MAKROSKOPOWE OZNACZENIE 

SKAŁ METAMORFICZNYCH

Maciej 
Troć

Poznań, kwiecień 2007 rok

 

 

skały  metamorficzne  (przeobrażone)  – 
powstają  w  głębi  skorupy  ziemskiej  w 
wyniku oddziaływania wysokiego ciśnienie 
i  temperatury  (metamorfizm  ciśnieniowy, 
termiczny, regionalny);
skała  magmowa  ulega  przeobrażeniu  to 
nadaje  się  przedrostek  orto  –  np. 
ortołupek, ortognejs, 
skała  osadowa  ulega  przeobrażeniu  to 
nadaje  się  przedrostek  para  –  np. 
parałupek, paragnejs, 

 

 

Wyróżniamy trzy / cztery strefy metamorfizmu 

regionalnego:

Strefa 

metamorfiz

mu

Głębokość 

[km]

Ciśnienie 

[MPa]

Temperatu

ra

[

o

C]

Epi = 

epizona

6-10

160-270

100-300

Mezo = 

mezozona

10-20

270-540

300-500

Kata =

katazona

20-30

540-1000

500-800

Ultra

metomorfi

zm

 

 

Skład mineralny

Minerały skał 

magmowych i 

osadowych

Produkty przemiany w 

warunkach metamorfizmu

kwarc, chalcedon, 

opal

kwarc

plagioklazy kwaśne 

(Na)

mikroklin

plagioklazy 

zasadowe (Ca)

albit, zoizyt, klinozoizyt, epidot

miki

serycyt

amfibole

aktynolit, tremolit, glaukofan

pirokseny

omfacyt

minerały poboczne 

i akcesoryczne

hematyt, spinele, piryt, granaty, 

turmalin

 

 

Skład mineralny

Minerały skał 

magmowych i 

osadowych

Produkty przemiany w 

warunkach metamorfizmu

skaleniowce

całkowite przeobrażenie

oliwiny

serpentyn, chloryty

minerały ilaste

miki, glaukonit

uwodnione tlenki i 

wodorotlenki żelaza

hematyt, magnetyt

uwodnione tlenki i 

wodorotlenki glinu

korund

syderyt, dolomit

występuje w płytkich strefach, 

kalcyt

aragonit

kalcyt

fosforany

apatyt

siarczany, chlorki

nie zachowują się

 

 

Dysten=cjanit;

skład chemiczny: Al

2

O[SiO

2

];

postać kryształów: układ trójskośny;
pokrój  kryształów:  grubotabliczkowy,  listewkowy, 

słupowy;

łupliwość: doskonała i w drugim kierunku wyraźna, 

w trzecim oddzielność;

twardość: 4-7;
barwa: bezbarwny, niebieskawe zabarwienie;
rysa: biała;
połysk: szklisty, nieco perłowy, jedwabisty;
wielkość 

kryształów: 

kilku 

milimetrowe 

do 

centymetrów;

 

 

 

 

Sylimanit;

skład chemiczny: Al

 

[AlSiO

5

];

postać kryształów: układ rombowy;
pokrój  kryształów:  pręcikowy,  igiełkowy 

(pręcikowe, miotełkowe skupienia);

łupliwość: doskonała w jednym kierunku;
twardość: 6,5-7,5;
barwa: bezbarwny, szarawe zabarwienie;
rysa: biała;
połysk: szklisty, nieco jedwabisty;
wielkość  kryształów:  kilku  milimetrowe  do 

centymetrów;

 

 

Staurolit;

skład  chemiczny:  uwodniony  krzemian 

żelazawo-glinowy;

postać kryształów: układ rombowy;
pokrój kryształów: krótkosłupowy;
łupliwość: doskonała w jednym kierunku;
twardość: 7-7,5;
barwa:  żółto-,  czerwonawobrunatny,  do 

czarnego;

połysk: szklisty;
inne  cechy:  charakterystyczne  bliźniaki 

przerosłe (skośne i krzyżowe);

 

 

Kordieryt;

skład  chemiczny:  glinokrzemian  magnezu  i 

glinu;

postać kryształów: układ rombowy;
pokrój kryształów: krótkie słupy;
łupliwość: brak, przełam: nierówny, gruzłowy;
twardość: 7-7,5;
barwa: 

szarawy 

do 

czarnego, 

silny 

pleochronizm  (od  żółtej,  pomarańczowej, 
przez  zielonawą,  do  niebieskawej  lub 
modrofioletowej) ;

połysk: intensywny tłusty;

 

 

Talk;

skład chemiczny: Mg

3

[(OH)

2

Si

4

O

10

];

postać kryształów: układ jednoskośny;
pokrój kryształów: cienkopłytkowy, łuskowy, 

drobnołuseczkowe 

agregaty 

zwane 

steatytem;

łupliwość: doskonała;
twardość: 1 (wzorcowa);
barwa: 

bezbarwne, 

zabarwione 

na 

niebieskawo, zielonkawo, białawo ;

połysk: jedwabisty, nieco perłowy;
inne cechy: tłusty w dotyku

 

 

Grafit;

skład chemiczny: C odmiana węgla
postać kryształów: układ heksagonalny;
pokrój 

kryształów: 

cienkopłytkowy, 

łuskowy, drobnołuseczkowe agregaty;

łupliwość: doskonała;
twardość: 1-2;
barwa: czarna ;
połysk: tłusty, nieco metaliczny;
inne cechy: łatwo rozcieralny i brudzący 

palce;

 

 

Grupa epidotu: 
zoizyt, 

klinozoizyt, 

epidot 

zwyczajny;

Grupa chlorytów:
penin, klinochlor;

 

 

 Budowa wewnętrzna skał metamorficznych.
Struktura  –  jest  to  sposób  wykształcenia 

składników  skały,  skały  metamorficzne  są 
zawsze w pełni krystaliczne (kryształ = blasty).

pod względem bezwzględnej wielkości blastów:
Homeoblastyczna  –  gdy  blasty  są  jednakowej 

wielkości;

Heteroblastyczna  –  gdy  blasty  są  różnej 

wielkości,  gdy  jeden  minerał  często  tworzy 
blasty 

znacznie 

większe 

od 

wszystkich 

pozostałych 

strukturę 

taką 

nazywamy 

porfiroblastyczną;

 

 

Struktury skał metamorficznych

 

 

pod względem pokroju blastów:
granoblastyczna – blasty mają pokrój 

izometryczny;

lepidoblastyczna  –  gdy  przeważają 

blasty o pokroju płytkowym; 

nematoblastyczna 

– 

większość 

blastów ma pokrój silnie wydłużony 
– słupkowy lub pręcikowy;

 

 

Struktury skał metamorficznych

 

 

Struktura 

– 

jest 

to 

sposób 

wykształcenia składników skały.

stopień  automorfizmu  czyli  stopień 

osiągnięcia 

własnej 

postaci 

kryształów:

Idioblasty  –  wykształcone  zgodnie  ze 

swoją postacią krystalograficzną;

Ksenoblasty 

– 

wykształcone 

nieprawidłowo.

 

 

 Tekstura – jest to sposób ułożenia i rozmieszczenia składników w 

skale, występują tekstury bezładne i kierunkowe. 

Tekstury 

bezładne 

– 

powstają 

w 

głębokich 

strefach 

metamorfizmu;

Tekstury kierunkowe:
Tekstura  linijna  –  polega  na  liniowo-równoległym  ułożeniu 

blastów  o  pokrojach  wydłużonych,  czyli  nematoblastów 
(lineacja mineralna);

Tekstura płaska – polega na wzajemnych równoległych, płaskich 

pakietów  o  różnym  składzie  lub  strukturze  (foliacja),  istotą 
tej  tekstury  jest  więc  określone  rozmieszczenie  składników, 
gdy  różniące  się  partie  skały  mają  postać  regularnych, 
naprzemianległych  lamin,  mamy  do  czynienia  z  laminacją, 
gdy  natomiast  są  nieciągłe  partie,  mówi  się  teksturze 
smugowej lub soczewkowej;

Tekstura łupkowa
Tekstura gnejsowa

 

 

Tekstury skał metamorficznych

 

 

Tekstury skał metamorficznych