WIEDZA O

SPOŁECZEŃSTWIE

TEMAT: Wybrane religie świata

Hinduizm

Perski termin Hindu pochodzi od sanskryckiego słowa Sindhu

oznaczającego rzekę Indus i wykorzystany był przez perskich
geografów do określania ludów mieszkających za tą rzeką.

Terminy Hindu i Hindoo wykorzystane były przez Brytyjczyków pod
koniec XVIII wieku w odniesieniu do mieszkańców Hindustanu. Wkrótce
określenie Hindu zaczęło się odnosić do każdego Indusa (w sensie:
mieszkańca Indii) wyznania innego niż islam, chrześcijaństwo, sikhizm
i dżinizm.

Ok. 1830 roku Brytyjczycy przez dołączenie
do słowa Hindu przyrostka ism i utworzyli
używaną dziś nazwa hinduizm (w angielskiej
formie jako Hinduism). W pierwszej połowie
XIX wieku rozpowszechnił się on w Europie
dla przeciwstawienia religii indyjskich
buddyzmowi i dżinizmowi. Sami wyznawcy
na określenie swojej religii używają nazwy
sanātanadharma, czyli odwieczny porządek.

OM – zapis sylaby

będącej symbolem

hinduizmu

Hinduizm jest najstarszą istniejącą religią świata. Powstał co najmniej
2 tys. lat p.n.e.
Hinduizm to określenie zbiorcze na grupę wierzeń religijnych,
wyznawanych głównie na Półwyspie Indyjskim.
Rozmaite odłamy hinduizmu wyznaje prawie 1 miliard ludzi, z których
ok. 910 milionów mieszka w Indiach i Nepalu.

Hinduizm

Inne państwa ze znacznym odsetkiem
hinduistów to: Bangladesz, Sri Lanka, Pakistan,
Indonezja, Singapur, Gujana, Surinam, Fidżi,
Mauritius, Trynidad i Tobago, Republika
Południowej Afryki.
W związku z tym hinduizm, traktowany
zbiorczo, jest trzecią pod względem liczby
wyznawców religią świata.

Hinduizm przedstawia następujące koncepcje
powstania świata:

• świat istniał zawsze – nikt go nie stworzył,

• świat powstał z wody,

• świat stworzył praczłowiek, który wykluł się z
kosmicznego jaja.

Śiwa jako medytujący jogin i asceta

Hinduizm

Wyznawcy hinduizmu nie mają ustalonego wyznania wiary, jednak
zgadzają się z następującymi tezami:

• jest nieskończenie wielu bogów, jednak wszyscy oni są wcieleniami
Boga wszelkiego początku – Brahmy,

• wszelkie istoty żywe mają swoje indywidualne dusze – Ataman,

• dusze uczestniczą w nieskończonym procesie reinkarnacji,
przechodzenia po śmierci w inne ciało w kołowrocie życia (samsary),

• moc, która napędza ten kołowrót życia i śmierci, nazywa się karmą.
Dzięki niej za dobre uczynki dusza przesuwa się w górę hierarchii
bytów, a za złe w dół. Uzasadnia to istnienie kast,

• na szczycie hierarchii jest możliwe
przerwanie reinkarnacji poprzez stopienie
własnej duszy bezpośrednio z Brahmą lub
jednym z jego wcieleń,

Święte księgi hinduizmu to napisane w
sanskrycie Wedy. Opisują one m.in. żywioły
bogów. Z tradycją hinduizmu wiąże się kult
świętych krów oraz pielgrzymki nad rzekę
Ganges.

Hinduizm

Różne odłamy hinduizmu zawierają cechy monoteizmu, monizmu,
panteizmu, henoteizmu, panenteizmu, politeizmu czy nawet ateizmu.
Generalnie hinduizm uznaje, że każda wiara, która prowadzi do Boga,
jest dobra.
W hinduizmie istnieje wiara w bóstwa – dewy (bóstwa męskie) i dewi
(bóstwa żeńskie), które są zwykle traktowane albo jako emanacje
jedynego Boga lub (rzadziej) jako istoty niższe (odpowiedniki aniołów
w religiach abrahamowych).

Hinduizm ma ogromny zbiór świętych pism. Dzieli się je na śruti -
literaturę wedyjską - Wedy oraz smriti - literaturę początkowo
niekanoniczną, w skład której wchodzą eposy: Ramajana i Mahabharata.
Istnieją również inne księgi uznawane za święte tylko przez niektóre
hinduistyczne odłamy bądź ruchy religijne.
Dla części hinduistów kanon świętych ksiąg jest w
dalszym ciągu otwarty, a nawet w niektórych
nurtach za święte uznawane są święte teksty
innych wyznań.
Z reguły za symbol religii hinduistycznej uważa
się znak: "OM". Czasami też symbolem
hinduizmu jest swastyka hinduistyczna. Z
hinduizmu wywodzi się wiele innych religii, m.in.
buddyzm, dżinizm, sikhizm.

Swastyka hinduistyczna

Judaizm

Judaizm jest religią narodu żydowskiego, którego historia sięga 4 tys.
lat p.n.e. Obecnie wyznaje ją ok. 15 mln ludzi na całym świecie.
Przynależność do tej wiary nabywa się przez urodzenie z matki
Żydówki. Jest to religia monoteistyczna oparta na dwóch
podstawowych założeniach:

• wierze w jednego Boga, Stwórcy i Pana Wszechświata, który
oczekuje od ludzi moralnego postępowania,

• przekonaniu o posłannictwie Żydów, z którymi i Bóg zawarł
przymierze jako z narodem wybranym.

 Gwiazda Dawida (zwana też

Tarczą Dawida), Magen Dawid -

najbardziej znany z symboli

judaizmu

Historia narodu żydowskiego jest opisana w
Tanachu, hebrajskim Starym Testamencie,
którego główną częścią jest pięcioksiąg Tora.
Ukazuje ona m.in. Abrahama jako twórcę
narodu i pierwszego, który głosił wiarę w
jednego Boga. Drugą ważną postacią ksiąg jest
Mojżesz, który wyprowadził potomków
Abrahama z niewoli egipskiej do Ziemi
Obiecanej, gdzie mogli żyć w wolności, zgodnie
z Prawem Bożym.

Za początek historii i tożsamości judaizmu uważa się objawienie na
Górze Synaj – zawarcie przymierza z Bogiem i przyjęcie tablic
Dekalogu. Komentarzem do Tory (interpretacją) jest Talmud,
skodyfikowany zbiór praw religijnych opartych na rozważaniach
rabinów.

Główne święta żydowskie to:

• Rosz Haszana – Święto Nowego Roku, zwane też Świętem Trąbek,

• przypadające 10 dni później Jom Kippur – Dzień Odpuszczenia (dzień
czynienia skruchy),

• Chanuka – trwające 8 dni Święto Świateł.

Judaizm

Miejscem kultu wyznawców judaizmu jest
synagoga (bożnica). Świętym miastem
judaizmu a także chrześcijaństwa i islamu)
jest Jerozolima ze Ścianą płaczu – jedyną
ocalałą częścią Świątyni Jerozolimskiej
wzniesionej przez króla Salomona.

Ściana Zachodnia w (nazywana także

Ścianą Płaczu), jedyna pozostałość po

Świątyni Jerozolimskiej

Żydowskie dzieci z nauczycielem w

Samarkandzie

Judaizm

Judaizm świątynny powstał w czasach niewoli babilońskiej, po
wypędzeniu ludności Izraela na tereny dzisiejszego Iraku i po najeździe
Palestyny przez Achemenidów.
Zburzenie świątyni jerozolimskiej oznaczało koniec kultu świątynnego i
skoncentrowanie religii wokół Biblii. Miejsce kapłanów ostatecznie zajęli
rabini - dawni "uczeni w piśmie" nauczyciele religii, którzy odtąd
gwarantowali ciągłość wiary żydowskiej.
Jakkolwiek obecnie judaizm stanowi religię
jednego tylko narodu - Żydów, w
przeszłości istniały nieżydowskie narody i
grupy etniczne, wyznające tę wiarę, która
w pewnym momencie była na drodze do
stania się religią uniwersalistyczną.
Judaizm ortodoksyjny opiera się na
pełnym stosowaniu Talmudu w życiu
codziennym.

Menora (jest

najważniejszym symbolem

judaizmu) - ilustracja

z XV wieku

Judaizm

Judaizm ortodoksyjny dzieli się na następujące nurty:

• haredim (judaizm ultraortodoksyjny) - mają negatywne stanowisko
wobec postępu kulturalnego i ograniczają do minimum kontakty ze
światem zewnętrznym, tworząc swoiste getto. Domagają się
niezmienionej normy tradycjonalizmu, noszą XIX-wieczne ubiory, nie
skracają brody ani pejsów, rygorystycznie przestrzegają koszerności.

• chasydzi - ruch zapoczątkował Izrael Ben
Eliezer
(1700 -1760). Chasydzi uznają wagę
skrupulatnego wypełniania rytuałów, ale
ważniejsze znaczenie ma pobożność i radość
ze służenia Bogu. Chasydzi gromadzą się wokół
wybitnych rabinów, zwanych cadykami, którzy
zgodnie z ich przekonaniami są pośrednikami
między światem Boga, a światem ludzi oraz
uczą ich nawiązywać z nim kontakt.

• nowoczesna ortodoksja, aszkenazyjska
(neoortodoksja), w Izraelu wyznawcy określani
są jako datim - stworzona przez Rafaela Hirscha
1808 -1888), rabina z Frankfurtu, którego
hasłem było "Tora im derek erec" (Prawo z
miejscowymi zwyczajami) chce pogodzić
prawowierny judaizm ze współczesną kulturą,
nauką i społeczeństwem.

Kipa (jarmułka) noszona przez Żydów

Wyznawców judaizmu od chrześcijan
różni przede wszystkim wizja Boga,
sposób zbawienia oraz interpretacja
prawa i przymierza mojżeszowego, czego
następstwem jest również spór o
mesjaństwo Jezusa Nazarejskiego.

Judaizm

Życie ortodoksyjnego Żyda powinno wyglądać w sposób
następujący:

• w 8 dniu po narodzinach chłopiec powinien być obrzezany. W ceremonii
uczestniczy mohel (dokonujący operacji), sandak (osoba trzymająca
dziecko), rodzice, zaproszeni goście oraz prorok Eliasz, dla którego stoi
specjalny fotel,

• dziewczynkę od 12 roku życia, a chłopca od 13 uważa się za dorosłych,
tzn. nałożony jest na nich obowiązek przestrzegania halachy,

• Halacha ogranicza kontakty między
osobami różnej płci: zakazuje
mężczyznom zwracać uwagę na urodę
kobiet, wąchać ich perfum, słuchać ich
śpiewu.

• Obowiązkiem każdego Żyda jest ożenić
się i mieć dzieci.

Chrześcijaństwo

Chrześcijaństwo wywodzi się z judaizmu i też jest religią
monoteistyczną. Powstało 2 tys. lat temu. Religia ta wzywa do
nawiązania osobistej więzi z Bogiem (w 3 osobach) poprzez Słowo
Boże, wiarę, łaskę, sakramenty, mistykę oraz kontemplację. Za
właściwą postawę wobec boga uważa się miłość, adorację i rozumne,
wolne posłuszeństwo.

Powstanie i rozwój religii wiąże się z nauczaniem Chrystusa – Syna
Bożego oraz z głoszeniem Ewangelii przez jego uczniów,

Chrześcijańskie zbiory świętych ksiąg to Biblia, czyli Stary i Nowy
Testament. Ten drugi stanowi Ewangelia według czterech ewangelistów:

Krzyż - współczesny

symbol większości

chrześcijan

• św. Mateusza, św. Marka, św. Łukasza i św. Jana a
także Dzieje Apostolskie, Listy Apostolskie i
Apokalipsa św. Jana.
Wspólna wszystkim odłamom chrześcijaństwa jest
wiara w jednego Boga w 3 osobach (stwórcę
wszystkich bytów), wcielenie i zbawcza misja Jezusa
Chrystusa oraz zmartwychwstanie ciała i życie
wieczne.

Chrześcijaństwo

Chrześcijaństwo narodziło się na początku naszej ery na Bliskim
Wschodzie.
W pierwszych latach swojego istnienia związane było ze wschodnią
prowincją Cesarstwa Rzymskiego – Judeą, zwaną też w kolejnych
stuleciach Palestyną. Szybko jednak religia ta wyszła poza granice Judei
oraz jej mieszkańców – Żydów.

Nie ma żadnych wątpliwości, że chrześcijaństwo narodziło się i rozwija
po dzień dzisiejszy wokół osoby Jezusa z Nazaretu, zwanego
najczęściej Jezusem Chrystusem. Podstawową doktryna
chrześcijaństwa, która wyróżnia jej wyznawców od innych religii oraz
grup parachrześcijańskich jest przekonanie, że Jezus z Nazaretu jest
prawdziwym Synem Boga, prawdziwym Bogiem i człowiekiem, który
narodził się z ziemskiej kobiety, aby swoją męczeńską śmiercią na
krzyżu ofiarować wszystkim, którzy w Niego wierzą, zbawienie.

W pierwszym stuleciu istnienia chrześcijaństwa spisano jej święte
księgi, które otrzymały nazwę Nowy Testamentu, stanowiące razem z
księgami Starego Testamentu (święte księgi Żydów) Biblię lub Pismo
Święte. Mniej więcej w tym samym czasie zaczęły się również
kształtować struktury organizacyjne chrześcijaństwa, które określono
jednym terminem -  Kościół (gr. Ecclesia).

Chrześcijaństwo

Kształtowały się też struktury władzy, które na samym początku
nosiły bardzo wyraźny charakter służebny. Od samego początku
znane były trzy struktury władzy (usługiwania) w Kościele: biskup,
prezbiter, diakon.

Rozwój chrześcijaństwa przebiegał bardzo dynamicznie, chociaż nie
brakowało momentów kryzysowych spowodowanych trudności
wewnętrznymi i zewnętrznymi. Dość szybko też doszło do podziału
chrześcijaństwa na liczne nurty i grupy wyznaniowe, które zaczęły
różnić się strukturami organizacyjnymi, zwyczajami, ale także
doktryną. W jednym tylko doktryna była niezmienna – wiara w Syna
Bożego Jezusa Chrystusa.

Dzisiaj wyróżnia się 3 najważniejsze nurty
chrześcijaństwa:

• Katolicyzm,

• Prawosławie,

• Protestantyzm.
Termin katolicyzm pochodzi z greckiego oraz łacińskiego terminu -
"catholicismus". Wyrażenie to oznacza zarówno doktrynę religijną,
moralną i społeczną Kościoła katolickiego - określanego często
jako Kościół rzymskokatolicki - jak też odnosi się ono do jedno z
największych wyznań religijnych współczesnego świata.

Ichthys- pierwotny symbol

chrześcijan

Chrześcijaństwo

Najważniejsze święta chrześcijaństwa to
Wielkanoc – upamiętniająca zmartwychwstanie
Chrystusa i Boże Narodzenie – upamiętniające
narodziny Chrystusa.

Spośród obrządków szczególne znaczenie
przypisuje się Eucharystii, która jest pamiątką
Ostatniej Wieczerzy. Włączenie we wspólnotę
chrześcijańską następuje poprzez chrzest
dopełniony bierzmowaniem.

Protestantyzm — jedna z głównych gałęzi chrześcijaństwa, obok
katolicyzmu i prawosławia, na którą składają się wyznania religijne
powstałe na skutek ruchów reformacyjnych wewnątrz Kościoła
rzymskokatolickiego rozpoczętych wystąpieniem Marcina Lutra w XVI
wieku oraz ruchów przebudzeniowych w łonie macierzystych wyznań
protestanckich w kolejnych stuleciach.

Dla chrześcijan miejscem świętym jest Jerozolima – miejsce
męczeństwa Chrystusa.

Prawosławie – doktryna ortodoksyjnego Kościoła chrześcijańskiego –
jednej z dwóch grup Kościołów, obok Kościoła rzymskokatolickiego,
powstałych w wyniku rozłamu w Kościele chrześcijańskim z 1054 roku
(tzw. schizmy wschodniej, lub – co uznaje się za historycznie bardziej
uzasadnione – schizmy wielkiej).

Krzyż prawosławny

Islam

Islam jest religią monoteistyczną. Zajmuje drugie miejsce pod
względem liczby wyznawców na świecie (głównie w Afryce i Azji).
Rozwija się od VII wieku n.e. W rezultacie objawienia, jakiego miał
doznać Mahomet – ostatni z proroków zesłanych przez Allacha.

Świętą księgą islamu jest Koran, księga objawiona przez Allacha,
spisana przez uczniów Mahometa na podstawie jego nauk. Zawiera ona
wiele pouczeń dla muzułmanów – jak sprawować kult, jak traktować
bliźnich, co jeść i w co się ubierać, a także generalne zasady życia
rodzinnego. Z Koranu wywodzi się praktycznie prawodawstwo – szariat
i jest ono uznawane fundament państwa. W praktyce Koran wiąże życie
religijne z życiem politycznym, gospodarczym i społecznym.

Półksiężyc powszechnie

określany mianem

"symbolu islamu"

W islamie sunnickim muzułmanin ma pięć obowiązków, zwanych
pięcioma filarami islamu:

Wyznanie wiary (szahada) - zaświadczam, że nie ma
boga prócz Allaha, a Mahomet jest Jego sługą i
wysłannikiem. Jest ona również aktem włączenia do
wspólnoty muzułmańskiej i w razie przyjęcia islamu na
łożu śmierci jest powszechnie uważana za warunek
wystarczający do uznania za pełnoprawnego
muzułmanina.

Pielgrzymi wokół Kaaby w

meczecie

al-Masjid ul-Ḥarām w Mekce

Islam

Modlitwa (salat) - odprawiana pięć razy dziennie, z twarzą zwróconą w
stronę Mekki (do 627 roku w stronę Jerozolimy) - dzieci i osoby chore
mogą odmawiać 3 razy dziennie.

Jałmużna (zakat) - określoną część swego majątku, nie dochodu
(najczęściej 2,5%) muzułmanin ma obowiązek oddawać biednym.
Uważana jest za jeden z pierwszych "nowoczesnych" podatków
socjalnych, pobierany od określonego progu majątkowego.

Post (saum) - w ciągu dziewiątego miesiąca roku muzułmańskiego
(ramadanu), muzułmanie muszą powstrzymywać się od jedzenia i picia
(nie dotyczy kobiet w ciąży lub karmiących, małych dzieci, osób ciężko
chorych oraz odbywających długą i wyczerpującą podróż) a także
palenia tytoniu i uprawiania seksu od wschodu do zachodu słońca.

Pielgrzymka do Mekki (hadżdż) - muzułmanin
musi ją odbyć przynajmniej raz w życiu, jeśli
pozwala mu na to sytuacja materialna. Często
na podróż składa się cała lokalna wspólnota lub
rodzina, która deleguje jedną osobę. Niektóre
autorytety religijne uważają, że w razie braku
możliwości odbycia pielgrzymki do Mekki,
można ją w pewien sposób zastąpić
pielgrzymką do innego ważnego centrum
islamu.

Islam

Mahomet powracający do Mekki

Obecnie wyznawcy islamu dzielą się na dwie
główne grupy:

• sunitów i szyitów.
Główną przyczyną podziału jest spór o wybór
przywódcy po śmierci Mahometa.

Najważniejszymi świętami w islamie są Święto
Ofiar, Święto Przerwania Postu, a dla szyitów –
Aszura.

Dla wielu muzułmanów istnieje święty obowiązek
nawracania innych na islam, a wiąże się to z
dawaniem dobrego przykładu własnym życiem.
Te wewnętrzne zmagania osoby, która stara się
wieść życie zgodne z zasadami islamu, nosi
nazwę dżihadu, co oznacza „świętą wojnę”.

Z powodu zakazu przedstawiania zwierząt i ludzi
rozwinęła się ornamentyka, wykorzystująca
kaligrafię i motywy roślinne, której przykładem
jest arabeska. Zakaz lichwy doprowadził do
powstania szeregu alternatywnych rozwiązań,
które miały na celu uniknięcie konieczności
pobierania odsetek w transakcjach finansowych.

Buddyzm

„Koło Dharmy" –

najczęściej spotykany

buddyjski symbol

Buddyzm ("Nauka Przebudzonego") powstał w V wieku p.n.e. w
północnych Indiach. Założycielem tej religii i twórcą podstawowych jej
założeń był, żyjący od około 560 do 480 roku p.n.e. Siddhārtha Gautama,
syn księcia z rodu Śākyów, władcy jednego z państw - miast w
północnych Indiach.

Buddyzm opiera się na Czterech Szlachetnych Prawdach głoszonych
przez Siddharthę Gautamę, oraz na przedstawionej przez niego
Ośmiorakiej Ścieżce, która prowadzić ma do ustania cierpienia.

Podstawowe założenia buddyzmu wyłożone są w
Czterech Szlachetnych Prawdach
sformułowanych przez Buddę podczas pierwszego
kazania w Parku Gazeli, w Sarnath. Cztery
Szlachetne Prawdy są akceptowane bez zastrzeżeń
przez wszystkie tradycje buddyjskie. Są to:

• Pierwsza Szlachetna Prawda o Cierpieniu -
Istnieje cierpienie,

Buddyzm

 "Złoty Budda"; świątynia Wat

Trimitr; Bangkok; Tajlandia.

• Druga Szlachetna Prawda o
Przyczynie Cierpienia - przyczyną
cierpienia jest pragnienie,

• Trzecia Szlachetna Prawda o Ustaniu
Cierpienia - ustanie cierpienia to całkowite
zaniknięcie i ustanie, wyrzeczenie się,
zaniechanie, wyzwolenie, puszczenie
pragnienia,

• Czwarta Szlachetna Prawda o Ścieżce
Prowadzącej do Ustania Cierpienia -
drogą do ustania cierpienia jest Szlachetna
Ośmiostopniowa Ścieżka - właściwy pogląd,
właściwe postanowienie, właściwa mowa,
właściwe działanie, właściwy żywot,
właściwe dążenie, właściwe skupienie,
właściwa medytacja,

Buddyzm

Budda objaśnia swe nauki

Pięciu Ascetom w Parku

Gazeli.

Aby w pełni zrozumieć Cztery Szlachetne Prawdy, Budda zalecał
podążać Ośmioraką Ścieżką, na którą składają się:

Właściwy Pogląd - jest to poznanie Czterech Szlachetnych Prawd,

Właściwe Postanowienie - to postanowienie
wyrzeczenia się złej woli i odstąpienie od
wyrządzania wszelkiej krzywdy,

Właściwe Słowo - to powstrzymanie się od
kłamstwa, od mowy powodującej
nieporozumienia między ludźmi ("dzielącej"
mowy), obelżywej mowy, pustego gadania,

Właściwy Czyn - to powstrzymanie się od
zabijania, od kradzieży, od nieskromności,

Właściwy Żywot - to porzucenie
nieuczciwego sposobu życia i prowadzenie
życia właściwego: czyli przestrzeganie
wskazań moralno-etycznych, zawartych w
naukach buddyjskich,

Buddyzm

Nirwana – najwyższa

buddyjska doskonałość

Właściwy Wysiłek - to intencje i wysiłek, które nie pozwalają na
powstawanie złych a powstanie dobrych mentalnych właściwości,

Właściwa Uważność - zachowanie uważności we wszystkim, co się
przedsięwzięło,

Właściwa Medytacja - dążenie do osiągania stanów, w których
znika "ego„.

Szczególnym świętem jest Wesak – w każdą rocznicę
narodzin, oświecenia i śmierci Buddy. Miejsca tych
wydarzeń są celem pielgrzymek. Posągi Buddy są
wszechobecne w życiu wyznawców tej religii – w
domach, świątyniach i w naturalnym otoczeniu (np.
wykute w skale). Charakterystyczne dla buddyzmu
religijne budowle to stupy, zawierające relikwie
samego Buddy lub innych postaci otaczanych kultem.

Współcześnie wśród wielu odłamów buddyzmu poza
Indiami rozwijają się buddyzm chan w Chinach,
buddyzm zen w Japonii, amidyzm w Azji Wschodniej,
buddyzm tybetański (wyznawcy czczą aż 100 bóstw,
a duchowym przywódcą jest Dalajlama.