Choroba

Choroba

zwyrodnieniowa stawów

zwyrodnieniowa stawów

(Osteoartroza)

(Osteoartroza)

Lek. med. Justyna

Lek. med. Justyna

Gołębiowska

Gołębiowska

OSTEOARTROZA

OSTEOARTROZA

Nie istnieje zwięzła i powszechnie przyjęta

Nie istnieje zwięzła i powszechnie przyjęta

definicja tej choroby. Klinicznie określa ją

definicja tej choroby. Klinicznie określa ją

ból stawów pojawiający się przy ruchach i

ból stawów pojawiający się przy ruchach i

postępująca dysfunkcja stawu.

postępująca dysfunkcja stawu.

Wg. Definicji podanej w 1995 przez Keuttnera

Wg. Definicji podanej w 1995 przez Keuttnera

i Goldberga : „Choroba zwyrodnieniowa to

i Goldberga : „Choroba zwyrodnieniowa to

wynik zarówno biologicznych jak i

wynik zarówno biologicznych jak i

mechanicznych zdarzeń, które destabilizują

mechanicznych zdarzeń, które destabilizują

powiazane ze sobą procesy degradacji i

powiazane ze sobą procesy degradacji i

syntezy chrząstki stawowej – chondrocytów i

syntezy chrząstki stawowej – chondrocytów i

macierzy pozakomórkowej oraz

macierzy pozakomórkowej oraz

OSTEOARTROZA

OSTEOARTROZA

warstwy podchrzęstnej kości. Proces ten

warstwy podchrzęstnej kości. Proces ten

może być zapoczątkowany przez liczne

może być zapoczątkowany przez liczne

czynniki. Choroba obejmuje wszystkie tkanki

czynniki. Choroba obejmuje wszystkie tkanki

stawu. Przejawia się morfologicznymi,

stawu. Przejawia się morfologicznymi,

biochemicznymi, molekularnymi i

biochemicznymi, molekularnymi i

biomechanicznymi zmianami komórek

biomechanicznymi zmianami komórek

macierzy, które prowadzą do rozmiękania,

macierzy, które prowadzą do rozmiękania,

włókienkowatości, owrzodzeń i utraty masy

włókienkowatości, owrzodzeń i utraty masy

chrząstki stawowej, stwardnienia i

chrząstki stawowej, stwardnienia i

zagęszczenia tkanki kostnej, osteofitów i

zagęszczenia tkanki kostnej, osteofitów i

torbielek podchrzęstnych.

torbielek podchrzęstnych.

OSTEOARTROZA

OSTEOARTROZA

Choroba zwyrodnieniowa charakteryzuje się

Choroba zwyrodnieniowa charakteryzuje się

bólem stawowym, tkliwością, ograniczeniem

bólem stawowym, tkliwością, ograniczeniem

ruchomości stawowej, pojawiającymi się

ruchomości stawowej, pojawiającymi się

niekiedy wysiękami, procesem zapalnym,

niekiedy wysiękami, procesem zapalnym,

któremu nie towarzyszą objawy układowe.”

któremu nie towarzyszą objawy układowe.”

Radiologiczne: cechy destrukcji chrząstki

Radiologiczne: cechy destrukcji chrząstki

stawowej i podchrzęstnej warstwy kostnej

stawowej i podchrzęstnej warstwy kostnej

współistniejące z cechami procesu

współistniejące z cechami procesu

naprawczego – zwiększenie masy kostnej

naprawczego – zwiększenie masy kostnej

(kondensacja struktury) w warstwie

(kondensacja struktury) w warstwie

podchrzęstnej i wyrośla na granicy

podchrzęstnej i wyrośla na granicy

chrzęstno-kostnej (osteofity).

chrzęstno-kostnej (osteofity).

OSTEOARTROZA

OSTEOARTROZA

Cechami patomorfologicznymi są ubytki

Cechami patomorfologicznymi są ubytki

chrząstki stawowej i tkanki kostnej ze

chrząstki stawowej i tkanki kostnej ze

współistnieniem cech na ogół mało

współistnieniem cech na ogół mało

aktywnego procesu zapalnego, który

aktywnego procesu zapalnego, który

obejmuje torebkę stawową i okoliczne

obejmuje torebkę stawową i okoliczne

tkanki prowadząc do procesu

tkanki prowadząc do procesu

zbliznowacenia.

zbliznowacenia.

Kliniczne podtypy choroby

Kliniczne podtypy choroby

Podział na podtypy opiera się na różnicach

Podział na podtypy opiera się na różnicach

pod względem:

pod względem:

-

rodzaju zmian patologicznych,

rodzaju zmian patologicznych,

-

etiologii procesu zwyrodnieniowego,

etiologii procesu zwyrodnieniowego,

-

lokalizacji zmian zwyrodnieniowych.

lokalizacji zmian zwyrodnieniowych.

OSTEOARTROZA

OSTEOARTROZA

Pod względem charakteru zmian

Pod względem charakteru zmian

patologicznych wyróżnia się

patologicznych wyróżnia się

hiperostozę

hiperostozę

usztywniającą

usztywniającą

, w której zmiany naprawcze

, w której zmiany naprawcze

(osteofity) zdecydowanie dominują nad

(osteofity) zdecydowanie dominują nad

procesem destrukcyjnym.

procesem destrukcyjnym.

1.

1.

Hiperostoza usztywniająca zlokalizowana.

Hiperostoza usztywniająca zlokalizowana.

2.

2.

Hiperostoza usztywniająca szkieletu.

Hiperostoza usztywniająca szkieletu.

Pod względem etiologicznym dzielimy

Pod względem etiologicznym dzielimy

chorobę zwyrodnieniową na;

chorobę zwyrodnieniową na;

1.

1.

Pierwotną (Idiopatyczną – czynnik

Pierwotną (Idiopatyczną – czynnik

nieznany).

nieznany).

2.

2.

Wtórną – urazy, choroby metaboliczne,

Wtórną – urazy, choroby metaboliczne,

wrodzone wady budowy, itd..

wrodzone wady budowy, itd..

OSTEOARTROZA

OSTEOARTROZA

Czynniki predysponujące do choroby:

Czynniki predysponujące do choroby:



Późny wiek

Późny wiek



Płeć żeńska

Płeć żeńska



Czynniki etniczne

Czynniki etniczne



Czynniki wrodzone

Czynniki wrodzone



Nieprawidłowa biomechanika stawu

Nieprawidłowa biomechanika stawu



Nadwaga

Nadwaga



Zawód

Zawód



Aktywność fizyczna

Aktywność fizyczna

OSTEOARTROZA

OSTEOARTROZA



Duża masa kostna

Duża masa kostna



Poziom hormonów

Poziom hormonów

Klinicznie istotne znaczenie ma podział

Klinicznie istotne znaczenie ma podział

zmian chorobowych według

zmian chorobowych według

lokalizacji.

lokalizacji.

Najważniejszymi lokalizacjami są:

Najważniejszymi lokalizacjami są:



Staw biodrowy (koksartroza)

Staw biodrowy (koksartroza)



Staw kolanowy (gonartroza)

Staw kolanowy (gonartroza)



Kręgosłup (spondyloartroza)

Kręgosłup (spondyloartroza)

OSTEOARTROZA

OSTEOARTROZA

Rozpoznanie

Rozpoznanie



Badanie kliniczne

Badanie kliniczne



RTG w dwóch płaszczyznach

RTG w dwóch płaszczyznach



Ew. CT, MRI, artroskopia, scyntygrafia

Ew. CT, MRI, artroskopia, scyntygrafia

izotopowa

izotopowa

Różnicowanie

Różnicowanie



Martwica aseptyczna nasad kostnych

Martwica aseptyczna nasad kostnych



Choroba odkładania pyrofosforanów

Choroba odkładania pyrofosforanów

wapnia

wapnia



Chrzęstniako-kostniakowatość maziówki

Chrzęstniako-kostniakowatość maziówki

Choroba zwyrodnieniowa stawu

Choroba zwyrodnieniowa stawu

biodrowego (Koksartroza)

biodrowego (Koksartroza)

Charakteryzuje się dolegliwościami

Charakteryzuje się dolegliwościami

bólowymi stawu podczas ruchu i

bólowymi stawu podczas ruchu i

zmianami radiologicznymi.

zmianami radiologicznymi.

Kliniczne podtypy choroby

Kliniczne podtypy choroby

W zależności od kształtu panewki

W zależności od kształtu panewki

koksartrozę można podzielić na:

koksartrozę można podzielić na:

1.

1.

Z panewką zbyt płytką (dysplastyczną)

Z panewką zbyt płytką (dysplastyczną)

2.

2.

Z panewką zbyt głęboką (protruzyjna)

Z panewką zbyt głęboką (protruzyjna)

3.

3.

Z prawidłowa panewką

Z prawidłowa panewką

KOKSARTROZA

KOKSARTROZA

W zależności od stosunku pomiędzy

W zależności od stosunku pomiędzy

procesem destrukcji i procesem

procesem destrukcji i procesem

wytwórczym można podzielić na:

wytwórczym można podzielić na:

1.

1.

Koksartrozę destrukcyjną (uważaną za

Koksartrozę destrukcyjną (uważaną za

postać martwicy aseptycznej głowy

postać martwicy aseptycznej głowy

kości udowej dorosłych)

kości udowej dorosłych)

2.

2.

Koksartroze hiperostotyczną – z

Koksartroze hiperostotyczną – z

przewagą osteofitów nad cechami

przewagą osteofitów nad cechami

destrukcji. W postaci tej dysfunkcja

destrukcji. W postaci tej dysfunkcja

kończyny związana jest głównie z

kończyny związana jest głównie z

ograniczeniem ruchomości w stawie.

ograniczeniem ruchomości w stawie.

3.

3.

Postać mieszaną

Postać mieszaną

KOKSARTROZA

KOKSARTROZA

Rozpoznanie koksartrozy

Rozpoznanie koksartrozy

1.

1.

Wywiad – skargi na wywołane ruchem i

Wywiad – skargi na wywołane ruchem i

obciążeniem kończyny, najsilniejsze

obciążeniem kończyny, najsilniejsze

podczas pierwszych ruchów po okresie

podczas pierwszych ruchów po okresie

bezruchu, zlokalizowane od pachwiny do

bezruchu, zlokalizowane od pachwiny do

kolana, najczęściej w przedniobocznej i

kolana, najczęściej w przedniobocznej i

przedniej części uda.

przedniej części uda.

2.

2.

Badanie przedmiotowe – ograniczenie

Badanie przedmiotowe – ograniczenie

ruchomości w stawie i ból przy skrajnych

ruchomości w stawie i ból przy skrajnych

ruchach. Najlepiej różnicujące są

ruchach. Najlepiej różnicujące są

badania: rotacji wewnętrznej (40 st.),

badania: rotacji wewnętrznej (40 st.),

przeprostu (15 st.) i rotacji

przeprostu (15 st.) i rotacji

KOKSARTROZA

KOKSARTROZA

zewnętrznej (60 st.)

zewnętrznej (60 st.)

1.

1.

Badanie radiologiczne – rozstrzyga

Badanie radiologiczne – rozstrzyga

zwykle o rozpoznaniu (obecność

zwykle o rozpoznaniu (obecność

osteofitów na krawędzi panewki lub

osteofitów na krawędzi panewki lub

wokół głowy kości udowej)

wokół głowy kości udowej)

Różnicowanie

Różnicowanie



Martwica głowy kości udowej –

Martwica głowy kości udowej –

konieczne wykonanie MRI

konieczne wykonanie MRI



Choroba zwyrodnieniowa kręgosłupa

Choroba zwyrodnieniowa kręgosłupa



Zespół krętarzowy

Zespół krętarzowy

Choroba zwyrodnieniowa stawu

Choroba zwyrodnieniowa stawu

kolanowego (Gonartroza)

kolanowego (Gonartroza)

Ból i dysfunkcję stawu kolanowego, w

Ból i dysfunkcję stawu kolanowego, w

którym radiologicznie potwierdzono

którym radiologicznie potwierdzono

proces zwyrodnieniowy.

proces zwyrodnieniowy.

Za potwierdzenie uważa się co najmniej

Za potwierdzenie uważa się co najmniej

obecność osteofitów na krawędzi stawowej

obecność osteofitów na krawędzi stawowej

kości piszczelowej i/lub udowej. Do

kości piszczelowej i/lub udowej. Do

rozpoznania konieczne jest wykluczenie

rozpoznania konieczne jest wykluczenie

innych przyczyn objawów klinicznych.

innych przyczyn objawów klinicznych.

Kliniczne podtypy choroby

Kliniczne podtypy choroby

Gonartrozę dzielimy według rozmieszczenia

Gonartrozę dzielimy według rozmieszczenia

zmian destrukcyjnych chrząstki stawowej

zmian destrukcyjnych chrząstki stawowej

na:

na:

GONARTROZA

GONARTROZA

1.

1.

Przyśrodkową (najczęstsza) z przewagą

Przyśrodkową (najczęstsza) z przewagą

zwężenia szpary stawowej pomiędzy

zwężenia szpary stawowej pomiędzy

przyśrodkowymi kłykciami kości udowej i

przyśrodkowymi kłykciami kości udowej i

piszczelowej. Postać ta łączy się ze

piszczelowej. Postać ta łączy się ze

szpotawością kolana.

szpotawością kolana.

2.

2.

Rzepkowo - udową; zwężenie szpary

Rzepkowo - udową; zwężenie szpary

stawowej pomiędzy rzepką a kością udową.

stawowej pomiędzy rzepką a kością udową.

3.

3.

Boczną - z przewaga zwężenia szpary

Boczną - z przewaga zwężenia szpary

stawowej pomiędzy bocznymi kłykciami

stawowej pomiędzy bocznymi kłykciami

kości piszczelowej i udowej. Rzadka w

kości piszczelowej i udowej. Rzadka w

pierwotnej postaci gonartrozy. Łączy się z

pierwotnej postaci gonartrozy. Łączy się z

koślawością kolana.

koślawością kolana.

GONARTROZA

GONARTROZA

Rozpoznanie

Rozpoznanie

Powinno być potwierdzone wynikiem badania

Powinno być potwierdzone wynikiem badania

RTG.

RTG.

W różnicowaniu najbardziej pomocnymi,

W różnicowaniu najbardziej pomocnymi,

charakterystycznymi objawami są: bóle

charakterystycznymi objawami są: bóle

podczas ruchu (bóle pierwszych ruchów) i

podczas ruchu (bóle pierwszych ruchów) i

trzeszczenie drobnoziarniste. Przy zajęciu

trzeszczenie drobnoziarniste. Przy zajęciu

powierzchni stawu rzepkowo-udowego

powierzchni stawu rzepkowo-udowego

silniejsze bóle pojawiają się podczas

silniejsze bóle pojawiają się podczas

schodzenia.

schodzenia.

Gonartrozie często towarzyszy wysięk stawowy.

Gonartrozie często towarzyszy wysięk stawowy.

GONARTROZA

GONARTROZA

Wszystkie powyższe objawy nie wykluczają

Wszystkie powyższe objawy nie wykluczają

współistnienia lub przebycia innych chorób

współistnienia lub przebycia innych chorób

stawu kolanowego, które były pierwotną

stawu kolanowego, które były pierwotną

przyczyną procesu zwyrodnieniowego.

przyczyną procesu zwyrodnieniowego.

Należą do nich: urazy, zapalenia stawu,

Należą do nich: urazy, zapalenia stawu,

choroba odkładania pyrofosforanu wapnia,

choroba odkładania pyrofosforanu wapnia,

uszkodzenie łękotki, chrzęstniako-

uszkodzenie łękotki, chrzęstniako-

kostniakowatość maźówkowa,

kostniakowatość maźówkowa,

rozwarstwiająca martwica aseptyczna i

rozwarstwiająca martwica aseptyczna i

inne.

inne.

GONARTROZA

GONARTROZA

W rozpoznaniu różnicowym należy

W rozpoznaniu różnicowym należy

ponadto uwzględnić:

ponadto uwzględnić:

1.

1.

Uszkodzenie przyczepów (entezopatię)

Uszkodzenie przyczepów (entezopatię)

mięśnia czworogłowego uda do górnej,

mięśnia czworogłowego uda do górnej,

bądź dolnej krawędzi rzepki.

bądź dolnej krawędzi rzepki.

2.

2.

Entezopatię mięśni tworzących „gęsią

Entezopatię mięśni tworzących „gęsią

stopkę”.

stopkę”.

3.

3.

Koksartrozę lub martwicę aseptyczną

Koksartrozę lub martwicę aseptyczną

głowy kości udowej manifestujące się

głowy kości udowej manifestujące się

wyłącznie bólem kolana.

wyłącznie bólem kolana.

GONARTROZA I KOKSARTROZA

GONARTROZA I KOKSARTROZA

Postępowanie w chorobie zwyrodnieniowej

Postępowanie w chorobie zwyrodnieniowej

stawów: biodrowego i kolanowego

stawów: biodrowego i kolanowego

1.

1.

Niefarmakologiczne

Niefarmakologiczne

2.

2.

Farmakologiczne

Farmakologiczne

3.

3.

Leczenie operacyjne

Leczenie operacyjne

Ad 1.

Ad 1.



Wyjaśnienie choremu istoty choroby

Wyjaśnienie choremu istoty choroby



Zmniejszenie przyparcia powierzchni

Zmniejszenie przyparcia powierzchni

stawowych poprzez:

stawowych poprzez:

- redukcję wagi (u osób otyłych)

- redukcję wagi (u osób otyłych)

GONARTROZA I KOKSARTROZA

GONARTROZA I KOKSARTROZA

- używanie laski, balkonika

- używanie laski, balkonika

- unikanie noszenia cięższych przedmiotów

- unikanie noszenia cięższych przedmiotów



Stosowanie wkładek do obuwia

Stosowanie wkładek do obuwia

zmniejszających wadliwe ustawienie osi

zmniejszających wadliwe ustawienie osi

kończyny

kończyny



Ćwiczenia zwiększające masę mięśniową

Ćwiczenia zwiększające masę mięśniową



Ćwiczenia w odciążeniu poprawiające

Ćwiczenia w odciążeniu poprawiające

zakres ruchu w stawie

zakres ruchu w stawie



Tutor (w gonartrozie z niestabilnością)

Tutor (w gonartrozie z niestabilnością)



Fizykoterapia i balneoterapia

Fizykoterapia i balneoterapia

GONARTROZA I KOKSARTROZA

GONARTROZA I KOKSARTROZA

Ad 2.

Ad 2.

Stosowanie środków wpływających

Stosowanie środków wpływających

korzystnie na strukturę chrząstki

korzystnie na strukturę chrząstki

stawowej:

stawowej:



Siarczan glukozaminy

Siarczan glukozaminy



Kwas hialuronowy

Kwas hialuronowy



Diaceryna

Diaceryna



Wyciągi z owoców awokado

Wyciągi z owoców awokado



Wyciąg z chrząstek rekina

Wyciąg z chrząstek rekina



NLPZ

NLPZ

Ad 3.

Ad 3.

Artrodeza, endoprotezoplastyka

Artrodeza, endoprotezoplastyka

CHOROBA ZWYRODNIENIOWA

CHOROBA ZWYRODNIENIOWA

KRĘGOSŁUPA

KRĘGOSŁUPA

(SPONDYLOARTROZA)

(SPONDYLOARTROZA)

Pojęcie spondyloartrozy nie zostało nigdzie

Pojęcie spondyloartrozy nie zostało nigdzie

jednoznacznie zdefiniowane i pozostaje

jednoznacznie zdefiniowane i pozostaje

niejednoznaczne.

niejednoznaczne.

Zmiany zwyrodnieniowo – wytwórcze kręgów są

Zmiany zwyrodnieniowo – wytwórcze kręgów są

jednym z najczęstszych zjawisk patologii

jednym z najczęstszych zjawisk patologii

ludzkiej, ale znaczenie ich w patomechanizmie

ludzkiej, ale znaczenie ich w patomechanizmie

bólu i dysfunkcji kręgosłupa jest

bólu i dysfunkcji kręgosłupa jest

kontrowersyjne.

kontrowersyjne.

Bóle spondylogenne mają zwykle mechanizm

Bóle spondylogenne mają zwykle mechanizm

złożony, najczęściej są związane z patologią

złożony, najczęściej są związane z patologią

krążków międzykręgowych, powstałą w wyniku

krążków międzykręgowych, powstałą w wyniku

SPONDYLOARTROZA

SPONDYLOARTROZA

Niefizjologicznych naprężeń tkanek, ale

Niefizjologicznych naprężeń tkanek, ale

ten proces patologiczny prowadzi do

ten proces patologiczny prowadzi do

zmniejszenia przestrzeni

zmniejszenia przestrzeni

międzytrzonowej i wtórnie do zmian

międzytrzonowej i wtórnie do zmian

zwyrodnieniowo – wytwórczych wokół

zwyrodnieniowo – wytwórczych wokół

trzonów kręgowych i w stawach

trzonów kręgowych i w stawach

właściwych kręgosłupa. Starcze zmiany w

właściwych kręgosłupa. Starcze zmiany w

krążkach międzykręgowych są również

krążkach międzykręgowych są również

wyrazem zmian zwyrodnieniowych w

wyrazem zmian zwyrodnieniowych w

składzie i strukturze molekularnej

składzie i strukturze molekularnej

kolagenu i glikozaminoglikanów.

kolagenu i glikozaminoglikanów.

SPONDYLOARTROZA

SPONDYLOARTROZA

Postacie kliniczne

Postacie kliniczne

1.

1.

Choroba zwyrodnieniowa stawów

Choroba zwyrodnieniowa stawów

właściwych kręgosłupa (stawów pomiędzy

właściwych kręgosłupa (stawów pomiędzy

wyrostkami stawowymi kręgów).

wyrostkami stawowymi kręgów).

Tępy ból ujawnia się lub nasila zwykle

Tępy ból ujawnia się lub nasila zwykle

podczas pozycji stojącej, przy

podczas pozycji stojącej, przy

pogłębionych fizjologicznych lordozach

pogłębionych fizjologicznych lordozach

lub spłyconej kyfozie.

lub spłyconej kyfozie.

2.

2.

Choroba zwyrodnieniowa stawów

Choroba zwyrodnieniowa stawów

unkowertebralnych (stawów Luschki).

unkowertebralnych (stawów Luschki).

Ból karku podczas ruchów obrotowych

Ból karku podczas ruchów obrotowych

głowy („objaw wstecznego biegu”)

głowy („objaw wstecznego biegu”)

SPONDYLOARTROZA

SPONDYLOARTROZA

Ruchy te mogą również w mechanizmie

Ruchy te mogą również w mechanizmie

podrażnień przydanki tętnic kręgowych

podrażnień przydanki tętnic kręgowych

wywołać zawroty głowy i zaburzenia

wywołać zawroty głowy i zaburzenia

równowagi (zespół Barre – Lieou).

równowagi (zespół Barre – Lieou).

3.

3.

Artroza segmentu kręgowego wtórna do

Artroza segmentu kręgowego wtórna do

przewlekłej przepukliny jądra

przewlekłej przepukliny jądra

miażdzystego.

miażdzystego.

Zmiany zwyrodnieniowe dotyczą zarówno

Zmiany zwyrodnieniowe dotyczą zarówno

trzonów kręgowych, jak i łuku kręgowego.

trzonów kręgowych, jak i łuku kręgowego.

Dolegliwości bólowe związane są głównie

Dolegliwości bólowe związane są głównie

ze staniem i chodzeniem.

ze staniem i chodzeniem.

SPONDYLOARTROZA

SPONDYLOARTROZA

4.

4.

Artroza kręgosłupowo – żebrowa.

Artroza kręgosłupowo – żebrowa.

Dotyczy głównie stawów pomiędzy

Dotyczy głównie stawów pomiędzy

żebrami, a wyrostkami poprzecznymi

żebrami, a wyrostkami poprzecznymi

kręgów. Powodować może tępe przewlekłe

kręgów. Powodować może tępe przewlekłe

bóle pleców.

bóle pleców.

5.

5.

Hiperostoza usztywniająca kręgosłupa.

Hiperostoza usztywniająca kręgosłupa.

Manifestuje się tworzeniem dużych zmian

Manifestuje się tworzeniem dużych zmian

wytwórczych trzonów kręgowych, których

wytwórczych trzonów kręgowych, których

kształt przypomina dzioby papuzie lub

kształt przypomina dzioby papuzie lub

ściekającą stearynę. O hiperostozie

ściekającą stearynę. O hiperostozie

kręgosłupa mówimy, jeśli wynik badania

kręgosłupa mówimy, jeśli wynik badania

radiologicznego sugeruje połączenie tymi

radiologicznego sugeruje połączenie tymi

zmianami wytwórczymi co najmniej 3

zmianami wytwórczymi co najmniej 3

sąsiadujących kręgów.

sąsiadujących kręgów.

SPONDYLOARTROZA

SPONDYLOARTROZA

Istnienie tych zmian powoduje

Istnienie tych zmian powoduje

ograniczenie elastyczności

ograniczenie elastyczności

kręgosłupa oraz przewlekłe na ogół

kręgosłupa oraz przewlekłe na ogół

umiarkowane bóle.

umiarkowane bóle.

6.

6.

Osteofitoza trzonów kręgowych.

Osteofitoza trzonów kręgowych.

Ta postać zmian zwyrodnieniowych

Ta postać zmian zwyrodnieniowych

jest najczęstsza i najłatwiej

jest najczęstsza i najłatwiej

wykrywalna badaniem

wykrywalna badaniem

radiologicznym.

radiologicznym.

SPONDYLOARTROZA

SPONDYLOARTROZA

Postępowanie w chorobie

Postępowanie w chorobie

zwyrodnieniowej kręgosłupa

zwyrodnieniowej kręgosłupa



Odciążenie

Odciążenie



Korekcja wad postawy

Korekcja wad postawy



Stosowanie ciepła

Stosowanie ciepła



Analgetyki

Analgetyki



NLPZ

NLPZ



Kinezyterapia i fizykoterapia

Kinezyterapia i fizykoterapia



balneoterapia

balneoterapia