Oparzenia i 

odmrożenia

Klinika Chirurgii Onkologicznej CM 

UMK Centrum Onkologii w 

Bydgoszczy

Kierownik: dr hab. Wojciech 

Zegarski

lek. Michał Jankowski

 

 

 Epidemiologia

Rocznie: Wlk. Bryt.- około 150 

tys.

USA- ponad 1mln

Hospitalizacje: Wlk. Brytania 

ok.15 tys.

USA ok. 80 tys.

Zgony: Wlk. Brytania ok. 1 tys. 

osób

USA ok. 5 tys.

 

 

Historia

- przed 1950r oparzenie 50% 

całkowitej powierzchni ciała to 
50% szans na przeżycie

- obecnie takie szanse w 

przypadku oparzeń  90-95%

 

 

Historia- przyczyny 

zgonów

- lata 40. i 50-te niewłaściwa 

resuscytacja płynowa

- lata 60. i 70-te posocznica na 

wskutek zakażenia rany 
pooparzeniowej 

- obecnie zakażenia układu 

oddechowego na wskutek urazu 
inhalacyjnego

 

 

Czynniki etiologiczne

- gorące płyny
- płomień
- wybuch
- łatwopalne 

ciecze

- łuk elektryczny
- środki 

chemiczne

 

 

Patomechanizm rany 

oparzeniowej

1. Tworzenia obrzeków – 1-3h
2. Niedokrwienia- 12-24h po 

urazie

3. Transformacji- migracja 

leukocytów

4. Późna faza gojenia – wzrost 

ukrwienia

 

 

Patofizjologia

• utrata wody 140-180 g/m2/h, 

może dochodzić do 300g/m2/h

• przesiękanie białek do 30 g/l
• utrata erytrocytów- destrukcja, 

skrócenie czasu przeżycia o 
30%

 

 

Patomechanizm

w s tr z ą s  o p a r z e n io w y

z m n ie js z e n ie   r z u tu   s e r c a
z m n ie js z e n ie   o b ję to ś c i  o s o c z a ,

p ły n u   p o z a k o m ó r k o w e g o

z m ia n y  h e m o d y n a m ic z n e

I L - 1 ,   I L - 6 ,   T N F - a lfa
tr o m b o k s a n   A 2 ,   B 2
p r o s t a n g la n d y n y   ( E 2 ) ,

le u k o tr ie n y   ( B 4 , D 4 )

z m ia n y  m ie js c o w e

 

 

Patomechanizm c.d.

n ie w y d o ln o ś ć  w ie lo n a r z ą d o w a

u s z k o d z e n ie  in h a la c y jn e

n ie d r o ż n o ś ć  o s k r z e lik ó w

n ie d o d m a

h ip o w o le m ia

s p a d e k  p r z e p ły w u

n e r k o w e g o

i j e lito w e g o

(tr a n s lo k a c ja  b a k te r ii!)

w s tr z ą s  o p a r z e n io w y

 

 

Czynniki rokownicze

• wiek powyżej 60 lat
• oparzenie głebokie powyżej 60% 

cpc

• uszkodzenie inhalacyjne
• choroby towarzyszące- cukrzyca, 

choroby krążenia, wyniszczenie, 
choroby nowotworowe

 

 

Ocena głębokości (wg 

Amerykańskiego 

Towarzystwa Oparzeń)

I st.- oparzenie powierzchowne
II st.- oparzenie głębokie, 

niepełnej grubości skóry

III st.- oparzenie pełnej grubości 

skóry i tkanek poniżej

 

 

Ocena głębokości

- nie zawsze można ocenić w 

pierwszym okresie

- intensywność czynnika 

parzącego, czas działania

 

 

Ocena głębokości

 

 

Ocena głębokości- jak 

poznać?

 

I stopień

 

 

Ocena głębokości- jak 

poznać?

 

I st.- oparzenie powierzchowne

rumień, zaczerwienienie 

skóry

ból

gojenie szybkie, 

najczęściej do 7 dni

bez blizny

 

 

Ocena głębokości - I st.

 

 

Ocena głębokości - I st.

 

 

Ocena głębokości- jak 

poznać?

 

II stopień

 

 

Ocena głębokości- jak 

poznać?

 

II st.- oparzenie głębokie

zblednięcie skóry, 

widoczne głębokie warstwy 

skóry

ból

gojenie z brzegów rany i 

dna, do 3-4 tygodni

blizny

 

 

Ocena głębokości - II 

st.

 

 

Ocena głębokości - II 

st.

 

 

Ocena głębokości- jak 

poznać?

 

III stopień

 

 

Ocena głębokości- jak 

poznać?

III st.- oparzenie pełnej grubości 

skóry

skóra twarda, 

„wyprawiona”, 

skoagulowana

brak czucia i bólu

gojenie powolne, od 

brzegów

blizny i przykurcze

 

 

Ocena głębokości - III 

st.

 

 

Ocena głębokości - III 

st.

 

 

Ocena głębokości - III 

st.

 

 

Ocena głębokości - III 

st.

 

 

Ocena rozległości

Strefy oparzenia wg Jacksona
• Strefa martwicy
• Strefa obrzęku
• Strefa przekrwienia

 

 

Ocena rozległości- jak 

poznać?

- „reguła dziewiątek” („rule of 

nines”), albo „reguła piątek”

- diagramy ciała
- tablice Lunda i Bowdera
- ręka pacjenta- 1% całkowitej 

powierzchni oparzenia (CPC)

 

 

 

Ocena rozległości- 

reguła dziewiątek

 

 

Oparzenia- podział 

- Oparzenia lekkie (powierzchowne) 

– goją się same

- Oparzenia ciężkie (głębokie) – 

samoistnie nie zagoją się nigdy

 

 

Oparzenia ciężkie- 

definicja

- II st. powyżej 15% powierzchni 

ciała

- III st. powyżej 5% p.c.
- oparzenie dróg oddechowych
- oparzone oczy, ręce, krocze, 

twarz, okolice stawów- II i III 
st.

 

 

Pierwsza pomoc- 

oparzenia lekkie

• schładzanie rany- woda, 

wilgotne płótno  - 20 - 30 
minut (są wyjątki)

• wywiad
• aseptyka (!)
• opatrunek
• do chirurga

 

 

Oparzenia lekkie- 

opracowanie rany

- odbarczenie pęcherzy
- usunięcie martwicy, 

zabrudzenia

- hemostaza
- opatrunek  (choć czasem 

niekoniecznie..)

- profilaktyka przeciwtężcowa

 

 

Oparzenia lekkie- 

pielęgnacja rany

- kontrola rany- zakażenie

- częste zmiany opatrunków: 

- opatrunki gotowe

- sulfadiazyna

- jodyna, kwas borny 

- azotan srebra

- płytki Kocha

- inne

- zabiegi operacyjne (wycinanie i 

przeszczepy)

- kontrola wyników leczenia (blizny, 

przykurcze, itp.)

 

 

Oparzenia lekkie- 

proponowany schemat

- kilka % CPC, na tułowiu lub 

kończynie, I i II stopień

- początkowo opatrunki z płytek 

neomycynowych, później „ na otwarto”

- opatrunki 2-3 razy dziennie
- w razie zakażenia okłady z kwasu 

bornego

- antybiotyk tylko po posiewie i 

antybiogramie

 

 

Kryteria kierowania do 

innego ośrodka

- oparzenie obejmujące ponad 10 

% CPC

- oparzenie pełnej grubości 

powyżej 1% CPC

- oparzenie rąk, oczu, krocza
- oparzenia dróg oddechowych
- po wdychaniu dymu

 

 

Pierwsza pomoc- 

oparzenie ciężkie

- ugasić i rozebrać pacjenta/tkę, 

usunąć przyczynę urazu 

- chłodzenie rany
- ocena stanu ogólnego (wygląd 

skóry, wstępna ocena 
rozległości i głębokości)

 

 

Pierwsza pomoc- 

oparzenie ciężkie c.d.

- drożność dróg oddechowych, 

resuscytacja

- zebrać wywiad 
- aseptyka, opatrunek
- leki przeciwbólowe
- do szpitala – „złota godzina”

 

 

Oparzenia ciężkie- 

leczenie- pierwsze 2 

doby

- kontrola oddychania
- przetaczanie płynów
- badania laboratoryjne
- leki przeciwbólowe, sedatywne
- decyzja o dalszym leczeniu

 

 

Przetaczanie płynów

Każdy ośrodek ma swoją 
doktrynę !
-reguła Parklanda:
ilość płynów = 4 ml x kg m.c. x 
% oparzonej całkowitej 
powierzchni oparzenia (CPC) 
-reguła Brooke`a:
roztwór Ringera buforowany 
mleczanem 2 ml/kg/% CPC+ 
2000 ml 5% glukozy

 

 

Przetaczanie płynów 

c.d.

- reguła Evansa
- inne reguły- z 1,25% 

mikrosodową albuminą ludzką

stała kontrola diurezy : 0,5-1 ml/ 

kg/ godzinę u dzieci, około 50 
ml/ godzinę u dorosłych

 

 

Schematy przetaczania 

płynów c.d.

Podawanie płynów: 
-       połowa obliczonych 
płynów przez  pierwsze 8 
godzin, 
-       druga część przez 16 
godzin

Płyny doustne od 2-giej 
doby

 

 

Oparzenia ciężkie- 

leczenie dalsze

- kontrola diurezy, parametrów krwi
- żywienie dojelitowe od 2-giej doby
- żywienie pozajelitowe 
- antybiotyki - wg antybiogramu
- leki przeciwbólowe, sedatywne
- leczenie miejscowe rany 

oparzeniowej

 

 

Oparzenia ciężkie- 

leczenie rany 

oparzeniowej

- nekrektomia 
- escharotomia
- przeszczepy

 

 

Oparzenia ciężkie - 

nekrektomia 

• nekrektomia- jak najszybciej, do 

10. doby od urazu

• do 30 % CPC
• pozostawienie otwartych ran- 

błąd w sztuce

• zabiegi co 2-4 dni
• wycinać wszystkie martwe tkanki

 

 

Escharotomia

 

 

Oparzenia ciężkie- 

przeszczepy

• autoprzeszczepy- pełnej grubości 

skóry, meshing

• siatkowanych przeszczepów nie 

kłaść na twarz i szyję

• hodowle
• przeszczepy allo- i ksenogeniczne
• materiały sztuczne

 

 

Leczenie rany 

oparzeniowej- 

przeszczepy

 

 

Leczenie rany 

oparzeniowej- 

przeszczepy

 

 

Leczenie rany 

oparzeniowej- 

przeszczepy

 

 

Oparzenia ciężkie- 

leczenie rany 

oparzeniowej

- kontrola gojenia
- leczenie blizn, przykurczy
- operacje odtwórcze
- rehabilitacja, psychoterapia

 

 

Oparzenia ciężkie- 

efekt gojenia

 

 

Oparzenia ciężkie- 

efekt gojenia

 

 

Pierwsza pomoc- 

oparzenia chemiczne

- płukanie wodą przez 20 

minut. 

-

jak w oparzeniach 
termicznych

-

oparzenia oczu (!)

-

do szpitala

 

 

Oparzenia elektryczne

-

pierwsza pomoc- odłączyć źródło 
prądu, sprawdzić źródło 
porażenia 

-

jak w oparzeniach termicznych

- głębokie rany (łuk elektryczny!)
- do szpitala
- często późne powikłania 

( zakrzepowe, kardiologiczne)

 

 

Szczególne sytuacje

- uraz falą uderzeniową
- wypadek komunikacyjny 

(motocykliści!)

- współistniejące ostre stany- np. 

zawał mięśnia sercowego, udar 
niedokrwienny

 

 

Szczególne sytuacje

• zatrucia tlenekiem węgla- 

intubacja dotchawicza, 100% 
tlen

• zatrucia cyjankiem (poliuretan, 

nylon)- podobnie; w cięższych 
stanach podaje się także 
odtrutki

 

 

Oparzenia dróg 

oddechowych

- najczęściej pożary w zamkniętych 

pomieszczeniach

- spalone wąsy, włosy w nosie; oparzenia 

jamy ustnej; sadza w ślinie

- możliwe niewielkie obrażenia w innych 

regionach ciała

- przyśpieszony, płytki oddech
- pogarszający się stan ogólny, z 

zaburzeniami świadomości

- do szpitala

 

 

Odmrożenia

Uszkodzenie tkanek, do 

którego dochodzi na 

wskutek działania zimna

 

 

Odmrożenia

• najczęściej obwodowe części 

ciała

• sprzyja bezruch, wilgoć, 

alkohol, wiatr, zmęczenie

• nawet przy dodatnich 

temperaturach 

 

 

Ocena rozległości

te same zasady jak w 

oparzeniach

 

 

Ocena głębokości- jak 

poznać?

 

I stopień

skóra blada, obrzęknięta

póżniej rumień skóry

czucie zachowane

gojenie samoistne

swędzenie, mrowienie

przebarwienia

 

 

Ocena głębokości- jak 

poznać?

 

II stopień

obejmuje wszystkie 

warstwy  

po kilku godzinach 

pęcherze

czucie zachowane

długie gojenie, 

ziarninowanie

blizny

przebarwienia i swędzenia 

długo

 

 

Ocena głębokości- jak 

poznać?

 

III stopień

żółtawa skóra, następnie 

brunatna

demarkacja martwicy do 

14 dni

utrata czucia

zakrzepica naczyń

leczenie chirurgiczne

odległe amputacje

 

 

Odmrożenia- pierwsza 

pomoc

• Ogrzać chorego- wilgotne 

okłady, kąpiele, płyny doustne, 
podnosić temperaturę 
stopniowo i powoli

• opatrunek
• do szpitala

 

 

Odmrożenia- leczenie

• heparyna
• leki krążeniowe
• profilaktyka przeciwtężcowa
• opatrunki- suche
• aseptyka!
• antybiotyk wg posiewów

 

 

Odmrożenia- leczenie 

rany

• demarkacja martwicy
• późne wycięcie martwicy
• przeszczepy
• amputacje

 

 

 

 

Dziękuję za uwagę