Zapalenia i zakażenia żeńskich narządów płciowych

Zapalenia i zakażenia

żeńskich narządów

płciowych

Zmiany zapalne narządów płciowych kobiety

stanowią najliczniejszą grupę chorób w

ginekologii.

Dotyczą one tak zewnętrznych jak i

wewnętrznych narządów płciowych.

U dziewczynek, zwłaszcza przed menarche, 75%

wszystkich zachorowań ginekologicznych

stanowią zapalenia sromu i pochwy –

vulvovaginitis.

Należy pamiętać, że u kobiet po okresie

przekwitania pod postacią zmian zapalnych

mogą się kryć zmiany rozrostowe.

Charakterystyka procesów

zapalnych



Proces zapalny należy pojmować jako

sumę reakcji obronnych organizmu,

których celem jest zniszczenie czynnika

wywołującego ten proces i skutków jego

aktywności oraz włączenie mechanizmów

naprawczych dla uszkodzonych tkanek.



Proces ten ma charakter dynamiczny i

zawiera w sobie trzy zasadnicze

elementy:

Reakcje organizmu na

zakażenie



Miejscowe reakcje komórkowe i

naczyniowe



Reakcje ogólnoustrojowe



Reakcje reparacyjne

Czynniki sprawcze

A. Czynniki abiotyczne – mechaniczne

termiczne

promieniowanie

B. Czynniki biotyczne – rzęsistek

pochwowy

wirusy

bakterie

grzyby

Kliniczne cechy

procesu zapalnego



Calor – wzmożone ucieplenie tkanek



Tumor – guz



Rubor – zaczerwienienie



Dolor – ból



Functio laesa – upośledzenie funkcji

Powstanie procesu

zapalnego zależy od:



Rodzaju czynnika wywołującego –

czynniki biotyczne i abiotyczne



Zjadliwości drobnoustrojów



Wrót zakażenia



Oporności żywiciela

Wysięk



W fazie rozwiniętego zapalenia

typowym elementem jest powstawanie

wysięku.



Jego charakter często obrazuje fazę

procesu, stopień nasilenia i ewentualnie

skuteczność prowadzenia terapii.

Rodzaje wysięków



Surowiczy



Włóknisty



Ropny



Nieżytowy



Pseudobłoniasty



Krwotoczny



Złożony z kombinacji poprzednich

Biocenoza pochwy



Bioconozę określa się jako zespół populacji

różnych gatunków żywych bytujących w danym

środowisku.



Biocenoza pochwy oznacza populację

drobnoustrojów żyjących w pochwie kobiety.



Środowisko pochwy stanowi samodzielną

wewnątrzustrojową biocenozę, której

warunkiem jest biotyp tego środowiska tzw.

Pałeczka kwasu mlekowego – lactobacillus

acidophilus varietes vaginalis powszechna

nazwa – Lactobacilus vaginalis – pałeczka

Doderleina.

Biocenoza pochwy cd.



Pałeczki kwasu mlekowego są Gram

dodatnimi wydłużonymi bakteriami o

długości od 5 do 15 mikronów.



Podłożem dla rozwoju pałeczek Doderleina

jest bogaty w węglowodany nabłonek

pochwy. Węglowodany wykorzystywane są

przez pałeczki w procesach

fermentacyjnych.



Produktem fermentacji jest kwas

mlekowy, będący głównym czynnikiem

decydującym o właściwym Ph środowiska

pochwy – optymalne Ph pochwy 5,0 do 5,8

Biocenoza pochwy cd.



Pałeczka kwasu mlekowego stanowi

jedyną fizjologiczną florę bakteryjna

pochwy.



Określa się ją „stróżem zdrowotności

pochwy” pełniącym istotną i ważną rolę w

mechanizmach obronnych i chroniących

środowisko pochwy przed inwazją

drobnoustrojów chorobotwórczych.

Zaburzenia biocenozy

pochwy



Czynniki sprawcze eliminujące pałeczki kwasu

mlekowego:



Zmiany sytuacji hormonalnej kobiety –

pokwitanie, połóg, przekwitanie, starość.



Stany patologiczne żeńskich narządów

płciowych



Inwazja drobnoustrojów chorobotwórczych



Ocena biocenozy pochwy – stopnie czystości

pochwy



Mechanizm samooczyszczania pochwy vide

folia

Podział stopni czystości

pochwy – wg Manu af

Heurlina



Podział ten schematycznie ujmuje stan

zanieczyszczenia pochwy florą

bakteryjną, grzybami, rzęsistkiem

pochwowym i leukocytami oraz

uwzględnia obecność i zachowanie się

komórek pochodzących z nabłonka

pochwy.



Manu af Heurlin rozróżnia cztery

stopnie tzw. Czystości pochwy.

I stopień



Jest właściwy dla stanu fizjologicznego

pochwy.



Charakteryzuje się obecnością

wyłącznie dużej liczby pałeczek kwasu

mlekowego oraz złuszczonych komórek

nabłonkowych.

II stopień



Oprócz nabłonków i pałeczek kwasu

mlekowego obserwuje się pojedyncze

leukocyty i niewielką liczbę

przecinkowców.

III stopień



Charakteryzuje się obecnością

pojedynczych pałeczek kwasu

mlekowego.



Licznie występują Gram-dodatnie i

Gram-ujemne ziarniaki.



Znacznie zwiększa się liczba

leukocytów i komórek nabłonkowych

pochodzących z głębszych warstw

nabłonka.

IV stopień



Stwierdza się bardzo obfitą i różnorodną

florą bakteryjną.



Zupełny brak pałeczek kwasu mlekowego.



Niewielka liczba komórek nabłonkowych.



Leukocyty są nieliczne albo pokrywają

całe pole widzenia mikroskopu.



Komórki drożdży i rzęsistki, występujące w

każdym stopniu czystości pochwy, mogą

dopełniać obrazu mikroskopowego.

Podział flory bakteryjnej

pochwy na obrazy

mikrobiologiczne – wg O.

Jiroveca, R. Petera i J.

Malka



Dokładną i mającą duże znaczenie

praktyczne klasyfikacją jest

wprowadzony w 1948 r przez w/w

autorów podział stanu

zanieczyszczenia pochwy na tzw.

Obrazy mikrobiologiczne.

Podział Jiroveca,

Petera Malka



Jest podziałem VI stopniowym.



VI stopień – grzybica pochwy



V stopień – rzęsistek pochwowy



IV stopień – infekcja rzeżączkowa



III stopień – zapalenie ropne



II stopień - obfita flora bakteryjna,

enterokoki, przecinkowce, leukocyty



I stopień – pałeczki kwasu mlekowego i

nabłonki; leukocytów brak.

Podział VI stopniowy



Pozwala na określenie zmian

charakterystycznych dla rozmaitych grup

mikroorganizmów oraz daje orientację co

do stosunków jakościowych i ilościowych

flory bakteryjnej w pochwie.



Znaczne rozbudowanie tego podziału

spowodowało, że mimo swych dużych

zalet, nie przyjął się on powszechnie i

stosowany jest obecnie tylko w większych

ośrodkach naukowych i klinicznych.

Uwaga



Przedstawione w poprzednich obrazach

oceny czystości pochwy mimo swojej

złożoności nie zastąpią w diagnostyce

zakażeń i zapaleń pochwy posiewu i

badania bakteriologicznego wymazu

treści pobranej z pochwy.

Flora bakteryjna

pochwy



Jest bardzo zróżnicowana:



Flora fizjologiczna



Bakterie saprofitujące, niekiedy

chorobotwórcze dla człowieka



Bakterie pełniące rolę symbionta lub

komansala w przewodzie pokarmowym

a działające chorobotwórczo poza

jelitami (pałeczka okrężnicy –

Escherichia coli)



Bakterie chorobotwórcze

Bakterie: Komansale,

saprofity



Komansalami nazywa się

drobnoustroje niechorobotwórcze lub

potencjalnie chorobotwórcze, stale lub

przejściowo bytujące w błonie śluzowej

i nie wywołujące zmian chorobowych.



Mogą one stać się jednak przyczyną

choroby, gdy zostaną przeniesione w

dużej liczbie w „obce” im miejsce przy

współudziale czynników

predysponujących do powstania

choroby.

Klasyfikacja zakażeń



W zapaleniach żeńskich narządów

płciowych czynnik patogenny dociera

do coraz wyższych odcinków narządów

płciowych od zewnątrz, z przedsionka

pochwy aż do jamy otrzewnowej – jest

to tak zwane zakażenie wstępujące.



Zakażenie zstępujące ma źródło w

ognisku wewnątrzustrojowym.



Vide rycina -

pierwotne ogniska

zakażenia

Klasyfikacja zakażeń w

zależności od:



LICZBY GATUNKÓW DROBNOUSTROJÓW:



1. jednorodne



2.mieszane



KOLEJNOŚCI ZETKNIĘCIA SIĘ Z TYM

SAMYM GATUNIEM ZARAZKA:



1. pierwotne



2. wtórne



3. wielokrotne

W zależności od:



PRZEBIEGU KLINICZNEGO:



A. 1. objawowe



2. bezobjawowe



B. 1. ostre



2. podostre

3. przewlekłe

ZALEŚNIE OD DRÓG SZERZENIA

Wstępujące

zstępujące

W zależności od:



TOPOGRAFII W ORGANIZMIE:



1. ogniskowe



2. miejscowe



3. narządowe



4. uogólnione



W ZALEŻNOŚCU OD POCHODZENIA:



1. endogenne



2. egzogenne

Zakażenie - infekcja



Jest to proces wtargnięcia drobnoustrojów

chorobotwórczych do organizmu.



Miejsce wtargnięcia drobnoustrojów do

organizmu gospodarza określa się mianem

„wrota zakażenia”.



Samo pojęcie zakażenia nie jest

jednoznaczne z zachorowaniem



Skażenie – „nabycie” czynnika zakaźnego

bez jakichkolwiek reakcji ze strony

gospodarza.



Proces taki świadczy o równowadze między

drobnoustrojem a gospodarzem.

Zaburzenie równowagi



I tym samym do wystąpienia choroby

przyczynić się mogą:



Czynniki warunkujące cechy biologiczne

drobnoustrojów



Mechanizmy obronne gospodarza



Zdolność do rozmnażania się

drobnoustrojów powoduje, że nawet

niewielka ich liczba przyczynić się może

do powstania ciężkiego, uogólnionego

zakażenia, a nawet zejścia śmiertelnego

w ciągu kilku godzin.

Zjadliwość



Jest to zespół cechy szczepu

bakteryjnego warunkujący rozwój

zakażenia.



Zależy ona nie tylko od zdolności

rozmnażania, ale i od zdolności

tworzenia toksyn.

Toksyny bakteryjne



Dzieli się na dwie grupy:



Nekrotoksyny – prowadzące do śmierci

komórek czy tkanek poprzez blokadę

procesów enzymatycznych



Czynniki rozsiewu bakteryjnego takie jak:



1. hialuronidaza



2. czynniki obrzękotwórcze



3. fibrynoliza



4. koagulaza



5. leukocydyna

Ad 1. Hialuronidaza



Rozpuszczająca kwas hialurunowy,

który jest podstawowym czynnikiem

spajającym ze sobą przylegające

powierzchnie komórek; w efekcie

cząsteczki wielkości bakterii mogą

przechodzić przez przestrzenie między

pojedynczymi komórkami, przy

zachowanej w zasadzie ciągłości tkanki.

Ad 2. Czynniki

obrzękotwórcze



Prowadzące do rozdzielenia składników

tkankowych, co powoduje poszerzenie

przestrzeni tkankowych, stwarzając

warunki dla biernego przechodzenia

bakterii z płynem obrzękowym do

tkanek.

Ad 3. Fibrynoliza



Umożliwia przejście bakterii przez pasma

włóknika, co zwiększa inwazyjność

drobnoustrojów przez rozpuszczenie

skrzepów krwi.

Ad 4. Koagulaza



Wywołująca krzepnięcie osocza krwi,

przyczyniając się do powstania

zakrzepów krwi oraz powodująca

odkładanie się błonki włóknikowej na

powierzchni komórki bakteryjnej,

chroniącej ją przed sfagocytowaniem.

Zdolność ochronna

organizmu przed

zakażeniem



Czynnikiem ostatecznie decydującym o

ciężkości choroby powstałej w wynika

zakażenia jest zdolność obronna

organizmu gospodarza.



OPORNOŚĆ jest to w ujęciu biologicznym

zdolność obronna organizmu czyli

odporność naturalna, nabyta w filogenezie

i zdeterminowana genetycznie.



ODPORNOŚĆ jest to suma czynników

prowadzących do zwalczenia zakażenia.

Mechanizmy obronne

gospodarza



Podzielone są na:



A. uogólnione i



B. miejscowe



Ad A. Zadaniem mechanizmu

uogólnionego jest eliminacja patogenu i

wytworzonych toksyn.

Ad B. Mechanizm

miejscowy



Głównym zadaniem mechanizmu

miejscowego jest utrudnienie penetracji

mikroorganizmu do ustroju i dotyczą sfer

kontaktujących się bezpośrednio ze

środowiskiem zewnętrznym:



Skóra



Przewód pokarmowy



Układ moczowo-płciowy

Miejscowe czynniki

obronne żeńskich

narządów płciowych



Mechaniczne – przyleganie ścian pochwy,

fałdy pierzaste



Biochemiczne – kwaśne ph pochwy kobiet

miesiączkujących, zasadowe ph śluzu

szyjkowego



Biologiczne – ciała odpornościowe,

kompleksy biołkowo-cynkowe, lizozym



Bakteryjne – pałeczki kwasotwórcze

Mechanizm

samooczyszczania

pochwy



Vide folia

Zapalenie

zewnętrznych

narządów płciowych



Zapalenie sromu – vulvitis – zazwyczaj

występuje łącznie z zapaleniem

pochwy – vaginitis, kolpitis w

następstwie mechanizmu zakażenia

wstępującego.



Wskutek wycieku upławów z pochwy

dochodzi do maceracji nabłonka skóry

sromu, co powoduje zapalenie sromu i

pochwy – vulvovaginitis.

Czynniki etiologiczne

zapaleń sromu i

pochwy



A. Czynniki endogenne



B. Czynniki egzogenne

Ad A. czynniki

endogenne



1. niedobór estrogenów



2. zmiany atroficzne



3. choroby skóry – łuszczyca,

wyprysk, łojotok



4. choroby ogólnoustrojowe –

cukrzyca, mocznica, awitaminoza A i

B, niedokrwistość z niedoboru żelaza



5. choroby psychiczne

Ad. B. czynniki

egzogenne - biotyczne



1. owsiki



2. wesz łonowa



3. świerzb



4. glista ludzka



5. rzęsistek pochwowy



6. grzyby



7. bakterie



8. wirusy

Ad B. czynniki

egzogenne -

abiotyczne



1. Mechaniczne – drażnienie, ciała obce



2. Chemiczne – środki czystości, bielizna



3. Termiczne



4. Błędy higieniczne

Diagnostyka zapaleń

sromu i pochwy



1. badanie podmiotowe



2. badanie przedmiotowe



3. badania dodatkowe

Ad 1. badanie

podmiotowe



Chora skarży się na nadmierne upławy o

różnej gęstości i zapachu, świąd i

pieczemie



Upławy zielonkawe, pieniste o mdłym

zapachu mogą występować w ostrej fazie

rzęsistkowicy



Ropne upławy znamienne są dla rzeżączki



Skąpe, serowate upławy spotyka się w

grzybicy

Ad 2. badanie

przedmiotowe



Zaczerwienienie, obrzęk sromu i pochwy.



Ślady zadrapań, przeczosy co prowadzi do

wtórnych zakażeń w miejscach zadrapań.



W przypadkach zapalenia sromu procesem

zapalnym objęta jest często cewka

moczowa i gruczoły przycewkowe, co może

przyczynić się do wstępującego zakażenia

układu moczowego.

Ad 3. Badania

dodatkowe



W celu wykrycia czynnika

etiologicznego toczącego się zapalenia

pobiera się treść pochwową oddzielnie

z przedsionka pochwy i sklepień.



Oprócz wymazu materiałem

diagnostycznym jest także mocz.

Metody badania

preparatów



1. preparaty przeżyciowe –

materiał zawiesza się w

fizjologicznym roztworze chlorku

sodowego i obserwuje się pod

mikroskopem ruch rzęsistków.



Preparaty trwałe – barwione



Hodowle – materiał posiewa się

na pożywki płynne lub stałe.

Leczenie



Rozpoznanie opiera się na

wynikach w/w elementów badania

fizykalnego i ew. badaniach

dodatkowych.



Leczenie - zależne jest od

czynnika sprawczego.

Zapalenie otrzewnej

miednicy małej



PRZYCZYNY:



Ostre zapalenie przydatków



Zapalenie przymacicz



Skręt torbieli lub guza jajnika



Przyczyny jatrogenne – PRZEBICIE

MACICY, tylnego sklepienia pochwy,

powikłania przedmuchiwania jajowodów,

powikłania hysterosalpingografii.

Zapalenie otrzewnej

miednicy małej – obraz

kliniczny



Gorączka



„

ostry brzuch”



Odruchy wymiotne



Bolesność tylnego sklepienia pochwy

przy badaniu gin ekologicznym



Wzrost OB

Różnicowanie



Ciąża pozamaciczna



Zapalenie wyrostka robaczkowego



Skręcona torbiel lub guz jajnika



Ostre zapalenie uchyłków esicy



Pęknięcie torbieli jajnika lub

wodniaka (ropniaka) jajowodu.

Badanie

wspomagające



Badanie ultrasonograficzne

stanowi często czynnik decydujący

w ustaleniu rozpoznania a także

pomocny w podjęciu decyzji

terapeutycznej dotyczącej wyboru

leczenia:



Leczenie zachowawcze



Leczenie operacyjne

Choroby przenoszone

drogą płciową



Jest to grupa chorób zakaźnych

szerzących się droga kontaktu płciowego.



Do najczęstszych należą:



1. rzeżączka, 2. zakażenia grzybicze, 3.

zakażenia wirusowe głównie opryszczki i

brodawczaki, 4. rzęsistkowica, 5. wszawica

łonowa, 6. świerzb, 7. kiła, 8. inne

zakażenia bakteryjne, 9. inne zakażenia

pasożytnicze.

Choroby przenoszone

drogą płciową cd.



Zakażenie wyżej wymienionymi

czynnikami biotycznymi u kobiet

powoduje najczęściej zapalenie sromu,

pochwy, szyjki macicy, przydatków.



Na choroby przenoszone drogą płciowa

chorują najczęściej osoby młode, często

zmieniające partnerów seksualnych, nie

stosujące właściwej higieny i profilaktyki

(typu barierowego – prezerwatywa).

Profilaktyka,

diagnostyka, terapia



Problemy związane z tą grupą chorób są

bardzo złożone i dotyczą nie tylko problemów

w/w, ale często także zagadnień

wykraczających poza służbę zdrowia a

mających duże znaczenie epidemiologiczne.



Źródłem szerzenia się zakażenia jest obecność

chorego lub nosiciela w danej populacji.



Zasady działalności lekarskiej polegają tu na

możliwie najwcześniejszym wykryciu

zakażenia, ścisłym rozpoznaniu, i jak

najwcześniejszym rozpoczęciu leczenia.

Względy

epidemiologiczne



Wykrycie źródła zakażenia



Ustalenie kontaktów chorej – chorego



Podjęcie leczenia partnerów

seksualnych



Wykrycie dalszych dróg szerzenia się

zakażenia

Rozpoznanie - leczenie



ROZPOZNANIE - opiera się na wynikach

badania podmiotowego,

przedmiotowego, badaniach

dodatkowych: posiewy, testy.



LECZENIE – zależne od czynnika

sprawczego.

Zakażenie wirusem

HIV



Źródłem zakażenia jest nosiciel wirusa

HIV.



Zakażenie następuje przez kontakt np..

Z krwią, wydzieliną z pochwy, rzadko

śliną i wydalinami.

Document Outline