Atrakcyjność
interpersonalna
Dr Dorota Krzemionka
Atrakcyjność
interpersonalna
Dr Dorota Krzemionka
2
Atrakcyjność:
podejścia teoretyczne
Podejście ewolucyjne (Buss, 1994):
Atrakcyjni są ci, którzy zapewniają możliwość poczęcia,
urodzenia i zapewnienia opieki potomstwu.
Podejście poznawczo-społeczne (np. Berscheid i Reis,
1998):
Atrakcyjni są ci, których znamy (efekt bliskości i efekt ekspozycji)
Atrakcyjne są osoby urodziwe.
Atrakcyjne są osoby podobne
Podejście społeczno-behawioralne (Byrne i Clore, 1970):
Atrakcyjni są ci, relacje z którymi są nagradzające
Nagrody bezpośrednie: dostarczanie uwagi, wsparcia
emocjonalnego, finansowego, statusu, informacji itp.
Nagrody pośrednie: dobre samopoczucie w towarzystwie
osoby pięknej, inteligentnej, wesołej, dowcipnej itp.
3
Dobór partnera: podejście
ewolucyjne
Zdaniem Davida Bussa (1994),
kobiety i mężczyźni różnią się w zakresie strategii dobierania się w
pary.
Kobieta
jest wysoce selektywna, ponieważ liczba dzieci, jakie
może urodzić i wychować, jest biologicznie ograniczona.
szuka partnera o dużych możliwościach ekonomicznych
(realnych lub potencjalnych), chętnego do poniesienia
kosztów opieki nad potomstwem.
W rezultacie dla kobiet atrakcyjni są mężczyźni starsi i
zasobni finansowo, ewentualnie inteligentni, ambitni,
zrównoważeni, co pozwala przewidywać ich przyszłe
sukcesy.
Kobiety wykazują silniejszą zazdrość o kontakty
emocjonalne niż seksualne swoich partnerów.
4
Podejście ewolucyjne (2)
Mężczyzna
Może być ojcem nieograniczonej liczby potomstwa.
Reprodukcyjny sukces zawdzięcza zapłodnieniu
dużej liczby kobiet.
Mężczyźni poszukują kobiet młodych i fizycznie
atrakcyjnych (gładka skóra, pełne usta, lśniące
włosy i inne cechy młodości wskazujące na zdrowie
i płodność)
Brak pewności, czy jest ojcem danego dziecka. Aby
zminimalizować niepewność, poszukują kobiet
wiernych seksualnie.
wykazują silniejszą zazdrość o kontakty seksualne
niż emocjonalne swoich partnerek.
W badaniach nad 10047 kobietami i mężczyznami w 37 krajach
świata Buss (1989) potwierdził swoje założenia.
5
Lubimy osoby – czynniki
działające poza naszą
świadomością
Często spotykane
Atrakcyjne fizycznie
Dobrze kojarzące się
Podobne
Różne?
Nie należące do ideałów
6
7
Lubię osoby, które znam:
efekt bliskości/częstości kontaktów
Bliskość przestrzenna (fizyczna) jest najlepszym
predyktorem prawdopodobieństwa nawiązania
bliskiej znajomości.
Najwięcej interakcji społecznych odbywa się między
osobami, które znajdują się w tym samym miejscu w tym
samym czasie.
Festinger i in. (1950): Bliskość miejsca zamieszkania na
kampusie uniwersyteckim była najważniejszym
czynnikiem mającym wpływ na powstawanie związków
interpersonalnych Mieszkanie w tym samym budynku,
klatce, w pobliżu miejsc często odwiedzanych, np. w
pobliżu skrzynki pocztowej, budki telefonicznej,
zwiększa prawdopodobieństwa przypadkowego
spotkania.
8
9
Atrakcyjność osób znanych:
efekt ekspozycji
Badania eksperymentalne Zajonca (1989):
Im częściej bodziec jest eksponowany, tym bardziej go lubimy
Moreland i Beach (1992):
Osoby podstawione (3 rzekome studentki) uczęszczały na wykład
5, 10 i 15 razy;
Oceniano różne cechy osobowości na skalach na podstawie
fotografii (dodano fotografię studentki, która nie pojawiła się ani
razu)
Efekt wprost proporcjonalny do czasu ekspozycji (liczby
wykładów)
Ograniczenia efektu ekspozycji:
Powtarzana ekspozycja może spowodować wzrost antypatii, jeśli
obiekt na początku wzbudzał uczucia negatywne.
Efekt nadmiernej ekspozycji – bodziec zbyt często eksponowany
przestaje wzbudzać sympatię.
10
11
Atrakcyjność fizyczna
Ładne dzieci już w przedszkolu są łagodniej
oceniane
Ładne studentki otrzymują lepsze oceny na
egzaminie
Wysocy mężczyźni łatwiej otrzymują pracę
wygląd liczy się 2 x bardziej niż kompetencje
Przystojni (wyżsi) politycy wygrywają wybory
Ładni oskarżeni otrzymują niższe wyroki w
sądzie
12
Kto jest ładny?
Wysoka zgodność opinii w różnych kulturach co do ocen
atrakcyjności: U kobiet talia jest o 1/3 węższa niż biodra; u
mężczyzn tors w kształcie litery V.
Rysy twarzy powszechnie kojarzone z urodą:
U kobiet duże oczy, wydatne kości policzkowe, mały nos;
u mężczyzn – wydatna szczęka;
Najbardziej atrakcyjne są twarze nie odbiegające od
twarzy przeciętnej;
Wyjaśnienie: przeciętność jest prototypowa = osoba
bardziej znajoma, albo przeciętność jest symetryczna =
osoba zdrowa (pożądana dla celów reprodukcyjnych)
Standardy piękna zmieniają się w czasie
Czynniki sytuacyjne: np. efekt kontrastu
Mężczyźni po obejrzeniu zdjęć w Playboyu oceniają
kobiety przeciętne jako mniej atrakcyjne (Kenrick i in.
1989).
13
Dlaczego uroda jest
atrakcyjna?
Przebywanie w towarzystwie ludzi pięknych jest
nagradzające:
Ze względów estetycznych, tak jak np. oglądanie dzieł
sztuki;
Efekt aureoli: - powstanie związku skojarzeniowego
między osobą piękną a przeciętną (Geiselman i in. 1984 –
osoby o przeciętnej urodzie widywane z osobą piękną tej
samej płci zyskiwały na atrakcyjności).
Stereotyp „piękno = dobro” (por. bajki o
Kopciuszku, o dwóch siostrach etc.)
„Dobro” jest różnie definiowane w różnych kulturach, np.
w kolektywistycznych – troska o innych.
Stereotyp jest silnie utrwalony prawdopodobnie na skutek
samospełniającego się proroctwa (oczekiwanie, że osoba
piękna jest dobra, inteligentna, uczciwa, powoduje, że
osoba ta tak jest spostrzegana).
14
Minusy urody
Osoby atrakcyjne fizycznie
nie są pewne, czy pozytywne oceny
są determinowane ich urodą czy
właściwościami wewnętrznymi (nie
mogą wykorzystać tych informacji do
budowania pozytywnej samooceny,
Major i in. 1984)
Czasem budzą nadmierne oczekiwania
i rozczarowanie
15
Lubię tych, którzy się dobrze
kojarzą
Warunkowanie emocji i ich
generalizacja na osoby obecne w
danej sytuacji
Letnia miłość
Posłaniec dobrej wiadomości
16
Wzajemne podobieństwo
Ludzie mają tendencję do utrzymywania kontaktów
z osobami podobnymi do siebie pod względem
cech demograficznych (wiek, wykształcenie, rasa, religia,
poziom inteligencji, status społeczno-ekonomiczny –
Newcomb, 1961);
podzielanych opinii, wartości, zainteresowań (Byrne, 1997;
stopnia atrakcyjności fizycznej (Berscheid i in. 1971.
Wg Rosenbauma (1986): to nie podobieństwo
przyciąga, lecz brak podobieństwa odpycha.
Model Byrne’a (1986):
Najpierw „odsiewamy” osoby do nas niepodobne,
Spośród pozostałych wybieramy najbardziej podobne.
17
Źródła atrakcyjności
podobieństwa
Kontakt z podobnym wymaga mniej
wysiłku
Podobni potwierdzają nam słuszność
naszych opinii, Festinger, 1954 – teoria
społecznej walidacji
Generalizacja na podobnych
przychylnego ustosunkowania wobec
własnej osoby – Reykowski, kochaj
bliźniego swego jak siebie samego
18
Atrakcyjność braku
podobieństwa (odrębności)
Hipoteza komplementarności:
Jesteśmy atrakcyjni dla osób, które mają przeciwne niż my
cechy, np. introwersja – ekstrawersja, dominacja –
uległość (Winch, 1958).
Badania empiryczne nie potwierdzają tej hipotezy.
Hipoteza atrakcyjności Innych – odrębnych,
Jarymowicz, 1988). poczucie odrębności Ja – Inni
jest warunkiem ukształtowania się tożsamości
osobistej.
Hipoteza optimum „podobieństwa – odrębności”
Snydera i Fromkina (1980).
Najbardziej atrakcyjne jest dla nas umiarkowane
podobieństwo do Innych; awersyjne – podobieństwo /
odrębność ekstremalne.
19
Nie kochamy ideałów
Osoby o wielu pozytywnych cechach –
poprzez porównania zagrażają naszej
samoocenie
Drobne słabości prowadzą do wzrostu
atrakcyjności – efekt Kennedy’ego
Znajomość z osobą odnoszącą sukces
w tej samej co my dziedzinie
w innej dziedzinie – pławienie się w
blasku odbitej chwały
20
Teoria wymiany społecznej –
Homans, 1961
Ludzie poszukują i podtrzymują takie relacje z innymi,
w których nagrody przewyższają koszty, a unikają oraz
przerywają takie związki, w których koszty są wyższe
niż nagrody.
Nagrody to pozytywne aspekty związku: cechy i
zachowania partnera, status, pieniądze, grono
przyjaciół
Koszty – konieczność znoszenia wad czy nawyków
partnera
Skłonni jesteśmy powtarzać zachowania nagradzane
Im więcej otrzymujemy, tym więcej skłonni jesteśmy dać
Robimy to, co lubi partner, aby uzyskać od niego to, co
cenne dla nas
Wartość nagród maleje w miarę ich powtarzania
21
Teoria wymiany społecznej II
Im więcej nagród (zysków) i im mniej strat, tym
większą satysfakcję przynosi związek i tym
dłużej będzie trwał.
Nagrody: miłość, towarzystwo, pocieszenie w trudnych
chwilach, gratyfikacja seksualna
Koszty: praca nad utrzymaniem związku, konflikty,
kompromisy, rezygnacja z innych związków
Rozwój związku ściśle wiąże się z ogólnym
poziomem nagród.
Im więcej nagradzających interakcji we wczesnej fazie,
tym większe prawdopodobieństwo trwałości związku;
Na początku („miodowy miesiąc”) koszty nie odgrywają
roli (koszty zaczynają się liczyć po ok. 3 miesiącach).
22
Teoria bilansu interakcji –
Kelley, Thibaut, 1978)
Poziom kosztów i nagród uzyskiwanych w
aktualnym związku jest porównywany z
dwoma kryteriami.
Poziom odniesienia - oczekiwanie wynikające
ze średniej z bilansów we wszystkich
dotychczasowych związkach; najniższy
akceptowany poziom wypłat, decyduje o
zadowoleniu
Porównawczy poziom odniesienia – istnienie
alternatyw czyli wartość bilansu
oczekiwanego w innych związkach i szanse
znalezienia innego, bardziej
satysfakcjonującego związku – decyduje o
zależności
23
Teoria równości, Adams
Najbardziej atrakcyjne związki, w
których koszty i zyski obu osób są
równe
Gdy zbyt niskie nagrody – czujemy
się eksploatowani
Gdy nadmierne zyski – poczucie winy
Różne sposoby przywracania
równości
24
Teoria równowagi Heidera, 1958
Preferujemy relacje zrównoważone
(lubimy przyjaciół naszych przyjaciół,
wrogów naszych wrogów).
Reguła wzajemności - równowaga w
dawaniu i braniu, np. odwzajemniamy
się sympatią za sympatię.
Lubimy tych, którzy nas lubią
25
Teoria zysku i straty,
Aronson
Atrakcyjność wynika z rozbieżności między tym, co
dostawaliśmy wcześniej, a tym, co dostajemy
teraz
Najbardziej lubimy tych, którzy stopniowo
zmieniają swoje zdanie o nas z negatywnego na
pozytywne (potrzeba czasu, żeby nas polubić).
Niechęć, gdy zysk się zmniejsza
Efekt kontrastu, efekt ulgi
Eksperyment Aronsona i Lindera (1961): Badani
spotykali się kilkakrotnie w parach w celu
przedyskutowania czegoś; badany miał szansę
podsłuchania ocen formułowanych przez
„partnera” – od pozytywnych do negatywnych
lub odwrotnie.
26
Efekt „osoby trudnej do
zdobycia”
Lubimy tych, którzy są społecznie selektywni
(wybredni w doborze przyjaciół), dlatego
uatrakcyjniamy siebie poprzez odgrywanie roli
osoby trudnej do zdobycia (selektywnej).
Trudności w zdobyciu osoby mogą być związane z
czynnikami zewnętrznymi (np. Romeo i Julia,
Titanic)
Efekt reaktancji (obrona wolności wyboru):
zabronione zachowanie (utrzymywanie
związku) staje się bardziej atrakcyjne, gdy jest
czymś zagrożone.
Atrakcyjność związków „nielegalnych”
27
Trójskładnikowa teoria miłości
Sternberga (1986)
Sternberg wyróżnił 8 typów miłości (7 + brak
miłości) na podstawie obecności lub braku 3
podstawowych komponentów
Intymność (uczucie bliskości) – komponent emocjonalny
(lubienie, poczucie bliskości, komfortu).
Namiętność – komponent motywacyjny (pasja, pożądanie).
Zaangażowanie – komponent poznawczy
(odpowiedzialność, poświęcenie).
Badania spójne z teorią:
Prototyp „idealnego kochanka” – wysokie oceny w zakresie
3 komponentów
Prototyp „przyjaciela” – w zakresie bliskości i
zaangażowania
Prototyp „brata” – wysoko w zakresie zaangażowania, nisko
- intymności i namiętności.
28
Trójkąt miłości
Zaangażowanie
Namiętność
Intymność/uczucie bliskości
Lubienie
(czyste uczucie)
Zaślepienie
(czysta
namiętność)
Pusta miłość
(czyste zaangażowanie)
Miłość romantyczna
(intymność + namiętność)
Miłość braterska
(intymność +
zaangażowanie)
Miłość fatalna
(namiętność + zaangażowanie
Miłość spełniona
(intymność +
namiętność+
zaangażowanie)
29
Wkradanie się w czyjeś łaki
- ingracjacja
Jestem wspaniały: autoprezentacja
Sprawię, że ty poczujesz się
wspaniały: komplementy
Jesteśmy tacy sami: podobieństwo,
zgadzam się, myślę podobnie