1
„Nadzór nad rynkiem usług
finansowych
w Polsce”
dr hab. Remigiusz Kaszubski
Zakład Prawa Administracyjnego Gospodarczego i
Bankowego
Wydział Prawa i Administracji
Uniwersytet Warszawski
1
„Nadzór nad rynkiem usług
finansowych
w Polsce”
dr hab. Remigiusz Kaszubski
Zakład Prawa Administracyjnego Gospodarczego i
Bankowego
Wydział Prawa i Administracji
Uniwersytet Warszawski
2
Zagadnienia
• Pojęcie nadzoru
• Nadzór na rynkiem usług finansowych
• Nowy kształt prawny nadzoru nad
rynkiem usług finansowych w Polsce
• Cele i funkcje nadzoru zintegrowanego
• Zakres kompetencji nadzorczych KNF
• Pozycja prawna KNF
• Wnioski
3
Nadzór - pojęcie
Nadzór:
• kontrola + władcze wkraczanie
w
w
działalność podmiotu nadzorowanego;
działalność podmiotu nadzorowanego;
•
zapewnienie przez podmiot
zapewnienie przez podmiot
nadzorujący przestrzegania prawa
nadzorujący przestrzegania prawa
przez podmiot nadzorowany;
przez podmiot nadzorowany;
•
nie polega na „wyręczaniu” podmiotów
nie polega na „wyręczaniu” podmiotów
nadzorowanych w ich działalności;
nadzorowanych w ich działalności;
•
nie jest tożsamy z
nie jest tożsamy z
kierownictwem
kierownictwem
,
,
który opiera się na systemie
który opiera się na systemie
hierarchicznego podporządkowania.
hierarchicznego podporządkowania.
4
Nadzór nad rynkiem finansowym
•
funkcja władzy państwowej
funkcja władzy państwowej
realizowana przez specjalnie
realizowana przez specjalnie
wyodrębniony i powołany do
wyodrębniony i powołany do
tego organ
tego organ
5
Cechy instytucji prawnej
nadzoru
•
organ sprawujący nadzór i podmioty poddane
organ sprawujący nadzór i podmioty poddane
nadzorowi są określone przepisami prawa
nadzorowi są określone przepisami prawa
•
cele, kryteria i sytuacje, w jakich ingerencja nadzoru
cele, kryteria i sytuacje, w jakich ingerencja nadzoru
jest dopuszczalna, a także środki za pomocą których
jest dopuszczalna, a także środki za pomocą których
organ nadzoru wpływa na działalność nadzorowanych
organ nadzoru wpływa na działalność nadzorowanych
podmiotów są normatywnie określone
podmiotów są normatywnie określone
•
proces stosowania środków nadzoru jest
proces stosowania środków nadzoru jest
sformalizowany w taki sposób, aby zagwarantować
sformalizowany w taki sposób, aby zagwarantować
podmiotowi nadzorowanemu środki ochrony prawnej,
podmiotowi nadzorowanemu środki ochrony prawnej,
umożliwiające korygowanie błędnych decyzji organów
umożliwiające korygowanie błędnych decyzji organów
nadzoru.
nadzoru.
6
Nowy kształt nadzoru nad rynkiem
finansowym
• 19 września 2006 r.
weszła w życie
weszła w życie
ustawa
ustawa
z dnia 21 lipca 2006 r.
z dnia 21 lipca 2006 r.
o nadzorze nad
o nadzorze nad
rynkiem finansowym
rynkiem finansowym
.
.
•
Reforma systemu nadzoru nad sektorem
Reforma systemu nadzoru nad sektorem
bankowym, ubezpieczeniowym i rynku
bankowym, ubezpieczeniowym i rynku
kapitałowego zmienia organizację
kapitałowego zmienia organizację
instytucji nadzorczych –
instytucji nadzorczych –
konsoliduje
ich działalność i skupia je w ramach
ich działalność i skupia je w ramach
jednej instytucji –
jednej instytucji – Komisji Nadzoru
Finansowego (KNF).
7
Podstawa ustrojowa – Ustawa o
nadzorze nad rynkiem finansowym
•
nadzór finansowy sprawowany jest wobec
nadzór finansowy sprawowany jest wobec
działalności większości instytucji
działalności większości instytucji
działających na rynku usług finansowych i
działających na rynku usług finansowych i
podmiotów z nimi powiązanych (w
podmiotów z nimi powiązanych (w
zakresie nadzoru skonsolidowanego);
zakresie nadzoru skonsolidowanego);
•
zdefiniowany został organ nadzoru
zdefiniowany został organ nadzoru
bankowego, którym jest KNF;
bankowego, którym jest KNF;
•
wymienione są cele nadzoru finansowego
wymienione są cele nadzoru finansowego
(nieprecyzyjne);
(nieprecyzyjne);
8
Podstawa ustrojowa – Ustawa o
nadzorze nad rynkiem finansowym
•
w ustawodawstwie polskim (
w ustawodawstwie polskim (w 43 ustawach
w 43 ustawach
)
)
zostały określone sytuacje, w których
zostały określone sytuacje, w których
działalność organu nadzoru bankowego jest
działalność organu nadzoru bankowego jest
dopuszczalna oraz środki, za pomocą których
dopuszczalna oraz środki, za pomocą których
nadzór finansowy może działać, w tym
nadzór finansowy może działać, w tym
ingerować władczo w działalność
ingerować władczo w działalność
przedsiębiorcy;
przedsiębiorcy;
•
podstawy organizacji, celów, zakresu
podstawy organizacji, celów, zakresu
sprawowanego nadzoru, praw nadzorowanych
sprawowanego nadzoru, praw nadzorowanych
przedsiębiorców są zagwarantowane w
przedsiębiorców są zagwarantowane w
ustawach i organ nadzoru nie może ich zmienić.
ustawach i organ nadzoru nie może ich zmienić.
9
Podstawowy cel nadzoru
Utrzymanie
Utrzymanie
bezpieczeństwa,
stabilności
i zaufania
do systemu finansowego.
do systemu finansowego.
10
Szczegółowe cele sprawowania
nadzoru nad rynkiem finansowym
Cel prawny:
•
Zapewnienie zgodności działalności instytucji
Zapewnienie zgodności działalności instytucji
finansowych z przepisami prawa regulującymi ten
finansowych z przepisami prawa regulującymi ten
rynek.
rynek.
Cel organizacyjno – ekonomiczny:
Cel organizacyjno – ekonomiczny:
•
Zapewnienie prawidłowego funkcjonowania rynku
Zapewnienie prawidłowego funkcjonowania rynku
finansowego, jego stabilności, bezpieczeństwa,
finansowego, jego stabilności, bezpieczeństwa,
przejrzystości i zaufania do rynku finansowego.
przejrzystości i zaufania do rynku finansowego.
Cel społeczny:
Cel społeczny:
•
Zapewnienie ochrony interesów uczestników rynku
Zapewnienie ochrony interesów uczestników rynku
usług finansowych (
usług finansowych (
sui generis
sui generis
zbiór wspólny dla
zbiór wspólny dla
celu prawnego i organizacyjno – ekonomicznego) –
celu prawnego i organizacyjno – ekonomicznego) –
bezpieczeństwo depozytów, świadczeń, wartości
bezpieczeństwo depozytów, świadczeń, wartości
udziałów, realizacji innych zobowiązań.
udziałów, realizacji innych zobowiązań.
11
Funkcje nadzoru finansowego
Cele stawiane przed nadzorem wynikają
Cele stawiane przed nadzorem wynikają
z podstawowych
z podstawowych
funkcji
funkcji
realizowanych
realizowanych
przez nadzór:
przez nadzór:
•
funkcja licencyjna
funkcja licencyjna
•
funkcja regulacyjna
funkcja regulacyjna
•
funkcja kontrolna
funkcja kontrolna
•
funkcja dyscyplinująca
funkcja dyscyplinująca
•
funkcja prewencyjna.
funkcja prewencyjna.
12
Nadzór zintegrowany
Nadzór zintegrowany
obejmuje swoim
obejmuje swoim
zakresem:
zakresem:
• działalność płatniczą (przy współudziale
NBP)
• działalność kredytową
• obsługę rynku papierów wartościowych
• działalność funduszy emerytalnych
• działalność ubezpieczeniową.
13
Nadzór zintegrowany
• Zintegrowana działalność
• Sposób wprowadzenia
• Niezależność
• Umiejscowienie
• Kolegialność organu (skład
sposób powołania)
• Współpraca z podmiotami
nadzorowanymi
14
Struktura Komisji Nadzoru
Finansowego
•
KNF
KNF
jest ciałem kolegialnym.
jest ciałem kolegialnym.
•
W skład Komisji wchodzą:
W skład Komisji wchodzą:
Przewodniczący, dwóch Zastępców
Przewodniczący, dwóch Zastępców
Przewodniczącego (
Przewodniczącego (
tzw. „prezydium
tzw. „prezydium
wykonawcze”
wykonawcze”
) i czterech członków .
) i czterech członków .
•
Członkami Komisji są:
Członkami Komisji są:
minister właściwy do spraw instytucji
minister właściwy do spraw instytucji
finansowych
finansowych
albo jego przedstawiciel;
albo jego przedstawiciel;
minister właściwy do spraw zabezpieczenia
minister właściwy do spraw zabezpieczenia
społecznego
społecznego
albo jego przedstawiciel;
albo jego przedstawiciel;
Prezes NBP albo delegowany przez niego
Prezes NBP albo delegowany przez niego
Wiceprezes NBP; przedstawiciel Prezydenta RP.
Wiceprezes NBP; przedstawiciel Prezydenta RP.
15
Nadzór nad
Komisją Nadzoru Finansowego
•
Nadzór nad KNF sprawuje
Nadzór nad KNF sprawuje Prezes RM
;
;
•
KNF przedstawia Prezesowi RM
KNF przedstawia Prezesowi RM
coroczne sprawozdanie ze swojej
coroczne sprawozdanie ze swojej
działalności;
działalności;
•
Prezes RM powołuje Przewodniczącego
Prezes RM powołuje Przewodniczącego
KNF na 5-letnią kadencję.
KNF na 5-letnią kadencję.
16
Przewodniczący KNF
• Prokurator w sprawach cywilnych
wynikających ze stosunków związanych z
uczestnictwem w obrocie na rynku usług
płatniczych
• Uprawnienie do zawarcia z Prezesem NBP
i Prezesem EBC umowy o współpracy oraz
wymianie informacji między KNF i NBP
oraz EBC (brak możliwości przekazywania
informacji objętych tajemnicą bankową).
17
Ustawowe zadania
Komisji Nadzoru Finansowego
•
nadzorowanie rynku finansowego,
nadzorowanie rynku finansowego,
•
podejmowanie działań służących
podejmowanie działań służących
prawidłowemu funkcjonowaniu tegoż
prawidłowemu funkcjonowaniu tegoż
rynku oraz mających sprzyjać jego
rynku oraz mających sprzyjać jego
rozwojowi i konkurencyjności,
rozwojowi i konkurencyjności,
•
podejmowanie działań edukacyjnych i
podejmowanie działań edukacyjnych i
informacyjnych o zasadach jego
informacyjnych o zasadach jego
funkcjonowania,
funkcjonowania,
18
Ustawowe zadania
Komisji Nadzoru Finansowego
•
uczestniczenie w tworzeniu aktów
uczestniczenie w tworzeniu aktów
prawnych dotyczących rynku
prawnych dotyczących rynku
finansowego,
finansowego,
•
stwarzanie możliwości polubownego i
stwarzanie możliwości polubownego i
pojednawczego rozstrzygania sporów
pojednawczego rozstrzygania sporów
między uczestnikami rynku, zwłaszcza w
między uczestnikami rynku, zwłaszcza w
zakresie sporów między podmiotami
zakresie sporów między podmiotami
podlegającymi nadzorowi Komisji a
podlegającymi nadzorowi Komisji a
odbiorcami świadczonych przez nie usług.
odbiorcami świadczonych przez nie usług.
19
Kompetencje
Komisji Nadzoru Finansowego
•
KNF
KNF podejmuje uchwały
(zwykłą
(zwykłą
większością głosów w głosowaniu jawnym
większością głosów w głosowaniu jawnym
w obecności co najmniej 4 osób
w obecności co najmniej 4 osób
wchodzących w jej skład, w tym
wchodzących w jej skład, w tym
Przewodniczącego lub jego zastępcy, przy
Przewodniczącego lub jego zastępcy, przy
równej liczbie głosów rozstrzyga głos
równej liczbie głosów rozstrzyga głos
Przewodniczącego) i
Przewodniczącego) i
wydaje decyzje
wydaje decyzje
administracyjne
administracyjne
oraz
oraz
postanowienia
postanowienia
.
.
•
Organizację i tryb jej pracy określa
Organizację i tryb jej pracy określa
regulamin przez nią uchwalony.
regulamin przez nią uchwalony.
20
Moc prawna uchwał KNF
• Zasada racjonalności działania wymaga, aby
podmiot uprawniony i jednocześnie zobowiązany
do realizacji określonych zadań był wyposażony w
służące temu odpowiednie instrumenty prawne
• Zgodnie z Konstytucją KNF nie ma prawa
wydawania aktów powszechnie obowiązujących
• Zgodnie z ustawami szczegółowymi KNF ma
prawo wydawania aktów normatywnych mających
wpływ na sytuację przedsiębiorców świadczących
usługi finansowe i pośrednio na sytuację ich
klientów i kontrahentów.
21
Znaczenie dla instytucji
nadzoru bankowego
• KNF może nie wywiązać się z
obowiązku efektywnego nadzoru nad
bankami
• KNB powinna funkcjonować przez
okres co najmniej następnych 3-5 lat
• Należy rozważyć budowę nadzoru
zintegrowanego w ramach NBP (75%
aktywów sektora finansowego to
aktywa banków)
22
Dziękuję za
uwagę
.