Nadczynność 

Nadczynność 

pierwotna

pierwotna

 i wtórna 

 i wtórna 

przytarczyc

przytarczyc

Beata Paluszkiewicz

Beata Paluszkiewicz

        Pielęgniarstwo, 

        Pielęgniarstwo, 

grupa VI

grupa VI

 

 

Pierwotna nadczynność 

Pierwotna nadczynność 

przytarczyc

przytarczyc

   

   

Pierwotna nadczynność gruczołów 

Pierwotna nadczynność gruczołów 

przytarczycznych spowodowana jest

przytarczycznych spowodowana jest

zwiększoną produkcją i wydzielaniem 

zwiększoną produkcją i wydzielaniem 

PTH

PTH

.

.

Odpowiedzialne za nią mogą być:

Odpowiedzialne za nią mogą być:

-gruczolaki

-gruczolaki

-raki

-raki

-rozlany przerost komórek przytarczyc,

-rozlany przerost komórek przytarczyc,

a nie pierwotne zaburzenia gospodarki 

a nie pierwotne zaburzenia gospodarki 

fosforowo-wapniowej.

fosforowo-wapniowej.

 

 

Etiologia

Etiologia



Główną przyczyną są:

Główną przyczyną są:

pojedyncze lub mnogie gruczolaki komórek głównych przytarczyc.

pojedyncze lub mnogie gruczolaki komórek głównych przytarczyc.

Przerost może dotyczyć wszystkich 4 gruczołów lub typowo 

Przerost może dotyczyć wszystkich 4 gruczołów lub typowo 

jednego

jednego

z nich .

z nich .



Pierwotna nadczynność może stanowić jeden z objawów 

Pierwotna nadczynność może stanowić jeden z objawów 

gruczolakowatości wewnątrzwydzielniczej

gruczolakowatości wewnątrzwydzielniczej

:

:

- typu I z wysoką penetracją genu nadczynności 

- typu I z wysoką penetracją genu nadczynności 

  przytarczyc (90%)

  przytarczyc (90%)

  (Zespół Wermera: gruczolak przysadki , przytarczyc , tarczycy , 

  (Zespół Wermera: gruczolak przysadki , przytarczyc , tarczycy , 

    nadnerczy , trzustki)

    nadnerczy , trzustki)

- typu II z niską penetracją (20%)

- typu II z niską penetracją (20%)

  (rak rdzeniasty tarczycy, nadczynność przytarczyc)

  (rak rdzeniasty tarczycy, nadczynność przytarczyc)

      

      

Może być także spowodowana ektopową biosyntezą 

Może być także spowodowana ektopową biosyntezą 

i wydzielaniem PTH.

i wydzielaniem PTH.

 

 

Patogeneza

Patogeneza



Zwiększone wydzielanie PTH prowadzi do:

Zwiększone wydzielanie PTH prowadzi do:

-wzmożonej mobilizacji wapnia z kości

-wzmożonej mobilizacji wapnia z kości

-zwiększonego wchłaniania wapnia z przewodu pokarmowego 

-zwiększonego wchłaniania wapnia z przewodu pokarmowego 

 spowodowanego zwiększoną biosyntezą 1,25(OH)

 spowodowanego zwiększoną biosyntezą 1,25(OH)

2

2

D

D

3

3

-zwiększonego wydalania fosforanów z moczem

-zwiększonego wydalania fosforanów z moczem

W surowicy krwi stwierdza się : 

W surowicy krwi stwierdza się : 

HIPERKALCEMIĘ

HIPERKALCEMIĘ

 i HIPOFOSFATEMIĘ

 i HIPOFOSFATEMIĘ

      

      

Przytarczyce staje się mniej wrażliwe na zmiany kalcemii.

Przytarczyce staje się mniej wrażliwe na zmiany kalcemii.



Zaburzenia gospodarki wapniowej (hiperkalcemia) są 

Zaburzenia gospodarki wapniowej (hiperkalcemia) są 

przyczyną:

przyczyną:

-upośledzenia czynności nerek

-upośledzenia czynności nerek

-odkładania się złogów wapniowych w tkankach miękkich

-odkładania się złogów wapniowych w tkankach miękkich

-zmian przewodnictwa nerwowego

-zmian przewodnictwa nerwowego

 

 

Obraz kliniczny

Obraz kliniczny



Objawy obejmują szereg dolegliwości, aczkolwiek 

Objawy obejmują szereg dolegliwości, aczkolwiek 

u części pacjentów choroba przebiega 

u części pacjentów choroba przebiega 

bezobjawowo ,

bezobjawowo ,

a rozpoznanie zostaje postawione na podstawie 

a rozpoznanie zostaje postawione na podstawie 

rutynowych badań laboratoryjnych.

rutynowych badań laboratoryjnych.



Pierwotną nadczynność przytarczyc cechują 

Pierwotną nadczynność przytarczyc cechują 

objawy zespołu hiperkalcemicznego, zależnie od 

objawy zespołu hiperkalcemicznego, zależnie od 

zmian kostnych oraz nerkowych.

zmian kostnych oraz nerkowych.



Nawrotową kamicę nerkową stwierdza się u 10-

Nawrotową kamicę nerkową stwierdza się u 10-

15% chorych.

15% chorych.

 

 

Objawy

Objawy



Ogólnoustrojowe:

Ogólnoustrojowe:

 -słabość

 -słabość

 -łatwe męczenie się

 -łatwe męczenie się

 -utrata masy ciała

 -utrata masy ciała

 -anemia

 -anemia

 -anoreksja

 -anoreksja



Nerkowe:

Nerkowe:

-kamica

-kamica

-poliuria, polidypsja

-poliuria, polidypsja

-kwasica metaboliczna

-kwasica metaboliczna

-zaburzenia zagęszczenia 

-zaburzenia zagęszczenia 

moczu

moczu

-wapnica nerek

-wapnica nerek



Neuropsychiatryczne:

Neuropsychiatryczne:

-depresje

-depresje

-ruchowa neuropatia

-ruchowa neuropatia

-słaba koncentracja

-słaba koncentracja



Żołądkowo-jelitowe:

Żołądkowo-jelitowe:

-choroba wrzodowa

-choroba wrzodowa

-zapalenie trzustki

-zapalenie trzustki

-zaparcia

-zaparcia

-nudności

-nudności

-wymioty

-wymioty



Szkieletowe:

Szkieletowe:

-zmniejszenie masy kości

-zmniejszenie masy kości

-złamania patologiczne

-złamania patologiczne

-obrzęk kości

-obrzęk kości

-bolesność kości

-bolesność kości

-dna moczanowa

-dna moczanowa



Oczne:

Oczne:

-keratopatia

-keratopatia

 

 

W wysokiej hiperkalcemii mogą rozwinąć się objawy

W wysokiej hiperkalcemii mogą rozwinąć się objawy

 

 

przełomu hiperkalcemicznego

przełomu hiperkalcemicznego

 w postaci:

 w postaci:

-zaburzeń świadomości

-zaburzeń świadomości

-obrzęku płuc

-obrzęku płuc

-objawów hipowolemii

-objawów hipowolemii

Objawy ze strony układu kostnego są spowodowane 

Objawy ze strony układu kostnego są spowodowane 

uogólnionym lub umiejscowionym zrzeszotnieniem 

uogólnionym lub umiejscowionym zrzeszotnieniem 

kości.

kości.

Najczęściej zmiany kostne stwierdza się :

Najczęściej zmiany kostne stwierdza się :

-w obojczykach

-w obojczykach

-dystalnych paliczkach kości rąk

-dystalnych paliczkach kości rąk

-złamania kręgów i żeber powodują zniekształcenia   

-złamania kręgów i żeber powodują zniekształcenia   

  kręgosłupa

  kręgosłupa

 

 

Wtórna nadczynność 

Wtórna nadczynność 

przytarczyc

przytarczyc

Etiologia

Etiologia



Przyczyną wtórnej nadczynności przytarczyc jest 

Przyczyną wtórnej nadczynności przytarczyc jest 

HIPOKALCEMIA

HIPOKALCEMIA

.

.



Z kolei przyczyną hipokalcemii może być:

Z kolei przyczyną hipokalcemii może być:

-niedostateczne wchłanianie wapnia z przewodu 

-niedostateczne wchłanianie wapnia z przewodu 

 pokarmowego

 pokarmowego

-niedostateczna podaż wapnia  w pokarmach

-niedostateczna podaż wapnia  w pokarmach

-nadmierne odkładanie wapnia w kościach

-nadmierne odkładanie wapnia w kościach

-nadmierna utrata wapnia z moczem

-nadmierna utrata wapnia z moczem

-upośledzona hydroksylacja witaminy D

-upośledzona hydroksylacja witaminy D

3 

3 

w wątrobie lub nerkach

w wątrobie lub nerkach

-niedostateczne wchłanianie witaminy D

-niedostateczne wchłanianie witaminy D

3

3

 z przewodu 

 z przewodu 

pokarmowego

pokarmowego

 u chorych z żółtaczką zastoinową

 u chorych z żółtaczką zastoinową

-wzrost stężenia fosforanów nieorganicznych w surowicy 

-wzrost stężenia fosforanów nieorganicznych w surowicy 

  (ostra i przewlekła niewydolność nerek)

  (ostra i przewlekła niewydolność nerek)

 

 

Patogeneza

Patogeneza



Skutki wzmożonego wydzielania PTH są zbliżone 

Skutki wzmożonego wydzielania PTH są zbliżone 

do efektów pierwotnej nadczynności przytarczyc 

do efektów pierwotnej nadczynności przytarczyc 

i dotyczą nerek oraz przewodu pokarmowego.

i dotyczą nerek oraz przewodu pokarmowego.



Hipokalcemia uruchamia mechanizmy 

Hipokalcemia uruchamia mechanizmy 

homeostatyczne, przywracające prawidłowe 

homeostatyczne, przywracające prawidłowe 

stężenie wapnia w surowicy.

stężenie wapnia w surowicy.



Przy stałej aktywacji mechanizmów homeostazy 

Przy stałej aktywacji mechanizmów homeostazy 

dochodzi do przerostów gruczołów 

dochodzi do przerostów gruczołów 

przytarczycznych.

przytarczycznych.

 

 

Obraz kliniczny

Obraz kliniczny



Objawy hipokalcemii i zmiany kostne 

Objawy hipokalcemii i zmiany kostne 

lub nerkowe mogą wykazywać różne 

lub nerkowe mogą wykazywać różne 

nasilenie, zależnie od choroby 

nasilenie, zależnie od choroby 

podstawowej:

podstawowej:

-poziom wapnia-prawidłowy lub 

-poziom wapnia-prawidłowy lub 

nieco obniżony

nieco obniżony

-przy prawidłowej funkcji nerek 

-przy prawidłowej funkcji nerek 

 poziom fosforanów-obniżony,

 poziom fosforanów-obniżony,

 poziom PTH-podwyższony.

 poziom PTH-podwyższony.

 

 

Objawy kliniczne

Objawy kliniczne



Przebieg choroby jest najczęściej 

Przebieg choroby jest najczęściej 

bezobjawowy ze stwierdzoną hiperkalcemią 

bezobjawowy ze stwierdzoną hiperkalcemią 

w surowicy.

w surowicy.



U dorosłych zaleca się leczenie chirurgiczne

U dorosłych zaleca się leczenie chirurgiczne



U niemowląt z powodu szybkiej 

U niemowląt z powodu szybkiej 

demineralizacji kości i niedociśnienia zabieg 

demineralizacji kości i niedociśnienia zabieg 

operacyjny jest konieczny dla przeżycia.

operacyjny jest konieczny dla przeżycia.

 

 

Bibliografia

Bibliografia



Thor P., Podstawy patofizjologii człowieka,

Thor P., Podstawy patofizjologii człowieka,

Wydawnictwo Uniwersytetu 

Wydawnictwo Uniwersytetu 

Jagiellońskiego,

Jagiellońskiego,

Kraków 2001,

Kraków 2001,



Zahorska-Markiewicz B. (red.),

Zahorska-Markiewicz B. (red.),

Patofizjologia kliniczna  dla student

Patofizjologia kliniczna  dla student

ó

ó

w 

w 

medycyny,

medycyny,

Wydawnictwo Volumed,2000.

Wydawnictwo Volumed,2000.