DANE STATYSTYCZNE DOTYCZĄCE

SAMOBÓJSTW

Samobójstwa usiłowane i dokonane w populacji ogólnej

w latach 1999 - 2006.

DANE STATYSTYCZNE DOTYCZĄCE

SAMOBÓJSTW

Samobójstwa usiłowane i dokonane w wojsku

w latach 1999 - 2006 ogólnie.

Samobójstwa usiłowane i dokonane żołnierzy służby

zasadniczej w latach 1999 – 2006.

Samobójstwa usiłowane i dokonane żołnierzy zawodowych

w latach 1999 – 2006.

Zamachy samobójcze,

których przyczyna związana była ze służbą wojskową.

Najczęstsze sposoby i przyczyny popełniania

zamachów samobójczych:

Populacja ogólna

Wojsko

sposoby

– powieszenie,
– rzucenie się z wysokości,
– zażycie środków nasennych

– postrzelenie,
– powieszenie

przyczyny

– choroba psychiczna,
– nieporozumienia rodzinne,
– przewlekła choroba,
– warunki ekonomiczne,
– zawód miłosny,
– nagła utrata źródeł utrzymania,
– śmierć bliskiej osoby.

Kadra zawodowa:

– nieporozumienia rodzinne,
– trudności w służbie
– zaburzenia zdrowia psychicznego

Żołnierze zsw :

– zawód miłosny,
– nieporozumienia rodzinne
– lęk przed karą,
– trudna sytuacja materialna,
– trudności adaptacyjne.

miejsce
okoliczności

– mieszkanie,
– pomieszczenia gospodarcze,
– pod wpływem alkoholu

– w czasie pełnienia warty (służby),
– na samowolnym oddaleniu,
– na przepustce i urlopie,
– w czasie wolnym, na terenie jednostki
wojskowej

POJĘCIE SAMOBÓJSTWA

Samobójstwo

to proces stanowiący ciąg reakcji składających się
na tzw. zachowanie samobójcze, które istnieje od
momentu, gdy w  świadomości człowieka odebranie
sobie życia pojawia się jako cel działania.

Na samobójstwo składają się:
– myśli,
– tendencje,
– decyzja samobójcza,
– końcowy akt samobójczy.  

FAZY PROCESU SAMOBÓJSTWA

możemy wyróżnić:

1.

fazę wyobrażeniową, w której dominują:

–

myśli o śmierci,

–

wyobrażanie sobie własnej śmierci,

–

wyobrażanie sobie sytuacji bezpośrednio lub pośrednio

z samobójstwem związanych.
Osoba akceptuje wewnętrznie śmierć samobójczą jako

sposób na rozwiązanie swoich problemów,

2.

fazę pragnieniową, w której:

–

rozważania o samobójstwie stają się realne,

–

podejmowane są już próby samobójcze.

ZESPÓŁ PRZEDSAMOBÓJCZY

Zespół

przedsamobójczy

(presuicydalny)

to

szczególny stan emocjonalny polegający na:

– skierowaniu myśli oraz dążeń do spraw związanych

ze śmiercią i samobójstwem,

– przekonaniu o funkcjonowaniu w sytuacji bez

wyjścia i braku możliwości uzyskania pomocy.

Elementy składowe zespołu

przedsamobójczego:

– zawężenie funkcjonowania i dominacja

negatywnych doznań emocjonalnych,

– intensywne rozważania o samobójstwie, fantazje

samobójcze,

– hamowanie wybuchów agresji (na zewnątrz ) i

ukierunkowanie agresji na własną osobę

OBJAWY ZESPOŁU PRESUICYDALNEGO

– przekonanie, że jest się w sytuacji bez wyjścia,
– w zachowaniu dominuje lęk, bezradność, widzenie

świata przez „czarne okulary”,

– poczucie mniejszej wartości,
– dominuje sfera emocjonalna, racjonalne myślenie

spychane jest na dalszy plan,

– zawężenie stosunków międzyludzkich,
– hamowanie

wybuchów

agresji,

tendencja

do

kierowania agresji przeciwko samemu sobie,

– ucieczka od realnych trudności w świat fantazji

i rozważań o śmierci i samobójstwie

– wypowiadanie myśli o samobójstwie i swojej śmierci,

porządkowanie spraw

– UWAGA

!!!

nagły

powrót

do

dobrego

funkcjonowania

może

być

sygnałem

ostrzegawczym

o

podjęciu

decyzji

o

samobójstwie i związanej z tym ulgi.

GŁÓWNE CZYNNIKI RYZYKA

ZAMACHU SAMOBÓJCZEGO.

– czynniki społeczno-demograficzne

wiek, płeć, sytuacja rodzinna, sytuacja zawodowa,
sytuacja społeczna,

– usiłowanie samobójstwa w ostatnim okresie
– stan somatyczny

przewlekłe bóle, przewlekłe choroby, ciężkie operacje,
zaawansowane stadium choroby o złym rokowaniu,

– stan psychiczny

depresja, uzależnienia, choroby psychiczne, stany
napięcia i rozdrażnienia, zwłaszcza u osób z
zaburzeniami osobowości.

CZYNNIKI RYZYKA SAMOBÓJSTW

W SŁUŻBIE WOJSKOWEJ.

Zmienne społeczne

– zmiana rytmu i warunków życia,

– zerwanie lub ograniczenie więzi rodzinnych i koleżeńskich,

– ryzyko rozpadu związku z sympatią, separacja od rodziny (żonaci żołnierze),

– zmiana pozycji społecznej,

– zmiana zwyczajów i obyczajów – nowe sposoby zachowania,

– przeciążenia służbą i pracą;

– ryzyko kontaktu z patologicznymi zachowaniami;

Zmienne psychologiczne

– przymus szkolenia i działania z bronią,

– ograniczenie wolności osobistej,

– ograniczone możliwości odpoczynku, regeneracji sił itp.,

– konieczność podporządkowania się rygorom, działanie na rozkaz,

– zagrożenie utraty zdrowia lub życia w działaniach wojskowych,

– ograniczone wsparcie osób bliskich,

– odpowiedzialność za wykonanie zadania,

– brak motywacji do służby,

– hierarchizacja, czasami przedmiotowe traktowanie żołnierza;

Inne zjawiska

– stopień skomplikowania zadań i obowiązków wynikających ze specyfiki rodzaju

wojsk,

– skłonność do oceny aktów samobójczych, samookaleczeń jako metod na

uchylanie się od obowiązku służby wojskowej lub uniknięcia odpowiedzialności

za przewinienia.

ROZPOZNAWANIE SKŁONNOŚCI DO

AUTOAGRESJI

1. Obserwacja
Obserwacją należy objąć szczególnie tych żołnierzy, którzy:

– podejmowali w przeszłości próby zachowań autoagresywnych,

– bliska im osoba ciężko choruje, zmarła, zwłaszcza śmiercią

samobójczą,

– mają kłopoty w domu (finansowe, socjalne, kłótnie rodziców, rozwód

rodziców),

– rozstali się z dziewczyną,

– doświadczali przemocy fizycznej lub psychicznej,

– stronią od kolegów,

– przez długi czas nie mieli informacji od najbliższych,

– stopniowo pogarszają się ich wyniki szkolenia i dyscypliny.

Sygnały ostrzegawcze, dotyczą przede wszystkim zmian

dotychczasowego zachowania. Należy ich szukać m.in. w:

– ilości spożywanego jedzenia,

– ilości czasu snu, odpoczynku,

– dbałości o wygląd zewnętrzny,

– intensywności kontaktów koleżeńskich,

– aktywności i usposobieniu.

ROZPOZNAWANIE SKŁONNOŚCI DO

AUTOAGRESJI C.D.

2. Wywiad i rozmowa

–

prowadzenie rozmów przy każdej nadarzającej się

okazji,

–

rozmowy wcześniej przygotowane, których celem

jest zebranie interesujących nas informacji.

3. Zbieranie i wymiana informacji o żołnierzu

poprzez:

–

kontakty z rodziną żołnierza,

–

zapoznawanie z wpisami zawartymi w dokumentacji

– np.: wtórniki kart ewidencyjnych, opinie służbowe,

–

korzystanie z pomocy psychologa, oficera społeczno

– wychowawczego, lekarza, kapelana w jednostce.

PRZECIWDZIAŁANIE ZACHOWANIOM

AUTODESTRUKCYJNYM ŻOŁNIERZY.

1. Przezwyciężanie sytuacji kryzysowych
–

możliwe jest w większości przypadków uchwycenie
momentu pojawienia się trudności i problemów,
np. poprzez śledzenie przebiegu adaptacji,

–

należy stworzyć możliwość kontrolowanego upustu
agresji i odreagowania emocji dzięki np.: zajęciom
sportowym,

–

żołnierza zagrożonego autoagresją nie wolno
pozostawić samego,

–

nie można dopuszczać do naruszania godności
osobistej żołnierza, poniżania go lub
instrumentalnego traktowania.

2. Wspomaganie procesu adaptacji
– racjonalne obciążanie nowymi obowiązkami i

zadaniami,

– dostosowywanie wymagań do możliwości

podwładnych,

– dbałość o możliwości odpoczynku i regeneracji sił,
– zapewnienie kontaktu z bliskimi.

3.

Doskonalenie stosunków interpersonalnych

– stanowcze i sprawiedliwe reagowanie na sygnały i

przypadki naruszania zasad wspólnego życia w

pododdziale,

– skuteczne i szybkie przeciwdziałanie próbom

łamania tych zasad,

– nagradzanie za dobre efekty pracy czy

ponadprzeciętne wywiązywanie się z obowiązków,

– sprawiedliwy system przepustek i urlopów.

4. Organizacja pracy i wypoczynku

– właściwa i jednocześnie atrakcyjna organizacja

przebiegu zajęć szkoleniowych, przeciwdziałanie

monotonii, unikanie bezczynności,

– właściwy wypoczynek, odpowiednia ilość snu,

– tworzenie możliwości efektywnego zaspokajanie

podstawowych potrzeb biologicznych.

5. Pełnienie służb

– sprawiedliwy, dostosowany do indywidualnych

obciążeń system wyznaczania do pełnienia służb,

– zapewnienie czasu na odpoczynek i zapoznanie się z

obowiązkami przed służbą,

– konieczna kontrola i nadzorowanie pełnienia służb,

– dbałość o odpowiednie zabezpieczenie warunków

socjalno – bytowych w miejscach pełnienia służb,

– rozpoznawanie stanu psychicznego i fizycznego

żołnierzy wyznaczonych do pełnienia służby

wartowniczej.

ZASADY POSTĘPOWANIA WOBEC OSOBY

ZAGROŻONEJ SAMOBÓJSTWEM

1. Nawiązanie kontaktu, słuchanie i

zrozumienie:

–

słuchaj,

–

okazuj zrozumienie i zainteresowanie.

–

nie oceniaj.

–

bądź spokojny i cierpliwy, życzliwy, bliski i
wczuwający się w sytuację osoby.

2. Ocena rzeczywistości.
–

dokonaj oceny sytuacji, na ile poważne są

zamiary samobójcze,

–

dowiedz się, jak wysokie jest ryzyko podjęcia

próby samobójczej, zadbaj o bezpieczeństwo tej
osoby – nie wolno pozostawiać jej samej

.

ZASADY POSTĘPOWANIA WOBEC OSOBY

ZAGROŻONEJ SAMOBÓJSTWEM C.D.

3. Ocena natężenia emocji.
– oceń jak silne są w tej chwili emocje danej osoby,

zwłaszcza lęk, rozpacz, agresja, rozmawiaj o tych
emocjach, aby umożliwić ich ekspresję,

– nie pocieszaj w stylu: „weź się w garść”, „nie myśl o

tym”, „inni mają gorzej”, „wszystko będzie dobrze”,
zazwyczaj takie słowa wywołują przeciwną reakcję.

4. Traktowanie rozmówcy poważnie.
– nie lekceważ ani nie umniejszaj znaczenia tego co

mówi. Każda skarga i każde odczucie wyrażone
przez zagrożoną osobę jest dla niej ważne.

ZASADY POSTĘPOWANIA WOBEC OSOBY

ZAGROŻONEJ SAMOBÓJSTWEM C.D.

5. Zadawanie właściwych pytań.

Nie należy bać się zadawania pytań wprost osobie

mającej myśli samobójcze. Badania wykazały, że

bezpośrednie pytania o samobójstwo, zadane w

odpowiednim czasie, rzadko powodują szkodę.

6. Odnalezienie osobistego systemu wsparcia.
– oceń, czy rozmówca ma w sobie siły, które mogą być

dla niego oparciem w pokonywaniu kryzysu, co mu

dotąd pomagało,

– pomóż mu odkryć alternatywne rozwiązania kryzysu,
– warto abyś dowiedział się, kto jest ważną osobą w jego

życiu (mającą największy wpływ na jego życie),

oświadczając jednocześnie, że znajomość tych osób

jest jednym z elementów pomocy (poprzez pytania

typu: Kogo chciałbyś mieć teraz przy sobie?, Czy

chcesz, abym cię z kimś skontaktował?)

ZASADY POSTĘPOWANIA WOBEC OSOBY

ZAGROŻONEJ SAMOBÓJSTWEM C.D.

6. Znalezienie i zmobilizowanie systemów oparcia.

– oceń, czy rozmówca ma w sobie siły, które mogą być dla niego

oparciem w pokonywaniu kryzysu,

– pomóż mu odkryć alternatywne rozwiązania kryzysu,
– warto abyś dowiedział się, kto jest najważniejszą osobą w jego

życiu (mającą największy wpływ na jego życie), oświadczając
jednocześnie, że znajomość tych osób jest jednym z elementów
pomocy (poprzez pytania typu: Kogo chciałbyś mieć teraz przy
sobie? Czy chcesz, abym cię z kimś skontaktował, kto to powinien
być?)

– jeżeli to potrzebne, pomóż rozmówcy określić, jakich źródeł

pomocy potrzebuje, aby zacząć poprawiać swoją sytuację,

– staraj się dążyć do uściślenia – Czy jest ktoś, kto mógłby

towarzyszyć tej osobie i pomagać jej w okresie kryzysu.

ZASADY POSTĘPOWANIA WOBEC OSOBY

ZAGROŻONEJ SAMOBÓJSTWEM C.D.

7. Podjęcie działania

– staraj się skłonić (ale nie wymuszaj) rozmówcę do

podjęcia decyzji, by zrobił coś konstruktywnego w celu

zmiany swojej sytuacji,

– jeśli jest to potrzebne, przejmij inicjatywę i bądź

stanowczym,

– miej na uwadze, że kryzys niekoniecznie można uznać

za miniony tylko dlatego, że osoba zagrożona twierdzi,

że tak się stało.

8. Organizacja wsparcia i pomocy profesjonalnej

– Staraj się zapewnić system wsparcia dla zagrożonej

osoby, w tym celu, w działanie włączyć powinno się jak

najwięcej pozytywnie nastawionych życzliwych osób,

– zaproponuj i skontaktuj osobę w kryzysie z lekarzem

lub psychologiem,

– jeśli podejrzewasz, że istnieje realne zagrożenie życia

(wypowiadany zamiar pozbawienia się życia) wezwij

pomoc lekarską.

WSKAZANIA W KONTAKCIE Z OSOBĄ

ZAGROŻONĄ SAMOBÓJSTWEM

– prowokować i zachęcać do „wygadania się”,
– tworzyć atmosferę pełnej akceptacji (osoby zagrożonej

samobójstwem),

– otwarcie podejmować temat, zadawać pytania,
– ocenić zagrożenie – myśli, plany, fantazje,
– kontrolować sytuację,
– wydobywać, podkreślać „mocne strony” i zasoby wewnętrzne

osoby,

– odwoływać się do wcześniej przeżytych trudnych sytuacji, z

którymi osoba sobie poradziła skutecznie,

– zorganizować system wsparcia,
– pokazywać tymczasowość sytuacji, otwierać perspektywy,

możliwości,

– kierować do specjalisty – konkretnej osoby (uprzedzonej o

sytuacji),

– wezwać pomoc lekarską.

PRZECIWWSKAZANIA W KONTAKCIE

Z OSOBĄ ZAGROŻONĄ

SAMOBÓJSTWEM

– zbyt szybkie oceniane – tzw. etykietowanie,
– powoływanie się na własny system wartości,
– lekceważenie problemów osoby zagrożonej samobójstwem,
– zbyt szybkie kończenie kontaktu – ze względu na brak czasu,
– ograniczanie czasu spotkania, rozmowy,
– zadawanie pytań w formie „przesłuchania”,
– wymuszanie zobowiązań, podejmowania decyzji, dokonywania

wyborów,

– używanie sloganów w stylu „wszystko będzie dobrze”, „to nie jest

aż taki problem”, „weź się w garść” itp., dawać „dobrych rad”,

– wzbudzanie poczucia winy,
– ujawnianie własnych negatywnych stanów emocjonalnych – np.:

zniecierpliwienia, zniechęcenia, złości itp.,

– zostawianie osoby bez opieki, pomocy,
– obiecywanie podjęcia nierealnych działań na rzecz osoby

zagrożonej samobójstwem.

GDZIE MOŻNA UZYSKAĆ POMOC?

– na terenie jednostki – np. gabinet konsultanta

ds. profilaktyki psychologicznej, gabinet lekarski,
kancelaria oficera wychowawczego, kapelana itp.

– Poradnie Zdrowia Psychicznego.

– Punkty

Konsultacyjne

działające

w regionie

stacjonowania jednostki wojskowej.

– Ogólnopolskie i regionalne telefony zaufania.