Cechy specyficzne

Cechy specyficzne

naczelnych

naczelnych

Susan Cachel, 2006

Susan Cachel, 2006



specyficznie zbudowane kończyny.

specyficznie zbudowane kończyny.

Wszystkie pięciopalczaste, u

Wszystkie pięciopalczaste, u

wszystkich w obręczy barkowej

wszystkich w obręczy barkowej

występują obojczyki. Właśnie te cechy

występują obojczyki. Właśnie te cechy

szkieletu u części ssaków ulegają

szkieletu u części ssaków ulegają

znacznej redukcji. Dotyczy to zwłaszcza

znacznej redukcji. Dotyczy to zwłaszcza

palców. W drodze ewolucyjnej gubiony

palców. W drodze ewolucyjnej gubiony

jest również obojczyk. Zrośnięciu ulega

jest również obojczyk. Zrośnięciu ulega

kość promieniowa i łokciowa oraz

kość promieniowa i łokciowa oraz

piszczelowa i strzałkowa.

piszczelowa i strzałkowa.

Galago sp

Galago sp

.

.



palce naczelnych są stosunkowo

palce naczelnych są stosunkowo

długie i ruchliwe. Odstawne są

długie i ruchliwe. Odstawne są

kciuki i paluchy. Palce są

kciuki i paluchy. Palce są

stosunkowo długie w odniesieniu

stosunkowo długie w odniesieniu

do kości śródręcza. Kończyny są

do kości śródręcza. Kończyny są

zatem przystosowane do

zatem przystosowane do

wspinania.

wspinania.



Spłaszczone paznokcie zamiast

Spłaszczone paznokcie zamiast

pazurów, chociaż nie u

pazurów, chociaż nie u

wszystkich. Wszystkie naczelne

wszystkich. Wszystkie naczelne

posiadają paznokieć na paluchu

posiadają paznokieć na paluchu

stopy!!! Opuszki palców są

stopy!!! Opuszki palców są

wypukłe i obdarzone liniami

wypukłe i obdarzone liniami

papilarnymi. Podobnie jest z

papilarnymi. Podobnie jest z

powierzchnią dłoni i stóp.

powierzchnią dłoni i stóp.



Naczelne preferują w sposób wyraźny bodźce

Naczelne preferują w sposób wyraźny bodźce

wzrokowe. Oczy są stosunkowo duże, skierowane

wzrokowe. Oczy są stosunkowo duże, skierowane

do przodu i ustawione w płaszczyźnie czołowej.

do przodu i ustawione w płaszczyźnie czołowej.

Takie ustawienie oczu generuje stereoskopowe

Takie ustawienie oczu generuje stereoskopowe

widzenie (przestrzenne, trójwymiarowe).

widzenie (przestrzenne, trójwymiarowe).

Wszystkie małpy Starego Świata widzą

Wszystkie małpy Starego Świata widzą

trójchromatycznie. Małpy Nowego Świata

trójchromatycznie. Małpy Nowego Świata

posiadają gen autosomalny widzenia barwnego

posiadają gen autosomalny widzenia barwnego

oraz przenoszony przez chromosom X. Tylko

oraz przenoszony przez chromosom X. Tylko

wyjce (

wyjce (

Alouatta

Alouatta

) posiadają dwa geny uwikłane z

) posiadają dwa geny uwikłane z

chromosomem X. A zatem wydaje się, że u małp

chromosomem X. A zatem wydaje się, że u małp

szerokonosych jedynie samice widzą w pełni

szerokonosych jedynie samice widzą w pełni

trójchromatycznie!!!. Mała wielkość źrenicy

trójchromatycznie!!!. Mała wielkość źrenicy

pozwala również na dokładniejsze widzenie.

pozwala również na dokładniejsze widzenie.



Całkowicie zamknięty oczodół,

Całkowicie zamknięty oczodół,

odseparowany od dołu

odseparowany od dołu

skroniowego. Oko jest

skroniowego. Oko jest

zdecydowanie lepiej chronione

zdecydowanie lepiej chronione

od strony bocznej i tylnej.

od strony bocznej i tylnej.



Całkowicie zamknięty oczodół,

Całkowicie zamknięty oczodół,

odseparowany od dołu

odseparowany od dołu

skroniowego. Oko jest

skroniowego. Oko jest

zdecydowanie lepiej chronione

zdecydowanie lepiej chronione

od strony bocznej i tylnej.

od strony bocznej i tylnej.



W odróżnieniu od pozostałych

W odróżnieniu od pozostałych

ssaków zęby trzonowe mają

ssaków zęby trzonowe mają

stosukowo prosty układ guzków.

stosukowo prosty układ guzków.



Bardzo dobrze rozwinięte

Bardzo dobrze rozwinięte

łożysko. Udoskonalony kontakt

łożysko. Udoskonalony kontakt

między krwią matki a płodem.

między krwią matki a płodem.



Jeśli porównamy naczelne ze

Jeśli porównamy naczelne ze

ssakami o tej samej masie ciała

ssakami o tej samej masie ciała

to rozwój płodowy i postnatalny

to rozwój płodowy i postnatalny

ulega zdecydowanemu

ulega zdecydowanemu

wydłużeniu.

wydłużeniu.



Mózg naczelnych szczególnie

Mózg naczelnych szczególnie

kora nowa jest większa w relacji

kora nowa jest większa w relacji

do masy ciała.

do masy ciała.



Lokomocja. Środek ciężkości u

Lokomocja. Środek ciężkości u

naczelnych jest bardziej

naczelnych jest bardziej

kaudalny (doogonowy) niż u

kaudalny (doogonowy) niż u

innych ssaków. Kończyny dolne

innych ssaków. Kończyny dolne

przenoszą większą masę ciała.

przenoszą większą masę ciała.



Twarz jest wyraźnie skrócona.

Twarz jest wyraźnie skrócona.

Niektóre naczelne, takie jak

Niektóre naczelne, takie jak

pawiany, dryle i mandryle

pawiany, dryle i mandryle

wtórnie wydłużyły pysk. Jest to

wtórnie wydłużyły pysk. Jest to

także związane z przedłużeniem

także związane z przedłużeniem

listewki zębowej. Jest to

listewki zębowej. Jest to

prawdopodobnie konsekwencją

prawdopodobnie konsekwencją

naziemnego trybu życia.

naziemnego trybu życia.

Susan Cachel, 2006

Susan Cachel, 2006



Naczelne mają wyraźnie osłabiony zmysł węchu

Naczelne mają wyraźnie osłabiony zmysł węchu

(powonienia). Jest to oczywiście skorelowane

(powonienia). Jest to oczywiście skorelowane

ze słabym rozwojem opuszek węchowych w

ze słabym rozwojem opuszek węchowych w

korze mózgowej. Narząd „vomeronasalny” u

korze mózgowej. Narząd „vomeronasalny” u

naczelnych jest zredukowany. W naturze

naczelnych jest zredukowany. W naturze

odgrywa on znaczącą rolę w kontaktach

odgrywa on znaczącą rolę w kontaktach

interpersonalnych (międzyosobniczych)

interpersonalnych (międzyosobniczych)

głównie o podłożu seksualnym (feromony).

głównie o podłożu seksualnym (feromony).

Redukcja organu Jacobsona jest szczególnie

Redukcja organu Jacobsona jest szczególnie

zaznaczona u małp wąskonosych. Część

zaznaczona u małp wąskonosych. Część

badaczy uważa, że narząd

badaczy uważa, że narząd

„vomeronasalny”

„vomeronasalny”

w

w

dalszym ciągu przejawia swoją działalność

dalszym ciągu przejawia swoją działalność

zarówno u małp wąskonosych jak i człowieka.

zarówno u małp wąskonosych jak i człowieka.



Badania wyróżniają około 356

Badania wyróżniają około 356

gatunków żyjących naczelnych

gatunków żyjących naczelnych

(Groves 2001) przy bardziej

(Groves 2001) przy bardziej

zachowawczej taksonomii

zachowawczej taksonomii

(konserwatywnej) jest ich 263

(konserwatywnej) jest ich 263

(Nowak 1999).

(Nowak 1999).



Jeżeli zastosujemy taksonomię (Nowak

Jeżeli zastosujemy taksonomię (Nowak

1999) to możemy wyróżnić:

1999) to możemy wyróżnić:



55 gatunków żyjących małpiatek co

55 gatunków żyjących małpiatek co

stanowi 21,0% rzędu.

stanowi 21,0% rzędu.



96 gatunków małp Nowego Świata

96 gatunków małp Nowego Świata

36,5%

36,5%



112 gatunków małp Starego Świata

112 gatunków małp Starego Świata

42,5%

42,5%



w tym 4 gatunki małp

w tym 4 gatunki małp

człekokształtnych 2,0%

człekokształtnych 2,0%



Żyjące małpy właściwe to 208

Żyjące małpy właściwe to 208

gatunków.

gatunków.



Wśród małp szerokonosych

Wśród małp szerokonosych

rodzaje :

rodzaje :



Callicebus

Callicebus

– 6%,

– 6%,

Saguinus –

Saguinus –

6%,

6%,

Callithrix

Callithrix

– 8% małp właściwych.

– 8% małp właściwych.



Wśród wąskonosych rodzaje:

Wśród wąskonosych rodzaje:



Cercopithecus

Cercopithecus

i

i

Macaca

Macaca

stanowią

stanowią

po 10% małp właściwych. A zatem

po 10% małp właściwych. A zatem

5 rodzajów małp właściwych

5 rodzajów małp właściwych

zawiera 82 gatunki co stanowi

zawiera 82 gatunki co stanowi

40%.

40%.



Małpy człekokształtne to 4 gatunki

Małpy człekokształtne to 4 gatunki

znajdujące się na bardzo niebezpiecznej

znajdujące się na bardzo niebezpiecznej

drodze zmierzającej do wyginięcia..

drodze zmierzającej do wyginięcia..



Pomiędzy rokiem 1983-2000 populacja

Pomiędzy rokiem 1983-2000 populacja

goryli i szympansów spadła o 50%,

goryli i szympansów spadła o 50%,

nawet w ich ostatnim bastionie

nawet w ich ostatnim bastionie

przetrwania jakim wydaje się Zachodnia

przetrwania jakim wydaje się Zachodnia

Afryka Równikowa (Walsh et al.,2003).

Afryka Równikowa (Walsh et al.,2003).