Bilans płatniczy i
Bilans płatniczy i
równowaga płatnicza
równowaga płatnicza
Bilans płatniczy i
Bilans płatniczy i
równowaga płatnicza
równowaga płatnicza
Bilans płatniczy to zestawienie
Bilans płatniczy to zestawienie
wszystkich transakcji
wszystkich transakcji
ekonomicznych dokonywanych
ekonomicznych dokonywanych
między rezydentami krajowymi
między rezydentami krajowymi
(mieszkańcami – osobami
(mieszkańcami – osobami
fizycznymi i prawnymi) a
fizycznymi i prawnymi) a
zagranicą w danym okresie,
zagranicą w danym okresie,
najczęściej jednym roku.
najczęściej jednym roku.
Transakcje ekonomiczne są
Transakcje ekonomiczne są
to wszelkie formy wymiany
to wszelkie formy wymiany
wartości, tj. wzajemna
wartości, tj. wzajemna
wymiana dóbr, usług,
wymiana dóbr, usług,
pieniędzy lub innych
pieniędzy lub innych
aktywów.
aktywów.
Rodzaje transakcji
Rodzaje transakcji
ujmowanych w bilansie
ujmowanych w bilansie
płatniczym:
płatniczym:
Transakcje odpłatne
Transakcje odpłatne
- sprzedaż i zakup towarów i
- sprzedaż i zakup towarów i
usług,
usług,
- zamiana towarów i usług na
- zamiana towarów i usług na
inne towary i usługi,
inne towary i usługi,
- zamiana jednego waloru
- zamiana jednego waloru
finansowego na inny walor
finansowego na inny walor
finansowy.
finansowy.
Transakcje nieodpłatne:
Transakcje nieodpłatne:
- otrzymywanie lub
- otrzymywanie lub
dostarczanie towarów i
dostarczanie towarów i
usług bez ekwiwalentu
usług bez ekwiwalentu
pieniężnego lub
pieniężnego lub
rzeczowego,
rzeczowego,
- otrzymywanie lub
- otrzymywanie lub
dostarczanie walorów
dostarczanie walorów
finansowych bez
finansowych bez
ekwiwalentu.
ekwiwalentu.
Transakcje w bilansie
Transakcje w bilansie
płatniczym mogą mieć
płatniczym mogą mieć
charakter autonomiczny
charakter autonomiczny
bądź wyrównawczy.
bądź wyrównawczy.
Transakcje autonomiczne są
Transakcje autonomiczne są
niezależne od stanu bilansu
niezależne od stanu bilansu
płatniczego i obejmują
płatniczego i obejmują
wszystkie transakcje
wszystkie transakcje
importowe i eksportowe dóbr i
importowe i eksportowe dóbr i
usług, transfery wielostronne
usług, transfery wielostronne
oraz większość ruchów
oraz większość ruchów
kapitałowych,
kapitałowych,
długoterminowych i
długoterminowych i
krótkoterminowych
krótkoterminowych
obliczonych na zysk.
obliczonych na zysk.
Transakcje wyrównawcze są
Transakcje wyrównawcze są
to wszystkie inne
to wszystkie inne
transakcje, w tym sprzedaż
transakcje, w tym sprzedaż
złota lub walut
złota lub walut
zagranicznych przez bank
zagranicznych przez bank
centralny w celu
centralny w celu
wypełnienia luki między
wypełnienia luki między
dochodami a płatnościami
dochodami a płatnościami
zagranicznymi.
zagranicznymi.
Uwagi metodologiczne:
Uwagi metodologiczne:
- każda transakcja zagraniczna jest
- każda transakcja zagraniczna jest
zapisywana w bilansie płatniczym
zapisywana w bilansie płatniczym
dwukrotnie: raz po stronie
dwukrotnie: raz po stronie
„winien”, drugi raz po stronie
„winien”, drugi raz po stronie
„ma”,
„ma”,
- każde zwiększenie rzeczowych
- każde zwiększenie rzeczowych
czy finansowych składników
czy finansowych składników
majątkowych kraju ma
majątkowych kraju ma
odpowiednik w zmniejszeniu
odpowiednik w zmniejszeniu
innego ze składników majątkowych
innego ze składników majątkowych
lub wzroście zobowiązań
lub wzroście zobowiązań
(pasywów),
(pasywów),
Uwagi metodyczne c.d.:
Uwagi metodyczne c.d.:
- w zakresie transakcji
- w zakresie transakcji
nieodpłatnych dla zachowania
nieodpłatnych dla zachowania
dwustronnego zapisu w bilansie
dwustronnego zapisu w bilansie
płatniczym stosuje się rozwiązanie
płatniczym stosuje się rozwiązanie
umowne: drugą stroną transakcji są
umowne: drugą stroną transakcji są
pozycje „transfery” w bilansie,
pozycje „transfery” w bilansie,
- dwukrotny zapis każdej transakcji
- dwukrotny zapis każdej transakcji
w bilansie płatniczym, raz po
w bilansie płatniczym, raz po
stronie „winien”, drugi po stronie
stronie „winien”, drugi po stronie
„ma” powoduje, że bilans płatniczy,
„ma” powoduje, że bilans płatniczy,
w sensie rachunkowym jest zawsze
w sensie rachunkowym jest zawsze
zrównoważony, natomiast nie
zrównoważony, natomiast nie
oznacza to jednak, ze bilans
oznacza to jednak, ze bilans
płatniczy zawsze wykazuje
płatniczy zawsze wykazuje
równowagę w sensie
równowagę w sensie
ekonomicznym,
ekonomicznym,
Uwagi metodyczne c.d.:
Uwagi metodyczne c.d.:
- rodzaj danych statystycznych:
- rodzaj danych statystycznych:
możliwe jest ewidencjonowanie
możliwe jest ewidencjonowanie
danych o obrotach towarowych z
danych o obrotach towarowych z
zagranicą na podstawie danych
zagranicą na podstawie danych
urzędów celnych (SAD – Single
urzędów celnych (SAD – Single
Administrative Document,
Administrative Document,
dokument odprawy celnej), lub też
dokument odprawy celnej), lub też
na podstawie danych bankowych o
na podstawie danych bankowych o
zrealizowanych płatnościach za
zrealizowanych płatnościach za
towary eksportowane i
towary eksportowane i
importowane oraz zawartych
importowane oraz zawartych
umowach kredytowych,
umowach kredytowych,
Uwagi metodyczne c.d.:
Uwagi metodyczne c.d.:
- ceny towarów i usług w obrotach
- ceny towarów i usług w obrotach
zagranicznych: według MFW
zagranicznych: według MFW
transakcje eksportowe w bilansach
transakcje eksportowe w bilansach
płatniczych powinny być ujmowane
płatniczych powinny być ujmowane
w cenach fob (free on board),
w cenach fob (free on board),
natomiast transakcje importowe
natomiast transakcje importowe
powinny być ujmowane w cenach
powinny być ujmowane w cenach
cif (cost, insurance, freight),
cif (cost, insurance, freight),
- waluta ewidencjonowania
- waluta ewidencjonowania
obrotów w bilansach płatniczych,
obrotów w bilansach płatniczych,
w zasadzie bilans powinien być
w zasadzie bilans powinien być
ujmowany w walucie narodowej
ujmowany w walucie narodowej
kraju, pod warunkiem, że dana
kraju, pod warunkiem, że dana
waluta jest wymienialna w skali
waluta jest wymienialna w skali
międzynarodowej,
międzynarodowej,
Uwagi metodyczne c.d.:
Uwagi metodyczne c.d.:
- zakres przedmiotowy transakcji
- zakres przedmiotowy transakcji
obejmowanych bilansem
obejmowanych bilansem
płatniczym, najbardziej
płatniczym, najbardziej
rozpowszechniony jest system
rozpowszechniony jest system
rozliczeń wolnodewizowych, w
rozliczeń wolnodewizowych, w
którym płatności są dokonywane w
którym płatności są dokonywane w
walutach swobodnie
walutach swobodnie
wymienialnych; w przypadku braku
wymienialnych; w przypadku braku
walut wymienialnych narzucana
walut wymienialnych narzucana
jest wymiana bezpieniężna
jest wymiana bezpieniężna
(barter).
(barter).
Struktura bilansu płatniczego
Struktura bilansu płatniczego
Rachunek
Rachunek
bieżący,
bieżący,
Bilans
Bilans
obrotów
obrotów
bieżących
bieżących
Towary
Towary
Bilans handlowy
Bilans handlowy
Wg grup towarowych
Wg grup towarowych
Wg partnerów wymiany
Wg partnerów wymiany
Usługi
Usługi
Bilans usług
Bilans usług
Transportowe, turystyczne,
Transportowe, turystyczne,
ubezpieczeniowe, militarne,
ubezpieczeniowe, militarne,
licencyjne i techniczne, inne
licencyjne i techniczne, inne
Dochody
Dochody
Bilans dochodów
Bilans dochodów
Z inwestycji zagranicznych
Z inwestycji zagranicznych
(bezpośrednich i portfelowych)
(bezpośrednich i portfelowych)
Płace zatrudnionych zagranicą
Płace zatrudnionych zagranicą
Transfery
Transfery
Bilans transferów
Bilans transferów
Publiczne (np. pomoc charytatywna)
Publiczne (np. pomoc charytatywna)
Prywatne (np. spadki, darowizny)
Prywatne (np. spadki, darowizny)
Rachunek
Rachunek
kapitałowy
kapitałowy
i finansowy
i finansowy
Rachunek kapitałowy
Rachunek kapitałowy
Rachunek finansowy
Rachunek finansowy
Inwestycje bezpośrednie, portfelowe
Inwestycje bezpośrednie, portfelowe
(udziałowe i dłużne)
(udziałowe i dłużne)
Pozostałe inwestycje (kredyty, spłaty
Pozostałe inwestycje (kredyty, spłaty
i inne)
i inne)
Saldo błędów i opuszczeń
Saldo błędów i opuszczeń
Pozycje finansujące
Pozycje finansujące
Rezerwy zagraniczne
Rezerwy zagraniczne
Zadłużenie zagraniczne
Zadłużenie zagraniczne
Z rachunkowego punktu widzenia
Z rachunkowego punktu widzenia
bilans płatniczy (BP) – z
bilans płatniczy (BP) – z
uwzględnieniem bilansu obrotów
uwzględnieniem bilansu obrotów
wyrównawczych (BOD) – jest
wyrównawczych (BOD) – jest
zawsze równy zero.
zawsze równy zero.
BP = BOB + BOK + BOD = 0
BP = BOB + BOK + BOD = 0
Z ekonomicznego punktu widzenia
Z ekonomicznego punktu widzenia
bilans płatniczy często jest
bilans płatniczy często jest
niezrównoważony, szczególnie w
niezrównoważony, szczególnie w
krótki okresie, np. miesiąca,
krótki okresie, np. miesiąca,
kwartału czy roku czy nawet 2-3
kwartału czy roku czy nawet 2-3
lata, kiedy występują również
lata, kiedy występują również
transakcje nie obsługujące
transakcje nie obsługujące
realnych procesów gospodarczych.
realnych procesów gospodarczych.
W systemie kursu płynnego
W systemie kursu płynnego
bilans płatniczy jest zawsze
bilans płatniczy jest zawsze
zrównoważony, ponieważ
zrównoważony, ponieważ
deficytowi na rachunku obrotów
deficytowi na rachunku obrotów
bieżących odpowiada
bieżących odpowiada
jednakowa, co do wielkości
jednakowa, co do wielkości
nadwyżka na rachunku obrotów
nadwyżka na rachunku obrotów
kapitałowych, i na odwrót.
kapitałowych, i na odwrót.
Krótkookresowe przyczyny
Krótkookresowe przyczyny
nierównowagi bilansu płatniczego:
nierównowagi bilansu płatniczego:
- zmiany wielkości PKB,
- zmiany wielkości PKB,
- zmiany krajowego poziomu cen,
- zmiany krajowego poziomu cen,
- krótkookresowe zmiany
- krótkookresowe zmiany
terms of
terms of
trade
trade
,
,
- zmiany poziomu kursu
- zmiany poziomu kursu
walutowego,
walutowego,
- zmiany wysokości stopy
- zmiany wysokości stopy
procentowej i stopy zysku w
procentowej i stopy zysku w
stosunku do stóp krajowych,
stosunku do stóp krajowych,
- strukturalne zmiany w popycie
- strukturalne zmiany w popycie
zagranicznym na towary
zagranicznym na towary
eksportowane przez dany kraj,
eksportowane przez dany kraj,
- klęski naturalne.
- klęski naturalne.
Automatyczne mechanizmy
Automatyczne mechanizmy
przywracania równowagi
przywracania równowagi
bilansu płatniczego w krótkim
bilansu płatniczego w krótkim
okresie:
okresie:
- mechanizm cenowy,
- mechanizm cenowy,
- mechanizm dochodowy,
- mechanizm dochodowy,
- mechanizm kursu
- mechanizm kursu
walutowego,
walutowego,
- mechanizm stopy
- mechanizm stopy
procentowej.
procentowej.
Mechanizm cenowy
Mechanizm cenowy
Deficyt
bilansu
płatniczego
Zmniejszenie
podaży
pieniądza
Spadek
cen
krajowych
Poprawa
konkurencyjności
cenowej
Spadek
importu
Wzrost
eksportu
Nadwyżka
bilansu
płatniczego
Mechanizm cenowy
Mechanizm cenowy
Nadwyżka
bilansu
płatniczego
Zwiększenie
podaży
pieniądza
Wzrost
cen
krajowych
Spadek
konkurencyjności
cenowej
Wzrost
importu
Spadek
eksportu
Deficyt
bilansu
płatniczego
Mechanizm dochodowy
Mechanizm dochodowy
Deficyt
bilansu
płatniczego
Spadek
wydatków
globalnych
Spadek
dochodu
narodowego
Wzrost
eksportu
Spadek
importu
Nadwyżka
bilansu
płatniczego
Mechanizm dochodowy
Mechanizm dochodowy
Nadwyżka
bilansu
płatniczego
Wzrost
wydatków
globalnych
Wzrost
dochodu
narodowego
Spadek
eksportu
Wzrost
importu
deficyt
bilansu
płatniczego
Mechanizm kursu walutowego
Mechanizm kursu walutowego
Deficyt
bilansu
płatniczego
Spadek kursu
waluty krajowej
(deprecjacja)
Wzrost eksportu
Poprawa
konkurencyjności
cenowej eksportu
Spadek importu
Pogorszenie
konkurencyjności
cenowej importu
Nadwyżka
bilansu
płatniczego
Mechanizm kursu walutowego
Mechanizm kursu walutowego
Nadwyżka
bilansu
płatniczego
Wzrost kursu
waluty krajowej
(aprecjacja)
Spadek eksportu
Pogorszenie
konkurencyjności
cenowej eksportu
Wzrost importu
Poprawa
konkurencyjności
cenowej importu
deficyt
bilansu
płatniczego
Mechanizm stopy procentowej
Mechanizm stopy procentowej
Deficyt
bilansu
płatniczego
Zmniejszenie
krajowej
podaży
pieniądza
Nadwyżka
bilansu
płatniczego
Wzrost poziomu
stopy procentowej
w kraju
Spadek kursu
pieniądza krajowego
Napływ
kapitału
zagranicznego
Mechanizm stopy procentowej
Mechanizm stopy procentowej
Nadwyżka
bilansu
płatniczego
Zwiększenie
krajowej
podaży
pieniądza
Deficyt
bilansu
płatniczego
Spadek poziomu
stopy procentowej
w kraju
Wzrost kursu
pieniądza krajowego
Odpływ
kapitału
zagranicznego
Krótkookresowe k
Krótkookresowe k
onsekwencje
onsekwencje
nierównowagi bilansu płatniczego
nierównowagi bilansu płatniczego
W gospodarce otwartej występuje ścisła
W gospodarce otwartej występuje ścisła
współzależność między równowaga
współzależność między równowaga
zewnętrzną (równowagą bilansu
zewnętrzną (równowagą bilansu
płatniczego) a równowagą wewnętrzną.
płatniczego) a równowagą wewnętrzną.
Zakres tej współzależności jest tym
Zakres tej współzależności jest tym
większy, im bardzie otwarta jest
większy, im bardzie otwarta jest
gospodarka narodowa, zgodnie z
gospodarka narodowa, zgodnie z
równaniem:
równaniem:
(Exp – Imp) / kurs walutowy = (S - I) + (T
(Exp – Imp) / kurs walutowy = (S - I) + (T
- G) = - obroty kapitałowe
- G) = - obroty kapitałowe
Krótkookresowe k
Krótkookresowe k
onsekwencje
onsekwencje
nierównowagi bilansu płatniczego
nierównowagi bilansu płatniczego
Ujemne
saldo
bilansu
płatniczego
Spadek kursu
pieniądza
krajowego
Impuls deflacyjny
Ubytek rezerw
dewizowych
Zmniejszenie ilości
pieniądza
Krótkookresowe k
Krótkookresowe k
onsekwencje
onsekwencje
nierównowagi bilansu płatniczego
nierównowagi bilansu płatniczego
Dodatnie
saldo
bilansu
płatniczego
Wzrost kursu
pieniądza
krajowego
Impuls inflacyjny
Wzrost rezerw
dewizowych
Zwiększenie ilości
pieniądza
Równowaga i
Równowaga i
nierównowag
nierównowag
a
a
bilansu
bilansu
płatniczego
płatniczego
w długim okresie
w długim okresie
Wewnętrzne czynniki wpływające na sytuację w
Wewnętrzne czynniki wpływające na sytuację w
bilansie płatniczym w długim okresie
bilansie płatniczym w długim okresie
Czynniki popytowe
Czynniki popytowe
Czynniki podażowe
Czynniki podażowe
1.
1.
Stopa wzrostu
Stopa wzrostu
gospodarczego określająca
gospodarczego określająca
rozmiary i dynamikę wzrostu
rozmiary i dynamikę wzrostu
dochodów społeczeństwa
dochodów społeczeństwa
2.
2.
Stopa oszczędzania
Stopa oszczędzania
wpływająca na dynamikę
wpływająca na dynamikę
zmian popytu globalnego i
zmian popytu globalnego i
importowego oraz na stopę
importowego oraz na stopę
inwestycji
inwestycji
3.
3.
Stopa importu
Stopa importu
4.
4.
Źródła wzrostu
Źródła wzrostu
gospodarczego (inwestycje,
gospodarczego (inwestycje,
wydatki budżetowe, eksport)
wydatki budżetowe, eksport)
5.
5.
Sposoby i proporcje
Sposoby i proporcje
finansowania inwestycji
finansowania inwestycji
krajowych (oszczędności
krajowych (oszczędności
wewnętrzne, kapitał
wewnętrzne, kapitał
zagraniczny)
zagraniczny)
1.
1.
Relacja między stopą
Relacja między stopą
wzrostu produkcji na
wzrostu produkcji na
eksport a stopą
eksport a stopą
wzrostu produkcji na
wzrostu produkcji na
rynek wewnętrzny
rynek wewnętrzny
2.
2.
Relacja między stopą
Relacja między stopą
wzrostu produkcji
wzrostu produkcji
konkurującej z
konkurującej z
importem a stopą
importem a stopą
wzrostu produkcji
wzrostu produkcji
kierowanej na rynek
kierowanej na rynek
wewnętrzny
wewnętrzny
3.
3.
Zmiany udziału
Zmiany udziału
importowanych
importowanych
surowców i
surowców i
półfabrykatów w
półfabrykatów w
produkcji globalnej
produkcji globalnej