UPROSZCZONE

BADANIE

ORTOPEDYCZNE

UPROSZCZONE

BADANIE

ORTOPEDYCZNE

Uproszczone badanie

ortopedyczne pod kątem postawy
obejmuje wywiad i stan ortopedyczny.

WYWIAD dotyczy warunków życia

dziecka, przebytych chorób ogólnych i
narządu ruchu oraz historii wady.

STAN ORTOPEDYCZNY określa

się przeprowadzając
usystematyzowane oględziny dziecka
od przodu, od tyłu i z boku.

ZASADA OGLĘDZIN

• Obserwacja polega na tzw. teście symetrii –

porównuje się (w ustawieniu badanego

przodem i tyłem) czy te same punkty ciała

po obu stronach są symetrycznie położone.

• Pomocna w wykryciu asymetrii jest

obserwacja układu linii poziomych i

pionowych.

• W prawidłowych warunkach wszystkie

linie poziome są równoległe do podłoża

i względem siebie oraz prostopadłe do

pionu.

WARUNKI OBSERWACJI

Pomieszczenie, w którym

przebiega badanie powinno być
jasne, ciepłe,
z naturalnym źródłem światła z tyłu
badanego (powstające cienie mogą
sugerować istnienie asymetrii).

WYPOSAŻENIE BADAJĄCEGO

• Linijka z przytwierdzoną poziomicą, ekierka,

pion (najlepiej ciemnego koloru), papier
i poduszka tuszowa do plantokonturografii,
taśma centymetrowa oraz kątomierz.

• Badanie ułatwia rama wielkości 190

x

100 cm

kalibrowana w kształcie kwadratów 10

x

10

cm,
za którą ustawia się dziecko tak, by linia
pionowa na 50 cm szerokości padała w równej
odległości między kostkami wewnętrznymi.

WYMOGI STAWIANE BADANEMU

• Rozebrany, z odsłoniętymi talerzami biodrowymi

poniżej kolców biodrowych przednich górnych stoi

swobodnie, w postawie habitualnej (nawykowej),

równomiernie obciążając równolegle ustawione

stopy, ze wzrokiem skierowanym na wprost.

• Wszelkimi środkami należy doprowadzić do

pełnego rozluźnienia i przybrania przez dziecko

naturalnej postawy.

• Wyłącznie w postawie habitualnej można dostrzec

wadę postawy w jej wczesnym stadium –

najlepszym jeśli chodzi o możliwości skutecznej

ingerencji.

Umiejętne napięcie mięśni posturalnych

niweluje wadę (stabilizacja czynna

kręgosłupa).

OGLĘDZINY OD PRZODU

• PION w warunkach prawidłowych

wyprowadzony z guzowatości bródki pokrywa

się z wcięciem jarzmowym (szyjnym) mostka,

wyrostkiem mieczykowatym, kresą białą,

pępkiem, środkiem spojenia łonowego,

przebiega w równej odległości między

kłykciami przyśrodkowymi
i kostkami wewnętrznymi.

Wszelkie odchylenia od pionu zapisuje

się
w centymetrach.

oględziny od przodu c.d.

LINIE POZIOME

• LINIA MIĘDZYKOSTKOWA łącząca kostki

wewnętrzne.

• LINIA RZEPKOWA łącząca górne krawędzie rzepek.
• LINIA MIĘDZYKRĘTARZOWA łącząca krętarze

większe.

• LINIA MIĘDZYKOLCOWA łącząca kolce biodrowe

przednie górne.

• LINIA SZCZYTU TALERZY BIODROWYCH

uzyskiwana przez wciśnięcie płasko ułożonych dłoni z
obu stron talii i oparciu ich na talerzach biodrowych.

• UKŁAD OBOJCZYKÓW
• LINIA BARKOWA łącząca wyrostki barkowe

obojczyków.

oględziny od

przodu c.d.

oględziny od przodu c.d.

• Dodatkowe informacje uzyskuje się obserwując

tzw. trójkąty talii, stanowiące przestrzeń
zawartą między swobodnie zwisającą kończyną
górną (podstawa trójkąta) a obrysem klatki
piersiowej
i bioder (boki trójkąta). Jego szczyt znajduje się
w talii krawieckiej. Wymiernie określa się jego
wysokość w centymetrach.
Pomocna jest również obserwacja ułożenia rąk
w stosunku do biodra (odległość w cm,
ewentualnie zachodzenie).

Asymetria trójkątów talii jest wczesnym

objawem skrzywienia bocznego kręgosłupa.

oględziny od przodu c.d.

KLATKA PIERSIOWA

• Jej budowę ocenia się biorąc pod uwagę szerokość

i symetrię rozwoju obu jej połów. Wymiernie
dokonuje się pomiaru w centymetrach odległości od
mostka
do kręgosłupa (na 2-3 poziomach) i szerokości
międzyżebrzy (dobrze widocznej przy max wdechu).

• Zwraca się także uwagę na występowanie

zniekształceń w postaci klatki piersiowej lejkowatej,
kurzej, beczkowatej czy pozostałości po krzywicy w
okresie niemowlęcym – bruzdy Harrissona.

OGLĘDZINY OD TYŁU

• PION w warunkach prawidłowych spuszczony

z guzowatości potylicznej zewnętrznej lub
z wyrostka kolczystego kręgu C

7

pada na

wszystkie wyrostki kolczyste kręgów, szparę
międzypośladkową, przebiega w równej
odległości między kłykciami przyśrodkowymi
i kostkami wewnętrznymi.

Odchylenia od pionu zapisuje się w
centymetrach.

oględziny od tyłu c.d.

LINIE POZIOME

• LINIA MIĘDZYKOSTKOWA łącząca

kostki wewnętrzne,

• LINIA PODKOLANOWA łącząca zgięcia

podkolanowe,

• LINIA POŚLADKOWA pokrywająca się z

fałdami (kresami) pośladkowymi,

• LINIA MIĘDZYKRĘTARZOWA łącząca

krętarze większe,

• LINIA SZCZYTU TALERZY

BIODROWYCH,

oględziny od tyłu c.d.

LINIE POZIOME

• UKŁAD ŁOPATEK – ich oględziny dostarczają

informacji charakteryzujących odcinek piersiowy
kręgosłupa
i obręcz barkową.
Ogląda się je trójwymiarowo określając:
- odległość w cm od kręgosłupa (w przypadku skolioz
także odległość kąta górnego i dolnego od pionu),
- wysokość w cm obu kątów dolnych w stosunku do
siebie (pomiaru dokonuje się linijką z poziomicą),
- stopień odstawania od klatki piersiowej
mierzony
na wysokości kątów dolnych (linijka ustawiona
prostopadle w stosunku do klatki piersiowej).

oględziny od tyłu c.d.

LINIE POZIOME

• LINIA BARKOWA łącząca wyrostki barkowe,
• TRÓJKĄTY TALII – jak w oględzinach od przodu.

Zdarza się, że asymetria jest widoczna lepiej z
tyłu niż z przodu i z tego powodu celowe jest
powielanie obserwacji niektórych elementów,
zarówno z przodu jak i z tyłu.

Wszelkie asymetrie sugerują obecność
wady i tak je należy wstępnie traktować.

oględziny od tyłu

c.d.

BADANIE W SKŁONIE

Stanowi uzupełnienie oględzin od tyłu.

Próba ta pozwala skoncentrować się na
określonym odcinku kręgosłupa.

badanie w skłonie c.d.

Stojąc za dzieckiem z tyłu, polecamy aby

wykonało luźny, pełny skłon tułowia w przód

(nosem do kolan).
Z tej pozycji wykonuje ono bardzo powolny

wyprost tułowia unosząc stopniowo odcinek

lędźwiowy, piersiowy, szyjny i na końcu

głowę. Obserwujemy kręgosłup i symetrię

obrysów prawej
i lewej strony grzbietu.
W pozycji skłonu łatwiej obserwować

wyrostki kolczyste kręgów piersiowych dzięki

ich bardziej poziomemu ułożeniu (w pozycji

stojącej ułożone są dachówkowato).

badanie w skłonie c.d.

Pozycja ta pozwala na wczesne wykrycie asymetrii
żeber (w odcinku piersiowym – garb żebrowy) lub
mięśni
(w odcinku lędźwiowym – wał lędźwiowy, który jest
oznaką rotacji kręgosłupa).
Rotacja jest najgorzej rokującym objawem skoliozy.
Wielkość garbu żebrowego lub wału lędźwiowego określa
się
za pomocą dwóch linijek.
W postawach astenicznych (wiotkich) badanie w skłonie
może nie wykazać skrzywienia widocznego w pozycji
stojącej. Przyczyną tego jest odciążenie kręgosłupa i
napięcie prostownika grzbietu zaangażowanego w
wyproście tułowia.
Z tego powodu badanie w skłonie nie zastępuje
obserwacji w pozycji spionizowanej.

OGLĘDZINY Z BOKU

• Ocena odchyleń w płaszczyźnie strzałkowej

ma charakter względny z powodu
fizjologicznej zmienności osobniczej.

• Należy brać pod uwagę usytuowanie

poszczególnych elementów ciała w
stosunku do pionu: układ stabilizacyjny
stawów skokowego górnego, kolanowego,
biodrowego i kąta nachylenia podstawy
kości krzyżowej oraz wypadkową tych
elementów – kręgosłup.

oględziny z boku c.d.

Obserwacji należy poddać:

• stosunek kończyny dolnej do podłoża,

• pochylenie miednicy,

• wielkość i kształt lordozy lędźwiowej

oraz powłok brzusznych,

• wielkość i kształt kifozy piersiowej i

wysklepienia klatki piersiowej,

• ustawienie barków,

• ustawienie głowy.

oględziny z boku

c.d.

BADANIE ZAKRESU RUCHOMOŚCI

W POSZCZEGÓLNYCH OGNIWACH

RUCHOMOŚCI KRĘGOSŁUPA

• RUCHOMOŚĆ CAŁKOWITA UŻYTKOWA – ruch

ten odbywa się w stawach kręgosłupa i kończyn
dolnych.
W przypadku ograniczenia ruchomości w obrębie
stawów kręgosłupa i biodrowych następuje
większe zaangażowanie pozostałych ogniw. Efekt
końcowy stanowi ruchomość zsumowaną,
wieloogniwową – użytkową.

• Próba polega na ocenie wielkości skłonu w przód –

pomiarze odległości opuszki 3 palca od podłoża.

Najczęstszą przyczyną niedostawania palcami do
podłoża jest przykurcz mięśni zespołu kulszowo –
goleniowego.

RUCHOMOŚĆ ODCINKOWA

KRĘGOSŁUPA

Ruchomość odcinkową określa się wymiernie
za pomocą taśmy centymetrowej, porównując
pomiar
w wyproście i w zgięciu maksymalnym.

• RUCHOMOŚĆ ODCINKA PERSIOWEGO:

w pozycji stojącej wyprostowanej zaznacza się
kreską wyrostek kolczysty kręgu C

7

i 30 cm poniżej.

Po wykonaniu głębokiego skłonu w przód w
warunkach prawidłowych odległość ta zwiększa się
do 33 cm – ruchomość odcinka piersiowego wynosi
3 cm.

RUCHOMOŚĆ ODCINKOWA

KRĘGOSŁUPA C.D.

• RUCHOMOŚĆ ODCINKA LĘDŹWIOWEGO

– TEST SCHOBERA

w pozycji stojącej wyprostowanej zaznacza
się na plecach kreską wyrostek kolczysty
kręgu L

5

i 10 cm pionowo w górę. W

warunkach prawidłowych po wykonaniu
głębokiego skłonu w przód odległość ta
zwiększa się u dorosłych do ponad 14,5 cm
– ruchomość odcinka lędźwiowego wynosi
co najmniej 4,5 cm.

WYKRYWANIE PRZYKURCZÓW W

STAWACH RZUTUJĄCYCH NA

POSTAWĘ CIAŁA

• PRZYKURCZ MIĘŚNI PIERSIOWYCH:

dziecko siada skulnie, całe plecy przywierają do
ściany (stabilizacja odcinka lędźwiowego) i
wykonuje wznos ramion w górę. Jeżeli nie jest w
stanie dotknąć płaszczyzny ściany, to kąt
zawarty między ramionami
a ścianą określa stopień przykurczu.
Nie należy wykonywać tego testu w pozycji
stojącej, ponieważ ruch pełnego wznosu ramion
możliwy jest dzięki kompensacyjnemu wygięciu
w odcinku lędźwiowym.

wykrywanie przykurczów c.d.

• PRZYKURCZ MIĘŚNI KULSZOWO –

GOLENIOWYCH:
jest wykrywany za pomocą obserwacji ruchów zgięcia
w stawie biodrowym. Dziecko leży tyłem, jedna

kończyna dolna leży wyprostowana na podłodze,

drugą, również prostą dziecko powinno unieść do

pionu. Jeśli nie wykonuje pełnego ruchu (zakresu

fizjologicznego) zgięcia w stawie biodrowym,

świadczy to o skróconych włóknach mięśni zespołu

kulszowo – goleniowego.
Inną próbą jest wykonanie w pozycji stojącej opadu

tułowia w przód. Dziecko w tej pozycji powinno

dotknąć opuszką 3 palca do podłoża.
W przypadku istnienia przykurczu mm kulszowo –

goleniowych odczuwalne jest ich silne napięcie i

bolesność podczas ww prób, która ustępuje po

wykonaniu zgięcia stawu kolanowego.

wykrywanie przykurczów c.d.

• PRZYKURCZ ZGINACZY STAWU

BIODROWEGO – TEST THOMASA:

dziecko w leżeniu tyłem wykonuje

maksymalne zgięcie w stawach biodrowym
i kolanowym jednej kończyny, druga
powinna pozostać prosta na podłożu. Jeżeli
unosi się nad płaszczyznę podparcia, to
kąt jaki tworzy oś długa uda z płaszczyzną
określa stopień przykurczu.