SPECYFIKA REHABILITACJI

SPECYFIKA REHABILITACJI

OSÓB W WIEKU STARSZYM,

OSÓB W WIEKU STARSZYM,

KOBIET, CHORYCH Z

KOBIET, CHORYCH Z

CUKRZYCĄ

CUKRZYCĄ



Wydłużanie się życia ludzkiego w ostatnim

Wydłużanie się życia ludzkiego w ostatnim

stuleciu przyczynia się do stałego i

stuleciu przyczynia się do stałego i

nieuchronnego wzrostu liczby osób w starszym

nieuchronnego wzrostu liczby osób w starszym

wieku. Starzeje się ludność Europy, a także

wieku. Starzeje się ludność Europy, a także

innych kontynentów. Wg. danych WHO

innych kontynentów. Wg. danych WHO

(Światowa Organizacja Zdrowia), co miesiąc

(Światowa Organizacja Zdrowia), co miesiąc

przybywa około 800000 ludzi powyżej 65 r.

przybywa około 800000 ludzi powyżej 65 r.

życia.

życia.



Pomiędzy 1990 a 2015 r ich liczba wzrośnie do

Pomiędzy 1990 a 2015 r ich liczba wzrośnie do

ponad 540 milionów i do powyżej 1,2 biliona

ponad 540 milionów i do powyżej 1,2 biliona

w 2025 r.

w 2025 r.



Zagadnieniami starzenia się i leczenia ludzi

Zagadnieniami starzenia się i leczenia ludzi

starych zajmuje się gerontologia i geriatria.

starych zajmuje się gerontologia i geriatria.



Gerontologia jest dyscypliną teoretyczną, nauką

Gerontologia jest dyscypliną teoretyczną, nauką

zajmującą się badaniem problemów starzenia się

zajmującą się badaniem problemów starzenia się

starości w aspekcie biologicznym,

starości w aspekcie biologicznym,

socjologicznym, psychologicznym i historycznym.

socjologicznym, psychologicznym i historycznym.



Geriatria jest działem gerontologii zajmującym

Geriatria jest działem gerontologii zajmującym

się profilaktyką i leczeniem chorób

się profilaktyką i leczeniem chorób

charakterystycznych dla ludzi w wieku podeszłym

charakterystycznych dla ludzi w wieku podeszłym

i starczym (po 65 r. życia).

i starczym (po 65 r. życia).



 

 



Polskie Towarzystwo Kardiologiczne podaje, iż spośród 1

Polskie Towarzystwo Kardiologiczne podaje, iż spośród 1

miliona pacjentów z chorobą niedokrwienną serca, na

miliona pacjentów z chorobą niedokrwienną serca, na

zawał serca zapada każdego roku około 10% tj. około 100

zawał serca zapada każdego roku około 10% tj. około 100

tysięcy. Mimo ogromnego postępu w diagnostyce i terapii,

tysięcy. Mimo ogromnego postępu w diagnostyce i terapii,

roczna śmiertelność związana z zawałem mięśnia

roczna śmiertelność związana z zawałem mięśnia

sercowego przekracza 40%, w tym najwięcej w okresie

sercowego przekracza 40%, w tym najwięcej w okresie

przedszpitalnym 25-30% (w 1godz od wystąpienia

przedszpitalnym 25-30% (w 1godz od wystąpienia

objawów), w okresie szpitalnym 7-15% i w 1 rok po zawale

objawów), w okresie szpitalnym 7-15% i w 1 rok po zawale

5-10%

5-10%



Na pierwszy plan wysuwa się więc problem strategii

Na pierwszy plan wysuwa się więc problem strategii

postępowania z chorymi kardiologicznymi, przede

postępowania z chorymi kardiologicznymi, przede

wszystkim zaś wypracowanie dla nich optymalnego modelu

wszystkim zaś wypracowanie dla nich optymalnego modelu

usprawniania obejmującego wszystkie grupy wiekowe.

usprawniania obejmującego wszystkie grupy wiekowe.

Rehabilitacja pacjentów w starszym

Rehabilitacja pacjentów w starszym

wieku

wieku



Choroby układu krążenia są najczęstszą przyczyną zgonów

Choroby układu krążenia są najczęstszą przyczyną zgonów

osób w starszym wieku, także długowiecznych (powyżej

osób w starszym wieku, także długowiecznych (powyżej

90 r.ż.).Istotą sprawy jest umiejętność postępowania z

90 r.ż.).Istotą sprawy jest umiejętność postępowania z

takimi kardiologicznymi chorymi, a wiek nie może

takimi kardiologicznymi chorymi, a wiek nie może

eliminować ich z uczestniczenia w programie rehabilitacji.

eliminować ich z uczestniczenia w programie rehabilitacji.

Jedynie pacjenci powyżej 80 r.ż wymagają większej

Jedynie pacjenci powyżej 80 r.ż wymagają większej

indywidualizacji ćwiczeń. Wynika to ze stopniowego

indywidualizacji ćwiczeń. Wynika to ze stopniowego

zmniejszania się sprawności fizycznej i większej

zmniejszania się sprawności fizycznej i większej

niepełnosprawności powstającej nie tylko z przyczyn

niepełnosprawności powstającej nie tylko z przyczyn

kardiologicznych (niewydolność serca, dławica), ale także

kardiologicznych (niewydolność serca, dławica), ale także

często występujących innych schorzeń takich jak: otyłość,

często występujących innych schorzeń takich jak: otyłość,

cukrzyca, choroba zwyrodnieniowa stawów, osteoporoza,

cukrzyca, choroba zwyrodnieniowa stawów, osteoporoza,

przewlekła obturacyjna choroba płuc, hipotonia

przewlekła obturacyjna choroba płuc, hipotonia

ortostatyczna itp.

ortostatyczna itp.

Wszystko to czyni fizyczną stronę rehabilitacji

Wszystko to czyni fizyczną stronę rehabilitacji

kardiologicznej osób starszych bardziej problematyczną i

kardiologicznej osób starszych bardziej problematyczną i

związaną z większym ryzykiem powikłań.

związaną z większym ryzykiem powikłań.

Ryzyko jest jednak mniejsze od potencjalnych korzyści i

Ryzyko jest jednak mniejsze od potencjalnych korzyści i

dlatego chorych w starszym wieku powinno zachęcać się

dlatego chorych w starszym wieku powinno zachęcać się

do aktywnego uczestnictwa w treningu zdrowotnym.

do aktywnego uczestnictwa w treningu zdrowotnym.

Tolerancja wysiłku, która u takich pacjentów jest mniejsza,

Tolerancja wysiłku, która u takich pacjentów jest mniejsza,

ulega znacznej poprawie (nawet do późnej starości) w

ulega znacznej poprawie (nawet do późnej starości) w

wyniku systematycznie wykonywanych ćwiczeń

wyniku systematycznie wykonywanych ćwiczeń

fizycznych. Osoby starsze wymagają w trakcie

fizycznych. Osoby starsze wymagają w trakcie

rehabilitacji kardiologiczno – geriatrycznej częstszej

rehabilitacji kardiologiczno – geriatrycznej częstszej

pomocy i uwagi ze strony personelu medycznego.

pomocy i uwagi ze strony personelu medycznego.



Sprawność fizyczna z wiekiem ulega stopniowemu

Sprawność fizyczna z wiekiem ulega stopniowemu

zmniejszaniu. Następuje upośledzenie wszystkich

zmniejszaniu. Następuje upośledzenie wszystkich

narządów, związane z zachodzącymi w nich

narządów, związane z zachodzącymi w nich

anatomicznymi zmianami, zwanymi często

anatomicznymi zmianami, zwanymi często

„polipatią starczą”.

„polipatią starczą”.



Następują zmiany w naczyniach na skutek

Następują zmiany w naczyniach na skutek

odkładania się w nich złogów cholesterolowych,

odkładania się w nich złogów cholesterolowych,

wapnia i ciał .tłuszczowatych Dochodzi do utraty

wapnia i ciał .tłuszczowatych Dochodzi do utraty

elastyczności i sprężystości pogrubiałych ścian

elastyczności i sprężystości pogrubiałych ścian

naczyń, w tym też aorty co obciąża serce większą

naczyń, w tym też aorty co obciąża serce większą

pracą. Pogrubienie błony podstawowej w kapilarach

pracą. Pogrubienie błony podstawowej w kapilarach

utrudnia ich przepuszczalność.

utrudnia ich przepuszczalność.



Mięsień sercowy źle zaopatrywany w krew, a więc

Mięsień sercowy źle zaopatrywany w krew, a więc

gorzej utleniany i odżywiany wykazuje zmiany

gorzej utleniany i odżywiany wykazuje zmiany

degeneracyjne i malejącą wydolność. Zwiększone

degeneracyjne i malejącą wydolność. Zwiększone

obciążenia niewydolnego układu krążenia

obciążenia niewydolnego układu krążenia

powodują łatwą męczliwość, zadyszkę, uczucie

powodują łatwą męczliwość, zadyszkę, uczucie

dyskomfortu i rozpieranie w klatce piersiowej.

dyskomfortu i rozpieranie w klatce piersiowej.



Siła skurczu mięśnia sercowego ulega osłabieniu,

Siła skurczu mięśnia sercowego ulega osłabieniu,

a czas skurczu wydłużeniu. Objętość minutowa w

a czas skurczu wydłużeniu. Objętość minutowa w

stosunku do osoby 20letniej (100%) u osoby

stosunku do osoby 20letniej (100%) u osoby

45letniej wynosi 72,3%,w wieku zaś 60 lat 55,9%.

45letniej wynosi 72,3%,w wieku zaś 60 lat 55,9%.



Zmniejsza się pojemność wyrzutowa serca i

Zmniejsza się pojemność wyrzutowa serca i

jego kurczliwość, z jednoczesnym wzrostem

jego kurczliwość, z jednoczesnym wzrostem

oporów naczyniowych z powodu zwężania i

oporów naczyniowych z powodu zwężania i

usztywniania tętnic. Wszystko to usposabia

usztywniania tętnic. Wszystko to usposabia

do nadciśnienia tętniczego, rozwoju

do nadciśnienia tętniczego, rozwoju

miażdżycy, niewydolności serca. Słabnie

miażdżycy, niewydolności serca. Słabnie

wentylacja płuc z powodu usztywnienia klatki

wentylacja płuc z powodu usztywnienia klatki

piersiowej i rozedmy starczej. Zmiany te

piersiowej i rozedmy starczej. Zmiany te

usposabiają do chorób płuc i niewydolności

usposabiają do chorób płuc i niewydolności

oddechowej

oddechowej



Obecność chorób współistniejących takich jak

Obecność chorób współistniejących takich jak

przewlekłe schorzenia układu oddechowego,

przewlekłe schorzenia układu oddechowego,

starcze zwłóknienie serca, choroba

starcze zwłóknienie serca, choroba

zwyrodnieniowa stawów, osteoporoza,

zwyrodnieniowa stawów, osteoporoza,

osłabienie mięśni czy hipotonia ortostatyczna

osłabienie mięśni czy hipotonia ortostatyczna

czynią fizyczną stronę rehabilitacji

czynią fizyczną stronę rehabilitacji

kardiologicznej osób starszych bardziej

kardiologicznej osób starszych bardziej

problematyczną i związaną z większym

problematyczną i związaną z większym

ryzykiem powikłań.

ryzykiem powikłań.



Zaleca się systematyczne kontrolowanie częstości pracy

Zaleca się systematyczne kontrolowanie częstości pracy

serca, ciśnienia tętniczego oraz stałej obserwacji krzywej

serca, ciśnienia tętniczego oraz stałej obserwacji krzywej

ekg, zwłaszcza podczas pierwszych zajęć ćwiczeniowych.

ekg, zwłaszcza podczas pierwszych zajęć ćwiczeniowych.

Korzyści z tego wynikające są znamiennie wymierne.

Korzyści z tego wynikające są znamiennie wymierne.

Lepiej funkcjonuje układ sercowo – naczyniowy, poziom

Lepiej funkcjonuje układ sercowo – naczyniowy, poziom

glukozy utrzymuje się na właściwym poziomie. Poprawia

glukozy utrzymuje się na właściwym poziomie. Poprawia

się koordynacja ruchowa, równowaga, gibkość i szybkość

się koordynacja ruchowa, równowaga, gibkość i szybkość

ruchów. Obserwuje się też zmniejszenie stresu i niepokoju,

ruchów. Obserwuje się też zmniejszenie stresu i niepokoju,

poprawę nastroju i samopoczucia, jak również odzyskanie

poprawę nastroju i samopoczucia, jak również odzyskanie

pewności siebie. Wysiłek fizyczny wpływa antydepresyjnie

pewności siebie. Wysiłek fizyczny wpływa antydepresyjnie

(prawie połowa chorych po zawale mięśnia sercowego

(prawie połowa chorych po zawale mięśnia sercowego

cierpi z powodu depresji) oraz poprawia jakość

cierpi z powodu depresji) oraz poprawia jakość

odpoczynku nocnego u chorych w starszym wieku.

odpoczynku nocnego u chorych w starszym wieku.



Rehabilitacja wpływa także na zaspokojenie u nich potrzeb

Rehabilitacja wpływa także na zaspokojenie u nich potrzeb

emocjonalnych (uwzględniając w tym również życie

emocjonalnych (uwzględniając w tym również życie

seksualne), zmniejsza postępującą izolację społeczną oraz

seksualne), zmniejsza postępującą izolację społeczną oraz

wyrabia stały nawyk uprawiania aktywności ruchowej.

wyrabia stały nawyk uprawiania aktywności ruchowej.

Zagrożenia towarzyszące rehabilitacji (treningom) takie

Zagrożenia towarzyszące rehabilitacji (treningom) takie

jak: nagłe zatrzymanie krążenia, zawał serca, zgon

jak: nagłe zatrzymanie krążenia, zawał serca, zgon

występują bardzo rzadko. Nie należy jednak ich

występują bardzo rzadko. Nie należy jednak ich

lekceważyć, odnotowuje się bowiem podczas

lekceważyć, odnotowuje się bowiem podczas

intensywnych treningów takie wypadki. Chociaż

intensywnych treningów takie wypadki. Chociaż

aktywność fizyczna przynosi korzyści terapeutyczne, a

aktywność fizyczna przynosi korzyści terapeutyczne, a

ryzyko jest niewielkie, lekarze i fizjoterapeuci muszą

ryzyko jest niewielkie, lekarze i fizjoterapeuci muszą

zachować ostrożność zezwalając pacjentom na

zachować ostrożność zezwalając pacjentom na

uczestnictwo we współzawodnictwie wymagającym

uczestnictwo we współzawodnictwie wymagającym

intensywnego wysiłku.

intensywnego wysiłku.



Rehabilitacja kardiologiczna w szpitalu powinna

Rehabilitacja kardiologiczna w szpitalu powinna

się rozpoczynać w 1 dniu po wystąpieniu

się rozpoczynać w 1 dniu po wystąpieniu

incydentu sercowego, od uspokojenia chorego

incydentu sercowego, od uspokojenia chorego

(oddziaływanie psychiczne), wpływając tym na

(oddziaływanie psychiczne), wpływając tym na

zmniejszenie stresu psychicznego wywołanego

zmniejszenie stresu psychicznego wywołanego

zawałem serca. Jest to niezmiernie istotne u

zawałem serca. Jest to niezmiernie istotne u

chorych w starszym wieku, u których gwałtowny

chorych w starszym wieku, u których gwałtowny

skok adrenaliny może być bardzo niebezpieczny.

skok adrenaliny może być bardzo niebezpieczny.



Na ogół postępowanie rehabilitacyjne prowadzi

Na ogół postępowanie rehabilitacyjne prowadzi

się według tego samego programu ćwiczeń,

się według tego samego programu ćwiczeń,

niezależnie do wieku chorego.

niezależnie do wieku chorego.



Ćwiczenia zalecane w geriatrycznej

Ćwiczenia zalecane w geriatrycznej

rehabilitacji kardiologicznej, powinny być

rehabilitacji kardiologicznej, powinny być

indywidualnie dostosowane do możliwości

indywidualnie dostosowane do możliwości

pacjenta , nie wymagające dużej zręczności,

pacjenta , nie wymagające dużej zręczności,

za to przynoszące zadowolenie wykonującym

za to przynoszące zadowolenie wykonującym

je osobom. Niezależnie od sposobu treningu,

je osobom. Niezależnie od sposobu treningu,

zalecając ćwiczenia określa się ich częstość,

zalecając ćwiczenia określa się ich częstość,

intensywność i czas trwania aktywności.

intensywność i czas trwania aktywności.



W początkowym okresie prowadzenia ćwiczeń czas ich

W początkowym okresie prowadzenia ćwiczeń czas ich

trwania powinien być krótki, a następnie stopniowo i

trwania powinien być krótki, a następnie stopniowo i

systematycznie wzrastać. Pora dnia jest dowolna, mogą

systematycznie wzrastać. Pora dnia jest dowolna, mogą

to być również godziny przedpołudniowe, ale zawsze

to być również godziny przedpołudniowe, ale zawsze

przynajmniej 2 godz po większym posiłku. Jeżeli zajęcia

przynajmniej 2 godz po większym posiłku. Jeżeli zajęcia

odbywają się codziennie, wówczas ich czas trwania

odbywają się codziennie, wówczas ich czas trwania

powinien być krótszy (do 30min). Czas trwania zajęć

powinien być krótszy (do 30min). Czas trwania zajęć

zależy również od ich charakteru, stopnia sprawności i

zależy również od ich charakteru, stopnia sprawności i

zdrowia pacjenta.

zdrowia pacjenta.



Komendy i objaśnienia powinny być wypowiadane

Komendy i objaśnienia powinny być wypowiadane

wyraźnie, dobitnie i powoli, ponieważ u osób starszych

wyraźnie, dobitnie i powoli, ponieważ u osób starszych

narząd słuchu ulega osłabieniu.

narząd słuchu ulega osłabieniu.



 

 



Założenia i wskazówki metodyczne dotyczące prowadzenia

Założenia i wskazówki metodyczne dotyczące prowadzenia

ćwiczeń z osobami w wieku starszym, w tym również

ćwiczeń z osobami w wieku starszym, w tym również

pacjentów z chorobami układu krążenia:

pacjentów z chorobami układu krążenia:



Amplituda ruchu powinna być duża możliwie pełna i obszerna

Amplituda ruchu powinna być duża możliwie pełna i obszerna

w umiarkowanym lub wolnym tempie.

w umiarkowanym lub wolnym tempie.



W trakcie ćwiczeń powinno się stosować elementy aktywnego

W trakcie ćwiczeń powinno się stosować elementy aktywnego

odpoczynku, polegającego głównie na ćwiczeniach

odpoczynku, polegającego głównie na ćwiczeniach

oddechowych, rozluźniających oraz odpoczynku o

oddechowych, rozluźniających oraz odpoczynku o

charakterze biernym.

charakterze biernym.



Nie należy stosować ćwiczeń statycznych,

Nie należy stosować ćwiczeń statycznych,

charakteryzujących się dużym i długotrwałym napięciem

charakteryzujących się dużym i długotrwałym napięciem

mięśniowym. Nie wskazane jest również stosowanie

mięśniowym. Nie wskazane jest również stosowanie

elementów ćwiczeń wytrzymałościowych, skocznych,

elementów ćwiczeń wytrzymałościowych, skocznych,

wymagających wysokiej koordynacji ruchowej.

wymagających wysokiej koordynacji ruchowej.



Powinno się unikać następowania po sobie ćwiczeń o

Powinno się unikać następowania po sobie ćwiczeń o

tym samym bądź bardzo podobnym charakterze pracy

tym samym bądź bardzo podobnym charakterze pracy

mięśniowej.

mięśniowej.



W początkowej fazie nauczania nie wskazane jest

W początkowej fazie nauczania nie wskazane jest

łączenie poszczególnych ćwiczeń w duże akty ruchowe,

łączenie poszczególnych ćwiczeń w duże akty ruchowe,

ze względu na trudność w pamięciowym opanowaniu

ze względu na trudność w pamięciowym opanowaniu

skomplikowanych sekwencji ruchowych.

skomplikowanych sekwencji ruchowych.



Ważną zasadą jest indywidualizacja ćwiczeń oraz

Ważną zasadą jest indywidualizacja ćwiczeń oraz

pozostawienie uczestnikom możliwości tempa ćwiczeń.

pozostawienie uczestnikom możliwości tempa ćwiczeń.



Powinno się unikać współzawodnictwa i ostrej

Powinno się unikać współzawodnictwa i ostrej

rywalizacji, które mogą wywołać nie wskazane w tym

rywalizacji, które mogą wywołać nie wskazane w tym

wieku zbyt wielkie emocje.

wieku zbyt wielkie emocje.



Bardzo ważne jest odpowiednie dozowanie wysiłku

Bardzo ważne jest odpowiednie dozowanie wysiłku

fizycznego w poszczególnych etapach zajęć. Intensywność

fizycznego w poszczególnych etapach zajęć. Intensywność

ćwiczeń powinna stopniowo rosnąć, osiągając najwyższą

ćwiczeń powinna stopniowo rosnąć, osiągając najwyższą

wartość mniej więcej w połowie zajęć, a pod koniec łagodnie

wartość mniej więcej w połowie zajęć, a pod koniec łagodnie

opadać doprowadzając organizm do stanu wyjściowego.

opadać doprowadzając organizm do stanu wyjściowego.



Poprawianie ćwiczeń nie powinno mieć charakteru

Poprawianie ćwiczeń nie powinno mieć charakteru

drobiazgowości, która może zniechęcić i ośmieszyć bardzo

drobiazgowości, która może zniechęcić i ośmieszyć bardzo

wrażliwe osoby. Poprawność wykonania poszczególnych

wrażliwe osoby. Poprawność wykonania poszczególnych

zadań ruchowych można osiągnąć przez właściwy pokaz,

zadań ruchowych można osiągnąć przez właściwy pokaz,

objaśnienie i dobór odpowiedniego ćwiczenia.

objaśnienie i dobór odpowiedniego ćwiczenia.



Możliwe jest stosowanie przyborów takich jak: piłki, laski,

Możliwe jest stosowanie przyborów takich jak: piłki, laski,

woreczki, szarfy, które mają szczególne znaczenie podczas

woreczki, szarfy, które mają szczególne znaczenie podczas

wykonywania zadań ścisłych i bezpośredniej celowości ruchu.

wykonywania zadań ścisłych i bezpośredniej celowości ruchu.



Ćwiczeniom gimnastycznym może towarzyszyć

Ćwiczeniom gimnastycznym może towarzyszyć

muzyka (tak dobrana , aby uwzględniała repertuar

muzyka (tak dobrana , aby uwzględniała repertuar

lubiany przez osoby starsze).

lubiany przez osoby starsze).

 

 



W prowadzeniu rehabilitacji geriatrycznej konieczna

W prowadzeniu rehabilitacji geriatrycznej konieczna

jest duża cierpliwość, umiejętność nawiązania

jest duża cierpliwość, umiejętność nawiązania

kontaktu z pacjentem, wywołania w nim uczucia

kontaktu z pacjentem, wywołania w nim uczucia

pełnego bezpieczeństwa podczas zajęć oraz

pełnego bezpieczeństwa podczas zajęć oraz

odpowiedniej motywacji do ćwiczeń. Wymaga to od

odpowiedniej motywacji do ćwiczeń. Wymaga to od

terapeuty dużej odpowiedzialności, bogatego

terapeuty dużej odpowiedzialności, bogatego

warsztatu zawodowego, doświadczenia oraz kultury

warsztatu zawodowego, doświadczenia oraz kultury

osobistej.

osobistej.



Bardzo istotną sprawą w kardiologii, zwłaszcza u pacjentów

Bardzo istotną sprawą w kardiologii, zwłaszcza u pacjentów

starszych po operacjach serca jest prawidłowa ich asekuracja i

starszych po operacjach serca jest prawidłowa ich asekuracja i

zabezpieczenie przed upadkiem. Stanowić bowiem może on

zabezpieczenie przed upadkiem. Stanowić bowiem może on

poważne niebezpieczeństwo i zagrożenie dla zdrowia, a nawet życia

poważne niebezpieczeństwo i zagrożenie dla zdrowia, a nawet życia

pacjenta.

pacjenta.

 

 



Omawiając upadki należy pamiętać o zjawisku hipotonii

Omawiając upadki należy pamiętać o zjawisku hipotonii

ortostatycznej, z którym możemy się spotkać w grupie starszych

ortostatycznej, z którym możemy się spotkać w grupie starszych

chorych kardiologicznych, przy pionizacji. Hipotonia ortostatyczna

chorych kardiologicznych, przy pionizacji. Hipotonia ortostatyczna

jest częstym objawem zaburzonej regulacji ciśnienia tętniczego i

jest częstym objawem zaburzonej regulacji ciśnienia tętniczego i

może występować w 2 postaciach:

może występować w 2 postaciach:

1 - fizjologiczna, związana ze starzeniem się organizmu;

1 - fizjologiczna, związana ze starzeniem się organizmu;

2 – patologiczna, wynikająca ze współistniejących chorób.

2 – patologiczna, wynikająca ze współistniejących chorób.



 

 



 

 



Aby jej zapobiec, należy przypominać chorym o

Aby jej zapobiec, należy przypominać chorym o

konieczności wolnego przyjmowania pozycji pionowej

konieczności wolnego przyjmowania pozycji pionowej

po leżeniu lub dłuższym siedzeniu, a także wykonanie

po leżeniu lub dłuższym siedzeniu, a także wykonanie

przed wstaniem ruchu zginania i prostowania stóp. Ma

przed wstaniem ruchu zginania i prostowania stóp. Ma

to korzystny wpływ na obwodowy układ krążenia i

to korzystny wpływ na obwodowy układ krążenia i

akcję serca. Pomocne w zmniejszaniu występowania

akcję serca. Pomocne w zmniejszaniu występowania

zjawiska hipotonii ortostatycznej, a więc nagłemu

zjawiska hipotonii ortostatycznej, a więc nagłemu

spadkowi ciśnienia, mogą być elastyczne pończochy

spadkowi ciśnienia, mogą być elastyczne pończochy

okrywające podudzia i uda, czasem opaski w okolicach

okrywające podudzia i uda, czasem opaski w okolicach

brzucha.

brzucha.



Trudnym problemem w rehabilitacji osób starszych jest

Trudnym problemem w rehabilitacji osób starszych jest

postępowanie terapeutyczne przygotowujące pacjenta

postępowanie terapeutyczne przygotowujące pacjenta

do wstawania i chodzenia. Koniecznym jest

do wstawania i chodzenia. Koniecznym jest

wielokrotne przeprowadzenie czynnych ćwiczeń w

wielokrotne przeprowadzenie czynnych ćwiczeń w

pozycji leżącej i siedzącej, aby zwiększyć zakres

pozycji leżącej i siedzącej, aby zwiększyć zakres

ruchów i poprawić siłę mięśniową oraz równowagę.

ruchów i poprawić siłę mięśniową oraz równowagę.

W przypadku osłabienia i niepewności w poruszaniu

W przypadku osłabienia i niepewności w poruszaniu

się, wskazanym jest przy chodzeniu korzystać z

się, wskazanym jest przy chodzeniu korzystać z

urządzeń pomocniczych takich jak: balkonik, trójnóg,

urządzeń pomocniczych takich jak: balkonik, trójnóg,

laska itp.

laska itp.



 

 



Po dobrym opanowaniu samodzielnego poruszania się

Po dobrym opanowaniu samodzielnego poruszania się

po terenie płaskim, przygotowujemy chorego do

po terenie płaskim, przygotowujemy chorego do

chodzenia po schodach. Ważne jest to szczególnie po

chodzenia po schodach. Ważne jest to szczególnie po

przeszczepach aortalno-wieńcowych(operacjach by-

przeszczepach aortalno-wieńcowych(operacjach by-

pass), kiedy z kończyn dolnych pobierane są

pass), kiedy z kończyn dolnych pobierane są

fragmenty żył podudzia, służące jako pomosty żylne. U

fragmenty żył podudzia, służące jako pomosty żylne. U

pacjentów tych bezpieczeństwo przy poruszaniu się

pacjentów tych bezpieczeństwo przy poruszaniu się

zwiększa odpowiednio dobrane i dopasowane obuwie

zwiększa odpowiednio dobrane i dopasowane obuwie

tzn. lekkie i miękkie, z pełną piętą i antypoślizgową

tzn. lekkie i miękkie, z pełną piętą i antypoślizgową

podeszwą.

podeszwą.



W związku z innym krążeniem krwi i chłonki..w

W związku z innym krążeniem krwi i chłonki..w

kończynie operowanej, zwłaszcza u starszych chorych

kończynie operowanej, zwłaszcza u starszych chorych

może występować na niej obrzęk. W ramach

może występować na niej obrzęk. W ramach

przeprowadzonej rehabilitacji nie może zabraknąć

przeprowadzonej rehabilitacji nie może zabraknąć

ćwiczeń poprawiających ruchy w stawach skokowych

ćwiczeń poprawiających ruchy w stawach skokowych

(zgięcie, prostowanie, krążenie) oraz wzmacniających

(zgięcie, prostowanie, krążenie) oraz wzmacniających

całą kończynę (wspięcia na palce, półprzysiady przy

całą kończynę (wspięcia na palce, półprzysiady przy

łóżku, spacery itp.). Można w bardziej uporczywych

łóżku, spacery itp.). Można w bardziej uporczywych

sytuacjach wprowadzić ćwiczenia naczyniowe, oparte

sytuacjach wprowadzić ćwiczenia naczyniowe, oparte

na ćwiczeniach Bürgera i Ratchowa (przystosowanych

na ćwiczeniach Bürgera i Ratchowa (przystosowanych

do możliwości pacjentów kardiochirurgicznych), w celu

do możliwości pacjentów kardiochirurgicznych), w celu

lepszego ukrwienia nóg i zapobiegania tendencjom do

lepszego ukrwienia nóg i zapobiegania tendencjom do

ich obrzęku.

ich obrzęku.



Należy zwracać pacjentom uwagę aby długo nie

Należy zwracać pacjentom uwagę aby długo nie

siedzieli z opuszczonymi nogami, pozycja ta bowiem

siedzieli z opuszczonymi nogami, pozycja ta bowiem

sprzyja zwiększaniu się obrzęków. W czasie

sprzyja zwiększaniu się obrzęków. W czasie

odpoczynku kończyny należy układać wyżej. Można

odpoczynku kończyny należy układać wyżej. Można

też stosować specjalne, elastyczne pończochy w ciągu

też stosować specjalne, elastyczne pończochy w ciągu

dnia (zakładane, rano przed opuszczeniem nóg) i to

dnia (zakładane, rano przed opuszczeniem nóg) i to

nawet 5-6 miesięcy po operacji.

nawet 5-6 miesięcy po operacji.



 

 



Pacjenci w podeszłym wieku, ciężko chorzy kardiologicznie

Pacjenci w podeszłym wieku, ciężko chorzy kardiologicznie

przebywający przez dłuższy czas w pozycji leżącej, narażeni są na

przebywający przez dłuższy czas w pozycji leżącej, narażeni są na

zagrażające ich życie powikłania. Dlatego też dążymy by okres ten był

zagrażające ich życie powikłania. Dlatego też dążymy by okres ten był

możliwie jak najkrótszy. W związku z tym często ostra interwencja z

możliwie jak najkrótszy. W związku z tym często ostra interwencja z

wczesną rehabilitacją, jest mniej groźna dla pacjenta niż ostrożne

wczesną rehabilitacją, jest mniej groźna dla pacjenta niż ostrożne

działanie z długim unieruchomieniem.

działanie z długim unieruchomieniem.



Należy pamiętać, że u osób starszych, unieruchomionych w łóżku

Należy pamiętać, że u osób starszych, unieruchomionych w łóżku

(nawet krótko), sprawność układu oddechowego jest ograniczona, co

(nawet krótko), sprawność układu oddechowego jest ograniczona, co

powoduje często występowanie komplikacji w postaci np.: zapalenia

powoduje często występowanie komplikacji w postaci np.: zapalenia

płuc oraz zwiększenia się śmiertelności w tej grupie wiekowej. Ważną

płuc oraz zwiększenia się śmiertelności w tej grupie wiekowej. Ważną

rzeczą stają się więc ćwiczenia oddechowe, powtarzane 3-4 razy w

rzeczą stają się więc ćwiczenia oddechowe, powtarzane 3-4 razy w

ciągu dnia.

ciągu dnia.



Korzystne jest również zwrócenie uwagi by chory często i regularnie

Korzystne jest również zwrócenie uwagi by chory często i regularnie

zmieniał pozycje, co ułatwia odkrztuszanie zalegającej w oskrzelach

zmieniał pozycje, co ułatwia odkrztuszanie zalegającej w oskrzelach

wydzieliny, w wyniku lepszej wentylacji wszystkich obszarów płuc.

wydzieliny, w wyniku lepszej wentylacji wszystkich obszarów płuc.



 

 



Podstawowe zagrożenia towarzyszące rehabilitacji (treningom) to:

Podstawowe zagrożenia towarzyszące rehabilitacji (treningom) to:

nagłe zatrzymanie krążenia, zawał serca i zgon, są one jednak

nagłe zatrzymanie krążenia, zawał serca i zgon, są one jednak

bardzo rzadkie.

bardzo rzadkie.



Nie należy jednak lekceważyć zagrożeń intensywnej rehabilitacji

Nie należy jednak lekceważyć zagrożeń intensywnej rehabilitacji

kardiologicznej. W intensywnych treningach odnotowuje się bowiem

kardiologicznej. W intensywnych treningach odnotowuje się bowiem

przypadki nagłych zgonów. Chociaż aktywność fizyczna przynosi

przypadki nagłych zgonów. Chociaż aktywność fizyczna przynosi

korzyści terapeutyczne, a ryzyko jest niewielkie, lekarze muszą

korzyści terapeutyczne, a ryzyko jest niewielkie, lekarze muszą

zachować ostrożność, zezwalając pacjentom kardiologicznym na

zachować ostrożność, zezwalając pacjentom kardiologicznym na

uczestnictwo we współzawodnictwie wymagającym intensywnego

uczestnictwo we współzawodnictwie wymagającym intensywnego

wysiłku. Taki rodzaj aktywności na pewno zwiększa ryzyko

wysiłku. Taki rodzaj aktywności na pewno zwiększa ryzyko

zatrzymania krążenia i zawału serca. Nie poleca się rywalizacji w

zatrzymania krążenia i zawału serca. Nie poleca się rywalizacji w

sportach takich jak np. koszykówka, singlowe rozgrywki w squasha

sportach takich jak np. koszykówka, singlowe rozgrywki w squasha

czy tenis. Zachęcać należy natomiast starszych pacjentów do

czy tenis. Zachęcać należy natomiast starszych pacjentów do

udziału w programach rehabilitacji kardiologicznej i umiarkowanej

udziału w programach rehabilitacji kardiologicznej i umiarkowanej

aktywności ruchowej bez nadzoru.

aktywności ruchowej bez nadzoru.



Należy zwracać też uwagę na wymogi bezpieczeństwa

Należy zwracać też uwagę na wymogi bezpieczeństwa

podczas usprawniania. Sala rehabilitacyjna powinna

podczas usprawniania. Sala rehabilitacyjna powinna

być wyposażona w system pozwalający na szybkie

być wyposażona w system pozwalający na szybkie

porozumienie się z lekarzem. Istotny jest nie tyle

porozumienie się z lekarzem. Istotny jest nie tyle

wysoki standard obiektu, ile jego czystość, dopływ

wysoki standard obiektu, ile jego czystość, dopływ

świeżego powietrza, nie śliska nawierzchnia ,

świeżego powietrza, nie śliska nawierzchnia ,

odpowiednia temperatura oraz kameralny charakter i

odpowiednia temperatura oraz kameralny charakter i

atmosfera. Pożądane jest również zabezpieczenie

atmosfera. Pożądane jest również zabezpieczenie

dostępu do aparatury reanimacyjnej.

dostępu do aparatury reanimacyjnej.



Stałej kontroli wymaga sposób ubierania się

Stałej kontroli wymaga sposób ubierania się

ćwiczących (strój wygodny, nie krępujący ruchów

ćwiczących (strój wygodny, nie krępujący ruchów

nieprzegrzewający ale i taki, aby ćwiczący nie

nieprzegrzewający ale i taki, aby ćwiczący nie

odczuwali chłodu, obuwie o tępej podeszwie) oraz

odczuwali chłodu, obuwie o tępej podeszwie) oraz

możliwość podawania napojów podczas ćwiczeń, ze

możliwość podawania napojów podczas ćwiczeń, ze

względu na występujące niekiedy u starych pacjentów

względu na występujące niekiedy u starych pacjentów

zaburzenia gospodarki elektrolitowej.

zaburzenia gospodarki elektrolitowej.



Próbując wyodrębnić specyficzne cechy rehabilitacji

Próbując wyodrębnić specyficzne cechy rehabilitacji

geriatrycznej należy podkreślić charakterystyczne

geriatrycznej należy podkreślić charakterystyczne

konsekwencje braku jej stosowania.

konsekwencje braku jej stosowania.



Unieruchomienie starego pacjenta powoduje już w

Unieruchomienie starego pacjenta powoduje już w

czwartej dobie wzrost wydalania wapnia i azotu, co

czwartej dobie wzrost wydalania wapnia i azotu, co

wzmaga osteoporozę i zanik masy mięśniowej.

wzmaga osteoporozę i zanik masy mięśniowej.

Ogólne osłabienie i wzmożona reakcja ortostatyczna

Ogólne osłabienie i wzmożona reakcja ortostatyczna

wywołują u chorego niechęć do podejmowania prób

wywołują u chorego niechęć do podejmowania prób

wstawania z łóżka, co powoduje niejednokrotnie

wstawania z łóżka, co powoduje niejednokrotnie

większe straty, niż choroba będąca przyczyną

większe straty, niż choroba będąca przyczyną

unieruchomienia,

unieruchomienia,



Ćwiczeniami zalecanymi są: marsz, jazda na

Ćwiczeniami zalecanymi są: marsz, jazda na

cykloergometrze, gimnastyka w pozycji siedzącej,

cykloergometrze, gimnastyka w pozycji siedzącej,

częściowo stojącej z możliwością podparcia (drabinki,

częściowo stojącej z możliwością podparcia (drabinki,

poręcz, krzesło), pływanie w basenie.

poręcz, krzesło), pływanie w basenie.



Ćwiczeniami nie zalecanymi są: wysiłki fizyczne o

Ćwiczeniami nie zalecanymi są: wysiłki fizyczne o

zwiększonym ryzyku wystąpienia urazu np. jazda na

zwiększonym ryzyku wystąpienia urazu np. jazda na

rowerze w terenie, dynamiczne gry zespołowe,

rowerze w terenie, dynamiczne gry zespołowe,

szczególnie kontaktowe. Podkreślić należy, iż u

szczególnie kontaktowe. Podkreślić należy, iż u

pacjentów w starszym wieku należy wydłużyć okres

pacjentów w starszym wieku należy wydłużyć okres

rozgrzewki, ze szczególnym uwzględnieniem ćwiczeń

rozgrzewki, ze szczególnym uwzględnieniem ćwiczeń

rozluźniających i rozciągających .

rozluźniających i rozciągających .

Rehabilitacja kardiologiczna kobiet

Rehabilitacja kardiologiczna kobiet



Kobiety, które przebyły niedawno ostry zespół

Kobiety, które przebyły niedawno ostry zespół

wieńcowy lub były poddane interwencji wieńcowej

wieńcowy lub były poddane interwencji wieńcowej

powinny uczestniczyć we wszechstronnych

powinny uczestniczyć we wszechstronnych

programach zwalczania czynników ryzyka (takich

programach zwalczania czynników ryzyka (takich

jak rehabilitacja kardiologiczna w szpitalu,

jak rehabilitacja kardiologiczna w szpitalu,

sanatorium, ambulatorium czy w domu).

sanatorium, ambulatorium czy w domu).



Kobiety wymagają w większym stopniu niż

Kobiety wymagają w większym stopniu niż

mężczyźni rehabilitacji w warunkach

mężczyźni rehabilitacji w warunkach

stacjonarnych, ponieważ są przeciętnie starsze,

stacjonarnych, ponieważ są przeciętnie starsze,

często samotne i posiadają więcej schorzeń

często samotne i posiadają więcej schorzeń

współistniejących.

współistniejących.

Specyfika ćwiczeń rehabilitacyjnych u kobiet:

Specyfika ćwiczeń rehabilitacyjnych u kobiet:



w kwalifikacji i doborze ćwiczeń należy

w kwalifikacji i doborze ćwiczeń należy

uwzględniać dodatkowe schorzenia, szczególnie

uwzględniać dodatkowe schorzenia, szczególnie

osteoporozę

osteoporozę



kobiety mogą ćwiczyć w grupach z

kobiety mogą ćwiczyć w grupach z

mężczyznami o podobnej tolerancji wysiłku

mężczyznami o podobnej tolerancji wysiłku



w przypadku rehabilitacji w warunkach

w przypadku rehabilitacji w warunkach

domowych lepsze efekty uzyskuje się stosując

domowych lepsze efekty uzyskuje się stosując

krótkie okresy ćwiczeń 2 – 3 x dziennie, zamiast

krótkie okresy ćwiczeń 2 – 3 x dziennie, zamiast

jednego, dłuższego bloku treningowego.

jednego, dłuższego bloku treningowego.

Rehabilitacja pacjentów z cukrzycą

Rehabilitacja pacjentów z cukrzycą



Podstawą skutecznego leczenia pacjentów z chorobą

Podstawą skutecznego leczenia pacjentów z chorobą

niedokrwienną serca i cukrzycą jest nie tylko

niedokrwienną serca i cukrzycą jest nie tylko

odpowiednio dobrane leczenie farmakologiczne oraz

odpowiednio dobrane leczenie farmakologiczne oraz

dieta ale także wysiłek fizyczny. Podczas pobytu w

dieta ale także wysiłek fizyczny. Podczas pobytu w

szpitalu przy wyrównanych poziomach cukru (tylko

szpitalu przy wyrównanych poziomach cukru (tylko

wtedy wysiłek przynosi korzyści) chory podlega

wtedy wysiłek przynosi korzyści) chory podlega

typowej rehabilitacji kardiologicznej. Istotną sprawą

typowej rehabilitacji kardiologicznej. Istotną sprawą

jest częsta kontrola glikemii, zarówno przed jak i po

jest częsta kontrola glikemii, zarówno przed jak i po

wysiłku, co pozwoli fizjoterapeucie na odpowiedni

wysiłku, co pozwoli fizjoterapeucie na odpowiedni

dobór i zakres aktywności, indywidualnie dla każdego

dobór i zakres aktywności, indywidualnie dla każdego

pacjenta. Należy podkreślić, iż wysiłek fizyczny jest

pacjenta. Należy podkreślić, iż wysiłek fizyczny jest

szczególnie ważny w cukrzycy typu 2, przynosi

szczególnie ważny w cukrzycy typu 2, przynosi

bowiem wymierne korzyści , a więc:

bowiem wymierne korzyści , a więc:



znaczną poprawę wyrównania cukrzycy (w związku z

znaczną poprawę wyrównania cukrzycy (w związku z

utrzymaniem lub spadkiem masy ciała)

utrzymaniem lub spadkiem masy ciała)



wzrost wrażliwości na insulinę po wysiłku i wynikający

wzrost wrażliwości na insulinę po wysiłku i wynikający

z tego spadek wartości glikemii

z tego spadek wartości glikemii



zmniejszenie dawek insuliny lub doustnych leków

zmniejszenie dawek insuliny lub doustnych leków

przeciwcukrzycowych.

przeciwcukrzycowych.



Pacjenci z chorobą wieńcową i cukrzycą w okresie

Pacjenci z chorobą wieńcową i cukrzycą w okresie

poszpitalnej rehabilitacji (ambulatoryjnej, sanatoryjnej

poszpitalnej rehabilitacji (ambulatoryjnej, sanatoryjnej

i domowej), jeśli pozwala na to ich stan kliniczny

i domowej), jeśli pozwala na to ich stan kliniczny

mogą wykonywać ćwiczenia aerobowe (m.inn. spacer,

mogą wykonywać ćwiczenia aerobowe (m.inn. spacer,

bieganie, pływanie, taniec) 3-5 razy w tygodniu przez

bieganie, pływanie, taniec) 3-5 razy w tygodniu przez

20-30 minut. Wskazane są też 2 –3 razy w tygodniu

20-30 minut. Wskazane są też 2 –3 razy w tygodniu

ćwiczenia oporowe, angażujące różne grupy

ćwiczenia oporowe, angażujące różne grupy

mięśniowe (przynajmniej jeden zestaw 8-10 ćwiczeń,

mięśniowe (przynajmniej jeden zestaw 8-10 ćwiczeń,

powtarzanych 12 razy każde). W planie rehabilitacji

powtarzanych 12 razy każde). W planie rehabilitacji

nie powinno zabraknąć ćwiczeń rozciągających,

nie powinno zabraknąć ćwiczeń rozciągających,

zapobiegających zmianom stawowo-mięśniowym,

zapobiegających zmianom stawowo-mięśniowym,

które powstają w wyniku szczególnie źle wyrównanej

które powstają w wyniku szczególnie źle wyrównanej

cukrzycy (procesy uszkadzające struktury stawowe).

cukrzycy (procesy uszkadzające struktury stawowe).

Regularny trening wymagający zmiany diety i dawkowania

Regularny trening wymagający zmiany diety i dawkowania

insuliny w cukrzycy typu 1 (ze względu na jej specyficzny

insuliny w cukrzycy typu 1 (ze względu na jej specyficzny

mechanizm) skutecznie wpływa na wyrównanie poziomu

mechanizm) skutecznie wpływa na wyrównanie poziomu

cukru. American Diabetes Association (ADA) , daje

cukru. American Diabetes Association (ADA) , daje

ogólne zalecenia dotyczące ćwiczeń fizycznych dla

ogólne zalecenia dotyczące ćwiczeń fizycznych dla

chorych z cukrzycą typu 1. Jest to między innymi:

chorych z cukrzycą typu 1. Jest to między innymi:



unikanie wykonywania ćwiczeń przy stężeniu glukozy

unikanie wykonywania ćwiczeń przy stężeniu glukozy

powyżej 250mg% z towarzyszącą ketozą (aceton w

powyżej 250mg% z towarzyszącą ketozą (aceton w

moczu) oraz 300mg% u chorych bez ketozy

moczu) oraz 300mg% u chorych bez ketozy



spożywanie dodatkowego posiłku, w celu uniknięcia

spożywanie dodatkowego posiłku, w celu uniknięcia

niedocukrzenia przy poziomie glukozy około 100mg%

niedocukrzenia przy poziomie glukozy około 100mg%



oznaczanie często glikemii u chorych aktywnych fizycznie,

oznaczanie często glikemii u chorych aktywnych fizycznie,

co pozwoli poznać wpływ różnych ćwiczeń na jej poziomie.

co pozwoli poznać wpływ różnych ćwiczeń na jej poziomie.



Należy pamiętać iż rodzaj stosowanych

Należy pamiętać iż rodzaj stosowanych

ćwiczeń musi być uwarunkowany również

ćwiczeń musi być uwarunkowany również

występującymi w cukrzycy powikłaniami, np.

występującymi w cukrzycy powikłaniami, np.

ćwiczenia siłowe są niewskazane przy

ćwiczenia siłowe są niewskazane przy

występującej retinopatii (zmiana na dnie oka)

występującej retinopatii (zmiana na dnie oka)

a biegi lub intensywny spacer przy istnieniu

a biegi lub intensywny spacer przy istnieniu

lub zagrożeniu zespołem stopy cukrzycowej, w

lub zagrożeniu zespołem stopy cukrzycowej, w

której nie zaleca się nadmiernego obciążania

której nie zaleca się nadmiernego obciążania

kończyn dolnych (szczególnie stóp).

kończyn dolnych (szczególnie stóp).