Rozdział XI

Konstytucji

Rzeczyposplitej

Polskiej

Stany nadzwyczajne

Rozdział XI Konstytucji RP dotyczy tematyki stanów

nadzwyczajnych w Polsce. Obejmuje on 7 artykułów,

począwszy od art. 228 do art. 234.

Rozdział ten :
- wprowadza pojęcie rodzajów stanu nadzwyczajnego takie jak: stan

wojenny, stan wyjątkowy lub stan klęski żywiołowej oraz określa tryb

wprowadzenia stanu nadzwyczajnego.

- mówi o możliwościach ograniczenia swobód obywatelskich w czasie stanu

nadzwyczajnego

- określa: okoliczności, podczas których Prezydent RP może wprowadzić

stan wojenny, oraz kiedy i na jaki okres może wprowadzić stan

wyjątkowy

- ustala tryb i zasady współpracy pomiędzy Sejmem, Prezydentem, a Radą

Ministrów przy wprowadzaniu stanu nadzwyczajnego

- określa w jakich okolicznościach  i na jak długo Rada Ministrów może

wprowadzić stan klęski żywiołowej

- wyjaśnia jakich wolności i praw nie może ograniczać ustawa określająca

zakres ograniczeń wolności i praw człowieka i obywatela w czasie stanu

wojennego i wyjątkowego

 

 

Zgodnie z art. 228 Konstytucji stan nadzwyczajny może być

wprowadzony tylko na podstawie ustawy, w drodze

rozporządzenia, przy czym musi również zostać podany do

publicznej wiadomości.

Zakres, w jakim mogą zostać ograniczone prawa i wolności

człowieka i obywatela oraz zasady działania organów władzy

publicznej w czasie poszczególnych stanów nadzwyczajnych

określa ustawa. Niedopuszczalne jest ograniczenie wolności i

praw człowieka i obywatela wyłącznie z powodu rasy, płci,

języka, wyznania lub jego braku, pochodzenia społecznego

wyznania oraz majątku.

Ustawa może także określać podstawy, zakres i tryb wyrównywania

strat majątkowych wynikających z ograniczenia wolności i praw

człowieka i obywatela w czasie stanu nadzwyczajnego.

Podczas stanu nadzwyczajnego nie można zmienić:



Konstytucji;



ordynacji wyborczej do Sejmu, Senatu i organów samorządu

terytorialnego;



ustawy o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej;



ustawy o stanach nadzwyczajnych.

Działanie podjęte w wyniku wprowadzenia stanu

nadzwyczajnego muszą odzwierciedlać stopień
zagrożenia i zmierzać do najszybszego usunięcia
przyczyny wprowadzenia tego stanu.

Kolejna ważną kwestią jest to, że w czasie stanu

nadzwyczajnego i 90 dni po jego zakończeniu
nie może być:



skrócona kadencja Sejmu;



Przeprowadzone referendum ogólnokrajowe;



Przeprowadzane wybory do Sejmu, Senatu, organów
samorządu terytorialnego;



Przeprowadzone wybory Prezydenta RP

Wybory do organów samorządu terytorialnego mogą być

przeprowadzone tylko tam, gdzie nie został
wprowadzony stan nadzwyczajny.

Stan wojenny

(art.229)

W Polsce stan wojenny może być wprowadzony przez Prezydenta

Rzeczypospolitej na wniosek Rady Ministrów w razie

zewnętrznego zagrożenia państwa, zbrojnej napaści na

terytorium RP lub gdy z umowy międzynarodowej wynika

zobowiązanie do wspólnej obrony przeciwko agresji.

Stan wojenny wprowadzany jest na mocy rozporządzenia na

całym terytorium kraju lub tylko na jego części.

Rozporządzenie o wprowadzeniu stanu wojennego Prezydent

musi przedstawić Sejmowi w ciągu 48 godzin od podpisania.

Sejm ma obowiązek niezwłocznie rozpatrzyć owo

rozporządzenie, może je również uchylić bezwzględną

większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej

liczby posłów.

Wprowadzenie stanu wojennego wywołuje skutki określone w

ustawie i może wiązać się z ograniczeniem wolności i praw

człowieka i obywatela. Rada Ministrów zarządza w czasie stanu

wojennego systemem kierowania obroną państwa, w tym może

przekazać organom wojskowym określone kompetencje

organów władzy publicznej w strefie bezpośrednich działań

wojennych.

Ustawa określająca zakres ograniczeń wolności i praw

człowieka i obywatela w czasie stanu wojennego nie
może ograniczać fundamentalnych wolności i praw
określonych w:



art. 30 (godność człowieka),



art. 34 i art. 36 (obywatelstwo),



art. 38 (ochrona życia),



art. 39. art. 40 i art. 41 ust. 4 (humanitarne traktowanie),



art. 42 (ponoszenie odpowiedzialności karnej),



art. 45 (dostęp do sądu),



art. 47 (dobra osobiste),



art. 53 (sumienie i religia),



art. 63 (petycje),



art. 48 i art. 72 (rodzina i dziecko).

Stan wyjątkowy

(art. 230)

Jeden z stanów nadzwyczajnych państwa, którego

wprowadzenie powoduje w szczególności

ograniczenie określonych praw i swobód

obywatelskich.

W Polsce stan wyjątkowy może wprowadzić

prezydent na wniosek Rady Ministrów na czas

oznaczony, lecz nie dłuższy niż 90 dni, na części

albo na całym terytorium kraju, jeśli zagrożone

zostało bezpieczeństwo państwa, bezpieczeństwo

obywateli lub porządek publiczny.

Prezydent może przedłużyć ten stan tylko raz (na

okres nie dłuższy niż 60 dni) za zgodą Sejmu.

W czasie stanu wyjątkowego oraz przez 3 miesiące po

jego zakończeniu nie mogą być zmienione
Konstytucja i ordynacje wyborcze oraz nie można
rozwiązać Sejmu; nie przeprowadza się też wyborów
ani referendów ogólnokrajowych.

W przypadku upływu kadencji Prezydenta, Sejmu i

Senatu bądź organów samorządu terytorialnego
ulegają one odpowiedniemu przedłużeniu. Obecnie
obowiązującym aktem normatywnym jest ustawa z
dnia 21 czerwca 2003 roku o stanie wyjątkowym. W
Polsce instytucja stanu wyjątkowego była w
regulacjach konstytucyjnych w latach 1952-1983
wchłonięta przez instytucję stanu wojennego.

Nie można ograniczać praw i wolności człowieka i

obywatela w takim samym zakresie jak w przypadku
wprowadzenia stanu wojennego (6. slajd)

Stan klęski żywiołowej

(art. 232)

Jeden ze stanów nadzwyczajnych wprowadzany przez Radę Ministrów

w drodze rozporządzenia na wniosek właściwego wojewody lub z

własnej inicjatywy.

Wprowadzany jest w celu zapobieżenia skutkom katastrof naturalnych

lub awarii technicznych noszących znamiona klęski żywiołowej oraz

w celu ich usunięcia na części albo na całym terytorium państwa.

Stan klęski żywiołowej może być wprowadzony na obszarze, na którym

wystąpiła klęska, a także na obszarze, na którym wystąpiły lub

mogą wystąpić jej skutki.

Wprowadza się go na czas oznaczony, niezbędny dla zapobieżenia

skutkom klęski żywiołowej lub ich usunięcia, nie dłuższy jednak niż

30 dni. Przedłużenie tego stanu może nastąpić tylko za zgodą

Sejmu. W okresie 90 dni od dnia zakończenia stanu klęski

żywiołowej nie mogą się odbyć wybory ani referendum.

Ustawa określająca zakres ograniczeń

wolności i praw człowieka i obywatela w

stanie klęski żywiołowej może ograniczać

wolności i prawa określone w:



art. 22 (wolność działalności gospodarczej),



art. 41 ust. 1,3 i 5 (wolność osobista),



art. 50 (nienaruszalność mieszkania),



art. 52 ust. 1 (wolność poruszania się i pobytu na

terytorium RP),



art. 59 ust. 3 (prawo do strajku),



art. 64 (prawo własności),



art. 65 ust. 1 (wolność pracy),



art. 66 ust. 1 (prawo do bezpiecznych i

higienicznych warunków pracy),



art. 66 ust. 2 (prawo do wypoczynku).