Teoria unii celnej

mgr Joanna Godlewska

Teoria integracji

•

Ocenia konsekwencje integracji rynkowej 

•

Wypracowała spójną koncepcję dotyczącą rynku produktów  - teorię 

unii celnej

Teoria unii celnej (J. Viner – 1950 „ The Customs Union Issue”) 
         - bada statyczne i dynamiczne skutki liberalizacji wymiany, o ile 

likwidacja ograniczeń ilościowych i ceł następuje tylko wewnątrz 

Wspólnoty. Unia wprowadza zewnętrzną taryfę celną i może prowadzić 

wspólną politykę handlową wobec krajów trzecich. Viner prowadził 

rozważania odnośnie wpływu unii celnej na wolność handlu światowego i 

wyróżnił:

Statyczne (krótkookresowe) efekty unii celnej :

1)

Efekt kreacji handlu –  korzyść jako efekt produkcyjny poprzez 

zastępowanie drogiej produkcji krajowej przez tańszy import z innego 

państwa członkowskiego oraz jako efekt konsumpcyjny poprzez wzrost 

konsumpcji w wyniku spadku cen krajowych do wartości ceny unii celnej.

2) Efekt przesunięcia handlu – likwidacja ceł następuje tylko wewnątrz unii co 

różnicuje pozycję konkurencyjną dostawców wewn. i zewn. Stanowi on koszt unii 
celnej wynikający z zastępowania tańszego importu od bardziej efektywnych 
dostawców z krajów trzecich droższymi dostawcami z kraju partnerskiego zatem 
wspólny poziom cen unii celnej przewyższa ceny rynku światowego. 

3) Efekt ekspansji handlu – występuje gdy unia celna tworzy strumienie handlu 

wewn. i światowego, gdyż efekt kreacji jest silniejszy niż efekt przesunięcia

4) Efekt ograniczenia/destrukcji handlu –występuje gdy unia celna redukuje 

strumienie handlu światowego, gdyż efekt przesunięcia jest silniejszy niż  efekt 
kreacji  

Czynniki sprzyjające przewadze efektu kreacji nad przesunięciem:

1)

Wysoki poziom rozwoju gospodarczego oraz duże podobieństwo 
struktury produkcji integrujących się państw – większe możliwości rozwoju 
handlu i pogłębienia wewnątrzgałęziowej specjalizacji produkcji (zaostrzenie 
konkurencji)

  

2)

Wysoki wyjściowy poziom stawek celnych  - zaniechanie 
nieefektywnej produkcji i większe korzyści ekonomiczne

3)

Wysokie koszty transportu – po zniesieniu ceł powstaje znaczny 
efekt kreacji szczególnie dla sąsiadów

4)

 Liczba integrujących się państw i ich wielkość mierzona 
poziomem zamożności na jednego mieszkańca – większej 
liczbie zamożnych państw  towarzyszy większa skala rynku i większa 
różnorodność producentów i większe korzyści z poprawy 
efektywności działania

5)

Wzajemne znaczenie ekonomiczne partnerów – im jest większe 
tym silniejsze są efekty integracji ( np. udział UE-15 w polskim 
handlu zagranicznym w 2004 to 2/3, a udział USA tylko 2,5%) 

6)

Rozwinięta infrastruktura gospodarcza – transportowa, 
bankowa telekomunikacyjna – szybkie i tanie połączenia 
transportowe determinują szybką dostawę 

7)

Polityka gospodarcza członków ugrupowania – ułatwienie 
integracji i minimalizacja negatywnych efektów ubocznych (zbliżenie 
przepisów handlowych przez np. sprecyzowanie wartości towaru 
jako podstawy wymiaru cła w imporcie z państw trzecich pozwoli 
zapobiec obchodzeniu cła)    

Dynamiczne efekty unii celnej (korzyść integracji):

1) 

Efekt wzmocnionej konkurencji i efektywności w postaci spadku 

kosztów i cen – krajowi producenci bez ochrony przez importem, aby 

sprostać rywalom muszą wprowadzić nowe rozwiązania techniczne 

(innowacje) i organizacyjne, obniżające koszty i zwiększające jakość 

produkcji czyli wzrost konkurencyjności.    

2) Korzyści skali działania – wzrost rozmiaru rynku pozwala na 

obniżenie jednostkowych kosztów produkcji, lepsze wykorzystanie 

nowych rozwiązań technologicznych, podjęcie nowych prac (B+R) 

nieopłacalnych przy małej skali produkcji oraz wystąpienie korzyści dla 

otoczenia  

3) Rozwój  handlu wewnątrzgałęziowego – podstawa: zróżnicowanie 

dóbr, korzyści skali i podobieństwo struktury produkcji i popytu; skutek: 

wzrost zatrudnienia i dochodów, pojawienie się nowych strumieni 

handlu międzygałęziowego (wzrostowi importu w przypadku wymiany 

wewnątrzgałęziowej towarzyszy wzrost eksportu podobnych 

produktów) 

4) Korzyści z tzw. krzywej uczenia się (learning by doing)- 

pracownicy nabywając doświadczenie i praktykę zawodową podnoszą 

poziom swoich umiejętności   

 

Wszystkie efekty integracji odnoszą się do zmian dobrobytu 

społecznego, a skutki handlowe - w postaci zmian strumieni 

handlu -  są jedynie instrumentami osiągania korzyści 

konsumentów i całej gospodarki ugrupowania integracyjnego.