Patria
Patria
potestas
potestas
Tutela, kuratela
Tutela, kuratela
Patria
Patria
potestas
potestas
Tutela, kuratela
Tutela, kuratela
Powstanie
Powstanie
patria
patria
potestas
potestas
G.1.55:
G.1.55:
„Podobnie pod naszą władzą znajdują się
„Podobnie pod naszą władzą znajdują się
nasze dzieci, które spłodziliśmy w prawym
nasze dzieci, które spłodziliśmy w prawym
małżeństwie […]”
małżeństwie […]”
G.1.97:
G.1.97:
„Nie tylko dzieci naturalne […] podlegają
„Nie tylko dzieci naturalne […] podlegają
naszej władzy, ale także te, które
naszej władzy, ale także te, które
przysposabiamy”
przysposabiamy”
Legitimatio
Legitimatio
(w wypadku konkubinatu) i jej
(w wypadku konkubinatu) i jej
rodzaje
rodzaje
Pochodzenie z
Pochodzenie z
małżeństwa - przesłanki
małżeństwa - przesłanki
Założenie wstępne
Założenie wstępne
dany związek jest
dany związek jest
małżeństwem
małżeństwem
(
(
iustum matrimonium
iustum matrimonium
)
)
Dla nabycia
Dla nabycia
patria potestas
patria potestas
ojciec
ojciec
musi być obywatelem rzymskim !!!
musi być obywatelem rzymskim !!!
Patria potestas
Patria potestas
była prawem
była prawem
dostępnym tylko dla obywateli
dostępnym tylko dla obywateli
rzymskich i nie mógł mieć jej peregryn
rzymskich i nie mógł mieć jej peregryn
nawet jeśli miał
nawet jeśli miał
conubium
conubium
z Rzymianką
z Rzymianką
Domniemania
Domniemania
pochodzenia dziecka z
pochodzenia dziecka z
małżeństwa
małżeństwa
2 domniemania
2 domniemania
1)
1)
ojcem dziecka jest mąż matki
ojcem dziecka jest mąż matki
Pater est quem nuptiae demonstrant
Pater est quem nuptiae demonstrant
2)
2)
dziecko urodzone
dziecko urodzone
po 180 dniach
po 180 dniach
od zawarcia
od zawarcia
małżeństwa
małżeństwa
lub
lub
przed upływem 300 dni
przed upływem 300 dni
od jego
od jego
ustania
ustania
pochodzi z małżeństwa
pochodzi z małżeństwa
Oba domniemania są obalalne
Oba domniemania są obalalne
Mater semper certa est
Mater semper certa est
Przysposobienie
Przysposobienie
Władzy w postaci
Władzy w postaci
patria potestas
patria potestas
podlegały także dzieci przysposobione
podlegały także dzieci przysposobione
Zasada:
Zasada:
adoptio naturam imitatur
adoptio naturam imitatur
(dotycząca m.in. wieku pomiędzy
(dotycząca m.in. wieku pomiędzy
przysposabiającym a przysposabianym)
przysposabiającym a przysposabianym)
Przysposobienie (adopcja w znaczeniu
Przysposobienie (adopcja w znaczeniu
szerokim) obejmuje zarówno
szerokim) obejmuje zarówno
adoptio
adoptio
(w znaczeniu wąskim), jak i
(w znaczeniu wąskim), jak i
adrogatio
adrogatio
Przysposobienie
Przysposobienie
Adrogatio
Adrogatio
Przez przyzwolenie
Przez przyzwolenie
ludu
ludu
Dotyczy tych osób,
Dotyczy tych osób,
które są SUI IURIS
które są SUI IURIS
Skutkiem jest
Skutkiem jest
wejście pod władzę
wejście pod władzę
nowego
nowego
pater
pater
familias
familias
całej
całej
rodziny
rodziny
adrogowanego
adrogowanego
Adoptio
Adoptio
Z mocy
Z mocy
władzy
władzy
magistratury
magistratury
(
(
np. pretora)
np. pretora)
Dotyczy osób
Dotyczy osób
ALIENI IURIS
ALIENI IURIS
Skutek dotyka
Skutek dotyka
tylko
tylko
przysposobioneg
przysposobioneg
o
o
(adoptowanego)
(adoptowanego)
Adoptio
Adoptio
(po reformie
(po reformie
Justyniana)
Justyniana)
Adoptio plena
Adoptio plena
Adoptującym jest
Adoptującym jest
krewny
krewny
(ascendent) danej
(ascendent) danej
osoby
osoby
Adoptowany
Adoptowany
wchodzi pod
wchodzi pod
patria
patria
potestas
potestas
w „nowej
w „nowej
rodzinie” (i w niej
rodzinie” (i w niej
dziedziczy)
dziedziczy)
Adoptowany zrywa
Adoptowany zrywa
związek z „dawną
związek z „dawną
rodziną” (np. w
rodziną” (np. w
niej nie dziedziczy)
niej nie dziedziczy)
Adoptio minus
Adoptio minus
plena
plena
Adoptującym jest
Adoptującym jest
jakakolwiek inna
jakakolwiek inna
osoba
osoba
Adoptowany nie
Adoptowany nie
wchodzi pod
wchodzi pod
patria potestas
patria potestas
w
w
„nowej rodzinie”
„nowej rodzinie”
Prawo do
Prawo do
dziedziczenia
dziedziczenia
beztestamentowe
beztestamentowe
go po
go po
adoptującym
adoptującym
i w
i w
„dawnej rodzinie”
„dawnej rodzinie”
Treść
Treść
patria potestas
patria potestas
Teoretycznie prawo życia i śmierci (
Teoretycznie prawo życia i śmierci (
ius
ius
vitae ac necis
vitae ac necis
)
)
Także prawo do sprzedaży dziecka
Także prawo do sprzedaży dziecka
(uwaga na wyjście spod władzy ojca
(uwaga na wyjście spod władzy ojca
wynikające z ustawy XII Tablic !!!)
wynikające z ustawy XII Tablic !!!)
Obowiązek wychowania
Obowiązek wychowania
zgodnie ze
zgodnie ze
statusem społecznym ojca
statusem społecznym ojca
Teoretycznie prawo weta w stosunku
Teoretycznie prawo weta w stosunku
do zawarcia małżeństwa (
do zawarcia małżeństwa (
de facto
de facto
praktycznie zniesione od Augusta)
praktycznie zniesione od Augusta)
Treść
Treść
patria potestas
patria potestas
Prawo do nabywania praw majątkowych
Prawo do nabywania praw majątkowych
poprzez dzieci
poprzez dzieci
Prawo do wytoczenia skargi
Prawo do wytoczenia skargi
wydobywczej (
wydobywczej (
rei vindicatio
rei vindicatio
) przeciw
) przeciw
osobie, u której jest dziecko
osobie, u której jest dziecko
Prawo wydania dziecka osobie trzeciej
Prawo wydania dziecka osobie trzeciej
w ramach odpowiedzialności noksalnej
w ramach odpowiedzialności noksalnej
Prawo ustanowienia dla dziecka
Prawo ustanowienia dla dziecka
opiekuna w testamencie
opiekuna w testamencie
Zniewaga wyrządzona dziecku =
Zniewaga wyrządzona dziecku =
zniewaga
zniewaga
pater familias
pater familias
Ustanie
Ustanie
patria potestas
patria potestas
Śmierć i wszystkie 3 „capitisy”
Śmierć i wszystkie 3 „capitisy”
Emancypacja [uwaga synowie
Emancypacja [uwaga synowie
3 razy
3 razy
,
,
wszyscy inni członkowie rodziny
wszyscy inni członkowie rodziny
1 raz
1 raz
!!!!]
!!!!]
Oddanie dziecka w adopcję
Oddanie dziecka w adopcję
Kapłani Jowisza oraz westalki
Kapłani Jowisza oraz westalki
Pochwycenie ojca w niewolę
Pochwycenie ojca w niewolę
nieprzyjacielską – „zawieszenie” władzy do
nieprzyjacielską – „zawieszenie” władzy do
czasu powrotu (na podstawie
czasu powrotu (na podstawie
ius
ius
postlimini
postlimini
ojciec po powrocie odzyskiwał
ojciec po powrocie odzyskiwał
władzę)
władzę)
Opieka i kuratela
Opieka i kuratela
G. 1.142:
G. 1.142:
Przejdźmy teraz do innego podziału. Bo
Przejdźmy teraz do innego podziału. Bo
wśród tych, którzy
wśród tych, którzy
nie podlegają władzy
nie podlegają władzy
(
(
potestas
potestas
) ani
) ani
manus
manus
[...]
[...]
jedne podlegają
jedne podlegają
bądź
bądź
opiece
opiece
, bądź
, bądź
kurateli
kurateli
, inne nie
, inne nie
podlegają żadnym ograniczeniom prawnym.
podlegają żadnym ograniczeniom prawnym.
Opieka:
Opieka:
z założenia
z założenia
ochrona osoby
ochrona osoby
jej
jej
podlegającej (połączona z opieką nad całością
podlegającej (połączona z opieką nad całością
jej interesów)
jej interesów)
Kuratela:
Kuratela:
ochrona majątku
ochrona majątku
(interesów
(interesów
majątkowych) osoby jej podlegającej
majątkowych) osoby jej podlegającej
Dygresja: Zastępstwo
Dygresja: Zastępstwo
Odróżniać zastępstwo !!!
Odróżniać zastępstwo !!!
Bezpośrednie
Bezpośrednie
dokonanie czynności w imieniu i na rachunek
dokonanie czynności w imieniu i na rachunek
zwierzchnika – osoba zastępowana nabywała
zwierzchnika – osoba zastępowana nabywała
prawo bezpośrednio (np. syn
prawo bezpośrednio (np. syn
alieni iuris
alieni iuris
lub
lub
niewolnik)
niewolnik)
Pośrednie
Pośrednie
dokonanie czynności we własnym imieniu – do
dokonanie czynności we własnym imieniu – do
przeniesienia prawa konieczna była kolejna
przeniesienia prawa konieczna była kolejna
czynność zastępcy z osobą zastępowaną
czynność zastępcy z osobą zastępowaną
(
(
mandatariusz,, negotiorum gestor,
mandatariusz,, negotiorum gestor,
prokurator,
prokurator,
także w zasadzie opiekun i tutor)
także w zasadzie opiekun i tutor)
Tutela
Tutela
– sposoby
– sposoby
ustanowienia
ustanowienia
Testament (
Testament (
tutor testamentarius
tutor testamentarius
)
)
Ustawa XII tablic (kobiety do
Ustawa XII tablic (kobiety do
lex Claudia
lex Claudia
)
)
Decyzja pretora (
Decyzja pretora (
tutor Atilianus
tutor Atilianus
)
)
W wypadku istnienia kilku osób mających sprawować
W wypadku istnienia kilku osób mających sprawować
opiekę mogą sprawować ją bądź wszystkie te osoby
opiekę mogą sprawować ją bądź wszystkie te osoby
łącznie bądź wyznaczona spośród nich jedna osoba
łącznie bądź wyznaczona spośród nich jedna osoba
Możliwość zmiany ustanowionego
Możliwość zmiany ustanowionego
tutora
tutora
Tutor testamentarius
Tutor testamentarius
– skarga
– skarga
accusatio
accusatio
suspecti tutoris
suspecti tutoris
o charakterze
o charakterze
actio
actio
popularis
popularis
Cura
Cura
(kuratela)
(kuratela)
W założeniu „nadzór” nad majątkiem
W założeniu „nadzór” nad majątkiem
Często połączony z odebraniem
Często połączony z odebraniem
dotychczasowemu właścicielowi
dotychczasowemu właścicielowi
majątku prawa zarządzania nim
majątku prawa zarządzania nim
Nigdy z mocy prawa, zawsze na
Nigdy z mocy prawa, zawsze na
wniosek
wniosek
Zazwyczaj kuratorami byli najbliżsi
Zazwyczaj kuratorami byli najbliżsi
członkowie rodziny (agnaci)
członkowie rodziny (agnaci)
Cura
Cura
(kuratela) – kto jej
(kuratela) – kto jej
podlegał?
podlegał?
Minorzy
Minorzy
- osoby dojrzałe poniżej 25 lat (
- osoby dojrzałe poniżej 25 lat (
cura
cura
minorum
minorum
)
)
Zgoda kuratora nie jest wymagana dla ważności
Zgoda kuratora nie jest wymagana dla ważności
czynności prawnej
czynności prawnej
, lecz tylko uniemożliwia powołanie się
, lecz tylko uniemożliwia powołanie się
na niedojrzałość jako podstawę do
na niedojrzałość jako podstawę do
restitutio in integrum
restitutio in integrum
Marnotrawc
Marnotrawc
y (
y (
cura prodigi
cura prodigi
)
)
Nieobecni
Nieobecni
(
(
cura absentis
cura absentis
)
)
Niepełnosprawni umysłowo
Niepełnosprawni umysłowo
(
(
cura debilium
cura debilium
personarum
personarum
)
)
Nascituru
Nascituru
s
s
(
(
cura ventris
cura ventris
)
)
Szaleniec
Szaleniec
(
(
cura furiosi
cura furiosi
)
)
Cura
Cura
(kuratela)
(kuratela)
Podobnie jak tutor – kurator może
Podobnie jak tutor – kurator może
być ustanowiony:
być ustanowiony:
bądź do jednej czynności
bądź do jednej czynności
bądź do wszystkich czynności (ogólnie)
bądź do wszystkich czynności (ogólnie)
Rozliczenia:
Rozliczenia:
actio negotiorum gestorum directa
actio negotiorum gestorum directa
actio negotiorum gestorum contraria
actio negotiorum gestorum contraria
Next time
Next time
KOLOKWIUM
KOLOKWIUM
(źródła, osoby, rodzina)
(źródła, osoby, rodzina)
plus
plus
Z
Z
Podręcznik
Podręcznik
a
a
Rozdział VIII § 31 (Pojęcie spadku i skutki
Rozdział VIII § 31 (Pojęcie spadku i skutki
jego nabycia. Ochrona spadkobiercy)
jego nabycia. Ochrona spadkobiercy)
Podręcznik PR-PPP:
Podręcznik PR-PPP:
Rozdział 4.1. i 4.4. (bez 4.4.1.)
Rozdział 4.1. i 4.4. (bez 4.4.1.)
Źródła:
Źródła:
G. 2.152-173
G. 2.152-173
Next time – warto zajrzeć
Next time – warto zajrzeć
Warto zajrzeć:
Warto zajrzeć:
W. Osuchowski,
W. Osuchowski,
Hereditas iacens
Hereditas iacens
.
.
Poglądy jurydyczne na istotę spadku
Poglądy jurydyczne na istotę spadku
leżącego w rzymskim prawie
leżącego w rzymskim prawie
klasycznym i justyniańskim, [w:] Księga
klasycznym i justyniańskim, [w:] Księga
pamiątkowa dla uczczenia pracy
pamiątkowa dla uczczenia pracy
naukowej prof. Kazimierza
naukowej prof. Kazimierza
Przybyłowskiego, Kraków 1964, s. 209-
Przybyłowskiego, Kraków 1964, s. 209-
227.
227.
W. Bojarski,
W. Bojarski,
Separatio bonorum
Separatio bonorum
, [w:]
, [w:]
Księga pamiątkowa ku czci prof.
Księga pamiątkowa ku czci prof.
Leopolda Steckiego, Toruń 1997, s. 603-
Leopolda Steckiego, Toruń 1997, s. 603-
613.
613.