WYKŁAD I
Wydział Energetyki i Paliw
Katedra Technologii Paliw
PODSTAWOWE ZAGADNIENIA
EKSPLOATACJI MASZYN
• zasadniczym dążeniem w budowie i
eksploatacji maszyn jest zapewnienie jak
najdłuższego prawidłowego działania obiektów
• stanowi to główną przesłankę osiągnięcia
zadawalających wyników ekonomicznych
przedsiębiorstwa przemysłowego
• w procesie użytkowania stan fizyczny obiektu
ulega zmianom wraz z upływem czasu, a
określony stan fizyczny jest mu okresowo
przywracany
PODSTAWOWE ZAGADNIENIA
EKSPLOATACJI MASZYN
• gdy ze względów technicznych lub techniczno-
ekonomicznych dalsze odnowy stają się
nieefektywne, wówczas następuje jego kasacja
• wadliwa praca maszyny wywołuje szereg
niepożądanych zjawisk jak:
powoduje obniżenie jakości produkcji
utrudnia utrzymanie rytmiczności produkcji
dezorganizują pracę
• prawidłowość lub wadliwość pracy maszyny można
stwierdzić na podstawie obserwacji zewnętrznych,
tj. bez prowadzenia demontażu, zwracając uwagę
na odstępstwa od charakterystyki roboczej
OBJAWY WADLIWEJ PRACY
MASZYNY
• objawy wadliwej pracy nie zawsze
występują równocześnie w całej maszynie
• na początku dotyczą niesprawności
niektórych zespołów
• decydujący wpływ na trwałość tych
połączeń mają:
prawidłowa regulacja poszczególnych
elementów maszyny
przestrzeganie warunków eksploatacji
określonych w dokumentacji techniczno-
ruchowej
WYMAGANIA EKSPLOATACYJNE
MOŻLIWOŚCI DOKŁADNEGO
PRZEWIDZENIA CZASU
BEZAWARYJNEJ PRACY MASZYN
• nie ma możliwości dokładnego przewidzenia czasu
bezawaryjnej pracy konkretnego urządzenia
• cechy jakościowe obiektu z biegiem czasu ulegają
zmianie, które mają niepożądalny charakter
• do środków zapewniających osiągnięcie wymaganej
niezawodności obiektów technicznych zalicza się:
wykorzystanie do maksimum osiągniętego poziomu organizacji
pracy i technologii w celu nadania obiektom wymaganych
właściwości i otrzymywania jednorodnych partii
produkowanych wyrobów
zapobieganie błędom popełnianym przez ludzi w procesie
produkcji
kontrola techniczna jakości surowca, materiałów, części,
podzespołów, zespołów, całych obiektów itp.
GŁÓWNE CZYNNIKI
KSZTAŁTUJĄCE NIEZAWODNOŚĆ
MASZYNY
• jakość surowców i materiałów wyjściowych oraz
części i podzespołów
• stan parku maszynowego i narzędzi w
przedsiębiorstwie
• rozpoznanie uszkodzeń i ich przyczyn
• kontrola działania obiektu w systemie jego
eksploatacji
• technologiczność konstrukcji
• techniczne możliwości przeprowadzenia
procesów technologicznych
PROCES EKSPLOATACJI
URZĄDZEŃ TECHNICZNYCH
• eksploatacja urządzeń technicznych jest jedną z
podstawowych dziedzin działalności człowieka
• celem tej działalności jest zaspokojenie potrzeb
związanych pośrednio lub bezpośrednio z jego
potrzebami życiowymi
• w procesie eksploatacji wyodrębnia się cztery
rodzaje działań:
użytkowania
obsługiwanie
zasilanie
zarządzanie
RODZAJE DZIAŁAŃ W PROCESIE
EKSPLOATACJI
OBSZARY MATERIALNYCH
PROCESÓW EKSPLOATACJI
• w zakresie użytkowania: dobór i rozmieszczenie środków
trwałych oraz ich wykorzystanie na stanowiskach pracy;
• w zakresie obsługiwania: ocenę stanu technicznego
(bezpośrednią i diagnostyczną), obsługę techniczną i
naprawę środków trwałych
• w zakresie zasilania: zasilanie w części zamienne i inne
materiały eksploatacyjne, w płyny eksploatacyjne oraz w
energię elektryczną i cieplną
• koszty eksploatacji stanowią sumę nakładów przeznaczonych
na cztery wymienione rodzaje działań eksploatacyjnych
• działania użytkownika obiektu technicznego mające na celu
optymalizację kosztów eksploatacji wymagają analizowania
źródeł powstawania kosztów i towarzyszących im zjawisk
OBNIŻAJĄCA SIĘ JAKOŚĆ
OBIEKTÓW TECHNICZNYCH
• z użytkowaniem obiektu technicznego
(czasem) obniża się jakość eksploatacyjna-
starzenie obiektów wywołane procesami:
korozyjnymi
cieplnymi
erozyjnymi
innymi
• gdy obiekt techniczny osiąga graniczny
stan starzenia fizycznego, dokonuje się
jego regulacji, regeneracji, naprawy, a w
końcu kasacji
REJESTRACJA CZYNNOŚCI NA
ETAPIE UŻYTKOWANIA OBIEKTU
•
zbieranie i analizowanie informacji o tym, w jakim
stopniu spełniane są założone funkcje obiektu i jaki
jest poziom jego trwałości i niezawodności;
•
dostarczanie projektantom i producentom informacji
o tym, jak zmienia się obiekt pod wpływem
eksploatacji, opracowanych pod kątem efektywności
projektowania i skuteczności produkcji;
•
opracowanie odpowiednich technik odnowy
(regeneracji) obiektów. Wymaga się, aby stosowane
metody odnowy zapewniły utrzymanie niezawodności
na poziomie zbliżonym do niezawodności obiektów
nowych
OPTYMALNA STRATEGIA
SYSTEMU OBSŁUGOWO-
NAPRAWCZEGO
•
optymalna strategia systemu obsługowo-
naprawczego powinna przewidywać:
planowane konserwacje
planowane lub diagnostycznie uzasadnione
naprawy
•
stosowanie zasady „od awarii do awarii”
powoduje minimalizowanie kosztów
planowanej obsługi przy najwyższych
kosztach napraw nieplanowanych i
największych stratach spowodowanych
uszkodzeniami obiektu
PODSTAWOWE ZADANIA
DOKUMENTACJI OBIEKTU
TECHNCIZNEGO
•
zadania dokumentacji obiektu technicznego będą
dobrze spełnione, jeśli zostaną w niej uwzględnione
następujące aspekty:
świadomy podział obiektu technicznego na elementy, które
będą wspólnie poddawane naprawom i wymieniane w miarę
upływu czasu użytkowania;
terminy dokonywania przeglądów i napraw;
niezawodność pracy całego systemu i jego elementów;
potrzeby w zakresie serwisu i napraw oraz informacje
związane z zapewnieniem serwisu i bazy naprawczej;
postulat uproszczenia i ułatwienia obsługi;
wymogi bezpieczeństwa użytkowania oraz wymagania
ochrony środowiska naturalnego;
przyjęte zasady użytkowania obsługi.
PROBLEMY WŁAŚCIWEJ
EKSPLOATACJI MASZYN
• problemy właściwej eksploatacji maszyn
stanowią, podobnie jak ich projektowanie i
wytwarzanie odrębną grupę zadań
• podstawy racjonalnej eksploatacji urządzeń
technicznych są ujęte w teorii eksploatacji
• głównym, strategicznym celem polityki
eksploatacyjnej jest uzyskanie optymalnej
trwałości, niezawodności oraz wykorzystywanie
obiektów technicznych w założonym okresie
użytkowania, przy minimalnym zużyciu
materiałów, energii i pracy ludzkiej
PODZIAŁ PROBLEMATYKI
EKSPLOATACYJNEJ
Kryterium
Problemy eksploatacyjne odnoszące się do
Funkcja urządzenia
Urządzeń I rodzaju (podstawowych)
Urządzeń II rodzaju (pomocniczych)
Złożoność urządzenia
Urządzeń prostych (np. narzędzi)
Urządzeń złożonych (maszyn, kombajnów)
Liczba urządzeń
Urządzenia pojedynczego
Grupy urządzeń
Miejsce człowieka w działaniu z
urządzeniem
Działania bezpośredniego
Działania pośredniego (problemy organizacyjne i
kierownicze)
Rola urządzenia eksploatowanego
Urządzeń użytkowanych
Urządzeń obsługiwanych
Instytucja zainteresowana urządzeniem
Instytucji badawczych (projektantów urządzeń i ich
systemów)
Instytucji szkoleniowych (nauczycieli kadr
eksploatacyjnych)
Instytucji realizujących (producentów i służb
eksploatujących urządzenia)
Rodzaj podsystemu eksploatacji
Systemu zaopatrzenia
Systemu remontu
Systemu obsługi bieżącej
Systemu zbierania i przetwarzania informacji
eksploatacyjnych
Systemu użytkowania
RODZAJE DZIAŁALNOŚCI I
WYMAGANE ZASOBY INFORMACJI
Rodzaj działalności
Procesy elementarne
Wymagane zasoby informacji (wiedzy)
1
2
3
Działania
organizacyjne
Informatyczne,
decyzyjne,
sterujące
Wiedza o zbieraniu i przetwarzaniu danych
Teoria identyfikacji i modelowania
Metody optymalizacji i teoria podejmowania decyzji
Teoria eksploatacji
Teoria masowej obsługi
Działania techniczne
produkcyjne
Wiedza o
Wiedza o eksploatowanych maszynach
Wiedza o procesach technologicznych
Wiedza o regulacji, dozorowaniu i diagnostyce
Wiedza o materiałach eksploatacyjnych i nośnikach energii
Obsługowe (kontrolne, diagnostyczne,
przeglądowe, naprawcze, zasilające)
Metrologia
Wiedza o kontroli stanu i diagnozowaniu
Wiedza o regulacji
Niezawodność (inżynieria niezawodności)
Technologia napraw
Technologia regeneracji
Wiedza o materiałach konstrukcyjnych i eksploatacyjnych
Inżynieria materiałowa
Wiedza o zasadach doboru części wymiennych i montażu
Działalność
ekonomiczna
Planowanie finansowe i rachunek kosztów
Ekonomia ogólna
Ekonomia przedsiębiorstw
Gospodarka finansowa
Destrukcyjne
oddziaływanie
czynników
zewnętrznych na
urządzenie
Destrukcyjne (zużywanie, korozja,
zmęczenie)
Wiedza o procesach destrukcyjnych
Wiedza o procesach starzenia
Wiedza o czynnikach wymuszających starzenie
Wiedza o profilaktyce
Inżynieria materiałowa
Tribologia
Stosunki
międzyludzkie
Kierowanie i zarządzanie, świadczenie usług
eksploatacyjnych, socjalne zabezpieczenie
pracowników
Teoria kierowania i zarządzania
Wiedza o obsłudze klientów (usługobiorców)
Wiedza o potrzebach socjalnych i sposobach ich zaspokajania
PROBLEMY EKSPLOATACJI
URZĄDZEŃW UJĘCIU ROZMAITYCH
ASPEKTÓW
• aspekt I- analiza eksploatacyjna rozmaitych
urządzeń
• aspekt II- dotyczy organizacyjnych i
kierowniczych zagadnień eksploatacji urządzeń
• aspekt III- dotyczy takiego podziału
problematyki eksploatacyjnej, zgodnie z którym
eksponuje się rolę urządzenia w procesie
działania człowieka
• aspekt IV- dotyczy uporządkowania
problematyki eksploatacyjnej i jest związany z
etapami zużycia urządzenia
ROZWÓJ WSZELKICH OBIEKTÓW
TECHNCIZNYCH
• rozwój obiektów technicznych odbywa się w
pięciu podstawowych fazach:
wartościowe (Wa)
projektowanie (P)
wytwarzanie (W)
eksploatacja (E)
likwidacja (L)- w tym powtórne przetwarzanie
(recykling)
• wybór właściwego rozwiązania problemu w
fazie wartościowania stanowi istotny wkład
(ponad 70%) w efektywność całego
przedsięwzięcia
ANALIZA PODSTAWOWYCH POJĘĆ
EKSPLOATACYJNYCH
•
Obiekt eksploatacji- dowolny obiekt techniczny, np.
maszyna, urządzenie, wyposażenie, aparatura,
instalacja, budowla, znajdujący się w eksploatacji.
•
Eksploatacja, eksploatowanie- zespół celowych
działań organizacyjno- technicznych i ekonomicznych
ludzi z obiektem technicznym oraz wzajemne relacje,
występujące pomiędzy nimi od chwili przejęcia
obiektu do wykorzystania zgodnie z przeznaczeniem,
aż do jego likwidacji
•
Użytkowanie eksploatacyjne- działania związane z
wykorzystywaniem obiektu zgodnie z jego
przeznaczeniem;
ANALIZA PODSTAWOWYCH POJĘĆ
EKSPLOATACYJNYCH
• Charakterystyka eksploatacyjna- zespół informacji
określających właściwości obiektu, wyrażonych za
pomocą parametrów technicznych i ekonomicznych,
istotnych z punktu widzenia eksploatatora tego obiektu
• Dokumentacja eksploatacyjna- zbiór dokumentów
zawierających niezbędne informacje dotyczące
wymagań i zaleceń kształtujących racjonalną
eksploatację danego obiektu technicznego
• Obsługiwanie eksploatacyjne- czynności
organizacyjno-techniczne operowania obiektem oraz
czynności mające na celu podtrzymywanie i
przywracanie obiektowi stanu zdatności użytkowej
POJĘCIA DOTYCZĄCE OBIEKTU
EKSPLOATACJI
• Jakość eksploatacyjna- zbiór właściwości (cech) obiektu,
określających jego przydatność do eksploatacji zgodnie z
przeznaczeniem, obejmujący takie cechy, jak: funkcjonalność,
niezawodność, ergonomiczność, potencjał i inne.
• Niezawodność eksploatacyjna- właściwości obiektu
charakteryzujące jego zdolność do użytkowania i obsługiwania w
określonych warunkach i w określonym przedziale czasu.
• Zdatność użytkowa- właściwości obiektu charakteryzujące ejgo
zdolność do spełniania funkcji i do realizacji zadań w sposób
zgodny z wymaganiami dokumentacji eksploatacyjnej
• Podatność eksploatacyjna- zbiór właściwości (cech) obiektu
określających jego przystosowanie do eksploatacji w zadanych
warunkach, obejmujących takie cechy, jak: podatność użytkowa,
podatność obsługowa (w tym diagnostyczna), podatność
naprawcza ( w tym regeneracyjna) i inne.
POJĘCIA DOTYCZĄCE OBIEKTU
EKSPLOATACYJNEGO c.d.
•
Potencjał eksploatacyjny- właściwość obiektu
charakteryzująca jego zdolność do zachowania
wymaganej zdatności użytkowej i obsługowej w danej
chwili lub w określonym czasie
•
Trwałość eksploatacyjna- właściwość obiektu
charakteryzująca jego zdolność do zachowania
wymaganej zdatności użytkowej i obsługowej do
chwili osiągnięcia umownego stanu granicznego
•
Stan eksploatacyjny- stan obiektu określony
zbiorem wartości jego charakterystyk technicznych i
ekonomicznych, ustalonych dla obiektu w danej
chwili lub w określonym przedziale czasu
POJĘCIA DOTYCZĄCE OBIEKTU
EKSPLOATACYJNEGO
•
Stan graniczny- umowny stan obiektu, w którym
dalsze jego eksploatowanie nie ejst wskazane
•
Cechy stanu eksploatacyjnego- wielkości
fizyczne, ekonomiczne lub funkcje charakteryzujące
stany obiektu występujące podczas eksploatacji
•
Postój- planowa przerwa w działaniu obiektu,
wynikająca z organizacji jego eksploatacji
•
Przestój- przerwa w działaniu obiektu wynikająca z
przyczyn losowych w eksploatacji, np. uszkodzenia,
braku zasilania, zaburzeń organizacyjnych i innych.
POJĘCIA DOTYCZĄCE
NIEZAWODNOŚCI OBIEKTU
• Trwałość- zdolność obiektu do wypełnienia wymaganych funkcji w danych
warunkach użytkowania i obsługiwania aż do osiągnięcia stanu granicznego
• Niezawodność- zespół własności, które opisują gotowość obiektu i wpływają
na nią: nieuszkadzalność, obsługiwalność i zapewnienie środków obsługi.
• Nieuszkadzlaność- zdolność obiektu do wypełnienia wymaganych funkcji w
danych warunkach w danym przedziale czasu. Rozumie się ją jako zdolność
obiektu do poprawnego działania nie przerwanego uszkodzeniem. W sensie
ilościowym nieuszkadzalność może być wyrażona np. jako
prawdopodobieństwo, że obiekt będzie działał bez uszkodzenia w określony
sposób, w określonych warunkach i w określonym przedziale czasu. Zakłada
się, że obiekt jest w stanie wypełniać wymagane funkcje na początku danego
przedziału czasu
• Obsługiwalność, podatność na obsługę- zdolność obiektu do
utrzymywania lub odtwarzania w danych warunkach eksploatacji stanu, w
którym może on wypełniać wymagane funkcje przy założeniu, że obsługa jest
przeprowadzana w ustalonych warunkach z zachowaniem ustalonych
procedur i środków
POJĘCIA DOTYCZĄCE
NIEZAWODNOŚCI OBIEKTU
• Obiekt naprawialny- obiekt naprawialny, który jest
naprawiany po wystąpieniu uszkodzenia
• Obiekt nienaprawialny- obiekt, który nie jest naprawiany
po uszkodzeniu
• Zdolność do działania (obiektu)- zdolność obiektu do
utrzymywania się w stanie umożliwiającym wypełnianie
wymaganych funkcji w danych warunkach, w danej chwili
lub w danym przedziale czasu przy założeniu, że są
dostarczone wymagane środki zewnętrzne
• Uszkodzenie- utrata zdolności obiektu do wypełniania
wymaganych funkcji. Po uszkodzeniu obiektu występuje
jego niezdatność. Uszkodzenie jest zdarzeniem w
odróżnieniu od niezdatności, która jest stanem