1

Zaburzenia snu

Mariusz Furgał

2

Zaburzenia snu



Epidemiologia



1/3 populacji



50-70% z nich nie leczonych



Czynniki ryzyka



płeć żeńska



podeszły wiek



choroby somatyczne i psychiczne



nadużywanie środków psycho aktywnych

3

Zaburzenia snu



Pierwotne



Związane z innymi zaburzeniami
psychicznymi



Inne zaburzenia snu (choroby
somatyczne, substancje
psychoaktywne)

4

Najczęstsze przyczyny bezsenności



Zaburzenia psychiczne – 35%



Pierwotne zaburzenia snu – 25%



Środki uzależniające - 12%



Zaburzenia rytmu snu i czuwania –
10%



Choroby somatyczne – 4%



Inne – 11%

5

Pierwotne zaburzenia snu



Dyssomnie



nieprawidłowa jakość, ilość lub pora snu.



Parasomnie



Nieprawidłowe zjawiska towarzyszące
snowi (ruchowe, wegetatywne), głównie
podczas wybudzania, przejścia pomiędzy
fazami snu,

6

Dyssomnie - bezsenność



Bezsenność pierwotna.



sen nieregenerujący, trudności z
zaśnięciem lub trudności z utrzymaniem
ciągłości snu, które utrzymują się co
najmniej przez 1 miesiąc.



Leczenie



techniki behawioralne (odwarunkowanie),
medytacja, taśmy relaksacyjne lub leki
uspokajająco - nasenne.



Metody nieswoiste (zasady higieny snu)

7

Dyssomnie - bezsenność



Przygodna



trwa kilka dni i występuje np.. podczas pracy
zmianowej, szybkiego przekraczania stref
czasowych - zjawisko "długu czasowego" - ang.
jet-lag, nagłego stresu),



Krótkotrwała



trwa do 3 tygodni, może ona towarzyszyć
chorobie lub przewlekłemu stresowi),



Długotrwała (trwającą powyżej miesiąca).

8

Dyssomnie - hipersomnia



Pierwotna nadmierna senność
(hipersomnia)



nie można znaleźć żadnych przyczyn
nadmiernej senności trwającej co
najmniej 1 miesiąc.



Leczenie - środki stymulujące (np.
amfetaminy) rano lub wczesnym
wieczorem

9

Dyssomnie - narkolepsja



Narkolepsja



nadmierna senność w ciągu dnia,



katapleksja



porażenie przysenne



omamy hipnagogiczne

Narkolepsja jest spowodowana zaburzeniem

mechanizmów hamujących sen REM
(napady snu).

10

Dyssomnie - narkolepsja



Nadmierna senność w ciągu dnia.



Główny objaw narkolepsji.



napadowa i nie do przezwyciężenia, napady
trwają krócej niż 15 min.



Monotonne zajęcia i w pozycji siedzącej sprzyjają
wystąpieniu napadów.



Drzemka daje wyraźne pokrzepienie, orzeźwienie
trwa 30-120 min.

11

Dyssomnie - narkolepsja



Katapleksja.



Występuje u 70-80% chorych na narkolepsję.



Polega na krótkich, trwających kilka sekund lub minut

epizodach osłabienia lub porażenia mięśni.



Napad przebiega bez utraty przytomności, jeżeli trwa krótko.



Po napadzie stan pacjenta jest prawidłowy.



Napady są często wyzwalane przez:



śmiech



gniew



wysiłek fizyczny



podniecenie, radość



stosunek płciowy,



strach,



zakłopotanie.

12

Dyssomnie - narkolepsja



Porażenie przysenne.



Występuje u 25-50% chorych.



Polega

na

częściowym

lub

całkowitym

bezwładzie mięśni w okresie przejściowym
między stanem snu a czuwaniem.



Najczęściej występuje podczas budzenia się.



Pacjent jest przytomny, ale nie może się
poruszać.



Zwykle trwa krócej niż 1 min.

13

Dyssomnie - narkolepsja



Omamy hipnagogiczne.



doznania przypominające marzenia senne,
występują podczas przejścia ze stanu czuwania
w sen.



Pacjent zdaje sobie sprawę z otaczającej
rzeczywistości.



Żywe omamy słuchowe, wzrokowe bądź iluzje.



Po kilku latach od wystąpienia napadów snu.

14

Dyssomnie - narkolepsja



Sen rozpoczyna się od stadium REM



Występują dodatkowe objawy kliniczne.



Okresowe ruchy kończyn.



Nocna dysfunkcja oddechowa, głównie pochodzenia ośrodkowego.



Skrócenie latencji snu.



Zaburzenia pamięci.



Objawy oczne - niewyraźne widzenie, dwojenie, migotanie.



Depresja.



Przebieg



Podstępny początek, przed 15 r.ż. Po ujawnieniu się schorzenie ma
przebieg przewlekły, bez wyraźnych remisji



Pełny zespół objawów występuje pod koniec pokwitania lub tuż po 20 r.ż.



Między pojawieniem się pierwszych objawów (nadmierna senność) a
wystąpieniem objawów późnych (katapleksja) może minąć wiele lat.



Silny związek narkolepsji z występowaniem antygenu HLA DR2.

15

Dyssomnie - narkolepsja



Leczenie



Kładzenie się spać o stałej porze.



Drzemki w ciągu dnia.



Przestrzeganie zasad bezpieczeństwa, takich jak

ostrożność podczas prowadzenia pojazdów,

unikanie mebli o ostrych krawędziach.



Senność w ciągu dnia leczy się środkami

psychostymulującymi



Objawy związane ze stadium REM, głównie

katapleksję, leczy się trójpierścieniowymi lekami

przeciwdepresyjnymi oraz inhibitorami

monoaminooksydazy

16

Dyssomnie – nocna dysfunkacja
oddechowa



Zaburzenia snu związane z nocną dysfunkcją
oddechową



Zakłócenie przebiegu snu, prowadzącym do
bezsenności lub nadmiernej senności w ciągu
dnia, co jest spowodowane zaburzeniami
oddychania podczas snu



bezdechy obturacyjne



bezdechy pochodzenia ośrodkowego



bezdechy pochodzenia mieszanego

17

Dyssomnie – nocna dysfunkacja
oddechowa



Bezdechy obturacyjne



Otyłość



Głośne chrapanie i okresowe bezdechy (Chory

nie zdaje sobie sprawy z bezdechu)



Znaczna senność w dzień



Silne bóle głowy i zaburzenia świadomości w

godzinach rannych, obniżenie nastroju i

zaburzenia lękowe.



Nadciśnienie tętnicze, niemiarowość serca,

niewydolność prawokomorowa i zatrzymanie

przepływu powietrza mimo ruchów oddechowych

klatki piersiowej.



Obrzęki

18

Dyssomnie – nocna dysfunkacja
oddechowa



Bezdechy pochodzenia ośrodkowego



Rzadkie



Ustanie ruchów oddechowych .



Leczenie - wentylacja mechaniczna lub CPAP.

19

Dyssomnie - zaburzenia rytmu
snu i czuwania



Przemijające zaburzenia rytmu snu i
czuwania w wyniku przekraczania stref
czasu i pracy zmianowej.



zespół opóźnionej fazy snu,



zmiana stref czasowych (jet lag),



praca zmianowa

20

Dyssomnie



Inne swoiste dyssomnle



Zespół Kleinego-Levina



młodzi mężczyźni



Okresowa nadmierna senność - trwa kilka tygodni



Pacjent budzi się tylko po to, by jeść (żarłocznie).



Nadmiernej senności towarzyszą pobudzenie seksualne i

agresja.



Napady są pokryte niepamięcią.



Objawy mogą ustąpić samoistnie po kilku latach.



Między okresami senności nie stwierdza się odchyleń od normy.



Zespół związany z miesiączką



Zespół egzogennego niedoboru snu.



Bezsenność górska

21

Parasomnie



Koszmary senne



Niemal zawsze towarzyszą stadium REM.



Mogą się pojawić o każdej porze nocy



Pamięć epizodu dobrze zachowana



Jest to długie, przerażające marzenie senne,
podczas którego chory się budzi.



Lęk oraz takie objawy, jak krzyk, pobudzenie
ruchowe czy wegetatywne, są mniej nasilone niż
w lękach nocnych.

22

Parasomnie



Lęki nocne



Zwykle u dzieci.



Gwałtowne przebudzenie z gł

ę

bokiego snu z

silnym l

ę

kiem.



Wzbudzenie wegetatywne.



Pobudzenie ruchowe.



Krzyk



Epizod pokryty jest niepamięci

ą

.



Pojawia się w czasie głębokiego snu non-REM.



Cz

ę

sto pojawia się w ci

ą

gu pierwszych dwóch

godzin snu.



W dzieciństwie leczenie rzadko jest potrzebne.

23

Parasomnie



Somnambulizm (sennowłóctwo)



głównie u dzieci, zazwyczaj mija bez leczenia.



Często w rodzinie występują inne parasomnie.



Somnambulizm przejawia się złożonymi działaniami bez
pełnej świadomości, np. pacjent wstaje z łóżka i chodzi.



Epizod trwa krótko, Jest pokryty niepamięcią.



Występuje w czasie głębokiego snu non-REM.



Zaczyna się w pierwszej 1/3 części snu.



U dorosłych i osób w podeszłym wieku może być
objawem zaburzeń psychicznych. Należy też wykluczyć
uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego.

24

Parasomnie



Inne parasomnie



nocny bruksizm (zgrzytanie zębami)



zaburzenia zachowania podczas snu REM



jaktacje (rytmiczne ruchy ciała)



porażenie przysenne (jako objaw izolowany)



upojenie przysenne



ograniczone mioklonie



nocne skurcze mięśni kończyn



zespół niespokojnych nóg



zaburzenie wzwodu lub bolesne wzwody podczas snu



zahamowanie zatokowe podczas snu REM



moczenie nocne



nocna napadowa dystonia



zespół zaburzeń przełykania podczas snu



chrapanie pierwotne.

25

Upojenie przysenne (zespół
Elpenora)



Zaburzenie świadomości pojawiające się po

obudzeniu



Spowolnienie



Dezorientacja



Upośledzenie procesów poznawczych



Automatyzmy



Czasem agresja

26

Zespół niespokojnych nóg



Nieprzyjemne doznania w nogach przed

zaśnięciem - nieodparte pragnienie ruszania

nogami



W wyniku ruchu nóg - częściowa lub

całkowita ulga



powrót dolegliwości po ustaniu ruchów



Ruchy pojawiają się tylko w spoczynku tuż

przed zaśnięciem, czasem również w ciągu

dnia podczas długiego przyjmowania pozycji

siedzącej



od kilku minut do kilku godzin

uniemożliwianie zaśnięcia

27

Zaburzenia snu spowodowane
schorzeniami psychicznymi



Bezsenność wtórna do zaburzeń psychicznych trwa

co najmniej przez 1 miesiąc



35% pacjentów zgłaszających się do ośrodków

medycyny snu – zaburzenia psychiczne



połowa z nich - zaburzenie depresyjne



Przyczyny



Zaburzenia depresyjne



Zespoły maniakalne



Zespoły lękowe



otępienia



schizofrenia



ASD/PTSD

28

Inne zaburzenia snu



Zaburzenia snu spowodowane schorzeniami
somatycznymi



Napady padaczkowe.



Bóle głowy (klasterowe, migreny)



Ataki astmy.



Objawy z układu krążenia zależne od snu -
zaburzenia rytmu serca, niewydolność krążenia,
skurcze tętnic wieńcowych, wahania ciśnienia



Zarzucanie żołądkowo-przełykowe zależne od
snu

29

Inne zaburzenia snu



Zaburzenia snu związane z używaniem substancji
psychoaktywnych.



Senność - rozwój tolerancji, odstawienie psychostymulantów,
przewlekłym stosowaniem środków o działaniu tłumiącym OUN.



Bezsenność - rozwój tolerancji lub odstawienie leków
uspokajająco-nasennych, przewlekłym stosowaniem środków o
działaniu psychostymulującym albo długotrwałym
nadużywaniem alkoholu.



Kłopoty ze snem - niepożądane działaniaewielu leków (np.
antymetabolitów, preparatów tarczycy, leków
przeciwpadaczkowych, tymoleptyków).

 

30

Bezsenność - substancje



alkohol



amfetamina



kokaina



kofeina



teofilna



nikotyna



leki nasenne (tzw. bezsenność z odbicia)



niektóre leki (diuretyki, leki antydepresyjne,

steroidy, beta-blokery, psudoefedryna

31

Wpływ starzenia się na sen



Dolegliwości subiektywne.



Wydłużenie czasu spędzanego bezsennie w łóżku



Wzrost liczby wybudzeń.



Skrócenie całkowitego czasu snu nocnego.



Wydłużenie czasu zasypiania.



Poczucie braku wypoczynku po śnie.



Zmęczenie i senność w ciągu dnia.



Częstsze drzemki w ciągu dnia.

32

Wpływ starzenia się na sen



Zaburzenia stwierdzane obiektywnie.



Skrócenie snu REM.



Skrócenie czasu trwania stadiów 3 i 4.



Wzrost liczby wybudzeń.



Skrócenie czasu trwania snu nocnego.



Większa skłonność do drzemki w ciągu

dnia.



Skłonność do przesunięcia fazy snu na

wcześniejsze godziny (przyspieszenia

fazy snu).

33

Wpływ starzenia się na sen



Zaburzenia częściej występujące w

podeszłym wieku.



Okresowe ruchy kończyn.



Zespół niespokojnych nóg.



Zaburzenia zachowania podczas snu REM.



Nocna dysfunkcja oddechowa (bezdechy podczas

snu).



Zespół "zachodzącego słońca" (sundowning -

nocne zaburzenia świadomości w następstwie

sedacji).



Większa częstość zaburzeń snu w

podeszłym wieku - choroby somatyczne i ich

leczenie farmakologiczne

34

Higiena snu



Wstawać zawsze o tej samej porze



Ograniczyć czas spędzany w łóżku w ciągu

dnia do takiej ilości jak przed wystąpieniem

bezsenności



Odstawić środki psychoaktywne (kofeinę,

nikotynę, alkohol. stymulanty)



Unikać drzemek. w ciągu dnia (z wyjątkiem

sytuacji, gdy poprawiają one sen w nocy)



Zaplanować aktywność fizyczną od

maksymalnej na początku dnia do stopniowo

malejącej

35

Higiena snu



Unikać pobudzającej aktywności wieczorem;

zastąpić ją słuchaniem radia, odprężającym

programem TV



Zastosować gorące 20-minutowe bicze wodne

przed położeniem się do łóżka



Odżywiać się regularnie w ciągu dnia, unikać

wieczorem posiłków ciężkostrawnych



Stosować wieczorem techniki relaksacyjne

medytację



Zadbać o wygodne warunki do spania



Ograniczyć zastosowania sypialni

36

Metody farmakologiczne



Pochodne benzodwuazepinowe



Niebenzodwuazepinowe leki nasenne

(zopiklon, zolpidem, zaleplon)



TLPD



Inne LPD (mirtazapina, mianseryna,

trazodon, wenlafaksyna)



Środki psychostymulujące (amfetamina,

selegilina, modafinil, protryptylina,

klomipramina, imipramina, dezypramina,

wenlafaksyna) są używane do leczenia

stanów nadmiernej seności, w szczególności

narkolepsji

37

Inne metody niefarmakologiczne



Medytacja



Joga



Biofeedback



Wizualizacja



Fototerapia - synchronizacja zegara
biologicznego

38

Preparaty naturalne



elementy aromaterapii (olejki z rumianku,
lawendy, kwiatu pomarańczy, róży,
majeranku i szałwii)



zioła (rumianek, dziurawiec, kwiat lipy,
męczennicy cielistej, chmiel, melisa i kozłek
lekarski (waleriana)).



melatonina - działanie chronobiotyczne –
synchronizacja zegara snu i czuwania



Wapń z magnezem na godzinę przed snem