hamowanie krwawień
• Usuwanie ciał obcych
• Poszerzanie zwężeń
• Dekompresja megacolon toxicum

Powikłania

• Perforacja <1 %
• Krwawienie <1 %