BUDOWA I FIZJOLOGIA SKÓRY

Skóra (łac. cutis, gr. derma);

powłoka właściwa



Jest to największy narząd powłoki wspólnej

kręgowców o złożonej budowie i wielorakich

funkcjach.



Skóra

jest narządem pokrywającym i osłaniającym

ustrój,

z którym jest ściśle powiązana, przejmując

wpływ środowiska za pośrednictwem licznych

zakończeń nerwowych

Ogólna powierzchnia skóry u

człowieka wynosi 1,5-2 m

, a grubość wynosi 1,5-5

mm, masa jej łącznie z tanką podskórną wynosi ok.

18 kg w tym:

-na naskórek przypada ok. 0,5kg, a na skórę właściwą -

3kg. Grubość skóry wacha się od 0,5 do 4mm.

Najbardziej zmienia się grubość naskórka (który jest

najgrubszy na części dłoniowej ręki oraz podeszwie

stopy) i tkanki podskórnej.

Skóra składa się z 3 warstw



Naskórek

EPIDERMIS

- zewnętrzna

warstwa odgrywająca rolę

ochronną



Skóry właściwej-

DERMIS

- środkowa

warstwa. Zawiera komórki

krwi, nerwy i inne gruczoły

(np. potowe). Jest to warstwa

odżywcza i wspierająca.



Tkanki podskórnej

HYPODERMIS

- warstwa

najgłębsza. Zawiera komórki

tłuszczowe zwane

adipocytami, które

oddziaływują jak ochronne

poduszki dla naszych

wewnętrznych organów i

izoluje poniższe struktury

przed nagłymi zmianami

temperatury

Naskórek (epidermis)- warstwa zewnętrzna pełniąca

funkcję ochronną, która posiada barwnik- melaninę

(nadającą włosom i skórze barwę)



Naskórek dzieli się na 4-5 warstw, w zależności od grubości. Są to (od dołu):

Warstwa podstawna

(stratum basale)- zwana rozrodcza – jest najniżej położona

warstwą i składa się z:



Warstwy keratynocytów



Warstw melanocytów



Komórek langerhansa

Warstwa kolczysta

Warstwa ziarnista

Warstwa jasna

lub pośrednia

Warstwa rogowa

Na powierzchni warstwy rogowej znajduje się płaszcz

lipidowy, który jest mieszaniną:



Łoju wydzielonego przez gruczoły łojowe (dziennie ok. 2



Lipidów pochodzących z komórek naskórka.

W efekcie zawiera on: woski, tłuszcze, kwasy tłuszczowe i

węglowodory. Grubości płaszcza lipidowego jest zmienna

w różnych okresach życia. Płaszcz lipidowy reguluje

procesy wchłaniania i przenikania do skóry składników

rozpuszczalnych w wodzie i tłuszczach, ma duże

znaczenie dla utrzymania odpowiedniego nawodnienia

warstwy rogowej. Niszcząco na płaszcz działają mydło i

detergenty. Kwaśny odczyn powierzchni skóry pH 4,2

-5,6 zabezpiecza przed uszkadzającymi czynnikami

chemicznymi bakteriami i grzybami. Płaszcz lipidowy na

powierzchni warstwy rogowej reguluje wraz z keratyna

procesy wchłaniania i przenikania do skóry substancji

rozpuszczalnych w wodzie i tłuszczu.

Skóra właściwa (corium

dermis)

Jest oddzielona od naskórka błona podstawną i

składa się z:



Włókien tkanki łącznej



Komórek łącznotkankowych



Naczyń krwionośnych



Przydatków skóry

Granica skórno – naskórkowa ma przebieg falisty.

Rozróżnia się 2 warstwy:



Warstwa brodawkowa- obejmujące brodawki skóry

zawierające liczne drobne naczynia krwionośne.



Warstwa siateczkowa – obejmuje głębsze warstwy,

aż do tkanki podskórnej, ma bardziej zbity kolagen.

Warstwa podskórna (łac.

hypodermis

tela subcutanea



Stanowi podporę skóry i pełni role ochronna w

przypadku urazów mechanicznych. Zbudowana

jest z zrazików tłuszczowych złożonych z

komórek tłuszczowych oddzielonych tkanka

łączną. Wielkość i kształt zrazików wacha się w

zależności od płci, stanu odżywiania i wieku. W

przestrzeniach między zrazikowych znajdują

się części wydzielnicze gruczołów potowych,

naczynia krwionośne i włókna nerwowe.

Przydatki skóry (wytwory

naskórka)



Do skóry zalicza się również jej

przydatki, powstające z nabłonka,

tworzącego naskórek:

-włosy (m.in. rzęsy i brwi)

-paznokcie

-gruczołu sutkowe

-gruczoły łojowe

-gruczoły potowe

Gruczoły łojowe



Należą do gruczołów holokrynowych, w których proces

wytwarzania łoju łączy się z niszczeniem komórek wydzielniczych.

Komórki te zostają następnie odtworzone przez warstw rozrodczą.

W skład łoju wchodzą kwasy tłuszczowe, które powstają w wyniku

działania lipaz bakteryjnych jak: cholesterol, triglicerydy, wolne

kwasy tłuszczowe itp.

Rola łoju polega prawdopodobnie na osłonie skóry przed działaniem

czynników mechanicznych, chemicznych, bakteryjnych.

Wydzielanie łoju podlega wahaniom w różnych okresach życia. Duże

jest u noworodków, a zmniejsza się znacznie w wieku ok. 5 lat,

później narasta w okresie pokwitania. Powyżej 40 r.ż. Zmniejsza

się znaczniej- zwłaszcza u kobiet

Czynność gruczołów łojowych podlega wpływom hormonalnym.

Estrogeny i antyandrogeny zmniejszają wydzielanie łoju zarówno u

kobiet jak i u mężczyzn natomiast testosteron i progesteron

powodują wzmożone ich wydzielanie oraz przerost.

Gruczoły potowe

Gruczoły potowe - są gruczołami cewkowymi i dzielą

się na:



Gruczoły ekranowe – czynne od urodzenia- są

gruczołami małymi- wydzielającymi pot bez

zniszczenia komórek gruczołowych. Odgrywają

ważna role w regulacji cieplnej. Skład chemiczny

potu jest zależy od odżywiania, warunków

klimatyczny, hormonalnych. Pot bardzo

rozcieńczonym roztworem soli, zawierający mocznik,

kwas mlekowy, lipidy oraz związki mineralne.

Wydzielanie potu jest zależne od układu nerwowego.



Gruczoły apokrynowe - duże, czynność ich zaczyna

się w okresie pokwitania. Umiejscowione są w

okolicach wtórnych cech płciowych. Nie biorą udziału

w termoregulacji.

Paznokcie

W skład struktury paznokcia

wchodzi:



Macierz paznokcia



Zrogowaciała płytka paznokcia, a

pod nią łożysko łącznotkankowe



Otaczająca skórka



Wał paznokciowy



Obrąbek naskórkowy czyli skórka



Lunula –biała cześć płytki w

kształcie półksiężyca

Włos



Włos składa się (1) z części tkwiącej głęboko w skórze

–

korzenia

, sięgającego do tkanki podskórnej i

stanowiącego wpuklenie naskórka oraz (2) z części

wystającej –

łodygi

. Początkowy odcinek korzenia to

cebulka włosa

, gdzie keratynocyty namnażają się,

powodując stały wzrost włosa. W obrębie korzenia

włos ulega stopniowemu rogowaceniu, łodyga jest

całkowicie zrogowaciała. Zrogowaciały włos otaczają

nabłonkowe pochewki: wewnętrzna, która również

ulega rogowaceniu i zewnętrzna, stanowiąca

nierogowaciejące wpuklenie naskórka. Z korzeniami

włosów związane są pęczki komórek mięśniowych

gładkich (mięśnie wyprostne włosa) oraz gruczoły

łojowe.

Podstawowe funkcje skóry

to:



izolacja środowiska wewnętrznego od zewnętrznego (czynników

fizycznych, chemicznych i biologicznych) - mechaniczna osłona i

biologiczna obrona organizmu



udział w oddychaniu (tylko kręgowce niższe)



termoregulacja ustroju



udział w gospodarce wodno-elektrolitowej (gruczoły potowe)



percepcja (odbiór) bodźców ze środowiska zewnętrznego (dotyk,

ból, ciepło, zimno) poprzez receptory w skórze i naskórku



melanogeneza (

melanina

chroni organizm przed mutagennym

promieniowaniem ultrafioletowym

)



wchłanianie niektórych substancji



gospodarka tłuszczowa



gospodarka witaminowa (synteza prowitaminy D3 z

7-dehydrocholesterolu



wydzielanie dokrewne i reakcje odpornościowe (skóra zawiera

komórki

Langerhansa

należące do

APC

)

CZYNNOŚĆ OBRONNE NA

BODŹCE MECHANICZNE TO:



Przerastanie warstwy rogowej- np. pod

wpływem ciągłego nacisku.



Falisty układ brodawek skórnych

zapewnia odporność na rozciąganie



Włókna sprężyste skóry właściwej-

elastyczność



Włókna kolagenowe- wytrzymałość



Tkanka podskórna tłuszczowa osłabia

skutki urazów mechanicznych

CZYNNOŚĆI OBRONNE NA

BODŹCE FIZYCZNE TO:



Obrona przed promieniowaniem

ultrafioletowym UV poprzez

–

Melaniny (melanogeneza) która

pochłania i rozprasza biologicznie

czynną część widma słonecznego

–

Zgrubienie warstwy rogowej

Ochrona przed zimnem i ciepłem

OCHRONA PRZED

SZKODLIWIMY BODŹCAMI

CHEMICZNYMI:



Warstwa rogowa naskórka, ponieważ

keratyna wykazuje dość duża

odporność w stosunku do związków

chemicznych



Płaszcz lipidowy naskórka



Kwaśne oddziaływanie powierzchni

skóry, które częściowo zabezpiecza

przed niszczącym działaniem zasad

CZYNNOŚCI OCHRONNE PRZED

BAKTERIAMI:



Nieuszkodzona warstwa rogowa

naskórka



Wysychanie powierzchniowe skóry ma

ważne znaczenie w obronności skóry

przed bakteriami



Kwaśny płaszcz tłuszczowy skóry

głównie zależy od czynności gruczołów

potowych, które na powierzchni skóry

stanowią warstwę bakteriobójczą.

CZYNNOŚĆ RESPORPCYJNA

SKÓRY



Przepuszczalność skóry zależy od:

- jej właściwości osobniczych;

- Rodzaju substancji wchłaniania i

rozpuszczalnika.



Przenikanie odbywa się przez:

- gruczoły i mieszanki włosowe;

- przez przestrzeń między komórkową;

- przez błonę komórkową.

REGULACJA SKÓRY

GOSPODARKI WODNO-

ELEKRTOLIPIDOWEJ

Wydzielanie wody na zewnątrz organizmu:

- dyfuzja wody przez naskórek w sposób ciągły

- pocenie się (utrata wody za pośrednictwem gruczołów

potowych), związana jest też z utratą ciepła z ustroju

- z wodą następuje utrata jonów sodowych, potasowych

Zapobieganie nadmiernej utracie wody

Warstwa rogowa naskórka działającą jako błonę

półprzepuszczalną zatrzymująca wodę, zawierającą

kreatynę w ilości 58%, 30% tzw. naturalnego czynnika

nawilżającego, 11% lipidową oraz przynajmniej 10%

wody, która tworzy z lipidami i NMF emulsję chroniącą

kreatynę

Document Outline