Pierwszy dylemat: zyski versus koszty
- należy ocenić realne zyski z podjętych
badań (przegląd literatury)
- należy realnie ocenić koszty, które
poniosą uczestnicy badań
- nie należy zapominać, że kosztem jest
także czas poświęcony na udział w
badaniu
Badania niepoprawne metodologicznie to
badania nieetyczne
Badacza:
- zaspokojenie ciekawości poznawczej
- awans
- sława
- nagrody
Społeczeństwa:
- wzrost wiedzy
- dostarczenie przesłanek dla
podwyższenia jakości życia
Badanego:
- poczucie ważności (samoocena,
samoakceptacja) – biorę udział w
czymś ważnym
- różne formy rekompensat rzeczowych
- informacje przydatne w podniesieniu
jakości własnego życia
Cierpienie
Lęk
Obniżenie poczucia własnej wartości
Uprzedmiotowienie
Obowiązek badacza – minimalizowanie
kosztów uczestników badania
1. Świadoma, dobrowolna,
poinformowana zgoda
2. Zgoda poinformowana, brak
informacji, w jakiej części eksperymentu
uczestniczy w danym momencie
badany
3. Zgoda na okłamywanie
4. Zrzeczenie się do bycia
poinformowanym
5. Zgoda pozornie poinformowana –
dezinformacja na temat części badania
6. Brak informacji, brak zgody – badani nie
wiedzą, że uczestniczą w eksperymencie
7. Oszukiwanie – cel badania jest różny od
tego czego spodziewa się uczestnik
8. Oszukiwanie przez osobę trzecią –
współpracownik gra rolę uczestnika
badania i wprowadza badanego w błąd
1. Fałszywe informacje o głównym celu
badania
2. Fałszywe informacje o stosowanych
bodźcach
3. Wprowadzenie współpracownika, jako
badanego
4. Przekazywanie fałszywych informacji
zwrotnych
5. Mimowolne uczestniczenie w badaniu
6. Nieświadomość, że badanie jest w toku
7. Rejestracja badania bez uzyskania
zgody
8. Dwa zależne badania przedstawiane są
jako niezależne
Nie każda z procedur oszukiwania
(maskujących) jest w sposób oczywisty
nieetyczna czy przynosząca cierpienia
1. Naruszenie prywatności
2. Ponoszenie przez badanego ryzyka,
na które nie wyraził zgody
3. Brak możliwości decydowania o
sobie
4. Brak odkłamania
5. Brak odreagowania
Zanim wprowadzimy instrukcję
maskującą, zastanówmy się:
- czy jest to konieczne;
- czy instrukcja maskująca nie wpłynie
na wyniki;
- w jaki sposób wyjaśnimy badanym, o
co naprawdę chodziło w badaniu i
czemu ich oszukiwaliśmy
Niezależnie od typu informacji o badaniu, starając
się o zgodę na udział, musimy zaproponować
uczestnikom badania kontrakt.
Części kontraktu:
- przedstawienie badacza wraz z afiliacją
- cel badania (po polsku)
- informacja o tym na czym będzie polegać
badanie
- informacja o anonimowości (opracowanie
grupowe wyników)
- sposób uzyskania dostępu do raportu z badań
Badamy ochotników – jeśli ktokolwiek zgadza
się na udział w badaniu, staje się ochotnikiem
W ten sposób wybór staje się nieprzypadkowy
Ochotnicy różnią się od tych, którzy się nie
zgodzili:
- to raczej mężczyźni niż kobiety;
- mają wyższe niż populacja wykształcenie;
- są raczej ekstrawertykami;
- mają większe niż średnia w populacji
zapotrzebowanie na stymulację
Generalizujemy wyniki na populację
podczas gdy uczestnicy badania
znacznie się od niej różnią.
Inne różnice:
- we wczesnych badaniach – głównie
mężczyźni (np. Erikson)
- nadal głównie studenci (ponad 85%
badań amerykańskich)
- w Polsce osoby ”skoszarowane” –
uczniowie, żołnierze, policjanci, itp.
Relacja badacz – uczestnicy badania
może wpłynąć na otrzymywane wyniki,
a także na samopoczucie badanych:
- oczekiwania badanego
- lęk badanego przed oceną
- oczekiwania badacza
1. Badania Orne’a
Osoba badana spostrzega sytuacje
badawczą zgodnie z założeniami
badacza, badanie jest w pełni
dobrowolne, a jego wyniki nie są dla
uczestnika zagrażające
Badany pragnie odkryć cel badania i
pomóc badaczowi w potwierdzeniu
hipotezy
2. Koncepcja Rosenberga
Sytuacja badania wywołuje w uczestnikach lęk
– badani są nastawieni na ochronę poczucia
własnej wartości – czują się oceniani.
Stosunek badacz badany jest niesymetryczny;
- badacz ocenia – badany jest oceniany
- badany obawia się zderzenia obrazu samego
siebie z obrazem, który może wyłonić się z
badania
Badacz nastawiony jest na
potwierdzenie hipotezy badawczej
Źródła oczekiwań wstępnych:
- osobowość badacza (autorytaryzm,
dogmatyzm, sztywność, nieufność,
konformizm)
- dane o badanym – obiektywne i
subiektywne
- uprzednie kontakty z uczestnikiem
badań
1. Obowiązki wobec uczestników
- przekazanie informacji zwrotnych
- dbałość o utrzymanie anonimowości
2. Obowiązki wobec społeczeństwa
- ostrożność w formułowaniu wniosków
- ostrożność w interpretacji
- ostrożność w generalizowaniu
Podstawową cecha badacza powinna być
wyobraźnia społeczna
Specyficzne cechy dzieci:
- większa wrażliwość na stres
- mniejsze możliwości rozładowania stresu
- trudniej im docenić wartość badań
- trudniej zrozumieć procedury badawcze
Najczęstszy błąd badaczy: ocenianie
wieku społecznego i emocjonalnego
na podstawie wyglądu
1. Procedura nie może szkodzić dziecku
2. Trzeba pamiętać o okresach krytycznych
3. Konieczna jest także świadoma zgoda
dziecka
4. Konieczna zgoda rodziców (opiekunów) –
do 18 lat
5. Wzmocnienia muszą być pozytywne i nie
powinny zbytnio wykraczać poza te, jakie
są dla niego normalne
5. Szczególna ostrożność w sytuacji
wprowadzania dziecka w błąd
6. Szczególna dbałość o anonimowość
(również instytucji)
7. Wzajemność i odpowiedzialność
wszystkich uczestników (w tym rodziców)
8. Niebezpieczeństwo (np. dla
prawidłowego rozwoju dziecka) – badacz
musi porozmawiać z rodzicami i zapewnić
pomoc
9. Nieprzewidziane skutki – konieczność
zmiany procedury
10. Poufność – badacz musi zachować w
tajemnicy, także wobec rodziców to,
czego dowiedział się w badaniu
11. Omawianie raportu (informacje
zwrotne)– w sposób odpowiedni do wieku
12. Implikacje wyników – należy zachować
szczególna ostrożność
W przypadku osób nieletnich (do 18
roku życia) – bezwzględnie wymagana
ZGODA RODZICA (PRAWNEGO
OPIEKUNA) NA PIŚMIE.
Kolejność uzyskiwania zgody:
- najpierw rodzic
- potem nieletni
Przechowywanie wyników badań
Udostępnianie wyników innym
badaczom (nawet niepublikowanych)
Nie „zakrywanie” odkryć