Rozdział XI
Konstytucji
Rzeczyposplitej
Polskiej
Stany nadzwyczajne
Rozdział XI
Konstytucji
Rzeczyposplitej
Polskiej
Stany nadzwyczajne
Rozdział XI Konstytucji RP dotyczy tematyki stanów
nadzwyczajnych w Polsce. Obejmuje on 7 artykułów,
począwszy od art. 228 do art. 234.
Rozdział ten :
- wprowadza pojęcie rodzajów stanu nadzwyczajnego takie jak: stan
wojenny, stan wyjątkowy lub stan klęski żywiołowej oraz określa tryb
wprowadzenia stanu nadzwyczajnego.
- mówi o możliwościach ograniczenia swobód obywatelskich w czasie stanu
nadzwyczajnego
- określa: okoliczności, podczas których Prezydent RP może wprowadzić
stan wojenny, oraz kiedy i na jaki okres może wprowadzić stan
wyjątkowy
- ustala tryb i zasady współpracy pomiędzy Sejmem, Prezydentem, a Radą
Ministrów przy wprowadzaniu stanu nadzwyczajnego
- określa w jakich okolicznościach i na jak długo Rada Ministrów może
wprowadzić stan klęski żywiołowej
- wyjaśnia jakich wolności i praw nie może ograniczać ustawa określająca
zakres ograniczeń wolności i praw człowieka i obywatela w czasie stanu
wojennego i wyjątkowego
Zgodnie z art. 228 Konstytucji stan nadzwyczajny może być
wprowadzony tylko na podstawie ustawy, w drodze
rozporządzenia, przy czym musi również zostać podany do
publicznej wiadomości.
Zakres, w jakim mogą zostać ograniczone prawa i wolności
człowieka i obywatela oraz zasady działania organów władzy
publicznej w czasie poszczególnych stanów nadzwyczajnych
określa ustawa. Niedopuszczalne jest ograniczenie wolności i
praw człowieka i obywatela wyłącznie z powodu rasy, płci,
języka, wyznania lub jego braku, pochodzenia społecznego
wyznania oraz majątku.
Ustawa może także określać podstawy, zakres i tryb wyrównywania
strat majątkowych wynikających z ograniczenia wolności i praw
człowieka i obywatela w czasie stanu nadzwyczajnego.
Podczas stanu nadzwyczajnego nie można zmienić:
Konstytucji;
ordynacji wyborczej do Sejmu, Senatu i organów samorządu
terytorialnego;
ustawy o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej;
ustawy o stanach nadzwyczajnych.
Działanie podjęte w wyniku wprowadzenia stanu
nadzwyczajnego muszą odzwierciedlać stopień
zagrożenia i zmierzać do najszybszego usunięcia
przyczyny wprowadzenia tego stanu.
Kolejna ważną kwestią jest to, że w czasie stanu
nadzwyczajnego i 90 dni po jego zakończeniu
nie może być:
skrócona kadencja Sejmu;
Przeprowadzone referendum ogólnokrajowe;
Przeprowadzane wybory do Sejmu, Senatu, organów
samorządu terytorialnego;
Przeprowadzone wybory Prezydenta RP
Wybory do organów samorządu terytorialnego mogą być
przeprowadzone tylko tam, gdzie nie został
wprowadzony stan nadzwyczajny.
Stan wojenny
(art.229)
W Polsce stan wojenny może być wprowadzony przez Prezydenta
Rzeczypospolitej na wniosek Rady Ministrów w razie
zewnętrznego zagrożenia państwa, zbrojnej napaści na
terytorium RP lub gdy z umowy międzynarodowej wynika
zobowiązanie do wspólnej obrony przeciwko agresji.
Stan wojenny wprowadzany jest na mocy rozporządzenia na
całym terytorium kraju lub tylko na jego części.
Rozporządzenie o wprowadzeniu stanu wojennego Prezydent
musi przedstawić Sejmowi w ciągu 48 godzin od podpisania.
Sejm ma obowiązek niezwłocznie rozpatrzyć owo
rozporządzenie, może je również uchylić bezwzględną
większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej
liczby posłów.
Wprowadzenie stanu wojennego wywołuje skutki określone w
ustawie i może wiązać się z ograniczeniem wolności i praw
człowieka i obywatela. Rada Ministrów zarządza w czasie stanu
wojennego systemem kierowania obroną państwa, w tym może
przekazać organom wojskowym określone kompetencje
organów władzy publicznej w strefie bezpośrednich działań
wojennych.
Ustawa określająca zakres ograniczeń wolności i praw
człowieka i obywatela w czasie stanu wojennego nie
może ograniczać fundamentalnych wolności i praw
określonych w:
art. 30 (godność człowieka),
art. 34 i art. 36 (obywatelstwo),
art. 38 (ochrona życia),
art. 39. art. 40 i art. 41 ust. 4 (humanitarne traktowanie),
art. 42 (ponoszenie odpowiedzialności karnej),
art. 45 (dostęp do sądu),
art. 47 (dobra osobiste),
art. 53 (sumienie i religia),
art. 63 (petycje),
art. 48 i art. 72 (rodzina i dziecko).
Stan wyjątkowy
(art. 230)
Jeden z stanów nadzwyczajnych państwa, którego
wprowadzenie powoduje w szczególności
ograniczenie określonych praw i swobód
obywatelskich.
W Polsce stan wyjątkowy może wprowadzić
prezydent na wniosek Rady Ministrów na czas
oznaczony, lecz nie dłuższy niż 90 dni, na części
albo na całym terytorium kraju, jeśli zagrożone
zostało bezpieczeństwo państwa, bezpieczeństwo
obywateli lub porządek publiczny.
Prezydent może przedłużyć ten stan tylko raz (na
okres nie dłuższy niż 60 dni) za zgodą Sejmu.
W czasie stanu wyjątkowego oraz przez 3 miesiące po
jego zakończeniu nie mogą być zmienione
Konstytucja i ordynacje wyborcze oraz nie można
rozwiązać Sejmu; nie przeprowadza się też wyborów
ani referendów ogólnokrajowych.
W przypadku upływu kadencji Prezydenta, Sejmu i
Senatu bądź organów samorządu terytorialnego
ulegają one odpowiedniemu przedłużeniu. Obecnie
obowiązującym aktem normatywnym jest ustawa z
dnia 21 czerwca 2003 roku o stanie wyjątkowym. W
Polsce instytucja stanu wyjątkowego była w
regulacjach konstytucyjnych w latach 1952-1983
wchłonięta przez instytucję stanu wojennego.
Nie można ograniczać praw i wolności człowieka i
obywatela w takim samym zakresie jak w przypadku
wprowadzenia stanu wojennego (6. slajd)
Stan klęski żywiołowej
(art. 232)
Jeden ze stanów nadzwyczajnych wprowadzany przez Radę Ministrów
w drodze rozporządzenia na wniosek właściwego wojewody lub z
własnej inicjatywy.
Wprowadzany jest w celu zapobieżenia skutkom katastrof naturalnych
lub awarii technicznych noszących znamiona klęski żywiołowej oraz
w celu ich usunięcia na części albo na całym terytorium państwa.
Stan klęski żywiołowej może być wprowadzony na obszarze, na którym
wystąpiła klęska, a także na obszarze, na którym wystąpiły lub
mogą wystąpić jej skutki.
Wprowadza się go na czas oznaczony, niezbędny dla zapobieżenia
skutkom klęski żywiołowej lub ich usunięcia, nie dłuższy jednak niż
30 dni. Przedłużenie tego stanu może nastąpić tylko za zgodą
Sejmu. W okresie 90 dni od dnia zakończenia stanu klęski
żywiołowej nie mogą się odbyć wybory ani referendum.
Ustawa określająca zakres ograniczeń
wolności i praw człowieka i obywatela w
stanie klęski żywiołowej może ograniczać
wolności i prawa określone w:
art. 22 (wolność działalności gospodarczej),
art. 41 ust. 1,3 i 5 (wolność osobista),
art. 50 (nienaruszalność mieszkania),
art. 52 ust. 1 (wolność poruszania się i pobytu na
terytorium RP),
art. 59 ust. 3 (prawo do strajku),
art. 64 (prawo własności),
art. 65 ust. 1 (wolność pracy),
art. 66 ust. 1 (prawo do bezpiecznych i
higienicznych warunków pracy),
art. 66 ust. 2 (prawo do wypoczynku).