1

„Nadzór nad rynkiem usług

finansowych

w Polsce”

dr hab. Remigiusz Kaszubski

Zakład Prawa Administracyjnego Gospodarczego i

Bankowego

Wydział Prawa i Administracji

Uniwersytet Warszawski

2

Zagadnienia

• Pojęcie nadzoru
• Nadzór na rynkiem usług finansowych
• Nowy kształt prawny nadzoru nad

rynkiem usług finansowych w Polsce

• Cele i funkcje nadzoru zintegrowanego
• Zakres kompetencji nadzorczych KNF
• Pozycja prawna KNF
• Wnioski

3

Nadzór - pojęcie

Nadzór:

• kontrola + władcze wkraczanie

w

w

działalność podmiotu nadzorowanego;

działalność podmiotu nadzorowanego;

•

zapewnienie przez podmiot

zapewnienie przez podmiot

nadzorujący przestrzegania prawa

nadzorujący przestrzegania prawa

przez podmiot nadzorowany;

przez podmiot nadzorowany;

•

nie polega na „wyręczaniu” podmiotów

nie polega na „wyręczaniu” podmiotów

nadzorowanych w ich działalności;

nadzorowanych w ich działalności;

•

nie jest tożsamy z

nie jest tożsamy z

kierownictwem

kierownictwem

,

,

który opiera się na systemie

który opiera się na systemie

hierarchicznego podporządkowania.

hierarchicznego podporządkowania.

4

Nadzór nad rynkiem finansowym

•

funkcja władzy państwowej

funkcja władzy państwowej

realizowana przez specjalnie

realizowana przez specjalnie

wyodrębniony i powołany do

wyodrębniony i powołany do

tego organ

tego organ

5

Cechy instytucji prawnej

nadzoru

•

organ sprawujący nadzór i podmioty poddane

organ sprawujący nadzór i podmioty poddane

nadzorowi są określone przepisami prawa

nadzorowi są określone przepisami prawa

•

cele, kryteria i sytuacje, w jakich ingerencja nadzoru

cele, kryteria i sytuacje, w jakich ingerencja nadzoru

jest dopuszczalna, a także środki za pomocą których

jest dopuszczalna, a także środki za pomocą których

organ nadzoru wpływa na działalność nadzorowanych

organ nadzoru wpływa na działalność nadzorowanych

podmiotów są normatywnie określone

podmiotów są normatywnie określone

•

proces stosowania środków nadzoru jest

proces stosowania środków nadzoru jest

sformalizowany w taki sposób, aby zagwarantować

sformalizowany w taki sposób, aby zagwarantować

podmiotowi nadzorowanemu środki ochrony prawnej,

podmiotowi nadzorowanemu środki ochrony prawnej,

umożliwiające korygowanie błędnych decyzji organów

umożliwiające korygowanie błędnych decyzji organów

nadzoru.

nadzoru.

6

Nowy kształt nadzoru nad rynkiem

finansowym

• 19 września 2006 r.

weszła w życie

weszła w życie

ustawa

ustawa

z dnia 21 lipca 2006 r.

z dnia 21 lipca 2006 r.

o nadzorze nad

o nadzorze nad

rynkiem finansowym

rynkiem finansowym

.

.

•

Reforma systemu nadzoru nad sektorem

Reforma systemu nadzoru nad sektorem

bankowym, ubezpieczeniowym i rynku

bankowym, ubezpieczeniowym i rynku

kapitałowego zmienia organizację

kapitałowego zmienia organizację

instytucji nadzorczych –

instytucji nadzorczych –

konsoliduje

ich działalność i skupia je w ramach

ich działalność i skupia je w ramach

jednej instytucji –

jednej instytucji – Komisji Nadzoru
Finansowego (KNF).

7

Podstawa ustrojowa – Ustawa o

nadzorze nad rynkiem finansowym

•

nadzór finansowy sprawowany jest wobec

nadzór finansowy sprawowany jest wobec

działalności większości instytucji

działalności większości instytucji

działających na rynku usług finansowych i

działających na rynku usług finansowych i

podmiotów z nimi powiązanych (w

podmiotów z nimi powiązanych (w

zakresie nadzoru skonsolidowanego);

zakresie nadzoru skonsolidowanego);

•

zdefiniowany został organ nadzoru

zdefiniowany został organ nadzoru

bankowego, którym jest KNF;

bankowego, którym jest KNF;

•

wymienione są cele nadzoru finansowego

wymienione są cele nadzoru finansowego

(nieprecyzyjne);

(nieprecyzyjne);

8

Podstawa ustrojowa – Ustawa o

nadzorze nad rynkiem finansowym

•

w ustawodawstwie polskim (

w ustawodawstwie polskim (w 43 ustawach

w 43 ustawach

)

)

zostały określone sytuacje, w których

zostały określone sytuacje, w których

działalność organu nadzoru bankowego jest

działalność organu nadzoru bankowego jest

dopuszczalna oraz środki, za pomocą których

dopuszczalna oraz środki, za pomocą których

nadzór finansowy może działać, w tym

nadzór finansowy może działać, w tym

ingerować władczo w działalność

ingerować władczo w działalność

przedsiębiorcy;

przedsiębiorcy;

•

podstawy organizacji, celów, zakresu

podstawy organizacji, celów, zakresu

sprawowanego nadzoru, praw nadzorowanych

sprawowanego nadzoru, praw nadzorowanych

przedsiębiorców są zagwarantowane w

przedsiębiorców są zagwarantowane w

ustawach i organ nadzoru nie może ich zmienić.

ustawach i organ nadzoru nie może ich zmienić.

9

Podstawowy cel nadzoru

Utrzymanie

Utrzymanie

bezpieczeństwa,

stabilności

i zaufania

do systemu finansowego.

do systemu finansowego.

10

Szczegółowe cele sprawowania

nadzoru nad rynkiem finansowym

Cel prawny:

•

Zapewnienie zgodności działalności instytucji

Zapewnienie zgodności działalności instytucji

finansowych z przepisami prawa regulującymi ten

finansowych z przepisami prawa regulującymi ten

rynek.

rynek.

Cel organizacyjno – ekonomiczny:

Cel organizacyjno – ekonomiczny:

•

Zapewnienie prawidłowego funkcjonowania rynku

Zapewnienie prawidłowego funkcjonowania rynku

finansowego, jego stabilności, bezpieczeństwa,

finansowego, jego stabilności, bezpieczeństwa,

przejrzystości i zaufania do rynku finansowego.

przejrzystości i zaufania do rynku finansowego.

Cel społeczny:

Cel społeczny:

•

Zapewnienie ochrony interesów uczestników rynku

Zapewnienie ochrony interesów uczestników rynku

usług finansowych (

usług finansowych (

sui generis

sui generis

zbiór wspólny dla

zbiór wspólny dla

celu prawnego i organizacyjno – ekonomicznego) –

celu prawnego i organizacyjno – ekonomicznego) –

bezpieczeństwo depozytów, świadczeń, wartości

bezpieczeństwo depozytów, świadczeń, wartości

udziałów, realizacji innych zobowiązań.

udziałów, realizacji innych zobowiązań.

11

Funkcje nadzoru finansowego

Cele stawiane przed nadzorem wynikają

Cele stawiane przed nadzorem wynikają

z podstawowych

z podstawowych

funkcji

funkcji

realizowanych

realizowanych

przez nadzór:

przez nadzór:

•

funkcja licencyjna

funkcja licencyjna

•

funkcja regulacyjna

funkcja regulacyjna

•

funkcja kontrolna

funkcja kontrolna

•

funkcja dyscyplinująca

funkcja dyscyplinująca

•

funkcja prewencyjna.

funkcja prewencyjna.

12

Nadzór zintegrowany

Nadzór zintegrowany

obejmuje swoim

obejmuje swoim

zakresem:

zakresem:

• działalność płatniczą (przy współudziale

NBP)

• działalność kredytową
• obsługę rynku papierów wartościowych
• działalność funduszy emerytalnych
• działalność ubezpieczeniową.

13

Nadzór zintegrowany

• Zintegrowana działalność
• Sposób wprowadzenia
• Niezależność
• Umiejscowienie
• Kolegialność organu (skład

sposób powołania)

• Współpraca z podmiotami

nadzorowanymi

14

Struktura Komisji Nadzoru

Finansowego

•

KNF

KNF

jest ciałem kolegialnym.

jest ciałem kolegialnym.

•

W skład Komisji wchodzą:

W skład Komisji wchodzą:

Przewodniczący, dwóch Zastępców

Przewodniczący, dwóch Zastępców

Przewodniczącego (

Przewodniczącego (

tzw. „prezydium

tzw. „prezydium

wykonawcze”

wykonawcze”

) i czterech członków .

) i czterech członków .

•

Członkami Komisji są:

Członkami Komisji są:

minister właściwy do spraw instytucji

minister właściwy do spraw instytucji

finansowych

finansowych

albo jego przedstawiciel;

albo jego przedstawiciel;

minister właściwy do spraw zabezpieczenia

minister właściwy do spraw zabezpieczenia

społecznego

społecznego

albo jego przedstawiciel;

albo jego przedstawiciel;

Prezes NBP albo delegowany przez niego

Prezes NBP albo delegowany przez niego

Wiceprezes NBP; przedstawiciel Prezydenta RP.

Wiceprezes NBP; przedstawiciel Prezydenta RP.

15

Nadzór nad

Komisją Nadzoru Finansowego

•

Nadzór nad KNF sprawuje

Nadzór nad KNF sprawuje Prezes RM

;

;

•

KNF przedstawia Prezesowi RM

KNF przedstawia Prezesowi RM

coroczne sprawozdanie ze swojej

coroczne sprawozdanie ze swojej

działalności;

działalności;

•

Prezes RM powołuje Przewodniczącego

Prezes RM powołuje Przewodniczącego

KNF na 5-letnią kadencję.

KNF na 5-letnią kadencję.

16

Przewodniczący KNF

• Prokurator w sprawach cywilnych

wynikających ze stosunków związanych z
uczestnictwem w obrocie na rynku usług
płatniczych

• Uprawnienie do zawarcia z Prezesem NBP

i Prezesem EBC umowy o współpracy oraz
wymianie informacji między KNF i NBP
oraz EBC (brak możliwości przekazywania
informacji objętych tajemnicą bankową).

17

Ustawowe zadania

Komisji Nadzoru Finansowego

•

nadzorowanie rynku finansowego,

nadzorowanie rynku finansowego,

•

podejmowanie działań służących

podejmowanie działań służących

prawidłowemu funkcjonowaniu tegoż

prawidłowemu funkcjonowaniu tegoż

rynku oraz mających sprzyjać jego

rynku oraz mających sprzyjać jego

rozwojowi i konkurencyjności,

rozwojowi i konkurencyjności,

•

podejmowanie działań edukacyjnych i

podejmowanie działań edukacyjnych i

informacyjnych o zasadach jego

informacyjnych o zasadach jego

funkcjonowania,

funkcjonowania,

18

Ustawowe zadania

Komisji Nadzoru Finansowego

•

uczestniczenie w tworzeniu aktów

uczestniczenie w tworzeniu aktów

prawnych dotyczących rynku

prawnych dotyczących rynku

finansowego,

finansowego,

•

stwarzanie możliwości polubownego i

stwarzanie możliwości polubownego i

pojednawczego rozstrzygania sporów

pojednawczego rozstrzygania sporów

między uczestnikami rynku, zwłaszcza w

między uczestnikami rynku, zwłaszcza w

zakresie sporów między podmiotami

zakresie sporów między podmiotami

podlegającymi nadzorowi Komisji a

podlegającymi nadzorowi Komisji a

odbiorcami świadczonych przez nie usług.

odbiorcami świadczonych przez nie usług.

19

Kompetencje

Komisji Nadzoru Finansowego

•

KNF

KNF podejmuje uchwały

(zwykłą

(zwykłą

większością głosów w głosowaniu jawnym

większością głosów w głosowaniu jawnym

w obecności co najmniej 4 osób

w obecności co najmniej 4 osób

wchodzących w jej skład, w tym

wchodzących w jej skład, w tym

Przewodniczącego lub jego zastępcy, przy

Przewodniczącego lub jego zastępcy, przy

równej liczbie głosów rozstrzyga głos

równej liczbie głosów rozstrzyga głos

Przewodniczącego) i

Przewodniczącego) i

wydaje decyzje

wydaje decyzje

administracyjne

administracyjne

oraz

oraz

postanowienia

postanowienia

.

.

•

Organizację i tryb jej pracy określa

Organizację i tryb jej pracy określa

regulamin przez nią uchwalony.

regulamin przez nią uchwalony.

20

Moc prawna uchwał KNF

• Zasada racjonalności działania wymaga, aby

podmiot uprawniony i jednocześnie zobowiązany

do realizacji określonych zadań był wyposażony w

służące temu odpowiednie instrumenty prawne

• Zgodnie z Konstytucją KNF nie ma prawa

wydawania aktów powszechnie obowiązujących

• Zgodnie z ustawami szczegółowymi KNF ma

prawo wydawania aktów normatywnych mających

wpływ na sytuację przedsiębiorców świadczących

usługi finansowe i pośrednio na sytuację ich

klientów i kontrahentów.

21

Znaczenie dla instytucji

nadzoru bankowego

• KNF może nie wywiązać się z

obowiązku efektywnego nadzoru nad
bankami

• KNB powinna funkcjonować przez

okres co najmniej następnych 3-5 lat

• Należy rozważyć budowę nadzoru

zintegrowanego w ramach NBP (75%
aktywów sektora finansowego to
aktywa banków)

22

Dziękuję za

uwagę

.