INFLACJA
INFLACJA
1.
1.
Istota inflacji i jej przyczyny
Istota inflacji i jej przyczyny
2.
2.
Wskaźniki inflacji
Wskaźniki inflacji
3.
3.
Rodzaje inflacji
Rodzaje inflacji
4.
4.
Społeczno – ekonomiczne
Społeczno – ekonomiczne
następstwa inflacji
następstwa inflacji
5.
5.
Teorie inflacji
Teorie inflacji
Pojęcie inflacji
Pojęcie inflacji
Inflacja
Inflacja
to wzrost podaży pieniądza, której
to wzrost podaży pieniądza, której
skutkiem jest proces ogólnego wzrostu
skutkiem jest proces ogólnego wzrostu
poziomu cen.
poziomu cen.
Inflacja
Inflacja
występuje wówczas, gdy mamy do
występuje wówczas, gdy mamy do
czynienia ze stałym wzrostem
czynienia ze stałym wzrostem
przeciętnego poziomu ceny dóbr w jakimś
przeciętnego poziomu ceny dóbr w jakimś
czasie.
czasie.
Przeciwstawne do inflacji jest zjawisko
Przeciwstawne do inflacji jest zjawisko
deflacji
deflacji
, charakteryzujące się ogólnym
, charakteryzujące się ogólnym
spadkiem cen.
spadkiem cen.
Do najważniejszych przyczyn powstawania inflacji
Do najważniejszych przyczyn powstawania inflacji
możemy zaliczyć:
możemy zaliczyć:
-
niezrównoważony budżet państwa
niezrównoważony budżet państwa
(wydatki z
(wydatki z
budżetu przewyższają wpływy)
budżetu przewyższają wpływy)
-
przeinwestowanie gospodarki
przeinwestowanie gospodarki
(nadmierne
(nadmierne
rozwinięcie procesu inwestycyjnego finansowanego
rozwinięcie procesu inwestycyjnego finansowanego
przez państwo),
przez państwo),
-
ingerencję państwa w politykę emisyjną banku
ingerencję państwa w politykę emisyjną banku
centralnego
centralnego
, co prowadzi w rezultacie do
, co prowadzi w rezultacie do
nadmiernej ilości pieniądza,
nadmiernej ilości pieniądza,
-
wadliwą strukturę gospodarki
wadliwą strukturę gospodarki
,
,
-
wzrost cen podstawowych surowców energetycznych
wzrost cen podstawowych surowców energetycznych
(powoduje to wzrost kosztów produkcji i wzrost cen
(powoduje to wzrost kosztów produkcji i wzrost cen
),
),
-
import inflacji
import inflacji
(wraz ze wzrostem cen artykułów
(wraz ze wzrostem cen artykułów
importowanych przez dany kraj następuje wzrost
importowanych przez dany kraj następuje wzrost
kosztów produkcji, a co za tym idzie wzrost cen),
kosztów produkcji, a co za tym idzie wzrost cen),
-
długookresowe dodatnie saldo bilansu
długookresowe dodatnie saldo bilansu
handlowego
handlowego
(nadwyżka eksportu nad importem),
(nadwyżka eksportu nad importem),
-
recesję gospodarczą
recesję gospodarczą
(obniżenie wydajności pracy,
(obniżenie wydajności pracy,
a tym samym wzrost kosztów produkcji),
a tym samym wzrost kosztów produkcji),
-
monopolizację gospodarki
monopolizację gospodarki
(monopoliści, wzrost
(monopoliści, wzrost
kosztów produkcji mogą przenosić na cenę)
kosztów produkcji mogą przenosić na cenę)
Najpopularniejsze wskaźniki inflacji:
Najpopularniejsze wskaźniki inflacji:
-
wskaźnik cen produktu narodowego
wskaźnik cen produktu narodowego
brutto (deflator PKB)
brutto (deflator PKB)
-
wskaźnik cen dóbr konsumpcyjnych
wskaźnik cen dóbr konsumpcyjnych
(CPI – Consumer Price Index)
(CPI – Consumer Price Index)
-
wskaźnik cen producentów (PPI –
wskaźnik cen producentów (PPI –
Producer Price Index)
Producer Price Index)
Wskaźnik cen
Wskaźnik cen
Obliczaniem zmian ogólnego poziomu
Obliczaniem zmian ogólnego poziomu
cen w praktyce zajmują się specjalne
cen w praktyce zajmują się specjalne
instytucje (w Polsce GUS). W tym
instytucje (w Polsce GUS). W tym
celu konstruuje się
celu konstruuje się
wskaźnik cen
wskaźnik cen
,
,
będący miarą procentowych zmian
będący miarą procentowych zmian
wydatków związanych z zakupem
wydatków związanych z zakupem
pewnego ustalonego zestawu dóbr
pewnego ustalonego zestawu dóbr
(tzw. koszyka) w jakimś okresie.
(tzw. koszyka) w jakimś okresie.
Obliczanie wskaźnika cen
Obliczanie wskaźnika cen
Przy obliczaniu wskaźnika cen trzeba
Przy obliczaniu wskaźnika cen trzeba
rozstrzygać dwie kwestie:
rozstrzygać dwie kwestie:
1. Trzeba określić asortyment dóbr i usług
1. Trzeba określić asortyment dóbr i usług
wchodzących do badanego koszyka.
wchodzących do badanego koszyka.
2. Przy obliczaniu wskaźników cen należy
2. Przy obliczaniu wskaźników cen należy
rozstrzygnąć kwestię, w jaki sposób ważyć
rozstrzygnąć kwestię, w jaki sposób ważyć
ceny poszczególnych dóbr.
ceny poszczególnych dóbr.
Przy obliczaniu wskaźnika cen
Przy obliczaniu wskaźnika cen
możemy posłużyć się formułą:
możemy posłużyć się formułą:
Przykład obliczania wskaźnika
Przykład obliczania wskaźnika
dóbr konsumpcyjnych
dóbr konsumpcyjnych
Dobra
Dobra
wchodzące w
wchodzące w
skład koszyka
skład koszyka
Relacja ceny w
Relacja ceny w
okresie t1 do
okresie t1 do
ceny w okresie
ceny w okresie
t0
t0
Waga mierzona
Waga mierzona
udziałem w
udziałem w
wydatkach w
wydatkach w
okresie t0
okresie t0
Iloczyn
Iloczyn
Chleb
Chleb
1,5
1,5
0,1
0,1
15
15
Odzież
Odzież
1,0
1,0
0,2
0,2
20
20
Mieszkanie
Mieszkanie
1,8
1,8
0,4
0,4
72
72
Pozostałe
Pozostałe
1,5
1,5
0,3
0,3
45
45
Wskaźnik cen
Wskaźnik cen
∑
∑
=152
=152
Ogólny wskaźnik cen ukształtował się na poziomie 152, co oznacza, że
poziom cen koszyka w okresie t1 stanowi 152% poziomu cen. W
okresie t0 poziom cen dóbr konsumpcyjnych wzrósł o 52%.
Deflator produktu narodowego brutto (PNB),
Deflator produktu narodowego brutto (PNB),
to procentowy wskaźnik wyrażany
to procentowy wskaźnik wyrażany
stosunkiem nominalnego PNB (wyrażonego
stosunkiem nominalnego PNB (wyrażonego
w cenach bieżących) do realnego PNB
w cenach bieżących) do realnego PNB
(wyrażonego w cenach bazowych).
(wyrażonego w cenach bazowych).
Przyjmuje on postać formuły:
Przyjmuje on postać formuły:
nPNB
nPNB
Deflator
Deflator
PN= ---------- x 100
PN= ---------- x 100
rPNB
rPNB
gdzie: n PNB nominalny produkt narodowy brutto
gdzie: n PNB nominalny produkt narodowy brutto
r PNB realny produkt narodowy brutto
r PNB realny produkt narodowy brutto
Stopa inflacji
Stopa inflacji
W statystycznych analizach
W statystycznych analizach
procesów inflacyjnych
procesów inflacyjnych
wykorzystywany jest powszechnie
wykorzystywany jest powszechnie
wskaźnik
wskaźnik
stopy inflacji
stopy inflacji
, który
, który
określa procentowy wzrost ogólnego
określa procentowy wzrost ogólnego
poziomu cen w ciągu roku.
poziomu cen w ciągu roku.
Obliczanie stopy inflacji
Obliczanie stopy inflacji
Stopę inflacji możemy obliczać w następujący
Stopę inflacji możemy obliczać w następujący
sposób:
sposób:
Stopa inflacji
Stopa inflacji
w% (rok t) = [(poziom cen w
w% (rok t) = [(poziom cen w
roku t – poziom cen w roku t-1)/poziom cen w
roku t – poziom cen w roku t-1)/poziom cen w
roku
roku
t-1]*100
t-1]*100
Dla różnych rodzajów dóbr można analogicznie
Dla różnych rodzajów dóbr można analogicznie
obliczać stopę inflacji.
obliczać stopę inflacji.
Dwa bardzo popularne indeksy cen oblicza
Dwa bardzo popularne indeksy cen oblicza
się następująco:
się następująco:
CPI
CPI
- Consumer Price Index:
- Consumer Price Index:
Stopa inflacji
Stopa inflacji
cen konsumpcyjnych (w
cen konsumpcyjnych (w
%)= [(CPI dany rok – CPI rok
%)= [(CPI dany rok – CPI rok
poprzedni)/CPI rok poprzedni]*100
poprzedni)/CPI rok poprzedni]*100
PPI
PPI
- Producer Price Index:
- Producer Price Index:
Stopa inflacji
Stopa inflacji
cen producenta (w%)=
cen producenta (w%)=
[(PPI dany rok – PPI rok poprzedni)/PPI rok
[(PPI dany rok – PPI rok poprzedni)/PPI rok
poprzedni]*100
poprzedni]*100
Zależności między wskaźnikami
Zależności między wskaźnikami
inflacji:
inflacji:
Deflator -1 = stopa inflacji
Deflator -1 = stopa inflacji
Stopa inflacji = CPI – 1
Stopa inflacji = CPI – 1
Stąd wynika, że:
Stąd wynika, że:
CPI = Deflator
CPI = Deflator
Rodzaje inflacji ze względu na
Rodzaje inflacji ze względu na
jej nasilenie
jej nasilenie
Inflacja pełzająca
Inflacja pełzająca
– jest to stały niski
– jest to stały niski
poziom inflacji a wskaźnik cen nie
poziom inflacji a wskaźnik cen nie
przekracza 5%
przekracza 5%
Inflacja umiarkowana
Inflacja umiarkowana
– wskaźnik cen
– wskaźnik cen
oscyluje w granicach 5-10% rocznie
oscyluje w granicach 5-10% rocznie
Inflacja galopująca
Inflacja galopująca
– mamy z nią do
– mamy z nią do
czynienia wówczas, gdy wskaźnik cen
czynienia wówczas, gdy wskaźnik cen
waha się w granicach 10-150% rocznie
waha się w granicach 10-150% rocznie
Hiperinflacja
Hiperinflacja
– występuje gdy ceny rosną
– występuje gdy ceny rosną
w tempie przewyższającym 150% rocznie
w tempie przewyższającym 150% rocznie
Społeczno - ekonomiczne skutki
Społeczno - ekonomiczne skutki
inflacji
inflacji
Pozytywne:
Pozytywne:
Powolne procesy inflacyjne wpływają
Powolne procesy inflacyjne wpływają
korzystnie na dynamikę wzrostu
korzystnie na dynamikę wzrostu
gospodarczego
gospodarczego
Przy założeniu iluzji pieniężnej powolne
Przy założeniu iluzji pieniężnej powolne
procesy inflacyjne pozwalają na obniżki
procesy inflacyjne pozwalają na obniżki
realnych stóp procentowych i stawek płac
realnych stóp procentowych i stawek płac
realnych, co wywołuje optymistyczne nastroje
realnych, co wywołuje optymistyczne nastroje
wśród przedsiębiorców z powodu rentowności
wśród przedsiębiorców z powodu rentowności
produkcji. W konsekwencji prowadzi to do
produkcji. W konsekwencji prowadzi to do
przyspieszenia wzrostu gospodarczego
przyspieszenia wzrostu gospodarczego
Powolne procesy inflacyjne ułatwiają
Powolne procesy inflacyjne ułatwiają
pożądane zmiany relacji cenowych w
pożądane zmiany relacji cenowych w
warunkach istnienia sztywności cen
warunkach istnienia sztywności cen
do dołu
do dołu
Procesy inflacyjne przyśpieszają
Procesy inflacyjne przyśpieszają
ustalanie się właściwych relacji cen,
ustalanie się właściwych relacji cen,
co racjonalizuje decyzje gospodarcze
co racjonalizuje decyzje gospodarcze
i umożliwia prawidłową alokację
i umożliwia prawidłową alokację
zasobów
zasobów
Negatywne:
Negatywne:
Silne procesy inflacyjne przeważnie
Silne procesy inflacyjne przeważnie
zniekształcają informacyjne funkcje cen
zniekształcają informacyjne funkcje cen
Stosunkowo wysoka inflacja wywołuje
Stosunkowo wysoka inflacja wywołuje
„ucieczkę” od pieniądza, polegającą na
„ucieczkę” od pieniądza, polegającą na
gwałtownym spadku popytu na pieniądz w
gwałtownym spadku popytu na pieniądz w
ujęciu realnym
ujęciu realnym
Inflacja powoduje redystrybucję dochodów, a
Inflacja powoduje redystrybucję dochodów, a
więc ponowny podział dochodów między
więc ponowny podział dochodów między
podmioty gospodarcze
podmioty gospodarcze
Wzrasta niepewność w zakresie przewidywań
Wzrasta niepewność w zakresie przewidywań
zmian cen i osłabia się aktywność gospodarcza
zmian cen i osłabia się aktywność gospodarcza
Dokonują się niekorzystne zmiany w bilansie
Dokonują się niekorzystne zmiany w bilansie
płatniczym
płatniczym
Wzrastają koszty obsługi działalności
Wzrastają koszty obsługi działalności
gospodarczej
gospodarczej
Teorie inflacji
Teorie inflacji
I. Monetarna teoria inflacji
I. Monetarna teoria inflacji
Została sformułowana przez monetarystów
Została sformułowana przez monetarystów
w oparciu o ilościową teorię pieniądza.
w oparciu o ilościową teorię pieniądza.
Podstawą teorii jest stwierdzenie, że
Podstawą teorii jest stwierdzenie, że
poziom cen zmienia się wprost
poziom cen zmienia się wprost
proporcjonalnie do ilości pieniądza w
proporcjonalnie do ilości pieniądza w
obiegu, co oznacza że przyczyną inflacji
obiegu, co oznacza że przyczyną inflacji
jest pieniądz.
jest pieniądz.
II. Popytowa teoria inflacji
II. Popytowa teoria inflacji
Określana jest także jako inflacja nabywców,
Określana jest także jako inflacja nabywców,
występuje wtedy gdy globalny popyt jest
występuje wtedy gdy globalny popyt jest
większy od możliwości jego zaspokojenia.
większy od możliwości jego zaspokojenia.
Społeczeństwo wówczas konkuruje o
Społeczeństwo wówczas konkuruje o
ograniczony zasób dostępnych dóbr i usług.
ograniczony zasób dostępnych dóbr i usług.
Wzrost globalnego popytu jest spowodowany
Wzrost globalnego popytu jest spowodowany
zwiększeniem się zapotrzebowania ze strony
zwiększeniem się zapotrzebowania ze strony
różnych podmiotów gospodarczych, m.in.
różnych podmiotów gospodarczych, m.in.
takich jak: państwo, przedsiębiorstwa,
takich jak: państwo, przedsiębiorstwa,
gospodarstwa domowe, oraz zapotrzebowanie
gospodarstwa domowe, oraz zapotrzebowanie
z zagranicy.
z zagranicy.
Przyczyn inflacji upatruje się w ustaleniu się
Przyczyn inflacji upatruje się w ustaleniu się
agregatowego popytu na towary na poziomie
agregatowego popytu na towary na poziomie
przewyższającym możliwości jego
przewyższającym możliwości jego
zaspokojenia.
zaspokojenia.
III. Kosztowa teoria inflacji
III. Kosztowa teoria inflacji
Według tej teorii, nie można założyć wysokiej
Według tej teorii, nie można założyć wysokiej
elastyczności cen. Ceny bowiem administrowane
elastyczności cen. Ceny bowiem administrowane
są przez monopole. Przyczyna inflacji jest
są przez monopole. Przyczyna inflacji jest
niezależna od agregatowego popytu na towary.
niezależna od agregatowego popytu na towary.
W ramach inflacji kosztowej wyróżniamy cztery
W ramach inflacji kosztowej wyróżniamy cztery
rodzaje inflacji:
rodzaje inflacji:
inflacja płacowa - wzrost płac jest niezależny od
inflacja płacowa - wzrost płac jest niezależny od
popytu na pracę
popytu na pracę
inflacja ciągniona przez zyski - monopoliści
inflacja ciągniona przez zyski - monopoliści
podnoszą ceny na wyroby, niezależnie od popytu
podnoszą ceny na wyroby, niezależnie od popytu
na nie
na nie
inflacja ciągniona przez ceny dóbr importowanych
inflacja ciągniona przez ceny dóbr importowanych
- wzrost cen towarów sprzedawanych na terenie
- wzrost cen towarów sprzedawanych na terenie
kraju spowodowany jest wzrostem cen produktów
kraju spowodowany jest wzrostem cen produktów
i półproduktów importowanych
i półproduktów importowanych
inflacja ciągniona przez podatki - wzrost cen
inflacja ciągniona przez podatki - wzrost cen
spowodowany jest zwiększeniem podatków -
spowodowany jest zwiększeniem podatków -
wzrost opodatkowania "przerzuca" się na ceny
wzrost opodatkowania "przerzuca" się na ceny
Inflację kosztową zwalczać można za pomocą
Inflację kosztową zwalczać można za pomocą
ustawodawstwa antymonopolowego i polityki
ustawodawstwa antymonopolowego i polityki
propodażowej.
propodażowej.
Inflacja kosztowa jest efektem ogólnego wzrostu kosztów
Inflacja kosztowa jest efektem ogólnego wzrostu kosztów
albo naturalnego bądź sztucznego ograniczania globalnej
albo naturalnego bądź sztucznego ograniczania globalnej
podaży na rynku przy stałym popycie globalnym. Ten
podaży na rynku przy stałym popycie globalnym. Ten
rodzaj inflacji jest spowodowany wzrostem każdego ze
rodzaj inflacji jest spowodowany wzrostem każdego ze
składników kosztów (przy założeniu, że pozostałe nie
składników kosztów (przy założeniu, że pozostałe nie
ulegają zmniejszeniu), na przykład wzrostem płac, cen
ulegają zmniejszeniu), na przykład wzrostem płac, cen
surowców i produktów importowanych, cen surowców i
surowców i produktów importowanych, cen surowców i
półfabrykatów pochodzenia krajowego, narzutów na
półfabrykatów pochodzenia krajowego, narzutów na
płace (m.in. składek na ubezpieczenie społeczne), a
płace (m.in. składek na ubezpieczenie społeczne), a
także innych składników kosztów (kosztów płaconych
także innych składników kosztów (kosztów płaconych
odsetek od kredytów bankowych, kosztów dzierżawy
odsetek od kredytów bankowych, kosztów dzierżawy
itd.). Przyczyną zwiększenia się kosztów może być
itd.). Przyczyną zwiększenia się kosztów może być
wytwarzanie w nieoptymalnej skali produkcji lub wysokie
wytwarzanie w nieoptymalnej skali produkcji lub wysokie
koszty stałe przy niewykorzystanych zdolnościach
koszty stałe przy niewykorzystanych zdolnościach
produkcyjnych, a także podniesienie podatków (nie są
produkcyjnych, a także podniesienie podatków (nie są
składnikiem kosztów, ale uwzględnia się je w kalkulacji
składnikiem kosztów, ale uwzględnia się je w kalkulacji
cen).
cen).
Stagflacja
Stagflacja
– zjawisko wzrostu tempa inflacji
– zjawisko wzrostu tempa inflacji
przy utrzymaniu stałego poziomu PKB
przy utrzymaniu stałego poziomu PKB
(przy zerowym wzroście gospodarczym)
(przy zerowym wzroście gospodarczym)
Inflacja popytowa
Inflacja popytowa
– jest wynikiem
– jest wynikiem
przekroczenia przez popyt globalny
przekroczenia przez popyt globalny
zdolności produkcyjnych gospodarki.
zdolności produkcyjnych gospodarki.
Inflacja podażowa
Inflacja podażowa
– jej przyczyny tkwią w
– jej przyczyny tkwią w
samym procesie produkcji, przede
samym procesie produkcji, przede
wszystkim w jej rosnących kosztach.
wszystkim w jej rosnących kosztach.