Znaczenie i kompetencje powiatu i gminy

Pojęcie gminy

Gmina – jest prawnie zorganizowanym terytorialnym

związkiem osób określonym w ustawie jako wspólnota

samorządowa. Od 1990 r. w Polsce gmina jest podstawową

jednostką samorządu terytorialnego.

O ustroju gminy stanowi jej statut.

Gminy dzielimy na:

• gminy wiejskie

• gminy miejsko-wiejskie

• gminy miejskie

Gmina może tworzyć jednostki pomocnicze:

• sołectwa

• dzielnice

• osiedla i inne

Gminy Polski - liczba gmin -

stan na 1.01.2008 r.

gminy miejskie

306

gminy miejsko-wiejskie

586

gminy wiejskie

1.586

Gminy ogółem

2.478

gminy miejskie będące

siedzibami gmin
wiejskich

159

Zadania gminy

Do zakresu działania gminy należą wszystkie

sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym, nie

zastrzeżone ustawami na rzecz innych

podmiotów. Zadania te dzielimy na własne –

nadane ustawowo i zlecone – przydzielane przez

władze państwowe.
Gmina realizuje wszystkie zadania

niezastrzeżone do kompetencji innych jednostek

samorządu terytorialnego (powiat, województwo

samorządowe).
Mieszkańcy uczestniczą w sprawowaniu władzy

na terenie swojej gminy poprzez głosowanie: w

wyborach samorządowych oraz referendum

lokalnym lub za pośrednictwem organów gminy.

Zadania gminy c.d.

Gmina realizuje dwa rodzaje zadań: własne i zlecone.
1. Zadania własne- zadania publiczne wykonywane przez

jednostkę samorządu terytorialnego, które służą zaspokojeniu

potrzeb wspólnoty samorządowej. Mogą one być:

• obowiązkowe: - gmina nie może zrezygnować z ich realizacji, musi

zapewnić w budżecie środki na ich realizowanie; przyczyna:

dążenie do zapewnienia mieszkańcom świadczeń publicznych o

charakterze elementarnym

• fakultatywne: - gmina realizuje je w takim zakresie, w jakim jest

to możliwe ze względu na środki posiadane w budżecie oraz

lokalne potrzeby (samodzielnie na własną odpowiedzialność z

własnego budżetu).

2. Zadania zlecone- inne zadania publiczne wynikające z

uzasadnionych potrzeb państwa ustawowo zlecone do

wykonania jednostkom samorządu terytorialnego. Są:

przekazywane na mocy regulacji ustawowej; przekazywane w

drodze porozumień między jednostką samorządu

terytorialnego a administracją rządową.

Rada gminy – władza

uchwałodawcza i kontrolna

Zakres działania rady gminy obejmuje najważniejsze sprawy

wspólnoty samorządowej oraz funkcjonowania jej władz.

Rada gminy wybiera ze swego składu przewodniczącego oraz od l

do 3 wiceprzewodniczących. Funkcji tych nie można łączyć ze

stanowiskiem wójta lub burmistrza (prezydenta). Ustawa gminna

nie zalicza przewodniczącego do organów gminy. Jego ustawowo

określoną kompetencją jest zwoływanie sesji rady gminy, a także

organizowanie pracy rady i prowadzenie jej obrad.

Rada z uwagi na swój społeczny (ale wynagradzany) charakter nie

może obradować ciągle. Jej charakter pracy jest sesyjny, a sesje są

czasowo ograniczone. Ze względu na szeroki zakres zadań rady

istnieje potrzeba przekazywania części jej zadań innym organom do

rozstrzygania.

Istotną rolę w tym zakresie odgrywają komisje - organy wewnętrzne

rady. Ich istnienie, przedmiot działania oraz skład osobowy zależą w

zasadzie od uznania rady, która może powołać komisje stałe, z

których jedna o charakterze obligatoryjnym jest nazwana w ustawie

wójt, burmistrz, prezydent

miasta – władza wykonawcza

Wójt jest organem wykonawczym gminy. Kadencja wójta rozpoczyna się w dniu rozpoczęcia

kadencji rady gminy lub wyboru go przez radę gminy i upływa z dniem upływu kadencji rady

gminy.

Mandatu wójta nie można łączyć z mandatem wójta lub funkcją jego zastępcy w innej gminie;

z członkostwem w organach jednostek samorządu terytorialnego, w tym w gminie, w której

jest wójtem; z zatrudnieniem w administracji rządowej; z mandatem posła lub senatora.

Wójt wykonuje uchwały rady gminy oraz zadania gminy określone przepisami prawa. Do

zadań wójta należy w szczególności: przygotowywanie projektów uchwał rady oraz określanie

sposobu ich wykonywania, gospodarowanie mieniem komunalnym, wykonywanie budżetu,

zatrudnianie i zwalnianie swoich zastępców, kierowników gminnych jednostek

organizacyjnych oraz wykonywanie zadań zleconych z zakresu administracji rządowej.

Wójt realizując zadania własne gminy podlega wyłącznie radzie gminy, która decyduje o

kierunkach jego działania. W zakresie wykonywania zadań zleconych administracji rządowej

wójt podlega także wojewodzie. Wójt lub burmistrz (prezydent miasta) jest kierownikiem

urzędu gminy; reprezentuje gminę jednoosobowo na zewnątrz; kieruje bieżącymi sprawami

gminy.

Wójt wykonuje swe zadania przy pomocy urzędu gminy, którego jest kierownikiem i któremu

nadaje w drodze zarządzenia regulamin organizacyjny, określający organizację i zasady

funkcjonowania urzędu.

Zadania gminy wykonywane są w różnych formach, również w formie decyzji

administracyjnych, nazwanych w ustawie decyzjami w indywidualnych sprawach z zakresu

administracji publicznej. Kompetencje do ich wydawania, zarówno w zakresie spraw

własnych, jak i zleconych, ustawa o samorządzie gminnym przyznaje wójtowi lub

burmistrzowi. Wójt lub burmistrz mogą upoważnić swoich zastępców lub innych

pracowników urzędu gminy do wydawania decyzji.

Referendum gminne

Referendum jest sposobem bezpośredniego

sprawowania władzy w sprawach ważnych dla gminy. W

referendum mogą brać udział mieszkańcy gminy

uprawnieni do głosowania. Zgodnie z przepisami

ordynacji wyborczej do rad gmin, rad powiatów i

sejmików województw są to obywatele polscy, którzy

ukończyli 18 lat. Osoby te powinny zamieszkiwać w

miejscowości położonej na terenie gminy, pod

oznaczonym adresem, z zamiarem stałego przebywania.

Referendum jest ważne, jeśli wzięło w nim udział co

najmniej 30% uprawnionych. Ustawa o samorządzie

gminnym przewiduje instytucję konsultacji z

mieszkańcami gminy w wypadkach przewidzianych

ustawą oraz w innych sprawach ważnych dla gminy.

Pojęcie powiatu

Powiat - przez powiat należy rozumieć lokalną wspólnotę

samorządową oraz odpowiednie terytorium. Powiat, tak jak gmina,

ma wymiar społeczny. Kwalifikacja mieszkańców jako wspólnoty

następuje z mocy prawa. Przynależność do wspólnoty nie jest zatem

uzależniona ani od rozstrzygnięcia organów powiatu, ani od woli

mieszkańców.

Z uwagi na to, że powiat jest podmiotem o charakterze terytorialnym,

drugim jego elementem jest obszar. W tym zakresie powiaty stały się

w zasadzie sukcesorami dawnych rejonów administracyjnych,

należących do systemu organów administracji rządowej.

Ustawa o samorządzie powiatowym ustanawia dwie kategorie

powiatów. Powiat jest zasadniczą jednostką podziału terytorialnego,

która obejmuje całe obszary graniczących z sobą gmin (powiat

ziemski) albo cały obszar miasta (miasto na prawach powiatu). Przy

tworzeniu, łączeniu, podziale, znoszeniu powiatów i ustalaniu ich

granic należy dążyć do tego, aby powiat obejmował obszar możliwie

jednorodny ze względu na układ osadniczy

i przestrzenny oraz więzi społeczne i gospodarcze, zapewniające

zdolność wykonywania zadań publicznych.

Rada powiatu

Artykuł 12 ustawy powiatowej określa zakres wyłącznej właściwości rady.

Należą tu sprawy:

- organizacyjne (uchwalanie statutu powiatu; tworzenie, przekształcanie i likwidacja jednostek

organizacyjnych oraz wyposażanie ich w majątek; podejmowanie uchwał w sprawach współdziałania z

innymi powiatami i gminami, jeżeli jest to związane z koniecznością wydzielenia majątku);

- planistyczne (uchwalanie budżetu powiatu);

- finansowo-majątkowe (podejmowanie uchwał w sprawach wysokości podatków i opłat w granicach

określonych ustawami; podejmowanie uchwał w sprawach majątkowych powiatu dotyczących: zasad

nabycia, zbycia i obciążania nieruchomości oraz ich wydzierżawiania lub wynajmowania na okres

dłuższy niż trzy lata, o ile ustawy szczególne nie stanowią inaczej; emitowanie obligacji oraz

określanie zasad ich zbywania, nabywania i wykupu; zaciąganie długoterminowych pożyczek i

kredytów; ustalanie maksymalnej wysokości pożyczek i kredytów krótkoterminowych zaciąganych

przez zarząd oraz maksymalnej wysokości pożyczek i poręczeń udzielanych przez zarząd w roku

budżetowym; zobowiązania w zakresie podejmowania inwestycji i remontów o wartości

przekraczającej granicę ustalaną corocznie przez radę; tworzenie i przystępowanie do związków,

stowarzyszeń, fundacji i spółdzielni oraz ich rozwiązywanie lub występowanie z nich; tworzenie i

przystępowanie do spółek, ich rozwiązywanie i występowanie z nich oraz określania zasad wnoszenia

wkładów oraz obejmowania, nabywania i zbywania udziałów i akcji; wydzielanie majątku na

współdziałanie z innymi powiatami i z gminami; tworzenie, przekształcanie i likwidacja jednostek

organizacyjnych powiatu oraz wyposażanie ich w majątek;

- osobowe (wybór i odwoływanie zarządu powiatu; powoływanie i odwoływanie na wniosek starosty

sekretarza oraz skarbnika powiatu);

- kierowniczo-kontrolne (stanowienie o kierunkach działania zarządu powiatu oraz przyjmowanie

sprawozdań z jego działalności, w tym z działalności finansowej; rozpatrywanie sprawozdania z

wykonania budżetu oraz podejmowanie uchwały w sprawie udzielenia lub nieudzielenia absolutorium

zarządowi z tego tytułu);

- inne (takie, jak podejmowanie uchwał w sprawach herbu i flagi powiatu).

Rada powiatu c.d.

Rada powiatu wybiera ze swego składu przewodniczącego

oraz od l lub 2 wiceprzewodniczących. Funkcji tych nie

można łączyć ze stanowiskiem członka zarządu powiatu.

Ustawa powiatowa nie zalicza przewodniczącego rady do

organów powiatu. Jego ustawowym wyłącznym zadaniem

jest organizowanie pracy rady oraz prowadzenie jej obrad.

Rada z uwagi na swój społeczny (ale wynagradzany

pieniężnie) charakter nie może obradować ciągle. Jej

charakter pracy jest sesyjny, a sesje są czasowo

ograniczone. Z uwagi na szeroki zakres zadań rady

istnieje potrzeba przekazywania części jej zadań innym

organom do rozstrzygania - z wyłączeniem spraw

zastrzeżonych do właściwości rady; do zaopiniowania,

bądź opracowania projektu rozstrzygnięcia - we

wszystkich sprawach.

Zarząd powiatu

Zarząd jest organem wykonawczym powiatu. W skład zarządu powiatu wchodzą

starosta jako przewodniczący oraz pozostali członkowie w liczbie od 3 do 4 osób,

w tym wicestarosta, wybrani przez radę powiatu ze swego grona bądź spoza

składu rady. Członkostwa w zarządzie nie można łączyć z członkostwem w

organie samorządu gminy i województwa oraz z zatrudnieniem w administracji

rządowej, a także z mandatem posła albo senatora.

Zarząd wykonuje uchwały rady powiatu oraz zadania powiatu określone

przepisami prawa. Do zadań zarządu należy w szczególności: przygotowywanie

projektów uchwał rady, wykonywanie uchwał rady, gospodarowanie mieniem

powiatu, wykonywanie budżetu powiatu, zatrudnianie i zwalnianie kierowników

jednostek organizacyjnych powiatu z zastrzeżeniem, że szczególne warunki lub

zasady powoływania, odwoływania oraz tryb zatrudniania i zwalniania

kierowników powiatowych służb, inspekcji i straży oraz jednostek

organizacyjnych powiatu określa odrębna ustawa. Zarząd realizując zadania

powiatu podlega wyłącznie radzie powiatu, która stanowi o kierunkach działania

zarządu.

Zarząd wykonuje zadania powiatu przy pomocy starostwa powiatowego,

kierowników powiatowych służb, inspekcji i straży oraz jednostek

organizacyjnych powiatu, które wspólnie tworzą powiatową administrację

zespoloną.

Starosta

Starosta organizuje pracę zarządu powiatu jako jego

przewodniczący i starostwa powiatowego jako jego kierownik;

jest zwierzchnikiem służbowym pracowników starostwa i

kierowników jednostek organizacyjnych powiatu oraz

zwierzchnikiem powiatowych służb, inspekcji i straży; kieruje

bieżącymi sprawami powiatu oraz reprezentuje powiat na

zewnątrz.

Starosta jako zwierzchnik powiatowych służb, inspekcji i straży,

powołuje i odwołuje kierowników tych jednostek w uzgodnieniu

z wojewodą zatwierdza programy ich działania, uzgadnia

wspólne działanie tych jednostek na obszarze powiatu, w

sytuacjach szczególnych kieruje wspólnymi działaniami, zleca w

uzasadnionych przypadkach przeprowadzenie kontroli.

Staroście przysługuje kompetencja podejmowania działań o

charakterze doraźnym, w sprawach nie cierpiących zwłoki,

związanych z zagrożeniem interesu publicznego, zagrażających

bezpośrednio zdrowiu i życiu oraz w sprawach mogących

spowodować znaczne straty materialne, z wyłączeniem

możliwości wydawania przepisów porządkowych.

Bibliografia

Gmina - Powiat – Województwo po reformie terenowej administracji
publicznej. Zbiór przepisów prawnych z objaśnieniami. Tom I: Podział
kompetencji. Podział terytorialny. Opracowanie: Piotr Świątecki, Maciej
Berek, Zachodnie Centrum Organizacji, Warszawa– Zielona Góra 1999

Samorząd terytorialny i administracja rządowa. Gmina, powiat,
województwo. Akty prawne, wyjaśnienia, indeksy. Opracowanie i wstęp:
Grzegorz Rydlewski, Wydawnictwo Naukowe “Scholar”, Warszawa 1999

http://portalwiedzy.onet.pl/35510,,,,gmina,haslo.html

http://portalwiedzy.onet.pl/16206,,,,powiat,haslo.html

http://pl.wikipedia.org/wiki/Gmina

http://pl.wikipedia.org/wiki/Powiat

Document Outline