PROCES

PROCES

PIELĘGNOWANIA

PIELĘGNOWANIA

DZIECKA Z CUKRZYCĄ

DZIECKA Z CUKRZYCĄ

Cukrzyca

Cukrzyca

jest wrodzonym, rodzinnie

jest wrodzonym, rodzinnie

występującym,

genetycznie

występującym,

genetycznie

uwarunkowanym

schorzeniem

uwarunkowanym

schorzeniem

spowodowanym niedoborem insuliny. Ze

spowodowanym niedoborem insuliny. Ze

względu na swój zasięg i skutki jest

względu na swój zasięg i skutki jest

uznawana za chorobę społeczną. W

uznawana za chorobę społeczną. W

organizmie

cukrzyca

wywołuje

organizmie

cukrzyca

wywołuje

zaburzenia wszystkich torów przemian

zaburzenia wszystkich torów przemian

ustrojowych. Bezpośrednią przyczyną

ustrojowych. Bezpośrednią przyczyną

niedoboru a nawet zupełnego braku

niedoboru a nawet zupełnego braku

insuliny jest niedoczynność komórek B

insuliny jest niedoczynność komórek B

wysp Langerhansa w trzustce.

wysp Langerhansa w trzustce.

2

2

cukrzyca u dzieci

cukrzyca u dzieci

Trzustka

Trzustka

jest gruczołem pochodzenia

jest gruczołem pochodzenia

entodermalnego o dwojakiej funkcji:

entodermalnego o dwojakiej funkcji:



Egzogennej

–

wydzielanie

soku

Egzogennej

–

wydzielanie

soku

trzustkowego do przewodu pokarmowego,

trzustkowego do przewodu pokarmowego,



Endogennej – sekrecja hormonów

Endogennej – sekrecja hormonów

W wyspach Langerhansa wyróżnia się:

W wyspach Langerhansa wyróżnia się:



Komórki A – wydzielające glukagon,

Komórki A – wydzielające glukagon,



Komórki B – wydzielające insulinę,

Komórki B – wydzielające insulinę,



Komórki D – wydzielające somatostatynę,

Komórki D – wydzielające somatostatynę,



Pojedyncze komórki PP – wydzielające

Pojedyncze komórki PP – wydzielające

polipeptyd.

polipeptyd.

3

3

cukrzyca u dzieci

cukrzyca u dzieci

W

świetle

współczesnej

wiedzy

W

świetle

współczesnej

wiedzy

wyodrębnia się

wyodrębnia się

dwa typy cukrzycy

dwa typy cukrzycy

:

:



Typ 1 – cukrzyca insulinozależna, zwana

Typ 1 – cukrzyca insulinozależna, zwana

także cukrzycą młodzieńczą,

także cukrzycą młodzieńczą,



Typ 2 – cukrzyca insulinoniezależna,

Typ 2 – cukrzyca insulinoniezależna,

zwana wtórną, regulacyjną. Ta postać ma

zwana wtórną, regulacyjną. Ta postać ma

podłoże dziedziczne lecz dużą rolę

podłoże dziedziczne lecz dużą rolę

odgrywają

w

niej

także

czynniki

odgrywają

w

niej

także

czynniki

środowiskowe.

Autoimmunizacja

i

środowiskowe.

Autoimmunizacja

i

zakażenia wirusowe nie odgrywają w niej

zakażenia wirusowe nie odgrywają w niej

roli. U dzieci i młodzieży jest rzadkością.

roli. U dzieci i młodzieży jest rzadkością.

4

4

cukrzyca u dzieci

cukrzyca u dzieci

Istotną rolę w ujawnieniu się cukrzycy

Istotną rolę w ujawnieniu się cukrzycy

odgrywają

czynniki

genetyczne

i

odgrywają

czynniki

genetyczne

i

środowiskowe.

Czynniki

genetyczne

środowiskowe.

Czynniki

genetyczne

warunkują mniejszą wartość komórek

warunkują mniejszą wartość komórek

wydzielniczych wysp, wiele czynników

wydzielniczych wysp, wiele czynników

cywilizacyjnych

i

konsumpcyjnych

cywilizacyjnych

i

konsumpcyjnych

wyzwala natomiast proces chorobowy.

wyzwala natomiast proces chorobowy.

Niektóre

choroby

zakaźne,

urazy,

Niektóre

choroby

zakaźne,

urazy,

obciążenia

psychiczne

w

wielu

obciążenia

psychiczne

w

wielu

przypadkach poprzedzają wystąpienie

przypadkach poprzedzają wystąpienie

cukrzycy.

Z

zakażeń

wirusowych

cukrzycy.

Z

zakażeń

wirusowych

szczególną rolę przypisuje się wirusom z

szczególną rolę przypisuje się wirusom z

grupy Coxackie, cytomegalii, różyczki,

grupy Coxackie, cytomegalii, różyczki,

grypy.

grypy.

5

5

cukrzyca u dzieci

cukrzyca u dzieci

Początek cukrzycy u dzieci jest zazwyczaj nagły

Początek cukrzycy u dzieci jest zazwyczaj nagły

i cechuje go:

i cechuje go:



nadmierne oddawanie dużych ilości moczu,

nadmierne oddawanie dużych ilości moczu,

również w nocy,

również w nocy,



Postępujące chudnięcie,

Postępujące chudnięcie,



Narastające uczucie zmęczenia,

Narastające uczucie zmęczenia,



Skłonność do uporczywych zmian zapalnych,

Skłonność do uporczywych zmian zapalnych,



Czasem świąd.

Czasem świąd.

U niemowląt objawy są nietypowe: występuje

U niemowląt objawy są nietypowe: występuje

brak łaknienia, niepokój, zmniejszenie masy

brak łaknienia, niepokój, zmniejszenie masy

ciała, wzmożone pragnienie wyrażające się

ciała, wzmożone pragnienie wyrażające się

łapczywym piciem, wielomocz prowadzący do

łapczywym piciem, wielomocz prowadzący do

znacznego odwodnienia, zaparcia, rzadziej

znacznego odwodnienia, zaparcia, rzadziej

biegunka. Ze względu na fizjologicznie długi

biegunka. Ze względu na fizjologicznie długi

okres snu u noworodków i niemowląt, senność

okres snu u noworodków i niemowląt, senność

będąca następstwem rozwijającej się śpiączki

będąca następstwem rozwijającej się śpiączki

cukrzycowej może ujść uwadze.

cukrzycowej może ujść uwadze.

6

6

cukrzyca u dzieci

cukrzyca u dzieci

W badaniu przedmiotowym u dziecka z

W badaniu przedmiotowym u dziecka z

cukrzycą stwierdza się:

cukrzycą stwierdza się:



suchość skóry,

suchość skóry,



Wypryski i zmiany ropne na skórze,

Wypryski i zmiany ropne na skórze,



Stany zapalne sromu,

Stany zapalne sromu,



Zmniejszenie masy ciała i wyniszczenie

Zmniejszenie masy ciała i wyniszczenie

towarzyszące im objawy odwodnienia,

towarzyszące im objawy odwodnienia,



Zaczerwienienie warg, śluzówek,

Zaczerwienienie warg, śluzówek,



Wydzielanie gęstej śliny,

Wydzielanie gęstej śliny,



Zapadnięcie gałek ocznych,

Zapadnięcie gałek ocznych,



Tachykardia.

Tachykardia.

W

oddechu

dziecka

jest

wyczuwalny

W

oddechu

dziecka

jest

wyczuwalny

aromatycznym jabłkowy zapach acetonu.

aromatycznym jabłkowy zapach acetonu.

Stwierdzane w badaniach laboratoryjnych –

Stwierdzane w badaniach laboratoryjnych –

zwiększenie stężenia glukozy we krwi oraz

zwiększenie stężenia glukozy we krwi oraz

obecność ciał ketonowych w moczu.

obecność ciał ketonowych w moczu.

7

7

cukrzyca u dzieci

cukrzyca u dzieci

Oprócz cukrzycy jawnej może występować

Oprócz cukrzycy jawnej może występować

również cukrzyca utajona, ujawniająca się

również cukrzyca utajona, ujawniająca się

pod wpływem dodatkowych bodźców, jak

pod wpływem dodatkowych bodźców, jak

błąd dietetyczny, zakażenia, wstrząs urazowy

błąd dietetyczny, zakażenia, wstrząs urazowy

lub psychiczny. Pod wpływem tych czynników

lub psychiczny. Pod wpływem tych czynników

może przejściowo zwiększać się stężenie

może przejściowo zwiększać się stężenie

glukozy we krwi i pojawiać się cukromocz.

glukozy we krwi i pojawiać się cukromocz.

Cukrzycę należy różnicować ze stanami, w

Cukrzycę należy różnicować ze stanami, w

których występuje zwiększenie stężenie

których występuje zwiększenie stężenie

glukozy we krwi – nadczynność tarczycy,

glukozy we krwi – nadczynność tarczycy,

nadczynność kory nadnerczy, zwiększona

nadczynność kory nadnerczy, zwiększona

sekrecja hormonu wzrostu, choroby rdzenia

sekrecja hormonu wzrostu, choroby rdzenia

nadnerczy,

niektóre

choroby

OUN,

nadnerczy,

niektóre

choroby

OUN,

schorzenia nerek, hiperglikemia pokarmowa.

schorzenia nerek, hiperglikemia pokarmowa.

8

8

cukrzyca u dzieci

cukrzyca u dzieci

W cukrzycy insulinozależnej wyodrębnia

W cukrzycy insulinozależnej wyodrębnia

się 3 fazy rozwoju choroby:

się 3 fazy rozwoju choroby:

1 – faza ujawniania się cukrzycy,

1 – faza ujawniania się cukrzycy,

2 – faza remisji,

2 – faza remisji,

3 – faza rozwoju zmian wstecznych.

3 – faza rozwoju zmian wstecznych.

Z chwilą rozpoznania cukrzycy dziecko

Z chwilą rozpoznania cukrzycy dziecko

powinno być hospitalizowane. Ma to

powinno być hospitalizowane. Ma to

na celu wyrównanie istniejących

na celu wyrównanie istniejących

zaburzeń metabolicznych, ustalenie

zaburzeń metabolicznych, ustalenie

optymalnej dawki insuliny, wdrożenie

optymalnej dawki insuliny, wdrożenie

zasad żywienia, higieny i profilaktyki.

zasad żywienia, higieny i profilaktyki.

9

9

cukrzyca u dzieci

cukrzyca u dzieci

Celem

działań

pielęgnacyjnych

jest

Celem

działań

pielęgnacyjnych

jest

przystosowanie dziecka do życia z cukrzycą.

przystosowanie dziecka do życia z cukrzycą.

Działania

te

nazywa

się

Działania

te

nazywa

się

edukacją

edukacją

diabetologiczną

diabetologiczną

, w ramach której należy

, w ramach której należy

uwzględnić:

uwzględnić:

1.

1.

Konieczność

dostarczania

indywidualnie

Konieczność

dostarczania

indywidualnie

zróżnicowanych

informacji

dotyczących

zróżnicowanych

informacji

dotyczących

codziennej opieki diabetologicznej, a więc diety,

codziennej opieki diabetologicznej, a więc diety,

insulinoterapii,

samokontroli,

wczesnego

insulinoterapii,

samokontroli,

wczesnego

rozpoznawania objawów hipo – i hiperglikemii;

rozpoznawania objawów hipo – i hiperglikemii;

2.

2.

Dostarczenie informacji praktycznych, aby chorzy

Dostarczenie informacji praktycznych, aby chorzy

zrozumieli sens zabiegów oraz wytworzyć

zrozumieli sens zabiegów oraz wytworzyć

większą motywację do działania;

większą motywację do działania;

3.

3.

Konieczność pilnego wysłuchiwania opinii chorych

Konieczność pilnego wysłuchiwania opinii chorych

– nastawienie na odbiór, wysłuchanie pacjenta

– nastawienie na odbiór, wysłuchanie pacjenta

gdyż terapia nie jest możliwa bez dialogu;

gdyż terapia nie jest możliwa bez dialogu;

10

10

cukrzyca u dzieci

cukrzyca u dzieci

4.

4.

Właściwy dobór

Właściwy dobór

informacji – częstym w

informacji – częstym w

praktyce zjawiskiem jest przeładowanie

praktyce zjawiskiem jest przeładowanie

informacjami; 1/3 informacji podawanych

informacjami; 1/3 informacji podawanych

jednoczasowo jest jedynie przyswajana i

jednoczasowo jest jedynie przyswajana i

zapamiętywana;

zapamiętywana;

5.

5.

Właściwe podejście do chorego w

Właściwe podejście do chorego w

początkowej fazie choroby.

początkowej fazie choroby.

11

11

cukrzyca u dzieci

cukrzyca u dzieci

Model informowania chorych na

Model informowania chorych na

cukrzycę w ramach pedagogizacji

cukrzycę w ramach pedagogizacji

obejmuje zagadnienia:

obejmuje zagadnienia:

1 – wiadomości o cukrzycy,

1 – wiadomości o cukrzycy,

2 – problemy leczniczo – pielęgnacyjne,

2 – problemy leczniczo – pielęgnacyjne,

3 – aktywna rola pacjenta w procesie

3 – aktywna rola pacjenta w procesie

leczenia cukrzycy,

leczenia cukrzycy,

4

–

profilaktyka

powikłań

4

–

profilaktyka

powikłań

cukrzycowych.

cukrzycowych.

12

12

cukrzyca u dzieci

cukrzyca u dzieci

INSULINOTERAPIA

INSULINOTERAPIA



Rodzaje insulin oraz ich dawki, sposoby

Rodzaje insulin oraz ich dawki, sposoby

przeliczania,

przeliczania,



Sposoby podawania – okolice podawania,

Sposoby podawania – okolice podawania,

czynności aseptyczne,

czynności aseptyczne,



Miejsca wkłucia,

Miejsca wkłucia,



Profilaktyka powikłań – zmiana okolic

Profilaktyka powikłań – zmiana okolic

wkłucia; zbyt głębokie wkłucia powodują

wkłucia; zbyt głębokie wkłucia powodują

przerost tkanki podskórnej i słabsze

przerost tkanki podskórnej i słabsze

wchłanianie się insuliny, zbyt płytkie i

wchłanianie się insuliny, zbyt płytkie i

wolne – bolesne zastrzyki.

wolne – bolesne zastrzyki.

13

13

cukrzyca u dzieci

cukrzyca u dzieci

DIETA

DIETA



Skład ilościowy,

Skład ilościowy,



Wartości energetyczne,

Wartości energetyczne,



Rozkład posiłków w ciągu dnia.

Rozkład posiłków w ciągu dnia.

Dieta powinna być z ograniczeniem

Dieta powinna być z ograniczeniem

tłuszczy, lekkostrawna.

tłuszczy, lekkostrawna.

Odpowiednie

proporcje

dotyczące

%

Odpowiednie

proporcje

dotyczące

%

zawartości białek (10-15%), węglowodanów

zawartości białek (10-15%), węglowodanów

(55-60%), tłuszczów (20-30%).

(55-60%), tłuszczów (20-30%).

Dziecko cukrzycowe powinno zjadać 6

Dziecko cukrzycowe powinno zjadać 6

posiłków, jeśli zalecone ma wstrzyknięcie

posiłków, jeśli zalecone ma wstrzyknięcie

wieczorne, kolacja dodatkowo ok. godz. 22.

wieczorne, kolacja dodatkowo ok. godz. 22.

14

14

cukrzyca u dzieci

cukrzyca u dzieci

DIETA

DIETA



Wymienniki węglowodanowe – to

Wymienniki węglowodanowe – to

taka ilość produktu w gramach, w

taka ilość produktu w gramach, w

której zawarte jest 12 gram

której zawarte jest 12 gram

węglowodanów.

węglowodanów.

15

15

cukrzyca u dzieci

cukrzyca u dzieci

Aktywna rola pacjenta w

Aktywna rola pacjenta w

procesie leczenia cukrzycy

procesie leczenia cukrzycy

polega na:

polega na:

1.

1.

Sposobach

kontroli

glikemii

–

Sposobach

kontroli

glikemii

–

glukometry, glukotesty, ketotesty,

glukometry, glukotesty, ketotesty,

2.

2.

Diagnozowanie objawów hiper – i

Diagnozowanie objawów hiper – i

hipoglikemii oraz wykorzystywanie

hipoglikemii oraz wykorzystywanie

tych nieprawidłowości.

tych nieprawidłowości.

16

16

cukrzyca u dzieci

cukrzyca u dzieci

Edukacja w zakresie:

Edukacja w zakresie:



Wyboru zawodu, szkoły,

Wyboru zawodu, szkoły,



Regularnych ćwiczeń fizycznych,

Regularnych ćwiczeń fizycznych,



Przebiegu ciąży, możliwości powikłań

Przebiegu ciąży, możliwości powikłań

u ciężarnej i jej dziecka oraz ryzyko

u ciężarnej i jej dziecka oraz ryzyko

wystąpienia cukrzycy u potomstwa.

wystąpienia cukrzycy u potomstwa.

17

17

cukrzyca u dzieci

cukrzyca u dzieci

HIPOGLIKEMIA

HIPOGLIKEMIA

To zaburzenie homeostazy glukozowej, które u

To zaburzenie homeostazy glukozowej, które u

osób chorych na cukrzycę wywołane jest

osób chorych na cukrzycę wywołane jest

bezwzględnym lub względnym nadmiarem

bezwzględnym lub względnym nadmiarem

insuliny.

insuliny.

Przyczyny:

Przyczyny:



Nadmiar insuliny ,

Nadmiar insuliny ,



Zwiększone zużycie glukozy,

Zwiększone zużycie glukozy,



Głodzenie – opuszczony lub spóźniony posiłek,

Głodzenie – opuszczony lub spóźniony posiłek,

zmniejszona porcja węglowodanów, wymioty,

zmniejszona porcja węglowodanów, wymioty,

biegunka,

biegunka,



Zbyt rygorystyczne dążenie do normoglikemii,

Zbyt rygorystyczne dążenie do normoglikemii,

częste spadki glikemii poniżej 60mg% powodują

częste spadki glikemii poniżej 60mg% powodują

wtórne

obniżenie

progu

hipoglikemii

i

wtórne

obniżenie

progu

hipoglikemii

i

niewystępowanie objawów alarmowych,

niewystępowanie objawów alarmowych,



Inne – leki, alkohol, miesiączka, choroby wątroby.

Inne – leki, alkohol, miesiączka, choroby wątroby.

18

18

cukrzyca u dzieci

cukrzyca u dzieci

HIPOGLIKEMIA

HIPOGLIKEMIA

Objawy:

Objawy:



Poty,

Poty,



Drżenie rąk,

Drżenie rąk,



Niepokój,

Niepokój,



Napad głodu,

Napad głodu,



Osłabienie,

Osłabienie,



Bladość skóry,

Bladość skóry,



Szerokie źrenice,

Szerokie źrenice,



Tachykardia,

Tachykardia,



Wzrost RR, ból brzucha,

Wzrost RR, ból brzucha,

W cięższych niedocukrzeniach:

W cięższych niedocukrzeniach:



Zwężenie źrenic, brak reakcji na światło,

Zwężenie źrenic, brak reakcji na światło,

bradykardia, zwolnienie rytmu serca.

bradykardia, zwolnienie rytmu serca.

19

19

cukrzyca u dzieci

cukrzyca u dzieci

ŚPIĄCZKA KETONOWA

ŚPIĄCZKA KETONOWA

To ostre powikłanie cukrzycy związane z

To ostre powikłanie cukrzycy związane z

niedoborem

insuliny.

Jest

to

stan

niedoborem

insuliny.

Jest

to

stan

nieprzytomności związany z toksycznym

nieprzytomności związany z toksycznym

działaniem na mózg kwaśnych związków

działaniem na mózg kwaśnych związków

ketonowych,

które

występują

w

ketonowych,

które

występują

w

nadmiarze we krwi.

nadmiarze we krwi.

Stan

ten

wymaga

bezwzględnej

Stan

ten

wymaga

bezwzględnej

hospitalizacji,

insulinoterapii,

hospitalizacji,

insulinoterapii,

uzupełnienia

płynów

i

niedoborów

uzupełnienia

płynów

i

niedoborów

elektrolitowych,

zwalczania

kwasicy

elektrolitowych,

zwalczania

kwasicy

metabolicznej.

metabolicznej.

20

20

cukrzyca u dzieci

cukrzyca u dzieci

Przyczyny

Przyczyny



Opuszczenie iniekcji insuliny,

Opuszczenie iniekcji insuliny,



Nieprawidłowa ocena wyników samokontroli

Nieprawidłowa ocena wyników samokontroli

i niepotrzebne zmniejszanie dawek insuliny,

i niepotrzebne zmniejszanie dawek insuliny,



Nieczynna insulina, błędy przy nabieraniu

Nieczynna insulina, błędy przy nabieraniu

insuliny,

insuliny,



Upośledzenie wchłaniania lub rozkład

Upośledzenie wchłaniania lub rozkład

insuliny w miejscu iniekcji,

insuliny w miejscu iniekcji,



Wzrost zapotrzebowania na insulinę w

Wzrost zapotrzebowania na insulinę w

chorobach infekcyjnych, pod wpływem

chorobach infekcyjnych, pod wpływem

stresów,

stresów,



Zatrucia pokarmowe,

Zatrucia pokarmowe,



Stosowanie leków hormonalnych.

Stosowanie leków hormonalnych.

21

21

cukrzyca u dzieci

cukrzyca u dzieci

Objawy

Objawy



Nasilenie się pragnienia,

Nasilenie się pragnienia,



Wielomocz,

Wielomocz,



Brak apetytu,

Brak apetytu,



Nudności, wymioty,

Nudności, wymioty,



Bóle brzucha,

Bóle brzucha,



Zaróżowienie skóry,

Zaróżowienie skóry,



Duszność,

Duszność,



Oddech kwasiczy, któremu towarzyszy

Oddech kwasiczy, któremu towarzyszy

zapach acetonu w wydychanym powietrzu,

zapach acetonu w wydychanym powietrzu,



Cukromocz,

Cukromocz,



Acetonuria.

Acetonuria.

22

22

cukrzyca u dzieci

cukrzyca u dzieci

Powikłania

Powikłania



Obrzęk mózgu,

Obrzęk mózgu,



Drgawki,

Drgawki,



Tężyczka,

Tężyczka,



Hipokalemia,

Hipokalemia,



Hipofosfatemia i hipomagnezemia,

Hipofosfatemia i hipomagnezemia,



Wykrzepianie wewnątrznaczyniowe

Wykrzepianie wewnątrznaczyniowe

(DIC)

(DIC)

23

23

cukrzyca u dzieci

cukrzyca u dzieci