Omówienie podstawowych

Omówienie podstawowych

wiadomości z

wiadomości z

prawoznawstwa.

prawoznawstwa.

Spis treści:

Spis treści:

1. Pojęcie państwa.

1. Pojęcie państwa.

2. Funkcje państwa.

2. Funkcje państwa.

3. Normy prawne.

3. Normy prawne.

4. System prawa.

4. System prawa.

5. Fakty i skutki prawne.

5. Fakty i skutki prawne.

1. Pojęcie państwa.

1. Pojęcie państwa.

Państwo

Państwo

-jest polityczną, suwerenną,

-jest polityczną, suwerenną,

terytorialną, i przymusową organizacją

terytorialną, i przymusową organizacją

społeczeństwa.

społeczeństwa.

Organizuje i koordynuje prace dużych grup

Organizuje i koordynuje prace dużych grup

społecznych.

społecznych.

Państwo jako podmiot prawa

Państwo jako podmiot prawa

międzynarodowego powinno posiadać

międzynarodowego powinno posiadać

następujące elementy:

następujące elementy:

-stałą ludność

-stałą ludność

-struktury karne

-struktury karne

-suwerenną władzę

-suwerenną władzę

-określone terytorium (wielkość państwa nie

-określone terytorium (wielkość państwa nie

wpływa na jego podmiotowość)

wpływa na jego podmiotowość)

-zdolność wchodzenia w relacje międzynarodowe

-zdolność wchodzenia w relacje międzynarodowe

-określone zasady prawne.

-określone zasady prawne.

2. Funkcja państwa.

2. Funkcja państwa.

to całokształt jego działalności w określonych, mających

to całokształt jego działalności w określonych, mających

zasadnicze znaczenie dla społeczeństwa obszarach jego

zasadnicze znaczenie dla społeczeństwa obszarach jego

życia

życia

W zależności ile się obszarów życia wyodrębni, tyle

W zależności ile się obszarów życia wyodrębni, tyle

wyróżnimy funkcji państwa.

wyróżnimy funkcji państwa.

Kryteriami wyróżniania funkcji państwa są:

Kryteriami wyróżniania funkcji państwa są:

1)

1)

zakres działalności państwa w danej dziedzinie

zakres działalności państwa w danej dziedzinie

mierzony wysokością wydatków na jej prowadzenie,

mierzony wysokością wydatków na jej prowadzenie,

2)

2)

znaczenie działalności państwa w danej dziedzinie

znaczenie działalności państwa w danej dziedzinie

życia dla społeczeństwa,

życia dla społeczeństwa,

3)

3)

specyficzność metod działania państwa w danej

specyficzność metod działania państwa w danej

dziedzinie życia

dziedzinie życia

1.

1.

Funkcja wewnętrzna (najważniejsza)

Funkcja wewnętrzna (najważniejsza)

–

–

to działania państwa na rzecz utrzymania i umocnienia

to działania państwa na rzecz utrzymania i umocnienia

istniejącego ustroju społecznego, gospodarczego,

istniejącego ustroju społecznego, gospodarczego,

politycznego i jego przekształcania zgodnie z interesami

politycznego i jego przekształcania zgodnie z interesami

klasy dominującej. Utrzymanie porządku wewnątrz kraju i

klasy dominującej. Utrzymanie porządku wewnątrz kraju i

zapewnienie bezpieczeństwa jego mieszkańcom.

zapewnienie bezpieczeństwa jego mieszkańcom.

Działania realizowane są różnymi

Działania realizowane są różnymi

metodami

metodami

:

:

ekonomicznymi, ideologicznymi, organizatorskimi a

ekonomicznymi, ideologicznymi, organizatorskimi a

czasem

czasem

i przy użyciu przymusu, siły - w przypadku zagrożenia

i przy użyciu przymusu, siły - w przypadku zagrożenia

bezpieczeństwa państwa, porządku czy zagrożenia ustroju.

bezpieczeństwa państwa, porządku czy zagrożenia ustroju.

W realizację tej funkcji

W realizację tej funkcji

zaangażowane

zaangażowane

są:

są:

organy administracji, policja, więziennictwo, sady, prokuratura

organy administracji, policja, więziennictwo, sady, prokuratura

oraz w razie potrzeby wojsko.

oraz w razie potrzeby wojsko.

2. Funkcja zewnętrzna

2. Funkcja zewnętrzna

- ma na celu zapewnienie bezpieczeństwa

- ma na celu zapewnienie bezpieczeństwa

społeczeństwu od zewnątrz.

społeczeństwu od zewnątrz.

Ochrona przed zagrożeniami ze strony innych państw czy

Ochrona przed zagrożeniami ze strony innych państw czy

organizacji – zapewnienie bezpieczeństwa politycznego,

organizacji – zapewnienie bezpieczeństwa politycznego,

terytorialnego, gospodarczego, ludnościowego

terytorialnego, gospodarczego, ludnościowego

i niezależności państwa.

i niezależności państwa.

Ta funkcja obejmuje także

Ta funkcja obejmuje także

działalność

działalność

sprzyjającą

sprzyjającą

wymianie gospodarczej, naukowej, kulturalnej itp.

wymianie gospodarczej, naukowej, kulturalnej itp.

W przypadku silnych państw może to być też działalność

W przypadku silnych państw może to być też działalność

o charakterze

o charakterze

ekspansji

ekspansji

– atakowania innych państw w

– atakowania innych państw w

celu zdobycia korzyści.

celu zdobycia korzyści.

Duże znaczenie ma też udział w rozwiązywaniu

Duże znaczenie ma też udział w rozwiązywaniu

problemów

problemów

globalnych – opanowanie przestrzeni

globalnych – opanowanie przestrzeni

kosmicznej, wydobywanie bogactw zgromadzonych na

kosmicznej, wydobywanie bogactw zgromadzonych na

dnie mórz itp.

dnie mórz itp.

3. Funkcja gospodarczo-organizatorska

3. Funkcja gospodarczo-organizatorska

-Każde państwo ma istotny udział w kształtowaniu,

-Każde państwo ma istotny udział w kształtowaniu,

organizowaniu i oddziaływaniu na życie gospodarcze

organizowaniu i oddziaływaniu na życie gospodarcze

przez: budowanie infrastruktury niezbędnej do życia

przez: budowanie infrastruktury niezbędnej do życia

społecznego, ustanawia pieniądz, który jest miernikiem

społecznego, ustanawia pieniądz, który jest miernikiem

wymiany handlowej, ustanawia miary i wagi, zapewnia

wymiany handlowej, ustanawia miary i wagi, zapewnia

system podziału dóbr między członków społeczeństwa,

system podziału dóbr między członków społeczeństwa,

oddziaływuje przez system kredytów bankowych.

oddziaływuje przez system kredytów bankowych.

Państwo prowadzi politykę gospodarczą i bardzo silnie

Państwo prowadzi politykę gospodarczą i bardzo silnie

oddziaływuje na gospodarkę, chroni ją od nadmiernej

oddziaływuje na gospodarkę, chroni ją od nadmiernej

ingerencji z zewnątrz.

ingerencji z zewnątrz.

Sytuacja gospodarcza państwa jest b. ważnym

Sytuacja gospodarcza państwa jest b. ważnym

czynnikiem kształtowania pozycji państwa w świeci i ono

czynnikiem kształtowania pozycji państwa w świeci i ono

dba o nią, stara się stwarzać korzystne warunki do jej

dba o nią, stara się stwarzać korzystne warunki do jej

rozwoju, jednych popiera, innym stawia hamulce.

rozwoju, jednych popiera, innym stawia hamulce.

4. Funkcja kulturalno-wychowawcza

4. Funkcja kulturalno-wychowawcza

–

–

realizowana przez propagowanie pewnych wartości

realizowana przez propagowanie pewnych wartości

kulturalnych i politycznych, korzystnych z punktu

kulturalnych i politycznych, korzystnych z punktu

widzenia państwa a zwalczanie niekorzystnych.

widzenia państwa a zwalczanie niekorzystnych.

Realizuje je za pomocą szkolnictwa, środków

Realizuje je za pomocą szkolnictwa, środków

masowego przekazu. Rozmaite organizacje społeczne,

masowego przekazu. Rozmaite organizacje społeczne,

kościoły wspomagają państwo.

kościoły wspomagają państwo.

Przymus nie ma zastosowania.

Przymus nie ma zastosowania.

Stosuje informację, perswazję, pozyskiwanie

Stosuje informację, perswazję, pozyskiwanie

zwolenników czy pewnego rodzaju administracyjne

zwolenników czy pewnego rodzaju administracyjne

czy finansowe restrykcje.

czy finansowe restrykcje.

5. Funkcja socjalna

5. Funkcja socjalna

–

–

zapewnienie pewnych, godnych warunków życia

zapewnienie pewnych, godnych warunków życia

zwłaszcza biedniejszej części społeczeństwa aby,

zwłaszcza biedniejszej części społeczeństwa aby,

różnice społeczne nie były przyczyną wybuchów

różnice społeczne nie były przyczyną wybuchów

społecznych, państwo stara się ich wspierać,

społecznych, państwo stara się ich wspierać,

budować solidarność społeczeństwa.

budować solidarność społeczeństwa.

Stara się rozwijać talenty społeczeństwa, dba o

Stara się rozwijać talenty społeczeństwa, dba o

ochronę jego zdrowia.

ochronę jego zdrowia.

Organizuje ubezpieczenia społeczne, pomoc socjalną,

Organizuje ubezpieczenia społeczne, pomoc socjalną,

zaopatrzenie inwalidów.

zaopatrzenie inwalidów.

3. Normy prawne

3. Normy prawne

Norma prawna

Norma prawna

- to wynikająca z przepisów prawa reguła postępowania, wydana lub usankcjonowana

- to wynikająca z przepisów prawa reguła postępowania, wydana lub usankcjonowana

przez państwo, zagwarantowana przymusem państwowym.

przez państwo, zagwarantowana przymusem państwowym.

Budowa normy prawnej:

Budowa normy prawnej:

• Hipoteza

• Hipoteza

• Dyspozycja

• Dyspozycja

• Sankcja

• Sankcja

Elementy normy prawnej

Elementy normy prawnej



Hipoteza

Hipoteza

- zawiera opis sytuacji, w przypadku której

- zawiera opis sytuacji, w przypadku której

zaistnienia norma znajdzie zastosowanie, albo opis

zaistnienia norma znajdzie zastosowanie, albo opis

cech, które posiada adresat normy prawnej, np.:

cech, które posiada adresat normy prawnej, np.:



Sprzedawca, który otrzymał cenę wyższą od ceny

Sprzedawca, który otrzymał cenę wyższą od ceny

sztywnej (...)

sztywnej (...)



Dyspozycja

Dyspozycja

- określa obowiązek lub uprawnienia

- określa obowiązek lub uprawnienia

adresata normy prawnej; zawiera opis pożądanego

adresata normy prawnej; zawiera opis pożądanego

zachowania się adresata normy prawnej, np.:

zachowania się adresata normy prawnej, np.:



(...) obowiązany jest zwrócić kupującemu pobrana

(...) obowiązany jest zwrócić kupującemu pobrana

różnicę (...)

różnicę (...)



Sankcja

Sankcja

- informuje o skutkach niezastosowania się

- informuje o skutkach niezastosowania się

do dyspozycji normy prawnej, np.:

do dyspozycji normy prawnej, np.:

(...) podlega karze

(...) podlega karze

pozbawienia wolności do lat trzech.

pozbawienia wolności do lat trzech.

Charakter norm prawnych

Charakter norm prawnych

może być: generalny,

może być: generalny,

abstrakcyjny lub indywidualny i konkretny:

abstrakcyjny lub indywidualny i konkretny:

generalność

generalność

- oznacza, iż norma nie jest skierowana

- oznacza, iż norma nie jest skierowana

do jednego, ściśle oznaczonego adresata, ale do

do jednego, ściśle oznaczonego adresata, ale do

grupy podmiotów określonych przy pomocy nazwy

grupy podmiotów określonych przy pomocy nazwy

rodzajowej.

rodzajowej.

abstrakcyjność

abstrakcyjność

- oznacza, że nakazane czy też

- oznacza, że nakazane czy też

zakazane zachowanie jest wymagane od adresata

zakazane zachowanie jest wymagane od adresata

normy w każdym przypadku, gdy ziszcza się

normy w każdym przypadku, gdy ziszcza się

określone w normie prawnej okoliczności.

określone w normie prawnej okoliczności.

indywidualność

indywidualność

- oznacza, że norma jest skierowana

- oznacza, że norma jest skierowana

do wskazanego podmiotu

do wskazanego podmiotu

konkretność- oznacza, że norma dotyczy ściśle

konkretność- oznacza, że norma dotyczy ściśle

wskazanej sytuacji

wskazanej sytuacji

Ze względu na swobodę pozostawioną

Ze względu na swobodę pozostawioną

adresatowi normy prawnej, wyróżnia

adresatowi normy prawnej, wyróżnia

się:

się:

Normy bezwzględnie obowiązujące –

Normy bezwzględnie obowiązujące –

adresat

adresat

powinien zachować się dokładnie tak, jak określono

powinien zachować się dokładnie tak, jak określono

w normie. Nie ma on pozostawionej swobody w

w normie. Nie ma on pozostawionej swobody w

wyborze postępowania.

wyborze postępowania.

Normy względnie obowiązujące –

Normy względnie obowiązujące –

adresat może nie

adresat może nie

dokonać wyboru innego zachowania niż określone

dokonać wyboru innego zachowania niż określone

w normie prawnej.

w normie prawnej.

Normy semiimperatywne –

Normy semiimperatywne –

wyznaczają pewne ramy

wyznaczają pewne ramy

postępowania, dając swobodę stronom stosunku

postępowania, dając swobodę stronom stosunku

prawnego, ale w pewnych tylko granicach.

prawnego, ale w pewnych tylko granicach.

Innym kryterium podziału norm prawnych

Innym kryterium podziału norm prawnych

jest sposób określenia zachowań ludzkich:

jest sposób określenia zachowań ludzkich:

Normy nakazujące-

Normy nakazujące-

określają, co ich adresat powinien uczynić,

określają, co ich adresat powinien uczynić,

aby postępować zgodnie z treścią normy prawnej, np.:

aby postępować zgodnie z treścią normy prawnej, np.:

Osoby prawne i państwowe jednostki organizacyjne nie

Osoby prawne i państwowe jednostki organizacyjne nie

mające osobowości prawnej są obowiązane obliczyć i

mające osobowości prawnej są obowiązane obliczyć i

odprowadzić podatek rolny-bez wezwania-na rachunek

odprowadzić podatek rolny-bez wezwania-na rachunek

budżetu właściwej gminy ze względu na miejsce położenia

budżetu właściwej gminy ze względu na miejsce położenia

gruntów.

gruntów.

Normy zakazujące

Normy zakazujące

-

-

określają od jakich działań adresat normy

określają od jakich działań adresat normy

prawnej powinien się powstrzymać, np.:

prawnej powinien się powstrzymać, np.:

Członek zarządu nie może bez zezwolenia spółki zajmować się

Członek zarządu nie może bez zezwolenia spółki zajmować się

interesami konkurencyjnymi.

interesami konkurencyjnymi.

Normy zezwalające (upoważniające lub uprawniające)-

Normy zezwalające (upoważniające lub uprawniające)-

uprawniają do określonego zachowania się adresata, np.:

uprawniają do określonego zachowania się adresata, np.:

Każdy wspólnik może przeglądać księgę udziałów.

Każdy wspólnik może przeglądać księgę udziałów.

System prawa danego państwa

System prawa danego państwa

oznacza całokształt obowiązujących w

oznacza całokształt obowiązujących w

określonym czasie przepisów prawnych

określonym czasie przepisów prawnych

tego państwa, uporządkowanych wg

tego państwa, uporządkowanych wg

przyjętych kryteriów. Bardziej ogólnie

przyjętych kryteriów. Bardziej ogólnie

można system prawny określić też jako

można system prawny określić też jako

uporządkowany zbiór norm prawnych

uporządkowany zbiór norm prawnych

Systemem źródeł prawa

Systemem źródeł prawa

nazywamy charakterystyczne formy działalności

nazywamy charakterystyczne formy działalności

prawotwórczej w systemie prawnym danego

prawotwórczej w systemie prawnym danego

państwa

państwa

w zależności od rodzaju tworzonych faktów

w zależności od rodzaju tworzonych faktów

prawotwórczych, wyróżnia się:

prawotwórczych, wyróżnia się:

1.

1.

systemy prawa stanowionego, zwane inaczej

systemy prawa stanowionego, zwane inaczej

systemami prawa ustawowego, powstające w

systemami prawa ustawowego, powstające w

głównej mierze w drodze stanowienia norm przez

głównej mierze w drodze stanowienia norm przez

ustawodawcę

ustawodawcę

2.

2.

systemy prawa powstające głównie w drodze

systemy prawa powstające głównie w drodze

precedensów prawotwórczych

precedensów prawotwórczych

5. Fakty prawne

5. Fakty prawne

Fakty prawne-

Fakty prawne-

ogół okoliczności określonych

ogół okoliczności określonych

przepisami prawa, które wywołują skutki prawne,

przepisami prawa, które wywołują skutki prawne,

czyli powodują powstanie, zmianę lub wygaśnięcie

czyli powodują powstanie, zmianę lub wygaśnięcie

stosunku prawnego.

stosunku prawnego.

Faktami prawnymi są:

Faktami prawnymi są:


zdarzenia prawne

zdarzenia prawne

- zdarzenia niezależne od

- zdarzenia niezależne od

zachowania się podmiotów prawa wywołujące skutki

zachowania się podmiotów prawa wywołujące skutki

prawne

prawne



zachowania prawne

zachowania prawne

- zachowania podmiotów prawa

- zachowania podmiotów prawa

wywołujące skutki prawne:

wywołujące skutki prawne:



działania prawne - zachowania przejawiające się

działania prawne - zachowania przejawiające się

aktywnością wobec świata zewnętrznego

aktywnością wobec świata zewnętrznego



zaniechania prawne - zachowania przejawiające się

zaniechania prawne - zachowania przejawiające się

brakiem aktywności wobec świata zewnętrznego

brakiem aktywności wobec świata zewnętrznego

Skutek prawny

Skutek prawny

Skutek prawny

Skutek prawny

- następstwo określonych

- następstwo określonych

przepisami prawa okoliczności polegające na

przepisami prawa okoliczności polegające na

powstaniu, zmianie lub wygaśnięciu stosunku

powstaniu, zmianie lub wygaśnięciu stosunku

prawnego.

prawnego.

Wykonały:

Wykonały:

Natalia Bagniewska

Natalia Bagniewska

Marta Miszewska

Marta Miszewska

Kl. IV G

Kl. IV G