Gruczoł piersiowy
Zbudowany jest z tkanki gruczołowej,
przewodowej, łącznej i tłuszczowej.
Składa się z 12-24 płacików, które są
otoczone tkanką włóknistą, połączone
między sobą systemem przewodów, a
oddzielone tkanką tłuszczową. Odpływ
chłonki z sutka odbywa się głównie do
pachy, a niewielka jej ilość odpływa do
węzłów piersiowych wewnętrznych
Gruczoł piersiowy
Wiele kobiet posiada drobne guzki wokół
brodawki, zwane guzkami Montgomery'ego.
Jest to odmiana gruczołów potowych.
Nie są one przejawem choroby, często
ulegają powiększeniu podczas ciąży
i karmienia. Mogą także lekko obrzmiewać
i stawać się wrażliwe na dotyk podczas
stosunków seksualnych, jest to objaw
prawidłowy.
Ryzyko zachorowania
• Wiek, choroba jest bardzo rzadka u kobiet
poniżej 35 roku życia, a większość
zachorowań przypada na wiek powyżej 50
roku życia
• Wcześniejsze zachorowanie na raka piersi
• Zachorowania na raka piersi w rodzinie
(babka, matka, siostra lub córka)
• Zmiany w piersi, rozpoznane jako
atypowy rozrost lub rak zrazikowy in situ
Ryzyko zachorowania
• Zaburzenia genetyczne (głównie w genach
BRCA1 i BRCA2)
Kobiety, które odziedziczyły uszkodzoną
kopię tego genu, mają zwiększone
prawdopodobieństwo zachorowania na raka
sutka jajnika, jajowodu, otrzewnej, okrężnicy.
• Estrogeny (żeński hormon płciowy),
przedłużona ekspozycja na działanie tego
hormonu z powodu wczesnej pierwszej
i późnej ostatniej miesiączki
Ryzyko zachorowania
• Radioterapia, w szczególności przed 30
rokiem życia
• Alkohol, palenie papierosów
• Rasa, rak piersi występuje częściej u
kobiet rasy białej
Mastopatia
• wszelkiego typu zmiany w obrębie piersi
• podłożem są zaburzenia równowagi
hormonalnej pomiędzy progesteronem
i estrogenami
• jeżeli jajniki produkują za dużo estrogenów,
w piersiach tworzą się zgrubienia i drobne
guzki.
• dotyczy jednej piersi lub obu.
• objawy mastopatii - obrzmienie, ból, twardość
oraz gruczolistość
Najczęściej występujące zmiany
Włókniakogruczolak
• zbudowane z tkanki włóknistej i gruczołowej
• rozwijają się w obrębie zrazika
• zazwyczaj powstają pomiędzy 15-25 r.ż
• są niebolesne, twarde w dotyku i łatwo
przesuwają się przy ucisku
• do 25 r.ż zazwyczaj nie wymagają leczenia,
natomiast po 25 r.ż należy usunąć je
chirurgicznie
Najczęściej występujące zmiany
Torbiele
• występują w ciągu ostatnich 10 lat
okresu rozrodczego, przed menopauzą
• często pojawiają się wtedy mnogie
torbiele
w obu piersiach
• torbiele są wypełnione dużą ilością płynu
dlatego należy je nakłuć i odciągnąć płyn
Najczęściej występujące zmiany
Galaktocele
• rodzaj torbieli piersi,
• powstaje w czasie ciąży
• objawia się jako gładki, tkliwy przy dotyku
guzek o niewielkim kształcie.
• powstanie jej związane jest z zablokowaniem
jednego z przewodów wyprowadzających
i wypełnieniem przewodu mlekiem
• znika samoistnie po zaprzestaniu karmienia
piersią.
Najczęściej występujące zmiany
Ductectasia
• występuje u kobiet w okresie menopauzy
• w przewodzie mlecznym dochodzi do stanu
zapalnego, wypełnia się on wydzieliną,
z brodawki pojawia się gęsty, żółtawy wyciek
• w przypadku zmian przewlekłych może pojawić
się zapalenie okołoprzewodowe występuje
świąd,ból i zaczerwienienie
• objawy często ustępują samoistnie, zwykle
podaje się antybiotyk
Najczęściej występujące zmiany
Tłuszczaki
• zbudowane z tkanki tłuszczowej.
• ponieważ pierś w dużej mierze składa się
z tkanki tłuszczowej, spotykane są tu
często.
• są duże, miękkie, podskórnie położone
guzy.
• tłuszczaki są niebolesne i niegroźne, ale
usuwane są z powodów kosmetycznych
Najczęściej występujące zmiany
Brodawczaki wewnątrzprzewodowe
• rozwija się wewnątrz przewodu
mlecznego tuż za brodawką
• jest tak mały, że zwykle podczas badania
klinicznego nie wykrywa się go
• zazwyczaj jedynym objawem jest żółty
surowiczy lub podbarwiony krwią wyciek
z brodawki sutkowej
Najczęściej występujące zmiany
• brodawczaki mogą rozwijać się w
każdym wieku, ale najczęściej
występują u kobiet starszych
• są niegroźne, ale zawsze powinny być
usuwane, ponieważ w rzadkich
przypadkach może rozwinąć się z nich
nowotwór złośliwy
Najczęściej występujące zmiany
Martwica tłuszczowa
•
zmiana spowodowana jest urazem piersi
•
prowadzi do powstania twardego,
nieregularnego guza, a czasami także
powiększenia węzłów chłonnych pachowych
po tej samej stronie.
•
jeśli guz nie zniknie samoistnie, należy
przeprowadzić wszystkie badania
diagnostyczne aby wykluczyć nowotwór
złośliwy
Stany zapalne piersi
Ostre zapalenie może powstać w
następstwie urazu, zakażenia lub
podrażnienia tkanki gruczołowej.
Objawia się nadmiernym uciepleniem,
zaczerwienieniem, bólem
i obrzękiem.
Doprowadzają do powstania ropni.
Miejsca przerzutów raka
sutka
• Węzły chłonne 75 %
• Płuca + opłucna 70 %
• Wątroba 60 %
• Kości 60 %
• Mózg 15 %
• Inne narządy 10 %
Objawy zaawansowanego
raka
• guz w piersi,ból
• zmiany wielkości i kształtu piersi
• wciągnięcie lub zniekształcenie brodawki
• zmiany skórne wokół brodawki
• krwawienie lub wydzielina z brodawki
• pomarszczenie skóry sutka guz w dole
pachowym poszerzenie żył na skórze
piersi
Objawy zaawansowanego
raka
• znaczne rozmiary
• naciek na skórę
• owrzodzenie które wydziela przykrą woń
• obrzęk ramienia
• obrzęk chłonny (limfatyczny).
• objawy spowodowane przerzutami
obecne
w całym organizmie
Najczęściej występujące
nowotwory złośliwe
Przewodowy rak naciekający
• ten typ rozwija się z komórek
wyścielających przewody mleczne
• stanowi ponad 90% raków piersi.
• najczęściej pierwszym objawem jest
pojawienie się twardego guzka o nieco
nierównych zarysach.
• występuje zaciąganie lub wciąganie skóry
nad guzem
Najczęściej występujące
nowotwory złośliwe
Zaawansowany
lokalny nawrót raka
sutka
w dole pachowym.
Po przeciwnej stronie
widoczny port
naczyniowy.
Port naczyniowy
Vascuport
To podskórny, trwały
dostęp do żylnych
naczyń krwionośnych.
Składa się z komory z
silikonową
membraną, oraz
dołączonego cewnika
prowadzącego zwykle
do żyły głównej
górnej.
Najczęściej występujące
nowotwory złośliwe
• jeżeli rak rozwija się wzdłuż przewodów
mlecznych, ulegają one skróceniu i
wciągana jest brodawka sutkowa
• może także dochodzić do zajęcia rakiem
węzłów chłonnych pachowych,
naciekania skóry, mięśni położonych
pod gruczołem, a nawet ściany klatki
piersiowej.
Najczęściej występujące
nowotwory złośliwe
• wyraźne naciekanie skóry w postaci
drobnych zagłębień (objaw tzw. skórki
pomarańczy) oraz pojawienie się
owrzodzenia są objawami późnymi i źle
rokującymi
• im mniejszy i mniej zaawansowany rak
w momencie rozpoznania, tym szansę
wyleczenia są większe
Najczęściej występujące
nowotwory złośliwe
Zrazikowy rak naciekający
• rozwija się ze zrazików (płacików)
gruczołu piersiowego
• stanowi około 8% zachorowań
• zachowuje się tak jak rak przewodowy, z
tym że często rozwija się jednocześnie
w kilku miejscach (także w drugiej piersi
- tzw. raki wieloogniskowe)
Najczęściej występujące
nowotwory złośliwe
Choroba Pageta brodawki lub rak Pageta
•
czasami rak piersi, zwłaszcza u kobiet
w średnim i starszym wieku,
•
objawia się jako nie gojący się wyprysk
w obrębie brodawki.
•
początkowe zaczerwienienie skóry brodawki
zmienia się w przewlekły wyprysk,
a następnie w owrzodzenie i łatwo może
zostać błędnie uznane za łagodne zmiany
uczuleniowe.
Najczęściej występujące
nowotwory złośliwe
• w przypadku choroby Pageta objawy te
powstają na skutek rozwijającego się
pod brodawką raka.
• jest to choroba rzadka, ale każda
kobieta
z niejasnymi objawami w obrębie
brodawki powinna mieć wykonane
badanie mikroskopowe zmiany dla
wykluczenia raka.
Najczęściej występujące
nowotwory złośliwe
Inne rzadkie złośliwe nowotwory piersi
• mięsak - nowotwór złośliwy rozwijający się
z komórek tkanki łącznej (występującej np.
w ścięgnach i chrząstkach)
• włókniako-mięsak - fibrosarcoma, składający
się z tkanki łącznej i włóknistej
• odległe przerzuty czerniaka złośliwego skóry
• zaśniad graniasty złośliwy chorioncarcinoma
Rak sutka u mężczyzn
• stanowi ok. 1% zachorowań
• zespół Klinefera (choroba genetyczna)
jest związany ze zwiększoną
częstotliwością rozwoju raka sutka u
mężczyzn
• podwyższony poziom stężenia
estrogenów wpływa na powstanie raka
Samokontrola
• powinna być wykonywana przez kobiety
od 20 roku życia do późnej starości
• należy ją wykonywać jeden raz
w miesiącu, bezpośrednio po
zakończeniu krwawienia miesięcznego,
a po menopauzie w stałym dniu
miesiąca (najlepiej pierwszego dnia
każdego miesiąca)
Diagnostyka
Mammografia
• badanie radiologiczne
• nie wystarcza na ostateczne ustalenie
rozpoznanie
• u młodych kobiet daje dość wysoki
odsetek wyników fałszywie ujemnych
Diagnostyka
• W wieku między 35 a 49 rokiem życia
każda kobieta powinna wykonać co
najmniej jedno badanie mammograficzne.
• W wieku 40 - 49 lat mammografia
powinna być wykonywana co dwa lata.
• W wieku 50 - 60 lat raz w roku
• Powyżej 60 roku życia wykonywać według
zaleceń lekarza, zwykle co 1,5 roku do 2
lat
Diagnostyka
Biopsja cienkoigłowa
• BAC polega na nakłuciu guzka cienką igłą
i aspiracji płynu do strzykawki
• gdy wynik nie jest jednoznaczny wykonuje
się biopsję gruboigłową - polega na
pobraniu fragmentu tkanki specjalną igłą,
w znieczuleniu, przez nacięcie chirurgiczne
Diagnostyka
Ultrasonografia
• polega na prześwietleniu ciała falami
dźwiękowymi o wysokiej częstotliwości,
pozwala na odróżnienie litego guzka od
torbieli
• USG nie wykrywa dobrze małych zmian i
nie jest to badanie używane do
wykrywania wczesnych stadiów raka
piersi
Diagnostyka
Rezonans Magnetyczny (MRI)
• charakteryzuje się dużą czułością,
• można uniknąć niepotrzebnej biopsji
• MRI - dodatkowe badanie przesiewowe
w grupie kobiet o wysokim ryzyku
powstania raka piersi.
Diagnostyka po leczeniu raka
Scyntygrafia kości
• Rano iv. środek promieniotwórczy
• Wypić co najmniej 1,5 litra nie gazowanego
płynu
• Izotop musi się wchłania się do kości kilka
godzin
• Badanie trwa 20 minut
• W dniu badania i 24 godziny po nim, nie wolno
się zbliżać do kobiet w ciąży i małych dzieci.
Pacjentka radioaktywna
Diagnostyka po leczeniu raka
• Rtg płuc
• morfologia
• bilirubina
• markery nowotworowe
• USG piersi i blizny
• USG brzucha
Przedoperacyjne leczenie
systemowe
(neoadjuwantowe)
W przypadku nowotworu w III stopniu
klinicznego zaawansowania oraz raka
zapalnego powinno być przez około pół
roku prowadzone leczenie systemowe w
celu osiągnięcia remisji.
Najczęściej stosowana jest
chemioterapia sekwencyjna.
Leczenie chirurgiczne w raku
sutka
• Mastektomia radykalna, polega na
całkowitym odjęciu sutka, usunięciu
mięśni piersiowych i zawartości dołu
pachowego, sposób leczenia został omal
całkowicie zaniechany ze względu na
występowanie istotnych powikłań i brak
wydłużenia czasu przeżycia, doszczętna
metoda Halsteda
Leczenie chirurgiczne w raku
sutka
• Zmodyfikowana mastektomia radykalna
polegająca na usunięciu całego sutka,
zawartości dołu pachowego z/lub bez
usunięcia mięśnia piersiowego
mniejszego (jest to obecnie najczęściej
stosowany sposób leczenia) metoda
Patey’a
Leczenie chirurgiczne w raku
sutka
• Mastektomia prosta, bez usuwania
zawartości dołu pachowego (lub z
„pobieraniem" węzłów chłonnych
pachowych do oceny stopnia
zaawansowania choroby
Mastectomia simplex
Leczenie chirurgiczne w raku
sutka
• Mastektomia segmentalna wycięcie
guzka (do średnicy 3 cm) z usunięciem
zawartości dołu pachowego i
naświetlaniem pozostawionej tkanki
sutka, obecnie sposób ten jest
akceptowany i stosowany coraz częściej
tumorektomia lub kwadrantektomia
Rekonstrukcja piersi
• Rekonstrukcję przy użyciu implantu - można
wszczepić podczas tej samej operacji, po
usunięciu guza - operacja jednoczasowa
• Czasami konieczne jest rozciągnięcie skóry,
aby zrobić miejsce na implant.
Wymaga to wszczepienia ekspandera
• Rekonstrukcja przy użyciu tkanek własnych
które pobierane są najczęściej z mięśnia
najszerszego grzbietu lub z mięśnia prostego
brzucha
Rekonstrukcja piersi
•
Kolejny etap to stworzenie ze skóry brodawki
sutkowej, ciemniejszy kolor nadaje się
w zabiegu mikropigmentacji,
przypominającym tatuowanie
•
Po operacji rekonstrukcji piersi trzeba używać
gorsetu uciskowego
•
Posiadanie implantu nie przeszkadza
w diagnostyce
•
Koszt implantu 3 tyś zł, nie podlega refundacji
Napromienianie
• Stosuje się w uzasadnionych
przypadkach po leczeniu chirurgicznym,
aby zniszczyć wszystkie ewentualne
komórki nowotworowe, znajdujące się
jeszcze w okolicy operowanej.
• Napromienia się pierś i/lub ścianę klatki
piersiowej, a także pachę i okolicę
nadobojczykową,(zmieniona wrażliwość
skóry)
Napromienianie
Etapy radioterapii
• Badanie lekarskie
• Analiza wyników - morfologia, leukocyty
• Symulator
• Tatuaże
(strzykawką) - wyznacza wysokość bolusa
i powierzchnię napromieniania
(flamastrem) - osłonka w modelarni
Napromienianie
Brachyterapia (BT)
• Może być stosowana jako dopromienienie
loży guza - brachyterapia pulsacyjna
• Coraz częściej rezygnuje się
z napromieniania całej piersi na rzecz
samodzielnej brachyterapii części piersi,
w której umiejscowiony był guz.
• Jednym z efektów tego jest skrócenie
całkowitego czasu leczenia do 4–5 dni.
Napromienianie
niebezpieczeństwa
• Dochodzi bowiem do scieńczenia skóry,
łatwiejszego jej pękania, zbliznowacenia
• złuszczania skóry na sucho
• złuszczania na wilgotno
• noszenie możliwie najbardziej
przewiewnych ubrań z materiałów
naturalnych (bawełna, jedwab), a nie
sztucznych.
Napromienianie
niebezpieczeństwa
Unikać
•
mycia skóry w terenie napromienianym przez
okres trwania radioterapii i do 4-6 tygodni po
jej zakończeniu
•
nasłonecznienia i urazów skóry w polu
napromienianym, także w wiele miesięcy czy
lat po zakończeniu leczenia.
•
skórę delikatnie natłuścić (zimą też) oraz
osłonić czapką, kapeluszem z szerokim
rondem czy ubraniem.
Napromienianie
niebezpieczeństwa
• golenia skóry okolic napromienianych
z powodu możliwości urazu i infekcji,
dozwolone jest ewentualne używanie
maszynek elektrycznych..
• używania waty do pielęgnacji skóry
napromienianej, zwłaszcza gdy
utrzymuje się jeszcze odczyn
popromienny.
• krochmalenia odzieży.
Napromienianie
niebezpieczeństwa
• używania plastra samoprzylepnego
• stosowania na skórę napromienianą
maści kosmetycznych, kremów,
dezodorantów, perfum, wody
toaletowej, itp.
• drapania, pocierania, tarcia, wyciskania,
nagrzewania czy ochładzania skóry
napromienianej - obszar ten należy
traktować bardzo delikatnie.
Chemioterapia
• Chemioterapia powinna się rozpocząć
do sześciu tygodni od daty leczenia
operacyjnego, tak by ustąpiły
następstwa interwencji chirurgicznej i
chory był w dobrym stanie ogólnym.
• Leczenie polega na podaniu 3-4 cykli
chemioterapii.
Chemioterapia
Standard europejski
Terapia sekwencyjna (z miesięcznymi
przerwami)
- cztery cykle adriamycyny z
cyklofosfamidem
- cztery cykle taxoteru.
Chemioterapia
• terapie celowane przeciwciałami
monoklonalnymi
• uderzają dokładnie w komórki nowotworowe,
nie uszkadzając przy tym komórek zdrowych
• Herceptyna (trastuzumab) - najnowsze
badania wykazały, że w leczeniu
pooperacyjnym (tzw. adiuwantowym)
Herceptyna hamuje nawrót choroby z rzadko
spotykaną w onkologii skutecznością
Chemioterapia
• Herceptyna - usuwa nadmiar białka
HER2, przyczepia się na powierzchni
komórek nowotworowych i blokuje ich
namnażanie
• Wniosek do NFZ o refundację
• Cena 8 tyś. zł.kuracja miesięczna
• Dawkowanie 1x w tygodniu przez 1 rok
Chemioterapia
• Cis-platyna, chemioterapeutyk stosowany
w onkologii od... 30 lat. leczono nim
jednak do tej pory głównie raka jajnika,
jąder, płuca, obszaru głowy i szyi.
• Natomiast genetycy z Pomorskiej
Akademii Medycznej w Szczecinie
udowodnili po badaniach na grupie Polek,
że potrafi on pokonać raka piersi.
Chemioterapia -
niebezpieczeństwa
zaburzenia krzepliwości krwi - zęby leczymy
14 dni po chemioterapii, jeżeli usuwamy
ząb przez 14 nie przyjmujemy chemii ani
radioterapii, używać miękkiej szczoteczki
do zębów, pasty fluorowanej, nie
zawierającej dodatków ścierających
szkliwo, szczoteczka taka powinna być
zmieniona co 1 miesiąc, golić się
maszynką elektryczną, nie żyletką,
Chemioterapia -
niebezpieczeństwa
Unikać przyjmowania Aspiryny - po
chemioterapii spotykamy się ze zwyżką
temperatury do ok. 38 stopni.
Jeżeli taka temperatura utrzymuje się
ponad 8 godzin, przeciwgorączkowo,
doraźnie, zastosować Pyralgin, Apap,
Paracetamol
W razie skaleczenia należy dłużej niż
zwykle stosować opaski lub opatrunki
uciskowe
Chemioterapia -
niebezpieczeństwa
Podaniu chemioterapii towarzyszy spadek
liczby niektórych elementów krwi obwodowej,
w tym białych ciałek odpowiedzialnych za
odporność
• po Endoksanie ma on miejsce ok. 7-14 dnia
• po Karboplatynie ok. 14-21
• po Lomustynie ok. 21-28
Dlatego ujemne objawy mogą pojawiać się
w różnym czasie i z różnym nasileniem
u poszczególnych pacjentów.
Chemioterapia -
niebezpieczeństwa
Winkrystyna, Winblastyna, Windezyna,
Nawelbina, Cis-Platyna, Taxol - objawy
toksyczne bóle oraz drętwienia palców rąk
i stóp (zwłaszcza opuszek), trudności
z wykonywaniem czynności precyzyjnych
zapinanie guzików, nawlekanie nitki na
igłę, skłonność do zaparć, opadanie stopy
(np. zawadzanie nią przy wchodzeniu na
krawężnik). Objawy te zwykle samoistnie
ustępują po zakończeniu chemioterapii.
Chemioterapia -
niebezpieczeństwa
Reakcje skórne w miejscu wkłucia i
uogólnione, zwykle pojawiają się w kilka
godzin po podaniu leków, ustępują w
czasie od kilku godzin do kilku dni -
pokrzywka, zmiany barwnikowe
skóry,paznokci,zębów, zmiany skórne w
okolicach łokci, kolan, łopatek i palców
dłoni czasem prowadzące do powstania
owrzodzeń, obrzęk naczyniowy, gorączka,
spadek ciśnienia krwi
Chemioterapia -
niebezpieczeństwa
Przy leczeniu opisanych zmian skórnych
polecane jest stosowanie roztworu
złożonego z wody utlenionej i z 0,9%
NaCl – do okładów co 4-6 godzin (płyn
należy przygotować bezpośrednio przed
użyciem).
Ponadto miejsca te należy często
wietrzyć
i unikać ich zakażeń.
Chemioterapia -
niebezpieczeństwa
• należy unikać opalania się
• szczególnie dbać o czystość i higienę ciała,
częste i dokładne mycie rąk,
• unikanie zakażeń i przeziębień (nie powinno
się przebywać wśród chorych, w dużych
skupiskach ludzi, należy unikać przeciągów).
• staranne wytarcie okolicy odbytu po
wypróżnieniu, zwłaszcza gdy występują
żylaki odbytu
Leczenie hormonalne
• Polega na podawaniu leków hormonalnych
(androgeny, estrogeny,kortykosteroidy,
tamoksyfen) dobranych indywidualnie po
wykonaniu badań wycinka guza.
• Inne leki są stosowane u kobiet po
menopauzie, a inne u kobiet
miesiączkujących
• Czasem leczenie hormonalne polega na
wyłączeniu hormonów przez usunięcie
nadnerczy i przysadki lub kastrację.
Model opieki pielęgniarskiej
Problemy pielęgnacyjne
Przygotowanie do operacji
• Fizyczne
• Psychiczne
• Dietetyczne
• Farmakologiczne
• Profilaktyka p/zakrzepowa
• Zarezerwowanie karetki do
przewiezienia guzka na badanie HP ??
Niepokój i lek z powodu
rozpoznania choroby
nowotworowej
• Rozmowa na temat możliwości leczenia
i pielęgnacji
• Zgłoszenie do Klubu Amazonek
• Zaproponować rozmowę
Zaburzenia emocjonalne
• Poinformowanie o możliwości protezowania
• Ułatwienie kontaktu z wolontariuszką KA
• Omówienie możliwości zabiegów
plastycznych
• Udzielenie wsparcia psychicznego
• Ułatwienie zrozumienia własnych emocji
w związku z chorobą
• Przytoczyć przykłady z życia znanych osób
które publicznie mówią o chorobie
Możliwość wystąpienia obrzęku
limfatycznego
• Wyjaśnić istotę potencjalnego problemu
• Wysokie ułożenie kończyny
z wykorzystaniem klina
• Obserwacja drenażu
• Przestrzeganie zasady nie wykonywania
iniekcji i mierzenia RR
• Poinformowanie o ułożeniu wysokim
kończyny w różnych sytuacjach życiowych
Możliwość wystąpienia obrzęku
limfatycznego
• Poinformowanie o konieczności
zrezygnowania z niektórych prac domowych
• Kierowca - zaświadczenie zwalniające
z jazdy w pasach bezpieczeństwa
• Proponowanie luźnej odzieży
• Omówienie form rekreacji (jazda rowerem)
• Omówienie zasady masażu limfatycznego
z pominięciem blizny i miejsc
napromieniowanych
Możliwość wystąpienia obrzęku
limfatycznego
• Stosowanie ucisku zewnętrznego za
pomocą rękawa przeciwobrzękowego i
pompy pneumatycznej
• Ćwiczenia kinezyterapeutyczne -
ćwiczenia czynne i bierne, relaksacyjne
• Fizykoterapia - masaże wirowe, podwodne
• W fazie ostrej obrzęku zastosowanie
elektrostymulacji wysokonapięciowej
Możliwość wystąpienia obrzęku
limfatycznego
• Po zabiegach fizykalnych powinno się
stosować także bandażowania,
pamiętając
o tym, że w obrzękach limfatycznych
zalecane jest wielowarstwowe
zakładanie bandaża (2 -3 warstwy).
Możliwość wystąpienia obrzęku
limfatycznego
Charakterystyka obrzęku
0 bez objawów klinicznych, obecne cechy
patologii w postaci zaburzeń odpływu chłonki
1 obrzęk ciastowaty, odwracalny, miernie
nasilony proces włóknienia
2 obrzęk brunatny, znacznie nasilone
włóknienie, nieodwracalny, z cechami
nadmiernego rogowacenia
3 słoniowacizna
Możliwość wystąpienia obrzęku
limfatycznego
• Zasadniczym narzędziem używanym w limfologii
jest pomiar objętości kończyn zwykłą miarą
krawiecką na danej wysokości
• Na kończynie górnej pierwszy pomiar obwodu
dokonywany jest 4 cm powyżej bruzdy
nadgarstkowej a następnie co 4 cm.
• W przypadku, gdy obrzęk dotyczy tylko jednej
kończyny druga służy nam jako kontrolna..
Różnica zawarta w przedziale do 10% jest różnicą
fizjologiczną, kończyna dominująca jest większa.
Możliwość wystąpienia obrzęku
limfatycznego
Stopień nasilenia obrzęku pomocny jest
przy ustaleniu terapii
• do 10% fizjologia
• 11 - 20 % obrzęk niewielkiego stopnia
• 21 - 30 % obrzęk umiarkowany
• 31 - 40 % i powyżej obrzęk znacznego
stopnia
Obrzęk limfatyczny
Po mastektomii
Słoniowacizna
masywna
niedrożność węzłów
chłonnych lub
mniejszych naczyń
limfatycznych
wywoływana jest
przez nicienia - filaria
Bancrofta
Ból w okolicy rany pooperacyjnej
• Podanie leków p/bólowych
• Prowadzenie obserwacji bólu
• Asystowanie przy zmianie opatrunku
Trudności w gojeniu rany z
powodu wydzielania limfy
• Aspirowanie zalegające limfy
• Zmiana opatrunku zależne od częstości
jego przesiąkania
• Zmiana bielizny osobistej i pościelowej
• Stosowanie diety ułatwiającej proces
gojenia
• Zapobieganie zakażeniu rany zgodnie
z procedurą
Trudności w samoopiece
• Ograniczenia ruchomości w stawach
obręczy barkowej i osłabieniu siły
mięśniowej
• Ocena zakresu koniecznej pomocy
• Włączenie rodziny do pomocy ?
• Instruktaż ćwiczeń rehabilitacyjnych,
oddechowych, ściskanie piłeczki,
rozciąganie......
Możliwość powikłań
• Ze strony układu kostno-stawowego
z powodu przyjmowania postawy
maskującej skutki zabiegu - obniżenie
barku, zaokrąglenie pleców
• Omówienie zestawu ćwiczeń
rehabilitacyjnych
• Zachęcenie do prawidłowego
protezowania, zwłaszcza pacjentek z
dużym gruczołem piersiowym
ZASADY REFUNDACJI
• wniosek
• proteza piersi - chirurg lub onkolog
• peruka z włosów sztucznych - chirurg, onkolog,
hematolog, dermatolog
• potwierdzić wniosek w N F Z
• wniosek na protezę piersi upoważnia każdą
kobietę po mastektomii do skorzystania z
refundacji raz na 2 lata, w przypadku peruk -
raz na rok
• obecnie refundacja wynosi 250zł.
Możliwość zaburzeń seksualnych
• Reakcja partnera na utratę atrybutu
kobiecości
• Udzielenie wsparcia psychicznego
• Rozmowa z partnerem, za zgodą pacjentki
na temat obaw przed odrzuceniem
• Wytłumaczenie partnerowi zmiennego
zachowania pacjentki
• Przygotowanie do obejrzenia blizny
Trudność w zmianie nawyków
żywieniowych
• Omówienie diety w chorobie
nowotworowej
• Faza chemioterapii - wymioty, nudności
• Faza radioterapii - zmieniony smak
• Suplementy diety
• Naturalne witaminy
• Preparaty ziołowe TAK
• Preparaty homeopatyczne NIE
Trudność w zmianie nawyków
żywieniowych
• Herbata czerwona - usuwa z organizmu
nadmiar tłuszczu (zagrożenie estrogenem)
• Herbata zielona - reguluje trawienie, działa
przeciwutleniająco (dzięki flawonoidom)
przez co zapobiega miażdżycy, chorobie
niedokrwiennej i nowotworom
• Czosnek - stwierdzono, że leukocyty u osób,
które jedzą czosnek o wiele skuteczniej
atakują i niszczą komórki nowotworowe niż u
tych, którzy czosnku unikają.
Trudność w zmianie nawyków
żywieniowych
• Soja zwiera witaminy z grupy B, potas,
żelazo, wapń i fosfor
• Brokuły, pomidory, marchew, pietruszka
natka, czerwone wino, olej z wiesiołka
dwuletniego, dodatkowe ilości wit. B6
• Dużo mniej tłuszczu, soli, cukru, kawy,
czarnej herbaty, alkoholu, tytoniu
Dieta po radioterapii
• herbata (kawa w małych ilościach),
• woda mineralna niegazowana,
• siemię lniane
• mleko sojowe,
• jedzenie bezglutenowe (np. chleb, ciasta),
• ryż, makaron sojowy,
• chrupki kukurydziane (drobne),
• kleiki ryżowe, kasza kukurydziana,
Dieta po radioterapii
• ziemniaki gotowane, puree gotowane,
buraki, gotowana kukurydza, pomidory
(bez skórki) po sparzeniu wrzątkiem,
• banany, pieczone jabłka,
• margaryna, oliwa, oleje roślinne,
• polędwica, szynka, drób, polędwice z
drobiu, wołowina, cielęcina, ryby -
pokarmy duszone i mielone, mogą być z
dodatkiem mąki kukurydzianej,
Dieta po radioterapii
• jajka na miękko, półtwardo, jajecznica
bez dodatków (z samych jajek),
• rosół, barszcz czerwony, zupy jarzynowe
przetarte.
Pokarmy niedozwolone
• groch, fasola, kapusta,
• pieprz, przyprawy ziołowe, marynaty,
czosnek, cebula, ocet,
• potrawy (np. mięsa) smażone, pieczone,
wędzone.
• napoje gazowane
Suplementy diety
Odżywki
Prosobee (proszek), Nutramigen
(proszek), Nutridrink (napój),
Nutrison (proszek lub płyn do żywienia
przez zgłębnik w kilku odmianach:
Standard, Energy Plus i Fibre),
Peptison (płyn do żywienia przez
zgłębnik), Pepti 2000 Variant (proszek)
Brak apetytu
• wprowadzić zasadę „jeść mniej, ale częściej”
• jeść pokarmy wysokokaloryczne.
• pobudzać apetyt np. aktywnością fizyczną
lub lekami Citropepsin, Peritol
• w ciągu dnia używać dodatków o wyraźnym
smaku herbata miętowa, pastylki Mentos,
pastylki z eukaliptusa, można także jeść
pokrojonego w kostkę i schłodzonego
ananasa
Ryzyko infekcji po chemioterapii
• Ograniczenie kontaktu z osobami
chorymi
• Obserwacja błon śluzowych jamy ustnej,
gardła, kaszlu
• Płukanie jamy ustnej środkami
aseptycznymi
• Kontrola morfologii, leukocytozy
• Farmakoterapia
Zaburzenia miesiączkowania
• W wyniku stresu, chemioterapii
• Wcześniejsza menopauza
Możliwość nudności i wymiotów
• Podanie leków p/wymiotnych
• Higiena w czasie wymiotów
• Płukanie jamy ustnej np. rumiankiem
• Nawodnienie
Możliwość wypadania włosów
• Leki często powodujące łysienie
Adriamycyna, Taxol, Bleomycyna,
Aktynomycyna-D, Endoxan, Ifosfamid,
Windezyna;
• Leki powodujące łysienie okazjonalnie
(stopień łysienia zależy tu od dawki leku)
5-Fluorouracyl, Mitoksantron, Wepezyd,
Metotreksat, Winkrystyna, Winblastyna,
Karmustyna
Możliwość wypadania włosów
• Leki powodujące łysienie rzadko: Cis-Platyna,
Dakarbazyna, Mitomycyna-C, Lomustina,
Arabinozyd Cytozyny, Prokarbazyna, Melfalan,
6-Merkaptopuryna, 6-Tioguanina.
• gentamycyna, streptomycyna, antykoagulanty
(heparyna), leki przeciwdrgawkowych
(fenobarbital, fenytoina), hormony (testosteron,
estrogeny), levodopa, propranolol, vitamina A
w dawce ponad 50.000 jedn./dzień,
chlorpromazyna, hydrochlorotiazyd
Możliwość wypadania włosów
• Naturalne zabiegi wzmacniające włosy
• Kompresy z nafty kosmetycznej
• Skrócić włosy
• Nie stosować lakierów, farb, suszarki
• Wniosek na perukę przed rozpoczęciem
chemioterapii
Możliwość zaburzeń ze strony
układu pokarmowego
• Skutki uboczne chemioterapii - zaparcia,
biegunki
• Wprowadzenie zmian dietetycznych
• Leki
Możliwość skutków ubocznych
napromieniowania
• Unikanie słońca
• Natłuszczanie kremami dla skóry
wrażliwej
• Delikatna higiena
• Obserwacja stanu
• Leki na zlecenie lekarza
Opieka paliatywna
Celem jest poprawa jakości życia, w drugiej
kolejności wydłużenie jego trwania.
• P/bólowa
• P/zapalna
• Łagodzenie reakcji popromiennych
• Walka z odleżynami
• Pielęgnacja wrzodziejących guzów
nowotworowych
• Chirurgiczne wycięcie przerzutów
(metastatektomia)