Finanse publiczne

definicje i podstawowe pojęcia

Przedmiotem nauki o finansach publicznych są zjawiska oraz

procesy związane z powstawaniem i rozdysponowywaniem
pieniężnych środków publicznych, zapewniających funkcjonowanie
sektora publicznego

Sektor publiczny realizuje zadania państwa na które ponoszone

są wydatki :

• materialne na zakup dóbr i usług dla realizacji funkcji

statutowych

 majątek publicznych instytucji usługowych
 majątek w użytkowaniu publicznym
 majątek zaangażowany w działalność gospodarczą
 majątek służący organom władzy i administracji państwowej

• transferowe nie związane z ruchem towarów i usług – emerytury,

zasiłki, subwencje, czyli redystrybucja dochodów przez państwo

1

Podstawy Finansów -

Finanse publiczne

Finanse publiczne

definicje i podstawowe pojęcia

•

Własność prywatna –

to własność należąca do jednostki /

człowieka /,jest to zbiór uprawnień własnościowych, które są

ekskluzywne[wyłączne],oraz dobrowolnie

transferowalne[ przekazywalne]

• Własność publiczna

–

to zbiór, w którym prawo własności

przysługuje Skarbowi Państwa i jednostkom samorządu
terytorialnego

.

G

romadzona jest przez państwo i służy zaspokajaniu potrzeb

zbiorowych / lokalnych i w skali całego państwa / grup obywateli i

całego społeczeństwa

• Działalność gospodarcza człowieka

–

służy zaspakajaniu

jego indywidualnych potrzeb i uzyskaniu zysku

• Potrzeby zbiorowe

-

to potrzeby ludzkie, zarówno

pojedyńczych osób jak i grup społecznych, które nie mogą być

zaspokojone w trybie indywidualnym, więc zapewniane są w sposób

zbiorowy / dla określonej grupy osób /

2

Podstawy Finansów -

Finanse publiczne

Finanse publiczne

Sektor prywatny a sektor publiczny

•

Kryterium własności

Kryterium własności

–

każdą działalność gospodarczą a

także społeczną można podzielić na :



prywatną



społeczną

jako zorganizowaną działalność możemy więc wyodrębnić

dwa sektory:

1.

Sektor prywatny

2.

Sektor publiczny

Sektor publiczny obejmuje działalność państwa w trzech dziedzinach:
1.

Bezpieczeństwo zewnętrzne i wewnętrzne, administracja,

reprezentacja państwa wobec podmiotów zewnętrznych

2.

Problematyka społeczna i socjalna : edukacja, nauka, ochrona

zdrowia, kultura, rekreacja i sport,

3.

Gospodarka – stymulowanie i częściowo finansowanie rozwoju :

- infrastruktura transportu – drogi, Sieć kolejowa, porty,

lotniska, drogi wodne

- energetyka – zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego
- komunikacja – kontrola i stymulowanie rozwoju sieci czy

systemów łączności

3

Podstawy Finansów -

Finanse publiczne

Finanse publiczne -

funkcje

• Funkcja alokacyjna

–

finanse publiczne są

narzędziem alokacji części zasobów w gospodarce

rynkowej, czyli jej celem jest dostarczenie obywatelom i

całemu społeczeństwu towarów i usług – dóbr

publicznych /tam gdzie nie mogą być wykonane za

pomocą mechanizmu rynkowego /

• Funkcja redystrybucyjna –

czyli redystrybycja

dochodów realizowana w formie pieniężnej, dokonywana

w postaci jednokierunkowych transferów, pomiędzy

różnymi podmiotami / które wytwarzają dochody / a

państwem

•

Funkcja stabilizacyjna

Funkcja stabilizacyjna –

celem władz

publicznych powinno być takie posługiwanie się

instrumentami alokacji zasobów i redystrybycji

dochodów aby łagodzić wahania koniunktury i

stymulować rozwój gospodarki rynkowej

4

Podstawy Finansów -

Finanse publiczne

Finanse publiczne

definicje i podstawowe pojęcia

Podstawy prawne
1)Ustawa o finansach publicznych
2)Coroczne ustawy budżetowe
3)System podatkowy

/ kilkanaście

ustaw /

4)Rozporządzenia
5)Obwieszczenia

Podstawy Finansów -

Finanse publiczne

5

Finanse publiczne

Potrzeby ludzkie

• Potrzeby ludzkie -

są

nieograniczone, natomiast

możliwość ich zaspokojenia jest ograniczona [

ograniczone są

zasoby ziemii, kapitału, powietrza, wody ]

• Potrzeby indywidualne –

zaspakajane są indywidualnie

z własnych środków, lub w pewnych przypadkach zbiorowo z
funduszy publicznych

[ podstawowa ochrona zdrowia, oświata, kultura

- zakres tych potrzeb jest zależny od wielu czynników ]

• Potrzeby zbiorowe -

ze względu na ich charakter muszą

być zaspakajane w sposób zbiorowy [

bezpieczeństwo – wojsko,

policja, straż pożarna ; komunikacja, administracja ]

i finansowane z

funduszy publicznych w całości lub części.

6

Podstawy Finansów -

Finanse publiczne

Finanse publiczne

Stopień oddziaływania na sferę społeczno-

ekonomiczną

Kilka pytań

 Jaki stopień interwencji państwa w dochody podmiotów

jest możliwy do zaakceptowania przez społeczeństwo ?

 Czy możliwe jest takie zaspokojenie popytu państwa na

pieniądz, które nie ograniczy nadmiernie
przedsiębiorczości, zdolności do inwestowania i
oszczędzania ?

 W jaki sposób połączyć cele czysto fiskalne /

dochody

/ z

celami pozafiskalnymi /

rozwój gospodarczy, bezrobocie

/ ?

 Jaki stopień nierównowagi w finansach państwa jest do

zaakceptowania ?

 Jakie powinny być żródła pożyczek publicznych ?

7

Podstawy Finansów -

Finanse publiczne

Finanse publiczne

definicje i podstawowe pojęcia

• Budżet państwa
jest to plan finansowy,

obejmujący wszystkie

dochody i wydatki państwa

w danym roku

kalendarzowym

• Deficyt budżetu państwa
to nadwyżka wydatków

budżetu państwa nad jego

dochodami, kolejne

deficyty powodują wzrost

długu publicznego

• Deficyt obrotów

bieżących

to nadwyżka importu nad

eksportem

• Dług publiczny
są to zobowiązania sektora

publicznego względem
podmiotów gospodarczych i
osób prywatnych oraz
zagranicy

• Deficyt ekonomiczny

sektora finansów
publicznych

jest to suma deficytów –

budżetu państwa,
samorządów jednostek
ochrony zdrowia, funduszy
celowych

8

Podstawy Finansów -

Finanse publiczne

Finanse publiczne

równowaga budżetowa

• Tworzenie budżetu –

projekt na rok

następny

• Powstawanie deficytu –

w momencie

układania budżetu na następny rok

• Powstawanie długu publicznego –

suma

kolejnych deficytów budżetowych

• Ograniczenie wysokości długu

publicznego

– zapisy ustawowe, działania

sanacyjne

Podstawy Finansów -

Finanse publiczne

9

Finanse publiczne

definicje i podstawowe pojęcia

• Subwencja –

środki

przekazane z budżetu państwa

na finansowanie jednostek

samorządu terytorialnego bez

wskazania celu na jaki mają być

przeznaczone

• Dotacja –

dofinansowanie z

kasy państwa wydatków

podmiotów innych niż

państwowe jednostki budżetowe

• Inflacja

grudzień do grudnia

procentowy wzrost poziomu cen

dóbr i usług w grudniu w

stosunku do poziomu cen w

grudniu roku poprzedniego

• Inflacja

średnioroczna

–

procentowy wzrost

średniego poziomu cen i

usług w stosunku do

średniego poziomu cen w

roku poprzednim

• Rezerwa ogólna –

Środki przewidziane w

budżecie, które mogą

zostać wykorzystane na

pokrycie nieprzewidzianych

wydatków

10

Podstawy Finansów -

Finanse publiczne

Finanse publiczne

definicje i podstawowe pojęcia

• Przychody i rozchody
„ pod kreską ”

Środki, które wpływają do

budżetu z tytułu prywatyzacji
i sprzedaży skarbowych
papierów wartościowych,
przeznaczone na
finansowanie deficytu,
wykup papierów
wartościowych, spłatę
kredytów i finansowanie
innych zobowiązań skarbu
państwa

• Dochody i wydatki
„ nad kreską ”

Dochody i wydatki

związane z
funkcjonowaniem
budżetu państwa jako
kasy państwa

11

Podstawy Finansów -

Finanse publiczne

Finanse publiczne

definicje i podstawowe pojęcia

• Wydatki elastyczne

Wydatki, których

wysokość może być
regulowana przez rząd

Wynoszą około 30%

budzetu

• Wydatki

zdeterminowane
/sztywne /

Wydatki, które budżet

państwa musi ponieść ze
względu na obowiązujące
prawo, rząd natomiast nie
może dowolnie regulować
ich wysokości

Wynoszą około 70%

budzetu

Relacja bardzo

niekorzystna

12

Podstawy Finansów -

Finanse publiczne

Podstawy Finansów -

Finanse publiczne

13