Art. 2. KP [Definicja pracownika]
Pracownikiem jest osoba zatrudniona na
podstawie umowy o pracę, powołania,
wyboru, mianowania lub spółdzielczej
umowy o pracę.
Art. 3. KP [Definicja pracodawcy]
Pracodawcą jest jednostka organizacyjna,
choćby nie posiadała osobowości
prawnej, a także osoba fizyczna, jeżeli
zatrudniają one pracowników.
Umowa o pracę może zostać zawarta:
-
na czas nieokreślony,
-
na czas określony lub
-
na czas wykonania określonej pracy.
Dodatkowo, każda z tych umów może
zostać poprzedzona umową na okres
próbny.
W zależności od rodzaju zawartej umowy,
różnie kształtują się prawa pracownika i
obowiązki pracodawcy.
Czas trwania umowy zawartej na okres
próbny nie może przekraczać 3
miesięcy.
Tę formę umowy należy polecić do
rutynowego stosowania przy
pierwszym zatrudnieniu, i wbrew
pozorom, ma ona duże zalety nie tylko
dla pracodawcy.
Często okazuje się, że charakter pracy
odbiega od przedstawionego w ofercie,
warunki okazują się niezadowalające, a
atmosfera w pracy odbiega od tej, w
której chciałoby się pracować przez
następne lata.
Natomiast pracodawca doceni łatwość
rozwiązania umowy, jeśli pracownik nie
sprawdzi się na swoim stanowisku, lub z
innych względów jego dalsze
zatrudnienie okaże się dla firmy
niekorzystne.
Okres próbny pozwala zakończyć
wzajemne stosunki bez długich
formalności, bowiem umowa rozwiązuje
się:
-
z upływem okresu próbnego,
-
lub za wypowiedzeniem, którego okres
wynosi:
•
3 dni robocze, jeżeli okres próbny nie
przekracza 2 tygodni,
•
1 tydzień, jeżeli okres próbny jest dłuższy
niż 2 tygodnie,
•
2 tygodnie, jeżeli okres próbny wynosi 3
miesiące.
Umowa zawarta na czas określony daje
pracodawcy możliwość precyzyjnego
planowania zatrudnienia. Jednak jej
stosowanie jest obwarowane pewnymi
warunkami.
Zawarcie kolejnej umowy o pracę na czas
określony jest równoznaczne w skutkach
prawnych z zawarciem umowy o pracę na
czas nieokreślony,
jeżeli poprzednio strony dwukrotnie zawarły
umowę o pracę na czas określony na
następujące po sobie okresy, o ile przerwa
między rozwiązaniem poprzedniej a
nawiązaniem kolejnej umowy o pracę nie
przekroczyła 1 miesiąca.
Ograniczenie to nie dotyczy jednak
umów o pracę na czas określony
zawartych:
1) w celu zastępstwa któregoś z
pracowników w czasie jego
usprawiedliwionej nieobecności w
pracy,
2) w celu wykonywania pracy o
charakterze dorywczym lub
sezonowym albo zadań
realizowanych cyklicznie.
Jeśli w trakcie trwania umowy o pracę
na czas określony pracodawca umówi
się z pracownikiem, że na podstawie tej
umowy praca będzie wykonywana przez
dłuższy czas,
niż pierwotnie
określony w umowie
, to czynność
taką uważa się za zawarcie kolejnej
umowy o pracę na czas określony,
której bieg rozpocznie się po
zakończeniu pierwotnego terminu.
Umowa o pracę zawarta na czas
określony rozwiązuje się z upływem
czasu, na który była zawarta lub za
porozumieniem stron.
Nie ma możliwości wypowiedzenia takiej
umowy, jeśli została zawarta na okres
nie przekraczający 6 miesięcy.
Jeżeli okres, na jaki zawarto umowę
przekracza 6 miesięcy, w umowie może
zostać umieszczony zapis, przewidujący
rozwiązanie umowy za dwutygodniowym
wypowiedzeniem.
Umowa taka rozwiązuje się z dniem
ukończenia pracy, dla której wykonania
była zawarta.
Tę formę umowy można polecić w
przypadkach, kiedy konieczne jest
zatrudnienie osoby, której kwalifikacje
mają być wykorzystane przy realizacji
jakiegoś konkretnego zadania (np.
zatrudnienie osoby z uprawnieniami
kierownika budowy na czas inwestycji).
Pracownicy zatrudnieni na czas
nieokreślony mają większe kodeksowe
gwarancje zatrudnienia niż pracownicy
zatrudniani na czas określony lub na okres
próbny.
To powoduje, że pracodawca powinien
zachować szczególną rozwagę
zatrudniając kogoś na taką umowę.
Z drugiej strony, ta forma umowy
skuteczniej wiąże pracownika z firmą.
Okres wypowiedzenia umowy o pracę
zawartej na czas nieokreślony jest
uzależniony od okresu zatrudnienia u
danego pracodawcy i wynosi:
•
2 tygodnie, jeżeli pracownik był
zatrudniony krócej niż 6 miesięcy,
•
1 miesiąc, jeżeli pracownik był
zatrudniony co najmniej 6 miesięcy,
•
3 miesiące, jeżeli pracownik był
zatrudniony co najmniej 3 lata.
Umowa o pracę – aby mogła nazywać się
umową – musi spełniać pewne wymogi.
Pracodawca musi w niej określić: strony
umowy, rodzaj umowy, datę jej
zawarcia oraz warunki pracy i płacy.
Jeśli chodzi o określenie warunków
pracy i płacy – to trzeba określić przede
wszystkim:
1. rodzaj pracy - zwykle rodzaj pracy
określa się przez wskazanie konkretnego
stanowiska pracy (np. nauczyciel
wychowania fizycznego, woźny, sprzątaczka).
Można też dodatkowo wręczyć pracownikowi
szczegółowy zakres czynności – nie jest to
jednak obowiązkiem pracodawcy. Wystarczy,
że w umowie znajduje się nazwa stanowiska,
a pracownikowi ustnie opisano, co należy do
jego obowiązków.
W wielu firmach praktykuje się jednak
sporządzanie zakresów czynności z uwagi na
to, że jasny jest wówczas podział zadań
pomiędzy pracownikami.
2. miejsce wykonywania pracy – co do
zasady – nie wolno miejsca pracy
określać w zbyt ogólny sposób (np. „cały
kraj”).
Jeżeli z charakteru pracy wynika
konieczność pracy na większym
obszarze, dopuszczalne jest określenie
miejsca pracy w szerszy sposób (np.
miejsce pracy intendenta, który dokonuje
zakupów na terenie miasta lub gminy,
można określić następująco: „na terenie
Warszawy”, „na terenie gminy Ryki”).
Zamiast tego – w przypadku pracownika
stale przemieszczającego się na terenie
kraju – jako miejsce pracy można
wskazać siedzibę pracodawcy.
Z jednej strony oznacza to oczywiście
konieczność wypłaty pracownikowi diet
i innych świadczeń z tytułu podróży, ale
z drugiej strony jest to korzystne, jeśli
wziąć pod uwagę zwolnienia podatkowe
dotyczące świadczeń tego rodzaju.
3. wynagrodzenie – jeżeli u
pracodawcy nie obowiązuje regulamin
wynagradzania, w umowie powinny
zostać wymienione wszystkie wypłacane
pracownikowi składniki wynagrodzenia.
(czyli na pewno wynagrodzenie
zasadnicze, a jeżeli są wypłacane
dodatki, np. funkcyjny, stażowy, stała
premia, itd. – także takie dodatki).
Jeżeli natomiast wprowadzono regulamin
wynagradzania, konieczne jest określenie
w umowie przynajmniej wysokości
wynagrodzenia zasadniczego oraz
wymienienie pozostałych składników z
odesłaniem w zakresie zasad ich
obliczania do regulaminu wynagradzania.
Nie trzeba wskazywać w umowie o pracę
składników wynagrodzenia, które
wynikają bezpośrednio z Kodeksu pracy,
czyli np. pracodawca nie musi wymieniać
w umowie dodatku za pracę w godzinach
nadliczbowych i dodatku za pracę w
godzinach nocnych.
4. wymiar czasu pracy – zwykle
określa się go, pisząc:
•
pełen etat,
•
1/2 etatu,
•
1/4 etatu
lub też:
•
pełny wymiar,
•
1/2 wymiaru,
•
1/4 wymiaru itd.
5. termin rozpoczęcia pracy – wskazuje
się go datą kalendarzową, czyli pisząc np.
„od 4 czerwca 2013 r.”.
Warto wyjaśnić, że na powszechnie
stosowanym formularzu umowy o pracę
występują 4 miejsca na wpisanie dat
związanych z początkiem
zatrudnienia.
a)
Po pierwsze
, w prawym górnym rogu
umieszcza się datę sporządzenia
pisemnej wersji umowy.
Jest to więc dzień, w którym
wyznaczona do tego osoba w firmie
wpisuje dane do formularza umowy.
b)
Po drugie
, poniżej nazwy umowy
wpisuje się datę zawarcia umowy.
Jest to data, którą strony przyjmują jako
moment rozpoczęcia stosunku pracy.
Wcale nie musi to być pierwszy dzień
wykonywania przez pracownika zadań.
Często praktykuje się zawieranie
umowy od pierwszego dnia miesiąca,
nawet jeśli tym dniem jest niedziela czy
też inny dzień wolny od pracy.
c)
Po trzecie
, w ostatniej części umowy
wpisuje się termin rozpoczęcia pracy.
Jest to pierwszy dzień, w którym
pracownik powinien przyjść do pracy, żeby
rozpocząć wykonywanie swoich zadań.
Czyli na przykład może zdarzyć się, że
umowa zostanie zawarta od niedzieli 1
kwietnia, a termin rozpoczęcia pracy
zostanie wyznaczony na poniedziałek 2
kwietnia.
d)
Po czwarte
, inspektorzy pracy
wymagają często, aby przy podpisie
pracownika na umowie o pracę została
zamieszczona data złożenia podpisu.
Warto o taką datę zadbać, aby ze strony
inspektora nie pojawił się zarzut, że
pracownik otrzymał umowę na piśmie
dopiero po kilku czy kilkunastu dniach
od przystąpienia do pracy.
Najczęściej – w każdym z wyżej
wymienionych miejsc wpisywana jest
identyczna data. Warto jednak
wiedzieć, że daty te mogą różnić się
pomiędzy sobą.