Psychologiczne podstawy edukacji (1)

Co to jest psychologia???

PSYCHOLOGIA

(gr.

psyche

= dusza,

logos

= słowo, myśl, rozumowanie)



historycznie – nauka o duszy



współcześnie – nauka o zachowaniu i procesach psychicznych

Zasadnicze pytania:

CO?

–

OPIS, CHARAKTERYSTYKA FUNKCJONOWANIA

–

IDENTYFIKACJA (co uległo zaburzeniu?)

OCENA PSYCHOLOGICZNA (KLINICZNA I PSYCHOMETRYCZNA) –

opis i oszacowanie wiedzy i umiejętności



zachowania

DIAGNOZA KLASYFIKACYJNA – rozpoznanie choroby lub stanu

po zewnętrznych objawach lub symptomach



etykieta

diagnostyczna (ICD-10, DSM-IV)

Etykieta a zachowanie (1)



ETYKIETA

– określenie zastosowane w stosunku do osoby, w

wyniku zaobserwowania u niej pewnej ilości różnych zachowań,

mających ze sobą coś wspólnego.



EFEKT ETYKIETOWANIA

–

w wyniku nadania etykiety danej

osobie, ludzie zaczynają zachowywać się w stosunku do niej

zgodnie z tą etykietą.



PSEUDOWYJAŚNIENIE

– użycie etykiety jako wyjaśnienia

przyczyny pojawiania się jednego z zachowań, do których ta

etykieta się odnosi.

Etykieta a zachowanie (2)



ZACHOWANIE

–

specyficzna aktywność, w którą angażuje się

organizm, posiadająca swoją topografię i mogąca być opisana w

kategoriach nasilenia, częstotliwości, czasu trwania lub

opóźnienia.



DEFICYT BEHAWIORALNY

–

zachowanie, które uważa się za

prawidłowe i pożądane u osoby w pewnym wieku i w pewnych

okolicznościach, a które u danej osoby występuje zbyt rzadko lub

nie występuje wcale (np. prawidłowa mowa, samodzielne

jedzenie),



NADMIAR

BEHAWIORALNY

–

zachowanie, które u osoby w

pewnym wieku i w pewnych okolicznościach pojawia się zbyt

często (np. kompulsywne mycie rąk) lub zachowanie, które nie

powinno pojawiać się wcale (np. samookaleczenia).

Cele diagnozy i oceny psychologicznej

Diagnoza nie jest celem samym w sobie. Powinna być punktem

wyjścia do opracowania programu edukacyjno-terapeutycznego

i do oceny efektów jego realizacji.

Zasadnicze pytania:

DLACZEGO?

–

WYJAŚNIENIE PRZYCZYN ZABURZEŃ W FUNKCJONOWANIU (w

jaki sposób i dlaczego do tego doszło?)

MODEL BIOMEDYCZNY



analiza fizjologicznych/biochemicznych

przyczyn leżących u podstaw choroby/stanu

MODEL PSYCHOLOGICZNY



analiza

psychologicznych/środowiskowych przyczyn zaburzeń w

funkcjonowaniu

WYJAŚNIENIE A PSEUDOWYJAŚNIENIE

(RELACJE FUNKCJONALNE A FIKCJE WYJAŚNIAJĄCE)

Zasadnicze pytania:

JAK TO ZMIENIĆ?

–

EDUKACJA, WYCHOWANIE, TERAPIA, REWALIDACJA,

RESOCJALIZACJA, REHABILITACJA... (w jaki sposób zniwelować

zaistniałe konsekwencje opisanego i wyjaśnionego

zaburzenia?)

JAK ZAPOBIEGAĆ?

–

WCZESNE WSPOMAGANIE ROZWOJU, PROFILAKTYKA

Trzy fazy profilaktyki:



pierwszorzędowa – eliminowanie czynnika patogennego;



drugorzędowa – czynnik patogenny pojawił się, ale wczesne wykrycie

może nie dopuścić do wystąpienia odchylenia od normy;



trzeciorzędowa – sprowadza się ona do pomniejszania następstw

odchyleń od normy poprzez zintegrowane działanie o charakterze

medyczno-psychologiczno-pedagogicznym.

Modele działań korekcyjno-profilaktycznych

(1)

MODEL BIOMEDYCZNY

PRZESZŁOŚĆ

TERAŹNIEJSZOŚĆ

PRZYSZŁOŚĆ

DLACZEGO?

ETIOLOGIA:



Czynniki fizjologiczne i

biochemiczne



Czynniki środowiskowe

CO?

SYMPTOMY:



Somatyczne



Psychologiczne

(poznawcze, emocjonalne,

behawioralne)

JAK TO ZMIENIĆ?

LECZENIE,

REHABILITACJA

MEDYCZNA…

Modyfikacja czynników

fizjologicznych i

biochemicznych

Modele działań korekcyjno-profilaktycznych

(2)

MODEL PSYCHOLOGICZNY

PRZESZŁOŚĆ

TERAŹNIEJSZOŚĆ

PRZYSZŁOŚĆ

DLACZEGO?

ETIOLOGIA:



Czynniki fizjologiczne i

biochemiczne



Czynniki środowiskowe

(historia uczenia się)

CO?

SYMPTOMY:



Somatyczne



Psychologiczne

(poznawcze, emocjonalne,

behawioralne)

DLACZEGO?



Aktualne czynniki

środowiskowe

JAK TO ZMIENIĆ?

TERAPIA, EDUKACJA,

REHABILITACJA,

REWALIDACJA,

RESOCJALIZACJA,

WYCHOWANIE…

Modyfikacja czynników

środowiskowych

Ocena psychologiczna dzieci (1)

Dzieci zmieniają się w miarę jak rosną, a te zmiany odzwierciedlają

się w sferze poznawczej, emocjonalnej i behawioralnej.

Perspektywa normatywno-rozwojowa

podkreśla potrzebę oceniania

tych sfer w relacji do:



wieku dziecka, płci, statusu społeczno-ekonomicznego,

pochodzenia etnicznego, oraz innych potencjalnie istotnych

zmiennych demograficznych;



dotychczasowego rozwoju dziecka w tych sferach i jego wpływu na

obecny i przyszły rozwój.

Podejście normatywno-rozwojowe ocenia funkcjonowanie

poznawcze, emocjonalne i zachowanie dziecka w odniesieniu do

grupy reprezentatywnej (złożonej zazwyczaj z dzieci w tym samym

wieku, co badane dziecko) i stara się określić zmiany zachodzące

w funkcjonowaniu dziecka w miarę, gdy ono rośnie.

Ocena psychologiczna dzieci (2)

Perspektywa behawioralna

zwraca uwagę na istotność:



określania intraindywidualnych (zachodzących wewnątrz osoby)

zmian w zachowaniu,



wybierania specyficznych zachowań do zmiany,



określania czynników środowiskowych mogących kształtować i

kontrolować zachowanie.

Jednoczesne stosowanie różnorodnych metod oceny

psychologicznej dzieci wynika z przekonania, że najlepsze

rezultaty przynosi połączenie najlepszych tradycji podejścia

normatywno-rozwojowego i behawioralnego.

Sattler

J. M. (1992).

Assessment of children

San Diego: Jerome M. Sattler, Publisher, Inc.

Kroki w procesie oceny psychologicznej dzieci

(1)

Przegląd informacji wstępnych, otrzymanych w momencie skierowania

dziecka na badanie. W razie potrzeby wyjaśnienie/doprecyzowanie

istotnych informacji u źródeł (np. u nauczyciela, lekarza, rodziców).

Uzyskanie informacji istotnych z punktu widzenia zdrowotnego,

społecznego, psychologicznego, językowego, edukacyjnego i

fizycznego rozwoju dziecka. Informacje te można uzyskać od rodziców,

nauczycieli, lekarzy oraz innych osób znających problem dziecka, a

także analizując wcześniejsze opinie psychologiczne i dokumentację

medyczną.

Ocena zachowania osób dorosłych, istotnych z punktu widzenia

funkcjonowania dziecka.

Zastosowanie metod klinicznych: obserwacja dziecka w różnych

miejscach i sytuacjach, wywiad z dzieckiem, analiza wytworów

dziecka, itp.

Zastosowanie odpowiedniej baterii testów, wybranych adekwatnie do

celów badania, wieku dziecka, jego możliwości fizycznych,

zaawansowania języka, a także wyników wcześniejszych testów oraz

informacji zebranych od rodziców, nauczycieli i lekarzy.

Kroki w procesie oceny psychologicznej dzieci

(2)

Interpretacja wyników badania.

Opracowanie strategii interwencji terapeutycznej.

Napisanie raportu łącznie z zaleceniami do terapii.

Spotkanie z rodzicami, z dzieckiem i z innymi zainteresowanymi

osobami w celu przedyskutowania wyników badania oraz

zaleceń do terapii.

10.

Monitorowanie zmian zachodzących w trakcie interwencji

terapeutycznej, re-testowanie, w razie potrzeby modyfikowanie

zaleceń.

Sattler

J. M. (1992).

Assessment of children

San Diego: Jerome M. Sattler, Publisher, Inc.

Wzorce wychowywania dzieci (Maccoby,

Martin, 1983)

Zachowania rodziców:

Akceptujące

Wrażliwe

Skoncentrowane na

dziecku

Odrzucające

Niewrażliwe

Skoncentrowane na

rodzicu

Wymagające/

Kontrolujące

AUTORYTATYWNY

AUTORYTARNY

Nie wymagające/

Nie kontrolujące

POBŁAŻLIWY

ZANIEDBUJĄCY

Style rodzicielskie a rezultaty dziecka (1)

Style rodzicielskie

Zachowanie dziecka

STYL AUTORYTATYWNY

Oczekuje od dziecka, że będzie się

zachowywać rozsądnie i społecznie na

poziomach zgodnych z wiekiem i

zdolnościami. Oczekuje opinii dziecka.

Wyjaśnia swoje decyzje.

Niezależne, asertywne, towarzyskie,

współpracuje z rodzicami,

zadowolone, nastawione na sukcesy,

lubiane.

STYL AUTORYTARNY

Zapewnia kontrolę i siłę bez ciepła czy

komunikacji dwukierunkowej. Ustala

standardy absolutne. Wymaga

posłuszeństwa, szacunku dla

autorytetu, tradycji i ciężkiej pracy.

Tendencja do społecznego

wycofywania się. Brak

spontaniczności. U dziewcząt duża

zależność i brak motywacji osiągnięć.

Chłopcy mają tendencję do agresji

wobec rówieśników.

Style rodzicielskie a rezultaty dziecka (2)

Style rodzicielskie

Zachowanie dziecka

STYL POBŁAŻLIWY

Niewiele wymagań od dziecka.

Akceptujący, reagujący,

skoncentrowany na dziecku.

Pozytywne i zadowolone, lecz

niedojrzałe. Brak kontroli impulsów,

odpowiedzialności społecznej i

zaufania do siebie. Tendencje do

agresji.

STYL ZANIEDBUJĄCY

Zajęty własną aktywnością, nie

zaangażowany w sprawy dziecka i nie

zainteresowany jago aktywnością.

Unika komunikacji dwukierunkowej i

zwraca niewielką uwagę na opinie czy

uczucia dziecka.

Tendencja do zmiany nastrojów i

trudności z koncentracją. Rozrzutność,

niski próg pobudzenia i słaba kontrola

emocjonalna. Niewielkie

zainteresowanie szkołą. Wagarowanie,

sięganie po używki.

Kategorie zabawy (1)

Zabawa sensomotoryczna

(pierwsze 12 miesięcy życia) –

eksploracja i manipulacja obiektami, z użyciem wszystkich

dostępnych strategii sensomotorycznych (np. wkładanie

przedmiotów do ust, potrząsanie, rzucanie i przesuwanie).

Pierwsza zabawa w udawanie

(początek 2. roku życia) –

wykorzystanie przedmiotów zgodnie z ich przeznaczeniem w

konwencji udawania (np. używanie łyżeczek do jedzenia dla

lalek). Dziecko jest ciągle zorientowane na własne ciało.

Badanie obiektów

(między 15. a 21. mieśiącem życia) – łączenie

zabawy w udawanie raczej z zabawkami i innymi ludźmi niż ze

sobą (np. używanie łyżeczek dla lalek właśnie do karmienia lalek,

czy używanie grzebienia-zabawki do czesania włosów matki).

Kategorie zabawy (2)

Substytut zabawy w udawanie

(2-3. rok życia) – nadawanie

obiektom innego znaczenia (np. drewniany klocek staje się

samochodem, a plastikowa butelka łodzią).

Zabawa społeczno-dramatyczna

(teatralna) (ok. 5. rok życia) –

umożliwia dziecku odgrywanie ról i udawanie, że jest się kimś

innym (np. pielęgniarką lub lekarzem, matką lub ojcem).

Świadomość ról

(6. rok życia) – przypisywanie ról innym oraz

przemyślane planowanie zabaw z podziałem na role.

Gry z zasadami

(7-9. rok życia) – dzieci tworzą gry z ustalonym

zestawem zasad.

Document Outline