Wykład 13

20 maja 2010

Zaburzenia pamięci

Plan wykładu

• Amnezja w pamięci długotrwałej:

wsteczna i następcza

• Amnezja psychogenna
• Otępienie
• Zaburzenia pamięci w wybranych

zespołach chorobowych

• Utrata pamięci specyficznych

rodzajów wiedzy lub umiejętności

Klasyfikacja zaburzeń

pamięci według J. Barbizeta

• Zaburzenia pamięci spowodowane

uszkodzeniami zespołu hipokampalno-

suteczkowego: upośledzone trwałe

zapamiętywanie nowych informacji;

zaburzenia pamięci globalne; zaburzenia

poznawcze wybiórcze

• Zaburzenia pamięci spowodowane

uszkodzeniami kory mózgowej

• Zaburzenia pamięci spowodowane

rozległymi uszkodzeniami mózgu

• Amnezje afektywne

Czynniki zaburzające

funkcjonowanie pamięci

• Urazy mózgu
• Trauma psychiczna
• Schorzenia somatyczne lub

psychiczne

• Procesy neurodegeneracyjne
• Stres

Amnezja wsteczna

(retrograda)

• Utrata dostępu do wspomnień poprzedzających

traumatyczne zdarzenie, przechowywanych w

pamięci długotrwałej.Przeważnie jest skutkiem

urazu mózgu: uszkodzenie na skutek wypadków;

udaru, wylewu

• Hipoteza zakłócenia procesu konsolidacji śladu

pamięciowego

• Dotyka przede wszystkim pamięci autobiograficznej
• Może nawet obejmować podstawowe dane osobowe

(generyczne)

• Zachowana w dużej mierze pamięć semantyczna i

niedeklaratywna

Amnezja wsteczna c.d.

• Czas pojawiania się: badania nad

graczami w football amerykański

• Cofanie się
• Czas objęty trwałą amnezją
• Zróżnicowana charakterystyka w

poszczególnych przypadkach

Przypadek P.S.

• P.S.: uszkodzenia wzgórza na skutek wylewu,

gdy miał 67 lat

• Amnezja obejmująca całe dorosłe życie z

wyjątkiem Drugiej Wojny Światowej

• Amnezja dotycząca przede wszystkim pamięci

autobiograficznej

• Część wspomnień dotyczących wydarzeń

publicznych zachowana

• Zaburzone powiązanie wspomnień z

lokalizacją czasową

• Także amnezja następcza

Amnezja po

elektrowstrząsach

• Stosowane czasami jako terapia w

przypadku depresji i schizofrenii

• Amnezja wsteczna i następcza

• Wraz z upływem czasu z reguły dosyć

szybkie cofanie się amnezji

• Np. po 72 godzinach od elektrowstrząsu

chorzy odtwarzali prawidłowo wszystkie

fakty zapamiętane 1 godzinę przez

elektrowstrząsami

• Ale notowane przypadki względnie trwałej

amnezji

Pamięć po

eletrowstrząsach

Przykład badania z wykorzystaniem

elektrowstrząsów u szczurów

Przejściowa amnezja

globalna - TGA

• Nagłe pojawienie się
• Krótkotrwały charakter
• Obejmuje na ogół krótki okres

niepamięci wstecznej

• Zachowana pamięć krótkotrwała,

operacyjna, semantyczna i
proceduralna

• Niejasne przyczyny

Przejściowa amnezja

globalna –okres objęty

amnezją

Czas trwania epizodów

przejściowej amnezji

globalnej

Wiek, w jakim występuje

przejściowa amnezja

globalna

Amnezja następcza

(anterograda)

• Niepamięć zdarzeń występujących po urazie
• Uszkodzenia części środkowej płatów

skroniowych i hipokampa

• Przyczyny: interwencje chirurgiczne,

infekcje, udary, niedotlenienie

• Przypadek H.M.
• Clive Wearing
• Zespół Korsakowa i encefalopatia

Wernickego

Przypadek H.M.

• Zachowany poziom inteligencji

• Wspomnienia sprzed operacji w

większości zachowane

• Pamięć krótkotrwała, utajona i

proceduralna nie zaburzona

• Masywna i globalna amnezja następcza

dotycząca pamięci deklaratywnej

• Zachowana w niewielkim stopniu

zdolność do zapamiętywania nowych

informacji w pamięci deklaratywnej

Clive Wearing

• Brytyjski muzyk, kompozytor, dyrygent
• Zapalenie mózgu na skutek zakażenia

herpes simplex

• Masywna amnezja następcza dotycząca

pamięci epizodycznej

• Rozległa amnezja wsteczna, dotycząca

pamięci epizodycznej

• Amnezja w pamięci semantycznej
• Zachowane zdolności i umiejętności

muzyczne

Inne przypadki wybiórczej

amnezji następczej

• A.B.: uszkodzenia części płatów czołowych

oraz ciemieniowych po lewej stronie na

skutek wylewu – zaburzenia pamięci

dotyczące wyłącznie zapamiętywania list

słów i zdań w pamięci krótkotrwałej

• T.R.: niedotlenienie mózgu na skutek

zawału serca; zaburzenia pamięci

epizodycznej polegające na braku

identyfikacji osób występujących w

zdarzeniu oraz czasu zdarzenia, zachowana

pamięć samych zdarzeń i miejsc

Zespół Korsakowa i

encefalopatia Wernickego

• Podłoże: uszkodzenia międzymózgowia:

wzgórza, podwzgórza i ciał suteczkowatych

• Objawy osiowe:
 Niepamięć zdarzeń po wystąpieniu

choroby, a może brak konsolidacji śladów
pamięciowych?

 Amnezja wsteczna
 Dezorientacja w czasie i przestrzeni
 Konfabulacje

Osiągnięcia pacjenta z amnezją

następczą w zadaniu

sensoryczno-motoryczym

Amnezja następcza –

podsumowanie

• Dotyka przede wszystkim pamięć

deklaratywną

• Brak efektu dystynktywności i efektu

świeżości

• Przeważnie brak zaburzeń pamięci

krótkotrwałej

• Zachowana pamięć proceduralna
• Osiągnięcia w testach pamięci utajonej na

tym samym poziomie, co u osób zdrowych

Współwystępowanie

amnezji wstecznej i

następczej

Amnezja pourazowa

• Amnezja pourazowa: zarówno wsteczna, jak i następcza
• Z reguły następcza obejmuje dłuższy okres niż wsteczna
• Amnezja następcza do 1 godz. – amnezja wsteczna do kilku

sekund; od 1 do 24 godzin – do 30 minut; powyżej 7 dniu –

powyżej 30 minut

• Związek między ciężkością urazu a wielkością amnezji: od 5

min do 1 godz., niezdolność do pracy do 6 tyg.; od 2 do 24

godzin, 6-8 tyg.; 1-7 dni, 4-7 miesięcy

• Zespół pourazowy – ogólne osłabienie pamięci
• Długotrwałe następstwa nawet po 2-10 latach
• Rodzaje amnezji: z wyspami pamięci (łatana);

odroczona; z konfabulacjami; z automatyzmami

ruchowymi

Amnezja pourazowa c.d.

• Zaburzenia pamięci częściej po

urazach tępych, wstrząsowych niż
ogniskowych

• Przypadek N.A., 22 letni lotnik

amerykański, ranny w trakcie
fechtowania się; amnezja wsteczna
obejmująca 2 lata; upośledzona pamięć
materiału werbalnego i niewerbalnego,
prezentowanego wzrokowo i słuchowo

Amnezja psychogenna

• Przyczyny psychiczne a nie neurologiczne
• Utrata pamięci jako sposób radzenia sobie z

traumą

• Represja
• Amnezja dysocjacyjna: przeważnie

wsteczna; świadomość utraty wspomnień

• Fuga dysocjacyjna: amnezja wsteczna;

zachowana pamięć utajona

• Dysocjacyjne zaburzenie tożsamości –

osobowość wieloraka

Otępienie

• Obniżanie się umiejętności

nabywania nowych danych

• Stopniowa utrata wcześniejszych

wspomnień

• Częstsze u osób w podeszłym

wieku

Choroba Alzheimera

• Zmniejszanie się liczby neuronów oraz

połączeń między nimi, początkowo głównie
w płatach czołowych i skroniowych

• Obecność kłębków neurofibrylarnych
• Obecność złogów beta-amyloidu
• Zmiany w układzie cholinergicznym, głównie

dotyczące wydzielania acetylocholiny

• Diagnoza pewna zasadniczo tylko post

mortem

Choroba Alzheimera –

czynniki ryzyka

• Dwie postaci choroby: o wczesnym

i o późnym początku

• Czynniki genetyczne
• Starszy wiek
• Płeć
• Stres i depresja
• Niski poziom wykształcenia

Choroba Alzheimera –

stadia

• Kilka lat przed pierwszymi objawami,

zaburzenia pamięci węchowej

• Niewielkie problemy z pamięcią,

„roztargnienie”

• Narastające problemy ze znajdowaniem

właściwych słów, pogorszenie pamięci

przestrzennej

• Uogólnione deficyty w zakresie rozumowania,

potrzebna pomoc w codziennych czynnościach

• Poważne zaburzenia pamięci, utrata

umiejętności komunikowania się

Inne choroby, w których

występuje otępienie

• Zespoły, w których występują uszkodzenia

struktur podkorowych

• Otępienie występuje w tych zespołach

często, jednak nie u wszystkich chorych

• Polega przede wszystkim na osłabieniu

funkcji wykonawczych w zakresie pamięci

operacyjnej

• Choroba Parkinsona
• Pląsawica Huntingtona
• Stwardnienie rozsiane

Zaburzenia pamięci w

wybranych zespołach

chorobowych i stanach

• Schizofrenia
• Padaczka
• AIDS
• Depresja
• Nerwice
• Lęk

Utrata pamięci specyficznych

rodzajów wiedzy lub

umiejętności

• Amnezja semantyczna: często na skutek

uszkodzeń płatów skroniowych; pamięć
epizodyczna względnie dobrze zachowana

• Afazja – utrata zdolności posługiwania się

językiem; afazja Broca i Wernickego;
amuzja – problemy z rozumieniem lub
tworzeniem muzyki; prozopagnozja –
zaburzenia rozpoznawania twarzy

• Kończyny fantomowe