Teoria unii celnej

mgr Joanna Godlewska

Teoria integracji

•

Ocenia konsekwencje integracji rynkowej

•

Wypracowała spójną koncepcję dotyczącą rynku produktów - teorię

unii celnej

Teoria unii celnej (J. Viner – 1950 „ The Customs Union Issue”)
- bada statyczne i dynamiczne skutki liberalizacji wymiany, o ile

likwidacja ograniczeń ilościowych i ceł następuje tylko wewnątrz

Wspólnoty. Unia wprowadza zewnętrzną taryfę celną i może prowadzić

wspólną politykę handlową wobec krajów trzecich. Viner prowadził

rozważania odnośnie wpływu unii celnej na wolność handlu światowego i

wyróżnił:

Statyczne (krótkookresowe) efekty unii celnej :

1)

Efekt kreacji handlu – korzyść jako efekt produkcyjny poprzez

zastępowanie drogiej produkcji krajowej przez tańszy import z innego

państwa członkowskiego oraz jako efekt konsumpcyjny poprzez wzrost

konsumpcji w wyniku spadku cen krajowych do wartości ceny unii celnej.

2) Efekt przesunięcia handlu – likwidacja ceł następuje tylko wewnątrz unii co

różnicuje pozycję konkurencyjną dostawców wewn. i zewn. Stanowi on koszt unii
celnej wynikający z zastępowania tańszego importu od bardziej efektywnych
dostawców z krajów trzecich droższymi dostawcami z kraju partnerskiego zatem
wspólny poziom cen unii celnej przewyższa ceny rynku światowego.

3) Efekt ekspansji handlu – występuje gdy unia celna tworzy strumienie handlu

wewn. i światowego, gdyż efekt kreacji jest silniejszy niż efekt przesunięcia

4) Efekt ograniczenia/destrukcji handlu –występuje gdy unia celna redukuje

strumienie handlu światowego, gdyż efekt przesunięcia jest silniejszy niż efekt
kreacji

Czynniki sprzyjające przewadze efektu kreacji nad przesunięciem:

1)

Wysoki poziom rozwoju gospodarczego oraz duże podobieństwo
struktury produkcji integrujących się państw – większe możliwości rozwoju
handlu i pogłębienia wewnątrzgałęziowej specjalizacji produkcji (zaostrzenie
konkurencji)

2)

Wysoki wyjściowy poziom stawek celnych - zaniechanie
nieefektywnej produkcji i większe korzyści ekonomiczne

3)

Wysokie koszty transportu – po zniesieniu ceł powstaje znaczny
efekt kreacji szczególnie dla sąsiadów

4)

Liczba integrujących się państw i ich wielkość mierzona
poziomem zamożności na jednego mieszkańca – większej
liczbie zamożnych państw towarzyszy większa skala rynku i większa
różnorodność producentów i większe korzyści z poprawy
efektywności działania

5)

Wzajemne znaczenie ekonomiczne partnerów – im jest większe
tym silniejsze są efekty integracji ( np. udział UE-15 w polskim
handlu zagranicznym w 2004 to 2/3, a udział USA tylko 2,5%)

6)

Rozwinięta infrastruktura gospodarcza – transportowa,
bankowa telekomunikacyjna – szybkie i tanie połączenia
transportowe determinują szybką dostawę

7)

Polityka gospodarcza członków ugrupowania – ułatwienie
integracji i minimalizacja negatywnych efektów ubocznych (zbliżenie
przepisów handlowych przez np. sprecyzowanie wartości towaru
jako podstawy wymiaru cła w imporcie z państw trzecich pozwoli
zapobiec obchodzeniu cła)

Dynamiczne efekty unii celnej (korzyść integracji):

1)

Efekt wzmocnionej konkurencji i efektywności w postaci spadku

kosztów i cen – krajowi producenci bez ochrony przez importem, aby

sprostać rywalom muszą wprowadzić nowe rozwiązania techniczne

(innowacje) i organizacyjne, obniżające koszty i zwiększające jakość

produkcji czyli wzrost konkurencyjności.

2) Korzyści skali działania – wzrost rozmiaru rynku pozwala na

obniżenie jednostkowych kosztów produkcji, lepsze wykorzystanie

nowych rozwiązań technologicznych, podjęcie nowych prac (B+R)

nieopłacalnych przy małej skali produkcji oraz wystąpienie korzyści dla

otoczenia

3) Rozwój handlu wewnątrzgałęziowego – podstawa: zróżnicowanie

dóbr, korzyści skali i podobieństwo struktury produkcji i popytu; skutek:

wzrost zatrudnienia i dochodów, pojawienie się nowych strumieni

handlu międzygałęziowego (wzrostowi importu w przypadku wymiany

wewnątrzgałęziowej towarzyszy wzrost eksportu podobnych

produktów)

4) Korzyści z tzw. krzywej uczenia się (learning by doing)-

pracownicy nabywając doświadczenie i praktykę zawodową podnoszą

poziom swoich umiejętności

Wszystkie efekty integracji odnoszą się do zmian dobrobytu

społecznego, a skutki handlowe - w postaci zmian strumieni

handlu - są jedynie instrumentami osiągania korzyści

konsumentów i całej gospodarki ugrupowania integracyjnego.