Wychowawcy

profesjonalni

i nieprofesjonalni a błędy

wychowawcze

Wychowanie:

M. Konieczniak:

To całokształt wpływów

i oddziaływań

środowiska

społecznego oraz

przyrodniczego na

człowieka,

kształtujących oraz

przygotowujących

go do życia w

społeczeństwie.

Z. Mysłakowski,
W. Pomykała:

To działania

świadome, planowe,
celowe
podejmowane przez
wychowawców w
celu osiągnięcia
założonego
rezultatu.

Wychowawca wg. K.
Konarzewskiego

To człowiek niewzruszonych zasad i

szerokich horyzontów, to jednostka niosąca

posłannictwo mistrza i przyjazne

podporządkowanie siebie podopiecznym. To

uczony w swojej specjalności i wielki

znawca duszy młodzieży. To umysł

systematyczny, starannie planujący

działania, a przy tym szczery, spontaniczny.

To bogata i pełnowymiarowa osobowość

dająca przykład wychowawczych cnót.

Metody wychowania
wg Krzysztofa Kruszewskiego

1.

Metody strukturalne

-

Stanowienie obyczajów

-

Dyfuzja obyczajów

-

Pobudzanie wynalazczości zespołowej

1.

Metody sytuacyjne

-

Karanie i nagradzanie

-

Przekonywanie i stawianie zadań

Błąd wychowawczy

„Błąd wychowawczy to takie zachowanie

wychowawcy, które stanowi realną
przyczynę (lub ryzyko) powstania
szkodliwych dla rozwoju wychowanka
skutków (…) wszędzie tam, gdzie
obserwujemy zaburzenia interakcji między
wychowawcą a wychowankiem, a
szczególnie jej zerwanie, możemy z
ogromnym prawdopodobieństwem mówić o
błędzie wychowawczym.”

Źródła powstawania błędów
wychowawczych



Osobowość wychowawcy



Postawy wychowawcze



Czynniki sytuacyjne

Klasyfikacja błędów

wychowawczych



Błędy dydaktyczne

(rzeczowe)

Powstają wtedy, gdy do

przekazywanej wiedzy

przez nauczyciela

wkrada się nieprawda,

brak precyzji,

nadmierne

uproszczenia,

pomijanie istotnych

faktów czy błędne

myślenie.



Błędy wychowawcze

Dotyczą nauczycieli

dostarczających

doświadczeń wadliwego

funkcjonowania

społecznego, co może

skutkować w stosunku

do uczniów odbieraniem

wiary w siebie lub

biernością oraz innymi

krótko i długotrwałymi

skutkami.

Rodzaje błędów

wychowawczych wg

Antoniny Guryckiej

Kategorie błędów wychowawczych
na podstawie zachowań
wychowawcy

„ŻAR”

-

Ekstremalna

emocjonalna

akceptacja dziecka

-

Nadmierna

koncentracja na

dziecku

-

Nadmierna

koncentracja na

zadaniu dziecka

„LÓD”

-

Ekstremalne
odrzucenie
emocjonalne dziecka

-

Nadmierna
koncentracja na
sobie

-

Niedocenianie zadań
dziecka

Pomiędzy „żarem” a „lodem” emocjonalnym

znajduje się to, co możemy określić jako
uczucie silne, lecz adekwatne. Pomiędzy
nadmierną koncentracją na sobie czy
dziecku znajduje się zrównoważona
koncentracja, pozwalająca liczyć się
zarówno z potrzebami dziecka, jak i
swoimi. Pomiędzy dwoma ekstremami
znajduje się sfera adekwatnego
traktowania zadań dziecka zgodnie z ich
naturą i jego potrzebami.

Wszystkie błędy wychowawcze
umieszczono w „kole błędów”.

„

Temperatura” nastawienia emocjonalnego:

- Błędy zimne:

rygoryzm, agresja, hamowanie aktywności,
obojętność

-

Błędy ciepłe:

idealizacja dziecka, zastępowanie, uleganie

Koncentracja na dziecku jako czynnik
zagrożenia:

-

Błędy nadmiernej koncentracji na dziecku:

zastępowanie, idealizacja, rygoryzm, agresja.

-

Błędy nadmiernej koncentracji na sobie:

hamowanie aktywności dziecka, obojętność,

eksponowanie siebie, uleganie dziecku
(bezradność).

Uwarunkowania powstawania

błędów wychowawczych

Powstawanie błędów

wychowawczych ściśle związane jest z
właściwościami osobowościowymi,
gdyż to właśnie osobowość uważana
jest za jeden z najważniejszych
czynników regulujących stosunki
człowieka z otoczeniem. Osobowość
może mieć zatem duży wpływ na
funkcjonowanie człowieka w roli
wychowawcy.

Szkodliwość błędu wychowawczego:

O szkodliwości błędu decyduje napięcie jakie

wytwarza się między oczekiwaniem wychowanka

a percepcją realnych zachowań wychowawcy.

Im bardziej niekorzystny jest obraz wychowawcy w

oczach wychowanka, tym bardziej zaburzony jest

odbiór przekazywanych przez niego informacji.

Spostrzeganie wychowawcy i sytuacji

wychowawczej przez wychowanka wywołane

błędnym zachowaniem wychowawcy stanowi

mechanizm powstawania szkodliwych skutków

dla wychowanka.

Percepcja – organizacja i interpretacja wrażeń zmysłowych,

w celu zrozumienia otoczenia; sposób reagowania,

odbierania wrażeń. [W.Kopaliński]

Identyfikacja błędu
wychowawczego:



Poprzez obserwację zachowań
wychowawców



Poprzez autopercepcję własnego
zachowania przez wychowawcę



Poprzez percepcję zachowań
wychowawcy przez wychowanka

Wychowawcy

profesjonalni

A. Gurycka:

Wychowawca profesjonalny to osoba,

która ma odpowiednie wykształcenie
i przygotowanie zawodowe do
pełnienia tej funkcji, przypisuje się mu
wychowanie młodego pokolenia.
Warsztatem pracy wychowawcy
profesjonalnego jest klasa szkolna, dzieci,
młodzież i ich problemy. Jak człowiek
w każdym zawodzie, podlega on
przepisom swej roli zawodowej,ma
określone prawa i obowiązki.

Błędy wychowawcze nauczycieli

:



Agresja



Rygoryzm (towarzyszy mu często
obojętność)



Hamowanie aktywności dziecka

Charakterystyka błędów nauczycieli

Ogólną charakterystykę błędów

nauczycieli można porównać do

„ataku na przeszkodę” (w tym

przypadku jest to uczeń).

Badania przeprowadzone na

grupie uczniów szkoły średniej:

Nauczyciel
„nie błądzący”

Nauczyciel

„błądzący”

-

ma duże poczucie
humoru

-

wesoły, inteligentny,
uprzejmy i serdeczny

-

jest dobrym
organizatorem

-

jest pomysłowy

- cierpliwy,

opanowany i
wyrozumiały

-

średnio wesoły

-

średnio inteligentny

-

mało uprzejmy

-

słaby organizator bez
dobrych pomysłów

-

mało cierpliwy i mało
opanowany

-

niezbyt wyrozumiały

Uwarunkowania błędów
popełnianych przez nauczycieli:

Czynniki warunkujące popełnianie

błędów wychowawczych przez

nauczycieli związane są bezpośrednio

z jego osobowością. Pomiędzy

osobowością nauczyciela a rodzajem

popełnionych przez niego błędów

znajduje się jakiś czynnik

pośredniczący. Jednym z czynników

może być stopień trudności zadań

oraz siła oporu wychowanków

względem wychowawcy.

Postawy nauczyciela a
częstotliwość występowania błędu
wychowawczego:



„ku ludziom” – zachowania wspierające
oraz podtrzymujące kontakt emocjonalny
z wychowankiem



„od ludzi” – niekonsekwencja oraz uleganie,
hamowanie aktywności i obojętność



„przeciw ludziom” - rygoryzm i agresja,
hamowanie aktywności i obojętność

Skutki błędów wychowawczych
nauczycieli:



Obojętnośc wychowawcy stanowi
powszechne zjawisko w szkole, może
wpływać na obniżenie samooceny zarówno w
roli ucznia jak i samooceny globalnej. Nie ma
natomiast żadnego wpływu na wyniki
uczniów w nauce.’



Niekonsekwencja ma niekorzystny wpływ
na rozwój dziecka, na stopień i przebieg
przyswajania norm społecznych i moralnych,
prowokuje ucznia do negatywnych przeżyć
związanych z osobą wychowawcy/

Wychowawcy nieprofesjonalni

Wychowawca nieprofesjonalny to

osoba na ogół nie przygotowana do
pełnienia funkcji wychowawczych w
rodzinie, w okresie nauki szkolnej, ani w
toku dorosłego życia. Wiedza
psychologiczna i pedagogiczna rodziców,
dziadków i opiekunów (to ich określa się
mianem wychowawców
nieprofesjonalnych) ma charakter
wiedzy naturalnej, pochodzącej z
własnych doświadczeń

.

Błąd wychowawczy rodziców

To poważne zaburzenie oczekiwań,

wywołane rozbieżnością między
oczekiwaniami kierowanymi wobec rodziców
a rzeczywistym ich postępowaniem.
Szczególnie silnie zapisują się one w pamięci
trwałej dziecka.

Rodzina jako podstawowa komórka

życia społecznego, biorąca udział

w wychowaniu.

Historia każdej rodziny opiera się na więzi

nieformalnej, jaką tworzą:



Wzajemna miłość jej członków



Zachodzący między nimi związek jej

członków



Ukształtowane zwyczaje



Prawa i obowiązki



Reguły codziennego życia

Gdy bierze się pod uwagę wpływ rodziny na

dziecko, szczególną pozycję przypisuje się matce.

Wynika to z przekonania, że matka jest osobą

najbardziej znaczącą w życiu dziecka, a stosunek

między nią i dzieckiem może mieć wpływ na całe

jego życie. Miłość macierzyńska warunkuje

poczucie bezpieczeństwa i stabilność

emocjonalną. Stanowi to podstawę rozwoju

wyższych potrzeb dziecka.

Wychowanie nieprofesjonalne



Wpływy nieintencjonalne rodziny, czyli to,

co wynika z właściwości osób i strutury

rodziny (tzw. Wpływy środowiska

wychowującego)



Wpływy intencjonalne rodziny, czyli

większa lub mniejsza świadomość rodziców

odnośnie swych intencji, zamiarów i celów w

oddziałowywaniu na dziecko (wychowawcze)

Warunki korzystne do powstawania interakcji
w rodzinie często zaburzane są przez:



Układy interpersonalne (np. pretensje)



Rygory przychodzące z zewnątrz (np. obowiązek
nauki szkolnej)



Niedostosowanie wymagań rodziców do potrzeb
i możliwości dziecka



Niekonsekwencja rodziców

Uwarunkowania błędów
wychowawczych rodziców:



Osobowość matki



Warunki życia rodziny



Godzenie obowiązków zawodowych z
wychowaniem dziecka



Spełnianie równocześnie oczekiwań kilkorga dzieci



Dobre i złe postawy rodzicielskie

Skutki niektórych błędów
wychowawczych rodziców:



Nadopiekuńczość: pozbawia dziecka

samodzielności, usuwanie przez rodziców

wszystkich przeszkód jakie napotka dziecko,

rozwiązywanie przez nich wszystkich

trudności.



Odrzucenie: ogranicza swobodę działania

dziecka poprzez bezwzględne egzekwowanie

wymagań przez rodziców w stosunku do

dziecka.



„Klimat cieplarniany”: nadmierna realizacja
potrzeb miłości dziecka stanowi zagrożenie, gdyż
przerost uczuć może odebrać dziecku pewność
siebie i spowodować całkowitą utratę
kontroli nad sobą.



Ciągłe wzmacnianie i pozytywne ocenianie:
często doprowadza do przesadnego mniemania o
sobie (zawyżona samoocena) i braku zdolności
przyjmowania krytycznych ocen społeczeństwa.



Kary cielesne: ranienie godności osoby, utrata
zaufania do matki / ojca, zatruwanie psychiki
dziecka poprzez doświadczanie przemocy,
wywołanie poczucia bezbronności, upokorzenia i
strachu.

Podsumowanie

Wychowawca bierze udział w socjalizacji człowieka
 Wychowawców można podzielić na
profesjonalnych i nieprofesjonalnych
 Od postawy i osobowości wychowawcy zależą
wzajemne interakcje między wychowankiem a
wychowawcą
 Błąd wychowawczy to takie zachowanie
wychowawcy, które stanowi realną przyczynę
powstania szkodliwych dla rozwoju wychowanka
skutków

Bibliografia



Gurycka A., Błąd w wychowaniu, Wydawnictwa
Szkolne i Pedagogiczne Warszawa 1990



Kruszewski K., Sztuka nauczania Czynności
nauczyciela, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
1992



Tchorzewski A., Wychowanie w kontekście
teoretycznym, Wydawnictwo Uczelniane WSP w
Bydgoszczy, Bydgoszcz 1993