Postępowanie
przygotowawcze
dr Wojciech Jasiński
Postępowanie karne –
SNP(w)
Rok akademicki
2010/2011
Postępowanie
przygotowawcze
dr Wojciech Jasiński
Postępowanie karne –
SNP(w)
Rok akademicki
2010/2011
Uprawnienia stron
postępowania
przygotowawczego
1) uprawnienia wiążące się z szeroko
pojętym prawem do informacji (dostęp do
akt postępowania, komunikowanie stronom
rozstrzygnięć procesowych oraz pouczenia),
2) możliwość wnioskowania o
przeprowadzenie czynności w
postępowaniu przygotowawczym,
3) możliwość udziału w czynnościach
postępowania przygotowawczego,
4) możliwość składania środków
odwoławczych od rozstrzygnięć lub
działań/zaniechań organów prowadzących
postępowanie przygotowawcze.
Uprawnienia stron
postępowania
przygotowawczego
Szczególne uprawnienia podejrzanego
1)Pouczenie z art. 300 KPK
2)Uprawnienie do żądania przesłuchania
w obecności obrońcy – art. 301 KPK
3)Żądanie podania ustnie podstaw
przedstawionych/zmienionych
zarzutów – art. 313 i 314 KPK
4)Możliwość wnioskowania o końcowe
zaznajomienie z materiałami
postępowania przygotowawczego –
art. 321 KPK
Uprawnienia stron
postępowania
przygotowawczego
Uprawnienia stron do udziału w
czynnościach postępowania
przygotowawczego:
1)Prawo wnioskowania o
przeprowadzenie czynności
postępowania
przygotowawczego (art. 315
par. 1 KPK)
Uprawnienia stron
postępowania
przygotowawczego
Uprawnienia stron do udziału w czynnościach
postępowania przygotowawczego:
2)
Bezwzględne prawo udziału w
czynnościach postępowania
przygotowawczego
a)
Czynności wnioskowane
b)
Czynności niepowtarzalne
Nie dotyczy to jednak oskarżonego
pozbawionego wolności (315 par. 2 KPK i 316
par. 2 KPK) i sytuacji, gdy udział stron
groziłby zniekształceniem lub utratą
dowodów
Strony powinny zostać zawiadomione o terminie
i miejscu takich czynności (w przypadku
wnioskowanych jeżeli także i o to wnioskują)
Uprawnienia stron
postępowania
przygotowawczego
Uprawnienia stron do udziału w
czynnościach postępowania
przygotowawczego:
3) Względne prawo udziału w czynnościach
postępowania przygotowawczego
a) inne czynności śledztwa lub
dochodzenia
Prokurator może jednak w szczególnie
uzasadnionym wypadku odmówić udziału ze
względu na ważny interes postępowania
przygotowawczego lub ze względu na
poważne trudności w sprowadzeniu
podejrzanego pozbawionego wolności
Uprawnienia stron
postępowania
przygotowawczego
Inne uprawnienia stron:
4) Obowiązek doręczenia
postanowienia o powołaniu
biegłych i umożliwienie zapoznania
się z opinią biegłych lub wzięcia
udziału w przesłuchaniu biegłego
(art. 318 KPK)
5) Żądanie przesłuchania świadka
przez sąd (art. 316 par. 3 KPK)
Przebieg postępowania
przygotowawczego
1)Wszczęcie postępowania
przygotowawczego
a) Przesłanka: uzasadnione podejrzenie
popełnienia przestępstwa
b) Obowiązek niezwłocznego wydania
stosownego postanowienia (o wszczęciu
śledztwa albo dochodzenia albo o
odmowie jego wszczęcia)
c) W postanowieniu wskazuje się czyn
będący przedmiotem postępowania oraz
jego kwalifikację prawną
Wszczęcie postępowania
przygotowawczego
Śledztwo Dochodzen
ie
Postanowienie
o wszczęciu
postępowania
(niezaskarżaln
e)
wydaje
wyłącznie
prokurator
1) wydaje co do
zasady Policja – nie
ma obowiązku
powiadomienia
prokuratora
2) inny uprawniony
organ - nie ma
obowiązku
powiadomienia
prokuratora
3) prokurator
Postanowienie o
odmowie wszczęcia
postępowanie
(zaskarżalne)
1) wydaje prokurator
2) wydaje Policja (inny
uprawniony organ) –
wymaga
zatwierdzenia
prokuratora
1) wydaje Policja (inny
uprawniony organ) –
wymaga
zatwierdzenia
prokuratora
2) wydaje prokurator
Wszczęcie postępowania
przygotowawczego
1) Podmioty uprawnione do zaskarżenia postanowienia
o odmowie wszczęcia postępowania:
• ujawniony pokrzywdzony
• instytucja państwowa, samorządowa lub
społeczna, która złożyła zawiadomienie o
podejrzeniu popełnienia przestępstwa.
• Podmiotom tym doręcza się więc odpisy postanowienia
o odmowie wszczęcia śledztwa (dochodzenia).
Przysługuje im także prawo przejrzenia akt.
• Uprawnienie do wniesienia zażalenia nie przysługuje
natomiast osobie fizycznej, która złożyła
zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia
przestępstwa (art. 306 § 1 KPK). Jest ona jednak
zawiadamiana o wydaniu postanowienia o odmowie
wszczęcia śledztwa (dochodzenia).
Wszczęcie postępowania
przygotowawczego
2) Zażalenie zgodnie z przepisami ogólnymi (art. 460,
465 § 2 KPK) wnoszone jest za pośrednictwem
prokuratora, który wydał lub zatwierdził postanowienie
o odmowie wszczęcia śledztwa (dochodzenia) i
rozpoznawane jest przez sąd właściwy do
rozpoznania sprawy w pierwszej instancji.
Wyjątek:
- odmowa wszczęcia postępowania zapadła z uwagi na
brak interesu społecznego w ściganiu z urzędu
sprawcy czynu prywatnoskargowego - instancją
odwoławczą jest prokurator nadrzędny nad tym,
który wydał lub zatwierdził postanowienie o odmowie
wszczęcia postępowania (art. 465 § 2a KPK).
Wszczęcie postępowania
przygotowawczego
3) Skarga na bezczynność – art.
306 par. 3 KPK
jeżeli osoba lub instytucja, która złożyła
zawiadomienie o przestępstwie, nie
zostanie w ciągu 6 tygodni powiadomiona
o wszczęciu albo odmowie wszczęcia
śledztwa, może wnieść zażalenie do
prokuratora nadrzędnego albo powołanego
do nadzoru nad organem, któremu złożono
zawiadomienie.
Obowiązek
powiadomienia o
przestępstwie
1) Zasada ogólna – społeczny
obowiązek dotyczący
przestępstw ściganych z
urzędu
2) Wyjątek – prawny obowiązek –
art. 240 par. 1 KK)
3) Szczególny prawny obowiązek
ciążący na instytucjach
państwowych i samorządowych
Czynności sprawdzające
(307 KPK)
1) Podejmowane przed wszczęciem
postępowania przygotowawczego
2) Mogą trwać 30 dni – czasu tego
nie wlicza się do czasu trwania
postępowania przygotowawczego
3) Nie przeprowadza się czynności
wymagających spisania
protokołu (wyjątek –
przesłuchanie zawiadamiającego)
Czynności w niezbędnym
zakresie (308 KPK)
1)
Faktyczne wszczęcie postępowania
przygotowawczego
2)
Mogą trwać 5 dni – czas ten wlicza się do
czasu trwania postępowania
przygotowawczego
3)
W granicach koniecznych dla
zabezpieczenia śladów i dowodów
przestępstwa przed ich utratą,
zniekształceniem lub zniszczeniem,
prokurator albo Policja może w każdej sprawie,
w wypadkach niecierpiących zwłoki,
przeprowadzić w niezbędnym zakresie
czynności procesowe (w szczególności o
charakterze dowodowym, np. oględziny)
Czynności w niezbędnym
zakresie (308 KPK)
4) Można przesłuchać osobę
podejrzaną w charakterze
podejrzanego
5) Postanowienie o wszczęciu
postępowania albo o jego
umorzeniu wydawane jest post
factum
6) Jeżeli w sprawie wymagane jest
prowadzenie śledztwa konieczne
jest wydanie postanowienia o
przedstawieniu zarzutów
Przedstawienie zarzutów
1) Faza in rem oraz in personam
postępowania karnego
2) Art. 313 § 1 KPK stanowi, że jeżeli istnieje
dostatecznie uzasadnione podejrzenie,
że czyn popełniła określona osoba,
konieczne jest dokonanie trzech czynności:
a) sporządzenie postanowienia o
przedstawieniu zarzutów,
b) ogłoszenie go niezwłocznie
podejrzanemu,
c) przesłuchanie podejrzanego
Wyjątkiem jest sytuacja, w której osoba podejrzana
ukrywa się lub jest nieobecna w kraju
.
Przedstawienie zarzutów
3)
W postanowieniu o przedstawieniu zarzutów
wskazuje się podejrzanego, dokładnie
określa zarzucany mu czyn i jego
kwalifikację prawną (art. 313 § 2 KPK)
4) Fakultatywne uproszczenie w
dochodzeniu – brak konieczności
wydania postanowienia, można
przedstawić zarzut a jego treść
utrwalić w protokole przesłuchania
(art. 325g KPK)*
*możliwość ta jednak nie ma zastosowania do
sytuacji, gdy stosowane są środki
zapobiegawcze
Zmiana zarzutów
Przepis art. 314 KPK wymaga tego
wyłącznie wtedy, gdy okaże się, że
podejrzanemu należy zarzucić:
1) czyn nie objęty wydanym uprzednio
postanowieniem o przedstawieniu
zarzutów,
2) czyn w zmienionej w istotny sposób
postaci (niezależnie od tego czy zmiana
jest na korzyść czy na niekorzyść
podejrzanego),
3) ten sam czyn, ale zakwalifikowany z
surowszego przepisu.
Czynności związane z
zamknięciem
postępowania
przygotowawczego
1) Końcowe zaznajomienie z materiałami
postępowania przygotowawczego (na
wniosek) oraz możliwość składania
wniosków o uzupełnienie
postępowania
Wyjątek – w sytuacji, gdy postępowanie
jest umarzane (por. jednak art. 306
par. 1 KPK) oraz w trybie
przyspieszonym (art. 517c par. 1 KPK)
Czynności związane z
zamknięciem
postępowania
przygotowawczego
2) Wydanie postanowienia o
zamknięciu śledztwa (brak
takiej konieczności w
dochodzeniu, chyba, że
podejrzany jest tymczasowo
aresztowany)
Redukcja formalizmu
procesowego w
dochodzeniu
• 1) eliminacja konieczności wydawania w każdej
sprawie postanowienia o przedstawieniu
zarzutów (art. 325g § 1 KPK),
• 2) eliminacja konieczności wydawania w każdej
sprawie postanowienia o zamknięciu dochodzenia
(art. 325g § 1 KPK),
• 3) przyjęcie, że postanowienia o wszczęciu
dochodzenia, odmowie wszczęcia dochodzenia,
umorzeniu dochodzenia i wpisaniu sprawy do rejestru
przestępstw, umorzeniu dochodzenia oraz o jego
zawieszeniu mogą zostać zamieszczone we
wspólnym protokole z ustnego przyjęcia
zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia
przestępstwa oraz z przesłuchania
zawiadamiającego i nie wymagają one
uzasadnienia (art. 325e § 1 KPK),
Redukcja formalizmu
procesowego w
dochodzeniu
4) dopuszczeniu ograniczenia dochodzenia do
ustalenia, czy zachodzą wystarczające podstawy do
wniesienia aktu oskarżenia lub innego zakończenia
postępowania (art. 325h KPK). Każdorazowo konieczne
jest jednak dokonanie czynności z art. 321 KPK, o ile
oczywiście został złożony stosowny wniosek,
przedstawienia zarzutów, przesłuchania podejrzanego i
pokrzywdzonego oraz utrwalenia w protokołach czynności,
których nie będzie można powtórzyć. Utrwalenie
pozostałych czynności dowodowych następuje w formie
protokołu ograniczonego
5) dopuszczeniu ograniczenia dochodzenia do
przesłuchania osoby podejrzanej w charakterze
podejrzanego oraz zabezpieczenia dowodów w
niezbędnym zakresie w trybie przyspieszonym (art.
517c KPK)
Redukcja formalizmu
procesowego w śledztwie i
dochodzeniu
6) redukcja postępowania przygotowawczego
na podstawie art. 335 par. 2 KPK
Jeżeli zachodzą warunki do wystąpienia z
wnioskiem o skazanie oskarżonego bez
rozprawy a w świetle zebranych
dowodów wyjaśnienia podejrzanego
nie budzą wątpliwości, dalszych
czynności dowodowych w postępowaniu
przygotowawczym można nie
przeprowadzać. Nie dotyczy to jednak
czynności niepowtarzalnych
Sposoby zakończenia
postępowania
przygotowawczego
1) Umorzenie postępowania
Podstawy:
• zaistnienie przesłanki procesowej z art.
17 § 1 pkt 1-11 KPK,
• niewykrycie sprawcy (art. 322 § 1 KPK),
• ustalenie, że osoba, której
przedstawiono zarzuty nie jest sprawcą
czynu zabronionego (art. 322 § 1 KPK),
• stwierdzenie braku interesu społecznego
w ściganiu czynu prywatnoskargowego
(art. 60 § 1 KPK interpretowany a contrario),
• umorzenie absorpcyjne (art. 11 § 1 KPK)
Sposoby zakończenia
postępowania
przygotowawczego
1) Umorzenie postępowania
• Postanowienie o umorzeniu śledztwa
wydaje prokurator albo Policja (inny
uprawniony organ). W tym drugim
przypadku konieczne jest jednak
zatwierdzenie wydanego postanowienia
przez prokuratora.
• Postanowienie o umorzeniu dochodzenia
wydaje Policja (inny uprawniony organ) i
wymaga ono zatwierdzenia przez
prokuratora. Postanowienie to może zostać
wydane także przez prokuratora.
Sposoby zakończenia
postępowania
przygotowawczego
1) Umorzenie postępowania
• O umorzeniu śledztwa (dochodzenia) zawiadamia
się osobę lub instytucję państwową,
samorządową lub społeczną, która złożyła
zawiadomienie o przestępstwie.
• Stronom postępowania przygotowawczego
doręcza się odpis postanowienia. Są one
uprawnione do jego zaskarżenia. Instancją
odwoławczą w przypadku wniesienia zażalenia jest
sąd właściwy do rozpoznania sprawy (art. 465 § 2
KPK).
• Wyjątek - umorzenie postępowania ze względu na
brak interesu społecznego w ściganiu sprawcy z
urzędu.
Sposoby zakończenia
postępowania
przygotowawczego
1) Umorzenie postępowania
• Postanowienie o umorzeniu śledztwa
(dochodzenia) poza standardowymi wymogami
dotyczącymi postanowień (art. 94 KPK)
powinno zawierać dokładne określenie
czynu i jego kwalifikacji prawnej oraz
wskazanie przyczyn umorzenia.
• W sytuacji natomiast, gdy umorzenie
następuje po przedstawieniu podejrzanemu
zarzutów, postanowienie powinno zawierać
także imię i nazwisko podejrzanego oraz w
razie potrzeby inne jego dane
Sposoby zakończenia
postępowania
przygotowawczego
1) Umorzenia postępowania i wpisanie
sprawy do rejestru przestępstw
• Szczególny rodzaj umorzenia możliwy do
dokonania wyłącznie w dochodzeniu
• Sposób na rozwiązanie problemu spraw, w
których szanse na ustalenie sprawcy są
znikome
• Postanowienie nie wymaga zatwierdzenia
prokuratora, ale jest zaskarżalne
• Możliwość podjęcia na nowo postępowania
po ujawnieniu się nowych okoliczności
Sposoby zakończenia
postępowania
przygotowawczego
2) Wniesienie sprawy do sądu
Prokurator kierując sprawę do sądu może:
• wnieść akt oskarżenia,
• wnieść wniosek o warunkowe
umorzenie postępowania,
• wnieść wniosek o umorzenie
postępowania i zastosowanie środka
zabezpieczającego
• wnieść wniosek o zastosowanie tytułem
środka zabezpieczającego przepadku