Postępowanie

przygotowawcze

dr Wojciech Jasiński
Postępowanie karne –
SNP(w)
Rok akademicki
2010/2011

Uprawnienia stron

postępowania

przygotowawczego

1) uprawnienia wiążące się z szeroko

pojętym prawem do informacji (dostęp do

akt postępowania, komunikowanie stronom

rozstrzygnięć procesowych oraz pouczenia),

2) możliwość wnioskowania o

przeprowadzenie czynności w

postępowaniu przygotowawczym,

3) możliwość udziału w czynnościach

postępowania przygotowawczego,

4) możliwość składania środków

odwoławczych od rozstrzygnięć lub

działań/zaniechań organów prowadzących

postępowanie przygotowawcze.

Uprawnienia stron

postępowania

przygotowawczego

Szczególne uprawnienia podejrzanego
1)Pouczenie z art. 300 KPK
2)Uprawnienie do żądania przesłuchania

w obecności obrońcy – art. 301 KPK

3)Żądanie podania ustnie podstaw

przedstawionych/zmienionych

zarzutów – art. 313 i 314 KPK

4)Możliwość wnioskowania o końcowe

zaznajomienie z materiałami

postępowania przygotowawczego –

art. 321 KPK

Uprawnienia stron

postępowania

przygotowawczego

Uprawnienia stron do udziału w

czynnościach postępowania
przygotowawczego:

1)Prawo wnioskowania o

przeprowadzenie czynności
postępowania
przygotowawczego (art. 315
par. 1 KPK)

Uprawnienia stron

postępowania

przygotowawczego

Uprawnienia stron do udziału w czynnościach

postępowania przygotowawczego:

2)

Bezwzględne prawo udziału w

czynnościach postępowania

przygotowawczego

a)

Czynności wnioskowane

b)

Czynności niepowtarzalne

Nie dotyczy to jednak oskarżonego

pozbawionego wolności (315 par. 2 KPK i 316

par. 2 KPK) i sytuacji, gdy udział stron

groziłby zniekształceniem lub utratą

dowodów

Strony powinny zostać zawiadomione o terminie

i miejscu takich czynności (w przypadku

wnioskowanych jeżeli także i o to wnioskują)

Uprawnienia stron

postępowania

przygotowawczego

Uprawnienia stron do udziału w

czynnościach postępowania

przygotowawczego:

3) Względne prawo udziału w czynnościach

postępowania przygotowawczego
a) inne czynności śledztwa lub

dochodzenia

Prokurator może jednak w szczególnie

uzasadnionym wypadku odmówić udziału ze

względu na ważny interes postępowania

przygotowawczego lub ze względu na

poważne trudności w sprowadzeniu

podejrzanego pozbawionego wolności

Uprawnienia stron

postępowania

przygotowawczego

Inne uprawnienia stron:
4) Obowiązek doręczenia

postanowienia o powołaniu
biegłych i umożliwienie zapoznania
się z opinią biegłych lub wzięcia
udziału w przesłuchaniu biegłego
(art. 318 KPK)

5) Żądanie przesłuchania świadka

przez sąd (art. 316 par. 3 KPK)

Przebieg postępowania

przygotowawczego

1)Wszczęcie postępowania

przygotowawczego

a) Przesłanka: uzasadnione podejrzenie

popełnienia przestępstwa

b) Obowiązek niezwłocznego wydania

stosownego postanowienia (o wszczęciu
śledztwa albo dochodzenia albo o
odmowie jego wszczęcia)

c) W postanowieniu wskazuje się czyn

będący przedmiotem postępowania oraz
jego kwalifikację prawną

Wszczęcie postępowania

przygotowawczego

Śledztwo Dochodzen

ie

Postanowienie

o wszczęciu

postępowania

(niezaskarżaln

e)

wydaje

wyłącznie

prokurator

1) wydaje co do

zasady Policja – nie

ma obowiązku

powiadomienia

prokuratora

2) inny uprawniony

organ - nie ma

obowiązku

powiadomienia

prokuratora

3) prokurator

Postanowienie o

odmowie wszczęcia

postępowanie

(zaskarżalne)

1) wydaje prokurator

2) wydaje Policja (inny

uprawniony organ) –

wymaga

zatwierdzenia

prokuratora

1) wydaje Policja (inny

uprawniony organ) –

wymaga

zatwierdzenia

prokuratora

2) wydaje prokurator

Wszczęcie postępowania

przygotowawczego

1) Podmioty uprawnione do zaskarżenia postanowienia

o odmowie wszczęcia postępowania:

• ujawniony pokrzywdzony

• instytucja państwowa, samorządowa lub

społeczna, która złożyła zawiadomienie o

podejrzeniu popełnienia przestępstwa.

• Podmiotom tym doręcza się więc odpisy postanowienia

o odmowie wszczęcia śledztwa (dochodzenia).

Przysługuje im także prawo przejrzenia akt.

• Uprawnienie do wniesienia zażalenia nie przysługuje

natomiast osobie fizycznej, która złożyła

zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia

przestępstwa (art. 306 § 1 KPK). Jest ona jednak

zawiadamiana o wydaniu postanowienia o odmowie

wszczęcia śledztwa (dochodzenia).

Wszczęcie postępowania

przygotowawczego

2) Zażalenie zgodnie z przepisami ogólnymi (art. 460,

465 § 2 KPK) wnoszone jest za pośrednictwem

prokuratora, który wydał lub zatwierdził postanowienie

o odmowie wszczęcia śledztwa (dochodzenia) i

rozpoznawane jest przez sąd właściwy do

rozpoznania sprawy w pierwszej instancji.

Wyjątek:

- odmowa wszczęcia postępowania zapadła z uwagi na

brak interesu społecznego w ściganiu z urzędu

sprawcy czynu prywatnoskargowego - instancją

odwoławczą jest prokurator nadrzędny nad tym,

który wydał lub zatwierdził postanowienie o odmowie

wszczęcia postępowania (art. 465 § 2a KPK).

Wszczęcie postępowania

przygotowawczego

3) Skarga na bezczynność – art.

306 par. 3 KPK

jeżeli osoba lub instytucja, która złożyła

zawiadomienie o przestępstwie, nie

zostanie w ciągu 6 tygodni powiadomiona

o wszczęciu albo odmowie wszczęcia

śledztwa, może wnieść zażalenie do

prokuratora nadrzędnego albo powołanego

do nadzoru nad organem, któremu złożono

zawiadomienie.

Obowiązek

powiadomienia o

przestępstwie

1) Zasada ogólna – społeczny

obowiązek dotyczący

przestępstw ściganych z

urzędu

2) Wyjątek – prawny obowiązek –

art. 240 par. 1 KK)

3) Szczególny prawny obowiązek

ciążący na instytucjach

państwowych i samorządowych

Czynności sprawdzające

(307 KPK)

1) Podejmowane przed wszczęciem

postępowania przygotowawczego

2) Mogą trwać 30 dni – czasu tego

nie wlicza się do czasu trwania

postępowania przygotowawczego

3) Nie przeprowadza się czynności

wymagających spisania

protokołu (wyjątek –

przesłuchanie zawiadamiającego)

Czynności w niezbędnym

zakresie (308 KPK)

1)

Faktyczne wszczęcie postępowania

przygotowawczego

2)

Mogą trwać 5 dni – czas ten wlicza się do

czasu trwania postępowania

przygotowawczego

3)

W granicach koniecznych dla

zabezpieczenia śladów i dowodów

przestępstwa przed ich utratą,

zniekształceniem lub zniszczeniem,

prokurator albo Policja może w każdej sprawie,

w wypadkach niecierpiących zwłoki,

przeprowadzić w niezbędnym zakresie

czynności procesowe (w szczególności o

charakterze dowodowym, np. oględziny)

Czynności w niezbędnym

zakresie (308 KPK)

4) Można przesłuchać osobę

podejrzaną w charakterze

podejrzanego

5) Postanowienie o wszczęciu

postępowania albo o jego

umorzeniu wydawane jest post

factum

6) Jeżeli w sprawie wymagane jest

prowadzenie śledztwa konieczne

jest wydanie postanowienia o

przedstawieniu zarzutów

Przedstawienie zarzutów

1) Faza in rem oraz in personam

postępowania karnego

2) Art. 313 § 1 KPK stanowi, że jeżeli istnieje

dostatecznie uzasadnione podejrzenie,

że czyn popełniła określona osoba,

konieczne jest dokonanie trzech czynności:

a) sporządzenie postanowienia o

przedstawieniu zarzutów,

b) ogłoszenie go niezwłocznie

podejrzanemu,

c) przesłuchanie podejrzanego

Wyjątkiem jest sytuacja, w której osoba podejrzana

ukrywa się lub jest nieobecna w kraju

.

Przedstawienie zarzutów

3)

W postanowieniu o przedstawieniu zarzutów

wskazuje się podejrzanego, dokładnie

określa zarzucany mu czyn i jego

kwalifikację prawną (art. 313 § 2 KPK)

4) Fakultatywne uproszczenie w

dochodzeniu – brak konieczności

wydania postanowienia, można

przedstawić zarzut a jego treść

utrwalić w protokole przesłuchania

(art. 325g KPK)*

*możliwość ta jednak nie ma zastosowania do

sytuacji, gdy stosowane są środki

zapobiegawcze

Zmiana zarzutów

Przepis art. 314 KPK wymaga tego

wyłącznie wtedy, gdy okaże się, że

podejrzanemu należy zarzucić:

1) czyn nie objęty wydanym uprzednio

postanowieniem o przedstawieniu

zarzutów,

2) czyn w zmienionej w istotny sposób

postaci (niezależnie od tego czy zmiana

jest na korzyść czy na niekorzyść

podejrzanego),

3) ten sam czyn, ale zakwalifikowany z

surowszego przepisu.

Czynności związane z

zamknięciem

postępowania

przygotowawczego

1) Końcowe zaznajomienie z materiałami

postępowania przygotowawczego (na
wniosek) oraz możliwość składania
wniosków o uzupełnienie
postępowania

Wyjątek – w sytuacji, gdy postępowanie

jest umarzane (por. jednak art. 306
par. 1 KPK) oraz w trybie
przyspieszonym (art. 517c par. 1 KPK)

Czynności związane z

zamknięciem

postępowania

przygotowawczego

2) Wydanie postanowienia o

zamknięciu śledztwa (brak
takiej konieczności w
dochodzeniu, chyba, że
podejrzany jest tymczasowo
aresztowany)

Redukcja formalizmu

procesowego w

dochodzeniu

• 1) eliminacja konieczności wydawania w każdej

sprawie postanowienia o przedstawieniu

zarzutów (art. 325g § 1 KPK),

• 2) eliminacja konieczności wydawania w każdej

sprawie postanowienia o zamknięciu dochodzenia

(art. 325g § 1 KPK),

• 3) przyjęcie, że postanowienia o wszczęciu

dochodzenia, odmowie wszczęcia dochodzenia,

umorzeniu dochodzenia i wpisaniu sprawy do rejestru

przestępstw, umorzeniu dochodzenia oraz o jego

zawieszeniu mogą zostać zamieszczone we

wspólnym protokole z ustnego przyjęcia

zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia

przestępstwa oraz z przesłuchania

zawiadamiającego i nie wymagają one

uzasadnienia (art. 325e § 1 KPK),

Redukcja formalizmu

procesowego w

dochodzeniu

4) dopuszczeniu ograniczenia dochodzenia do

ustalenia, czy zachodzą wystarczające podstawy do

wniesienia aktu oskarżenia lub innego zakończenia

postępowania (art. 325h KPK). Każdorazowo konieczne

jest jednak dokonanie czynności z art. 321 KPK, o ile

oczywiście został złożony stosowny wniosek,

przedstawienia zarzutów, przesłuchania podejrzanego i

pokrzywdzonego oraz utrwalenia w protokołach czynności,

których nie będzie można powtórzyć. Utrwalenie

pozostałych czynności dowodowych następuje w formie

protokołu ograniczonego
5) dopuszczeniu ograniczenia dochodzenia do

przesłuchania osoby podejrzanej w charakterze

podejrzanego oraz zabezpieczenia dowodów w

niezbędnym zakresie w trybie przyspieszonym (art.

517c KPK)

Redukcja formalizmu

procesowego w śledztwie i

dochodzeniu

6) redukcja postępowania przygotowawczego

na podstawie art. 335 par. 2 KPK

Jeżeli zachodzą warunki do wystąpienia z

wnioskiem o skazanie oskarżonego bez

rozprawy a w świetle zebranych

dowodów wyjaśnienia podejrzanego

nie budzą wątpliwości, dalszych

czynności dowodowych w postępowaniu

przygotowawczym można nie

przeprowadzać. Nie dotyczy to jednak

czynności niepowtarzalnych

Sposoby zakończenia

postępowania

przygotowawczego

1) Umorzenie postępowania
Podstawy:

• zaistnienie przesłanki procesowej z art.

17 § 1 pkt 1-11 KPK,

• niewykrycie sprawcy (art. 322 § 1 KPK),

• ustalenie, że osoba, której

przedstawiono zarzuty nie jest sprawcą

czynu zabronionego (art. 322 § 1 KPK),

• stwierdzenie braku interesu społecznego

w ściganiu czynu prywatnoskargowego

(art. 60 § 1 KPK interpretowany a contrario),

• umorzenie absorpcyjne (art. 11 § 1 KPK)

Sposoby zakończenia

postępowania

przygotowawczego

1) Umorzenie postępowania
• Postanowienie o umorzeniu śledztwa

wydaje prokurator albo Policja (inny

uprawniony organ). W tym drugim

przypadku konieczne jest jednak

zatwierdzenie wydanego postanowienia

przez prokuratora.

• Postanowienie o umorzeniu dochodzenia

wydaje Policja (inny uprawniony organ) i

wymaga ono zatwierdzenia przez

prokuratora. Postanowienie to może zostać

wydane także przez prokuratora.

Sposoby zakończenia

postępowania

przygotowawczego

1) Umorzenie postępowania

• O umorzeniu śledztwa (dochodzenia) zawiadamia

się osobę lub instytucję państwową,

samorządową lub społeczną, która złożyła

zawiadomienie o przestępstwie.

• Stronom postępowania przygotowawczego

doręcza się odpis postanowienia. Są one

uprawnione do jego zaskarżenia. Instancją

odwoławczą w przypadku wniesienia zażalenia jest

sąd właściwy do rozpoznania sprawy (art. 465 § 2

KPK).

• Wyjątek - umorzenie postępowania ze względu na

brak interesu społecznego w ściganiu sprawcy z

urzędu.

Sposoby zakończenia

postępowania

przygotowawczego

1) Umorzenie postępowania
• Postanowienie o umorzeniu śledztwa

(dochodzenia) poza standardowymi wymogami

dotyczącymi postanowień (art. 94 KPK)

powinno zawierać dokładne określenie

czynu i jego kwalifikacji prawnej oraz

wskazanie przyczyn umorzenia.

• W sytuacji natomiast, gdy umorzenie

następuje po przedstawieniu podejrzanemu

zarzutów, postanowienie powinno zawierać

także imię i nazwisko podejrzanego oraz w

razie potrzeby inne jego dane

Sposoby zakończenia

postępowania

przygotowawczego

1) Umorzenia postępowania i wpisanie

sprawy do rejestru przestępstw

• Szczególny rodzaj umorzenia możliwy do

dokonania wyłącznie w dochodzeniu

• Sposób na rozwiązanie problemu spraw, w

których szanse na ustalenie sprawcy są

znikome

• Postanowienie nie wymaga zatwierdzenia

prokuratora, ale jest zaskarżalne

• Możliwość podjęcia na nowo postępowania

po ujawnieniu się nowych okoliczności

Sposoby zakończenia

postępowania

przygotowawczego

2) Wniesienie sprawy do sądu

Prokurator kierując sprawę do sądu może:

• wnieść akt oskarżenia,
• wnieść wniosek o warunkowe

umorzenie postępowania,

• wnieść wniosek o umorzenie

postępowania i zastosowanie środka

zabezpieczającego

• wnieść wniosek o zastosowanie tytułem

środka zabezpieczającego przepadku