ZABURZENIA OSOBOWOŚCI
ZABURZENIA OSOBOWOŚCI
RENATA WOJTYŃSKA
KATEDRA I KLINIKA PSYCHIATRII
AKADEMII MEDYCZNEJ WE WROCŁAWIU
Zaburzenia osobowości
Zaburzenia osobowości
Jedno z najbardziej
rozpowszechnionych zaburzeń
psychicznych: od
2,1% do 20%
populacji
Definicje:
psychologiczne, medyczne,
prawne, socjologiczne, filozoficzne
różnorodność koncepcji (genezy,
mechanizmów powstawania, kryteria
diagnostyczne i klasyfikacyjne,
manifestacja zaburzeń)
Zaburzenia osobowości-
Zaburzenia osobowości-
etymologia
etymologia
j. łac.
„personalitas”
„personalitas”
lub
„per
„per
somare”
somare”
- ozn. „dźwięczeć przez coś”
j. grec.
„prosopon”
„prosopon”
– maska aktorów,
„perisoma”
„perisoma”
- strój nakładany na ciało.
W starożytności pojęcie to oznaczało
maskę lub osobę o określonych
właściwościach
„BĄDŹ SOBĄ, JAKIŚ BYĆ MUSISZ”
Zaburzenia osobowości
Zaburzenia osobowości
pojęcia pokrewne
pojęcia pokrewne
TEMERAMENT
TEMERAMENT
biologiczne podłoże
funkcjonowania
człowieka, źródło jego
energii i dynamiki
działania
Stosuje się do
psychicznych
właściwości jednostki
(tj. tempo, styl
reagowania,
zachowanie, procesy
emocjonalne)
, które
związane są z
anatomicznymi i
biochemicznymi
cechami CUN)
CHARAKTER
CHARAKTER
obejmuje te cechy,
które reprezentują
nastawienie wobec
wartości i obyczajów
społecznych
Ukształtowane pod
wpływem środowiska
i własnej aktywności
właściwe dla danego
człowieka cechy
przejawiające się w
jego postępowaniu,
stosunku do ludzi,
zadań, rzeczy i
samego siebie
Zaburzenia osobowości
Zaburzenia osobowości
podstawowe kierunki założeń teoretycznych w obrębie
podstawowe kierunki założeń teoretycznych w obrębie
psychologii i medycyny
psychologii i medycyny
Teorie typologiczne (konstytucjonalne)
Teorie dynamiczne
Teorie behawioralne
Teorie poznawcze
Teorie humanistyczno- egzystencjalne
Teorie systemowo-interakcyjne
Teorie cech (teorie deskryptywne i
dyferencjalne)
TEORIE TYPOLOGICZNE-
TEORIE TYPOLOGICZNE-
założenia
założenia
powiązanie cech fizycznych
(konstytucjonalnych) ze specyfiką
przeżywania i zachowania człowieka,
zależność między budową ciała,
cechami osobowości a skłonnością do
chorób psychicznych
Ilościowe kryterium: prawidłowa
osobowość, nieprawidłowa, zaburzenia
psychiczne
podstawowe kryterium: biologiczne
(dziedziczne lub wrodzone)
uwarunkowania osobowości
TEORIE TYPOLOGICZNE
TEORIE TYPOLOGICZNE
Teoria Galena,
TeoriaTeofasa, ucznia Arystotelesa (30
typów osobowości)
Koncepcja 4 humorów Hipokratesa,
Koncepcja Kretschmera
Teoria Pawłowa
Teoria Sheldona
Teoria Brzezickiego
Teoria Cloningera
TEORIE TYPOLOGICZNE:
TEORIE TYPOLOGICZNE:
TEORIA HIPOKRATESA
TEORIA HIPOKRATESA
(ok.460-377 p.n.e.)
4 ŻYWIOŁOM
(ziemia, woda, ogień, powietrze)
odpowiadają w ciele człowieka
4 SOKI
(żółć, czarna żółć, krew, flegma)
TYPY TEMERAMENTU:
Choleryk, melancholik, sangwinik,
flegmatyk
(kryterium: ilościowe)
TEORIE TYPOLOGICZNE:
TEORIE TYPOLOGICZNE:
TEORIA KRETSCHMERA
TEORIA KRETSCHMERA
Typ schizotymiczny (leptosomatyk,
astenik)
- skłonność do schizofrenii
Typ cyklotymiczny (pyknik)
-
skłonność do cyklofrenii (psychozy
maniakalno-depresyjnej)
Typ iksotymiczny (atletyk)
-
skłonność do paranoi)
Typ skirotymiczny (dysplastyk)
-
skłonność do histerii
TEORIE TYPOLOGICZNE:
TEORIE TYPOLOGICZNE:
Teoria Roberta Cloningera
Teoria Roberta Cloningera
Obniżona aktywność systemu
dopaminergicznego
– tendencja do
poszukiwania nowych bodźców, brak
lęku, poszukiwanie sytuacji zagrożenia
Wysoki poziom wydzielania serotoniny
-
tendencja do unikania szkód i cierpień
Niska aktywność systemu
noradrenergicznego
- duża zależność od
nagród,
TEORIE DYNAMICZNE-
TEORIE DYNAMICZNE-
kierunki
kierunki
PSYCHOANALIZA KLASYCZNA
PSYCHOANALIZA KLASYCZNA
(ORTODOKSYJNA)
(ORTODOKSYJNA)
Zygmunt Freud
NEOPSYCHOANALIZA
NEOPSYCHOANALIZA
(psychoanaliza kulturowa)
(psychoanaliza kulturowa)
Erich Fromm, Sullivan, Karen Horney, Karl
Gustaw Jung, Alfred Adler, Erik Erikson
TEORIE DYNAMICZNE-
TEORIE DYNAMICZNE-
założenia
założenia
Wyodrębniają różne
mechanizmy osobowości
o
charakterze
sił psychodynamicznych
(popędy,
potrzeby, impulsy, libido, mechanizmy
obronne), które są istotne w kształtowaniu się
obrazu osobowości w normie i patologii
Podkreślają znaczenie
procesu socjalizacji
w
formowaniu się zaburzeń osobowości
Rozwój osobowości
: tworzenie powiązań między
elementami, rozwiązanie sprzeczności,
konfliktów między sferami, tworzenie
elementów będących syntezą sprzeczności
Zaburzenia osobowości
: zatrzymanie się w
rozwoju psychoseksualnym na określonym
etapie lub zakłócenie kierunku rozwoju
psychoseksualnego
TEORIE DYNAMICZNE-
TEORIE DYNAMICZNE-
założenia
założenia
Rozwój osobowości dokonuje się
w kontekście społecznym, w
wyniku deseksualizacji
libido,
tj.
przekształcenia energii
psychicznej związanej pierwotnie
z popędem seksualnym w
społecznie akceptowane
czynności i zachowania
PSYCHOANALIZA FREUDA
PSYCHOANALIZA FREUDA
PODZIAŁ TOPOGRAFICZNY I
(trzy
stopnie świadomości: przeżycia
w pełni świadome,
przedświadome, nieświadome)
PODZIAŁ TOPOGRAFICZNY II
(id,
ego, superego)-
teoria
strukturalna osobowości
TEORIA ROZWOJU
PSYCHOSEKSUALNEGO
Teoria strukturalna osobowości
Teoria strukturalna osobowości
Z. Freuda
Z. Freuda
ID
SUPEREGO
EGO
Sfera popędowa, nieświadoma
zasada przyjemności i redukcji napięcia
Substruktura nadrzędna,
kontrola, sfera świadoma
rozwiązanie konfliktu id i
superego
zasada realności
nakazy,
zakazy,
normy,
sumienie,
ideały,
wartości,
uwewnętrznio
ne
w procesi e
socjalizacji,
nieświadoma
zasada
powinności
TEORIA ROZWOJU
TEORIA ROZWOJU
PSYCHOSEKSUALNEGO Z. Freuda
PSYCHOSEKSUALNEGO Z. Freuda
-
-
Fazy rozwoju psychoseksualnego człowieka
Fazy rozwoju psychoseksualnego człowieka
FAZA ORALNA
FAZA ORALNA
FAZA ANALNA
FAZA ANALNA
FAZA FALICZNA
FAZA FALICZNA
FAZA LATENCJI (URETRALNA)
FAZA LATENCJI (URETRALNA)
FAZA GENITALNA
FAZA GENITALNA
TEORIA ROZWOJU PSYCHOSEKSUALNEGO
TEORIA ROZWOJU PSYCHOSEKSUALNEGO
FAZA ORALNA
FAZA ORALNA
do ok. 1,5 r.ż.
gł. aktywność to zaspokojenie głodu i odczuwanie
przyjemności przez wargi i język,
Rozwój odbywa się w relacji symbiotycznej,
potrzeba przynależności i bezpieczeństwa,
Charakter oralny:
„agresywność oralna”
-
tendencja do złośliwości, sarkazmu,
ironii, gadatliwości, kłótliwości, dyskusyjne spory
„czynności oralne”
-
jedzenie, picie, palenie, żucie, całowanie
Konflikt:
„gryzienie innych”- potrzeba bliskości,
zależność-niezależność
Psychopatologia:
osobowość histeryczna, zaburzenia
depresyjne, reakcje adaptacyjne, tendencje
roszczeniowe
TEORIA ROZWOJU PSYCHOSEKSUALNEGO
TEORIA ROZWOJU PSYCHOSEKSUALNEGO
FAZA ANALNA
FAZA ANALNA
Od. Ok.1,5- 3 r.ż.
Okres zmagań dziecka z własnym ciałem,
w celu spełnienia oczekiwań rodziców
dotyczących kontroli wydalania.
CHARAKTER ANALNY
CHARAKTER ANALNY
„wczesnej fazy”:
podejrzliwość,
megalomania, dyktatorstwo, gromadzenie
tytułów,destrukcjonizm
„późnej fazy”:
skąpstwo, porządek,
pedantyczność, podporządkowanie
poleceniom, upór, anankastyczność
TEORIA ROZWOJU PSYCHOSEKSUALNEGO
TEORIA ROZWOJU PSYCHOSEKSUALNEGO
FAZA FALICZNA
FAZA FALICZNA
Od ok.3 do 6 r.ż.
kompleks Edypa i Elektry
Rozwój id i superego, zasada realności.
CHARAKTER FALICZNY:
CHARAKTER FALICZNY:
neurotyczność, postawa narcystyczna,
egocentryzm, rywalizacja,
ekshibicjonizm, zadaniowość, potrzeba
osiągania sukcesów, dominacja,
agresywność, zuchwałość
TEORIA ROZWOJU PSYCHOSEKSUALNEGO
TEORIA ROZWOJU PSYCHOSEKSUALNEGO
FAZA LATENCJI
FAZA LATENCJI
Od ok.6 do 12 r.ż.
Rozwiązanie kompleksów poprzedniej
fazy, identyfikacja z rodzicem tej
samej płci
Rozluźnienie związków z rodzicami
Nowe kateksje: związki rówieśnicze
przyjęcie systemu wartości, dominacja
superego, ”ja-idealne”
psychopatologia:
psychopatologia:
zaburzenia
identyfikacji roli społecznej ,
relacje interpersonalne
TEORIA ROZWOJU PSYCHOSEKSUALNEGO Z.
TEORIA ROZWOJU PSYCHOSEKSUALNEGO Z.
Freuda-
Freuda-
FAZA GENITALNA
FAZA GENITALNA
Od ok.12 do 18 r.ż.
Okres emancypacji i rozwoju
ego,
Wycofanie kateksji pierwotnych opartych na
identyfikacji z rodzicami i innymi autorytetami,
Sprzeciw wobec autorytetów,
Powstanie nowych kateksji: związki
heteroseksualne,
Sublimacja cech poprzednich faz,
CHARAKTER GENITALNY
CHARAKTER GENITALNY
dojrzałość osobowościowa, silne ego, dojrzałe
superego, uwolnienie od kompleksów,
ambiwalencji, nadmiernych mechanizmów
obronnych ego
Zaburzenia osobowości
Zaburzenia osobowości
kliniczne postacie zaburzeń osobowości wg Bilikiewicza
kliniczne postacie zaburzeń osobowości wg Bilikiewicza
(1992)
(1992)
ZMIANY OSOBOWOŚCI BEZ
ZMIANY OSOBOWOŚCI BEZ
NARUSZENIA PODSTAWOWEJ
NARUSZENIA PODSTAWOWEJ
STRUKTURY
STRUKTURY
(zaburzenia cech)
ROZDWOJENIE OSOBOWOŚCI
ROZDWOJENIE OSOBOWOŚCI
NAPRZEMIENNE
NAPRZEMIENNE
(zab. lękowe)
ROZSZCZEPIENIE OSOBOWOŚCI
ROZSZCZEPIENIE OSOBOWOŚCI
JEDNOCZESNE
JEDNOCZESNE
(rozpad struktury, psychozy
schizofreniczne)
Zaburzenia osobowości
Zaburzenia osobowości
klasyfikacje medyczne
klasyfikacje medyczne
Początek XIX wieku,
kształtują się różnie w różnych kręgach kulturowych:
Psychiatria niemiecka
Psychiatria niemiecka
filozofia i koncepcje teoretyczne, pojęcie
konstytucji,
odchylenie jakościowe od norm
statystycznych
Kraje anglojęzyczne (W.Brytania, USA)
Kraje anglojęzyczne (W.Brytania, USA)
empiria, analiza zachowania grup,
obserwacja zachowania, analizy czynnikowe,
normy kulturowe (środowiskowe),
adaptacyjne
Zaburzenia osobowości
Zaburzenia osobowości
klasyfikacje medyczne
klasyfikacje medyczne
ICD-10
ICD-10
(WHO)
Międzynarodowa
Międzynarodowa
Klasyfikacja Chorób
Klasyfikacja Chorób
DSM-IV
DSM-IV
(Amerykańskie Towarzystwo
(Amerykańskie Towarzystwo
Psychiatryczne) Diagnostyczny i
Psychiatryczne) Diagnostyczny i
Statystyczny Podręcznik Zaburzeń
Statystyczny Podręcznik Zaburzeń
Psychicznych
Psychicznych
(zaburzenia osobowości tworzą układ odniesienia
(zaburzenia osobowości tworzą układ odniesienia
przy analizie wszystkich zaburzeń psychicznych,
przy analizie wszystkich zaburzeń psychicznych,
zaburzone wzorce osobowości, oprac. przez Theodor
zaburzone wzorce osobowości, oprac. przez Theodor
Millon, kryterium normy: adaptacyjne, kulturowe).
Millon, kryterium normy: adaptacyjne, kulturowe).
Cecha wspólna:
klasyfikacje symptomatologiczne (objawowe), opisowe
definicje, wolne od teoretycznych założeń
klasyfikacje medyczne: ICD-10
klasyfikacje medyczne: ICD-10
F.60- F.69.
ZABURZENIA OSOBOWOŚCI I ZACHOWANIA DOROSŁYCH
F.60
SPECYFICZNE (SWOSTE)
F.61
MIESZANE
(nie klasyfl. w F.60 i F.60 F.62 lub wtórne do zab.
afekt. I lękowych)
F.62
TRWAŁE ZMIANY OSOBOWOŚCI NIE WYNIKAJĄCE Z
USZKODZENIA ANI CHOROBY MÓZGU
F.62.0
PO KATASTROFACH
F.62.1
ZMIANA OSOBOWOŚCI PO CHOROBACH PSYCHICZNYCH
F.63
ZABURZENIA NAWYKÓW I POPĘDÓW
F.64
ZABURZENIA IDENTYFIKACJI PŁCIOWEJ
F.65
ZABURZENIA PREFERENCJI SEKSUALNYCH
F.66
ZABURZENIA PSYCHOLOGICZNE I ZACHOWANIA ZWIĄZANE Z
ROZWOJEM ORIENTACJI SEKSUALNEJ
F.68
INNE ZABURZENIA OSOBOWOŚCI I ZACHOWANIA DOROSŁYCH
F.68.0
KSZTAŁTOWANIE OBJAWÓW FIZYCZNYCH PRZEZ PRZYCZYNY
PSYCHOLOGICZNE
F.68.1
ZAMIERZONE WYTWARZANIE LUB NAŚLADOWANIE
OBJAWÓW CZY NIEWYDOLNOŚCI FIZYCZNYCH LUB
PSYCHICZNYCH
F.69.
ZABURZENIA OSOBOWOŚCI I ZACHOWANIA, NIE OKREŚLONE
klasyfikacje medyczne: ICD-10
klasyfikacje medyczne: ICD-10
F.60.0- F.60.9
F.60.0- F.60.9
SPECYFICZNE
SPECYFICZNE
ZABURZENIA
ZABURZENIA
OSOBOWOŚCI
OSOBOWOŚCI
F.60.0
OSOBOWOŚĆ PARANOICZNA
F.60.1
OSOBOWOŚĆ SCHIZOIDALNA
F.60.2
OSOBOWOŚĆ DYSSOCJALNA
F.60.3
OSOBOWOŚĆ CHWIEJNA
EMOCJONALNIE
TYP IMPULSYWNY
TYP Z POGRANICZA
F.60.4
OSOBOWOŚĆ HISTRIONICZNA
F.60.5
OSOBOWOŚĆ ANANKASTYCZNA
F.60.6
OSOBOWOŚĆ LĘKLIWA (UNIKAJĄCA)
F.60.7
OSOBOWOŚĆ ZALEŻNA
F.60.8
INNE OKREŚLONE ZAB. OSOBOWOŚCI
F.60.9
BNO ZAB. OSOBOWOŚCI
Zaburzenia osobowości ICD-10
Zaburzenia osobowości ICD-10
Schizotypowe zaburzenia osobowości
Schizotypowe zaburzenia osobowości
(F.21
(F.21: zab. typu schizofrenii i schizotypowe)
Zaburzenia osobowości afektywne, osobowość
Zaburzenia osobowości afektywne, osobowość
cykloidalna, osobowość cyklotymiczna
cykloidalna, osobowość cyklotymiczna
(F.34.0
(F.34.0:
cyklotymia
, w grupie
F.34.:
F.34.: uporczywe zaburzenia nastroju)
Depresyjne zaburzenia osobowości
Depresyjne zaburzenia osobowości
(F.34.1
(F.34.1:
dystymia
, w grupie
F.34.:
F.34.: uporczywe zaburzenia nastroju)
zaburzenia osobowości i zachowania spowodowane
zaburzenia osobowości i zachowania spowodowane
chorobą, uszkodzeniem lub dysfunkcją mózgu
chorobą, uszkodzeniem lub dysfunkcją mózgu
(F.07)
(F.07)
obejmuje:
obejmuje:
organiczne zaburzenia osobowości F.07.0
organiczne zaburzenia osobowości F.07.0
(zespół płata czołowego, zespół zab. osobowości w padaczce limbicznej, zespół po
lobotomii, organiczna osobowość pseudopsychopatyczna, organiczna osobowość z
rzekomym upośledzeniem rozwoju, zespół po leukotomii)
zespół po zapaleniu mózgu F.07.1,
zespół po zapaleniu mózgu F.07.1,
zespół po wstrząśnieniu mózgu (encefalopatia) F.07.2
zespół po wstrząśnieniu mózgu (encefalopatia) F.07.2
ICD-10
ICD-10
Osobowość
Osobowość
ZESPÓŁ TRWAŁYCH
ZESPÓŁ TRWAŁYCH
WZORCÓW
WZORCÓW
MYŚLENIA,
MYŚLENIA,
ODCZUWANIA,
ODCZUWANIA,
ZACHOWANIA,
ZACHOWANIA,
CHARAKTERYZUJĄCY
CHARAKTERYZUJĄCY
INDYWIDUALNY STYL
INDYWIDUALNY STYL
ŻYCIA I SPOSÓB
ŻYCIA I SPOSÓB
ADAPTACJI JEDNOSTKI
ADAPTACJI JEDNOSTKI
Zaburzenia osobowości
Zaburzenia osobowości
ROZMAITE RODZAJE
ROZMAITE RODZAJE
FUNKCJONOWANIA,
FUNKCJONOWANIA,
BĘDĄCE WYRAZEM
BĘDĄCE WYRAZEM
INDYWIDUALNEGO
INDYWIDUALNEGO
STYLU JEDNOSTKI,
STYLU JEDNOSTKI,
SPOSOBU
SPOSOBU
ODNOSZENIA SIĘ DO
ODNOSZENIA SIĘ DO
SIEBIE SAMEGO, DO
SIEBIE SAMEGO, DO
INNYCH LUDZI,
INNYCH LUDZI,
MAJĄCE
MAJĄCE
JAKOŚĆ
JAKOŚĆ
CHOROBY
CHOROBY
Zaburzenia osobowości ICD-10
Zaburzenia osobowości ICD-10
kryteria diagnostyczne ogólne
kryteria diagnostyczne ogólne
dotyczą osób
dorosłych
dorosłych
sztywność wzorców zachowania, brak
sztywność wzorców zachowania, brak
elastyczności
elastyczności
dysfunkcjonalność
dysfunkcjonalność
wzorce
różnią skrajnie od norm
różnią skrajnie od norm
kulturowych
kulturowych
długotrwałość, stabilność objawów
długotrwałość, stabilność objawów
dysharmonia rozwoju osobowości
dysharmonia rozwoju osobowości
(uczuciowość,
pobudliwość, kontrolę popędów, myślenie, zachowanie, relacje z
innymi ludźmi)
distres
distres
(subiektywne poczucie cierpienia)
lub / i
lub / i
niepożądany wpływ na otoczenie
niepożądany wpływ na otoczenie
ZMIANA OSOBOWOŚCI: ICD-10
ZMIANA OSOBOWOŚCI: ICD-10
pojawia się w życiu dorosłym po ciężkim
pojawia się w życiu dorosłym po ciężkim
stresie, w sytuacji skrajnego
stresie, w sytuacji skrajnego
niezaspokojenia potrzeb, po ciężkim
niezaspokojenia potrzeb, po ciężkim
zaburzeniu psychicznym
zaburzeniu psychicznym
F.62.
F.62.
T
TRWAŁE ZMIANY OSOBOWOŚCI NIE
WYNIKAJĄCE Z USZKODZENIA ANI
CHOROBY MÓZGU
F.62.0
PO KATASTROFACH
F.62.1
ZMIANA OSOBOWOŚCI PO
CHOROBACH PSYCHICZNYCH
Kryterium:
Kryterium:
etiopatologiczne i czasowe
(objawy utrzymują się co najmniej 2 lata)
INNE ZABURZENIA OSOBOWOŚCI I
ZACHOWANIA DOROSŁYCH
F.68
F.68.0
KSZTAŁTOWANIE OBJAWÓW FIZYCZNYCH PRZEZ
PRZYCZYNY PSYCHOLOGICZNE
(NERWICA
ROSZCZENIOWA, KOMPENSACJNA)
Objawy somatyczne pierwotnie spowodowane zaburzeniem,
chorobą lub niesprawnością somatyczną ulegają nasileniu
lub przedłużeniu ponad miarę, jaką uzasadnia obecność
zab. somatycznego. Potwierdzenie psychologicznego
uwarunkowania nadmiaru objawów (roszczenia finansowe,
niezadowolenie z opieki, lęk przed niesprawnością i
śmiercią)
F.68.1
ZAMIERZONE WYTWARZANIE LUB NAŚLADOWANIE
OBJAWÓW CZY NIEWYDOLNOŚCI FIZYCZNYCH LUB
PSYCHICZNYCH
(ZABURZENIA POZOROWANE)
Utrwalony wzorzec zamierzonego wytwarzania lub
naśladowania objawów, zadawania ran w celu wytworzenia
objawów,
F.60.0- F.60.9
F.60.0- F.60.9
SPECYFICZNE
SPECYFICZNE
ZABURZENIA
ZABURZENIA
OSOBOWOŚCI
OSOBOWOŚCI
F.60.0
OSOBOWOŚĆ
OSOBOWOŚĆ
PARANOICZNA
PARANOICZNA
(pieniacza, fanatyczna, paranoidalna, sensytywno-
paranoiczna)
może być prodromalną fazą zespołu urojeniowego
Nadmierna wrażliwość na krytykę, niepowodzenie,
odrzucenie
Niezdolność do wybaczania zniewag, przykrości
Gotowość do przeżywania poniżenia, wrogości, pogardy,
krzywdy
Skłonność do czucia się ofiarą
Postawa ksobna, z przecenianiem własnego znaczenia,
Nawracająca podejrzliwość bez uzasadnienia i tendencja
do zniekształcania informacji i doświadczeń
Sztywne poczucie własnych praw
tworzenie spiskowych teorii i wyjaśnień
Postawa moralizatorska, wielkościowa, tendencją do
dominacji i karania innych
Często występuje u liderów grup politycznych,
mistycznych, pseudonaukowych.
SPECYFICZNE
SPECYFICZNE
ZABURZENIA OSOBOWOŚCI
ZABURZENIA OSOBOWOŚCI
F.60.3
OSOBOWOŚĆ CHWIEJNA
OSOBOWOŚĆ CHWIEJNA
EMOCJONALNIE
EMOCJONALNIE
Wg ICD-10:
Tendencja do działań gwałtownych bez
Tendencja do działań gwałtownych bez
przewidywania konsekwencji, nastrój
przewidywania konsekwencji, nastrój
zmienny, niezdolność do kontrolowania
zmienny, niezdolność do kontrolowania
zachowań emocjonalnych, tendencja
zachowań emocjonalnych, tendencja
do działań zaczepnych i konfliktowych
do działań zaczepnych i konfliktowych
TYP IMPULSYWNY
TYP „BORDELINE”
(Z POGRANICZA)
F.60.3
OSOBOWOŚĆ CHWIEJNA
OSOBOWOŚĆ CHWIEJNA
EMOCJONALNIE
EMOCJONALNIE
Typ „bordeline” (z pogranicza):
Typ „bordeline” (z pogranicza):
1%
1%
populacji wśród zaburzeń osobowości
populacji wśród zaburzeń osobowości
Zaburzenia struktury,
Zaburzenia struktury,
Poważne zaburzenia funkcjonowania,
Poważne zaburzenia funkcjonowania,
Budzą silne emocje personelu
Budzą silne emocje personelu
medycznego,
medycznego,
Terapia często nie przynosi
Terapia często nie przynosi
oczekiwanego efektu,
oczekiwanego efektu,
Predyspozycje genetyczne, zaburzenia
Predyspozycje genetyczne, zaburzenia
rozwoju psychicznego w dzieciństwie.
rozwoju psychicznego w dzieciństwie.
(teoria zaburzonej relacji z obiektem:
(teoria zaburzonej relacji z obiektem:
Otto Kernberg)
Otto Kernberg)
F.60.3
Typ „bordeline” (z
Typ „bordeline” (z
pogranicza):
pogranicza):
zaburzony obraz samego siebie
(zaburzenia
tożsamości),
celów i preferencji życiowych,
uczucie
pustki wewnętrznej
, bezsensu
życia, poczucie własnej słabości, nudy lub
faza
omnipotencji
, doskonałego
samopoczucia (mechanizm rozszczepienia),
skłonność do wchodzenia w
intensywne i
nietrwałe związki
z innymi ludźmi (zasada
„dziel i rządź”, wymiany),
zachowania
autodestruktywne
(trwonienie
pieniędzy, wyczerpujące życie seks., drobne
kradzieże, nieostrożna jazda samochodem,
substancje psychostymulujące, obżarstwo,
pracoholizm),
F.60.3
Typ „bordeline” (z
Typ „bordeline” (z
pogranicza):
pogranicza):
Niepohamowane próby uniknięcia
prawdziwego lub wyobrażonego odrzucenia
(
lęk przed odrzuceniem
),
Postawa
narcystyczna
,
Fiksacja na
fazie fallicznej
rozwoju
psychoseksualnego
Stany przejściowe
(objawy dysocjacyjne,
nastawienia urojeniowe), przejściowe epizody
psychotyczne (objawy rozszczepiania)
Mechanizm rozszczepiania
:
nie są w stanie
integrować uczuć dobrych i złych wobec jednego
obiektu (idealizacja-dewaluacja),
Głód emocjonalny
(żądanie miłości, roszczeniowość,
potrzeba natychmiastowej gratyfikacji, nieświadoma
tendencja do wyrównywania krzywd z dzieciństwa,
F.60.3
Typ „bordeline” (z
Typ „bordeline” (z
pogranicza)
pogranicza)
:
:
groźby lub próby samobójcze
,
relacje z ludźmi (biegunowe):
od idealizacji do
dewaluacji
(miłość, fascynacja-odrzucenie, nienawiść)
Labilność nastroju
(dysforia, irytacja, lęk,
depresja), niezrównoważone emocje,
Zachowania
manipulacyjne
(uwodzenie,
kokieteria), szantaż emocjonalny,
Nietolerancja odmienności
,
zależnościowe związki,
symbiotyczne relacje (uwieść-wykorzystać, nadużyć),
Sadystyczne tendencji, z upokarzaniem drugiej
osoby,
Zaburzone granice
„ja”- „inni”,
Silne popędy (seks., agresji, perwersyjne)
Identyfikacja projekcyjna
,
wyparcie
TESTY DO BADANIA OSOBOWOŚCI
TESTY DO BADANIA OSOBOWOŚCI
inwentarze
inwentarze
Minnesocki Wielowymiarowy Kwestionariusz Osobowości (MMPI)
16-czynnikowy Kwestionariusz Osobowości R. B.Cattella
Inwentarz Osobowości Eysencka (MPI lub EPQ-R)
Test Przymiotników ACL Gougha i Heibruna
Inwentarz Stanu i Cechy Lęku STAI (ISCL) Spielbergera
NEO-FFI lub NEO-PI-R (Costy, McCrae)
Kwestionariusz do Badania Poczucia Kontroli (KBPK)
Skale Wartości
Q- Sort
testy do bad. Zainteresowań
testy projekcyjne
testy projekcyjne
Test Plam Atramentowych Rorschacha
Test Apercepcji Tematycznej (TAT- w. dla dorosłych, CAT- w. dla
dzieci)
Test Zdań Niedokończonych (np.Sachsa, Sidney’a)
Test Agresji Rozenzweig’a
rysunkowe (np. człowiek, drzewo, dom- drzewo-człowiek, rodzina,
zwierzyniec)
TESTY PROJEKCYJNE
TESTY PROJEKCYJNE
Nazwę wprowadził psycholog ameryk.
Frank w 1939 r.
Przeznaczone są do badania
osobowości, ujawniającej się poprzez
mechanizm projekcji
Metoda ta stymuluje psychologiczny
mechanizm projekcji (Z. Freud)
Projekcja- proces rzutowania na
obiektywny materiał własnych
emocji, obaw, lęków, postaw,
poglądów oraz na interpretowaniu
zgodnie z nimi rzeczywistych faktów