Podniesienie stopnia wdrożenia dyrektyw UE w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy (BHP) w polskich przedsiębiorstwach w ramach projektu Środki Przejściowe 2005/017-488.01.05 Wzmocnienie bezpieczeństwa pracy i usług zdrowotnych

Projekt współfinansowany ze Środków Przejściowych
2005/017-488.01.05.01 "Podniesienie stopnia
wdrożenia dyrektyw UE w zakresie bezpieczeństwa i
higieny pracy"

Ocena ryzyka zawodowego

prof.dr hab.. Jerzy Olszewski

P o z n a ń

2009 – 04 - 19

Projekt współfinansowany ze Środków Przejściowych
2005/017-488.01.05.01 "Podniesienie stopnia wdrożenia dyrektyw UE w
zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy"

Ryzyko zawodowe

Prawdopodobieństwo

wystąpienia

niepożądanych zdarzeń

związanych z wykonywaną

pracą, powodujących straty, w

szczególności wystąpienia u

pracowników niekorzystnych

skutków zdrowotnych w wyniku

zagrożeń zawodowych

występujących w środowisku

pracy lub sposobu

wykonywania pracy.

Projekt współfinansowany ze Środków Przejściowych
2005/017-488.01.05.01 "Podniesienie stopnia wdrożenia dyrektyw UE w
zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy"

Prawdopodobieństwo, że wskutek narażenia

na oddziaływanie czynnika zagrażającego

istnieje potencjalna możliwość powstania

urazu

o określonej ciężkości lub pogorszenia –

w określonym stopniu - stanu zdrowia.

Wytyczne oceny ryzyka zawodowego -

Komisja Europejska

Ryzyko zawodowe:

Projekt współfinansowany ze Środków Przejściowych
2005/017-488.01.05.01 "Podniesienie stopnia wdrożenia dyrektyw UE w
zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy"

PODSTAWY PRAWNE

OKREŚLAJĄCE OBOWIĄZEK DOKONYWANIA OCENY

RYZYKA ZAWODOWEGO

Dyrektywa Rady nr 89/391/EWG z dn.

12.06.1989r.

O wprowadzaniu środków w celu zwiększenia

bezpieczeństwa i poprawy zdrowia pracowników.

Norma PN-N-18002:2000 – Systemy zarządzania

bezpieczeństwa i higieny pracy.

Ogólne wytyczne do oceny ryzyka zawodowego.

Art. 226 Kodeksu pracy:

Projekt współfinansowany ze Środków Przejściowych
2005/017-488.01.05.01 "Podniesienie stopnia wdrożenia dyrektyw UE w
zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy"

PODSTAWY PRAWNE

OKREŚLAJĄCE OBOWIĄZEK DOKONYWANIA

OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO

Pracodawca:

1) ocenia i dokumentuje ryzyko zawodowe

związane z wykonywaną pracą oraz stosuje
niezbędne środki profilaktyczne
zmniejszające ryzyko,

2) informuje pracowników o ryzyku

zawodowym, które wiąże się z wykonywaną
pracą, oraz o zasadach ochrony przed
zagrożeniami.

Projekt współfinansowany ze Środków Przejściowych
2005/017-488.01.05.01 "Podniesienie stopnia wdrożenia dyrektyw UE w
zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy"

PODSTAWY PRAWNE

OKREŚLAJĄCE OBOWIĄZEK

DOKONYWANIA OCENY RYZYKA

ZAWODOWEGO

Rozporządzenie Ministra Pracy i

Polityki Socjalnej z dnia 26 września

1997 r. w sprawie ogólnych

przepisów bezpieczeństwa i higieny

pracy (Dz. U. z 2003 r. Nr 169, poz.

1650 późn. zm.).

Projekt współfinansowany ze Środków Przejściowych
2005/017-488.01.05.01 "Podniesienie stopnia wdrożenia dyrektyw UE w
zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy"

PODSTAWY PRAWNE

OKREŚLAJĄCE OBOWIĄZEK

DOKONYWANIA OCENY RYZYKA

ZAWODOWEGO

–

§ 39. 1. Pracodawca zapewnia pracownikom

bezpieczeństwo i higienę pracy, w

szczególności przez ograniczanie ryzyka

zawodowego w wyniku właściwej organizacji

pracy oraz stosowania koniecznych środków

profilaktycznych, a także informowania i

szkolenia pracowników.

Projekt współfinansowany ze Środków Przejściowych
2005/017-488.01.05.01 "Podniesienie stopnia wdrożenia dyrektyw UE w
zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy"

PODSTAWY PRAWNE

OKREŚLAJĄCE OBOWIĄZEK

DOKONYWANIA OCENY RYZYKA

ZAWODOWEGO

‒

Działania, o których mowa w ust. 1,
powinny być podejmowane na
podstawie ogólnych zasad dotyczących
zapobiegania wypadkom i chorobom
związanym z pracą.

Jest systematycznym badaniem wszystkich

aspektów pracy, które jest

przeprowadzane w celu stwierdzenia, jakie

zagrożenia w środowisku pracy mogą być

powodem urazu lub pogorszenia się stanu

zdrowia pracownika

i czy zagrożenia te można wyeliminować,

a jeżeli nie – jakie środki ochronne należy

podjąć w celu ograniczenia ryzyka

związanego z tymi zagrożeniami.

Ocena ryzyka



Skuteczne zapobieganie skutkom zagrożeń

zawodowych,



Eliminowanie lub ograniczanie ryzyka.

Ocena ryzyka powinna uświadomić

pracodawcy, na jakie zagrożenia są

narażeni pracownicy, a pracownikom jakie

zagrożenia występują na ich stanowiskach,

jakie są źródła zagrożeń, jakie mogą

powodować skutki i w jaki sposób należy

się przed nimi chronić.

CEL OCENY

RYZYKA



sprawdzenie czy występujące na

stanowiskach pracy zagrożenia zostały
zidentyfikowane i czy jest znane związane z
nimi ryzyko zawodowe,



wykazanie, że zastosowane środki ochrony są

odpowiednie do zidentyfikowanych zagrożeń,



wykazanie, że dokonano odpowiedniego

wyboru materiałów, wyposażenia,

stanowiska

pracy oraz organizacji pracy, ustalenie
priorytetów w działaniach zmierzających
do eliminowania lub ograniczenia ryzyka
zawodowego,

Cele szczegółowe oceny

ryzyka



zbadanie czy ryzyko zawodowe

jest na poziomie akceptowalnym,

zapewnienie ciągłej poprawy bhp,



poinformowanie o ryzyku

pracowników.

Cele szczegółowe oceny

ryzyka

W celu eliminacji lub ograniczenia

zagrożeń i związanego z nimi ryzyka

zawodowego, zaleca się stosować środki

ochronne w następującej kolejności:

środki techniczne eliminujące lub

ograniczające zagrożenie u źródła, środki

ochrony zbiorowej, środki organizacyjne i

proceduralne ,środki ochrony

indywidualnej.

Cele szczegółowe oceny

ryzyka

Środki organizacyjne to między

innymi:

–

zarządzenia dotyczące różnych

aspektów organizacji pracy,

–

protokoły: odbioru technicznego,

pomiarów i badań urządzeń energio-
mechanicznych,

Cele szczegółowe oceny

ryzyka

‒

instrukcje bezpiecznego

wykonywania pracy,

‒

dokumenty stwierdzające posiadanie

odpowiednich kwalifikacji,

‒

uprawnień i upoważnień,

‒

projekty techniczne związane z

prowadzeniem procesu
technologicznego.

Cele szczegółowe oceny

ryzyka

Środki ochrony zbiorowej

rozwiązania techniczne

przeznaczone do jednoczesnej

ochrony grupy ludzi, w tym i

pojedynczych osób, przed

niebezpiecznymi i szkodliwymi

czynnikami występującymi w

środowisku pracy.

Cele szczegółowe oceny

ryzyka

Środki ochrony indywidualnej

środki noszone lub trzymane przez

pracownika w celu jego ochrony

przed zagrożeniami związanymi z

występowaniem niebezpiecznych lub

szkodliwych czynników w środowisku

pracy, w tym również akcesoria i

dodatki przeznaczone do tego celu.

Cele szczegółowe oceny

ryzyka

Projekt współfinansowany ze Środków Przejściowych
2005/017-488.01.05.01 "Podniesienie stopnia wdrożenia dyrektyw UE w
zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy"

Podstawowe cele oceny ryzyka

zawodowego



Sprawdzenie, czy występujące na

stanowiskach pracy zagrożenia zostały

zidentyfikowane i czy jest znane związane z

nimi ryzyko zawodowe



Wykazanie, zarówno pracownikom i/lub ich

przedstawicielom, jak i organom nadzoru

i kontroli, że przeprowadzono analizę

zagrożeń

i zastosowano właściwe środki ochronne



Dokonanie odpowiedniego wyboru

wyposażenia stanowisk pracy, materiałów

oraz organizacji pracy



Ustalanie priorytetów w działaniach

zmierzających do eliminowania lub

ograniczania ryzyka zawodowego

Projekt współfinansowany ze Środków Przejściowych
2005/017-488.01.05.01 "Podniesienie stopnia wdrożenia dyrektyw UE w
zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy"

Podstawowe cele oceny ryzyka

zawodowego



Zapewnienie ciągłej poprawy

bezpieczeństwa i higieny pracy

Ocena

ryzyka

Monitorowani

i działania

korygujące

Realizacja

planu

Plan

działań

Projekt współfinansowany ze Środków Przejściowych
2005/017-488.01.05.01 "Podniesienie stopnia wdrożenia dyrektyw UE w
zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy"

Norma zawiera ogólne wytyczne

do postępowania przy przeprowadzaniu oceny ryzyka zawodowego na stanowiskach pracy.

Wytyczne te mogą być stosowane przez wszystkie organizacje.

Norma PN-N-
18002

Projekt współfinansowany ze Środków Przejściowych
2005/017-488.01.05.01 "Podniesienie stopnia wdrożenia dyrektyw UE w
zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy"

PN-N-18002

W normie podano informacje dotyczące:



podstawowych celów oceny



ogólnych zasad przygotowania oceny



osób przeprowadzających ocenę



przebiegu oceny



działań wynikających z oceny

Norma PN-N-
18002

Projekt współfinansowany ze Środków Przejściowych
2005/017-488.01.05.01 "Podniesienie stopnia wdrożenia dyrektyw UE w
zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy"

Ogólne zasady przygotowania

oceny ryzyka zawodowego

•

Zapewnić zasoby niezbędne do

prowadzenia oceny ryzyka zawodowego.



Wyznaczyć odpowiednie osoby do

przeprowadzania oceny ryzyka

zawodowego.



Określić potrzeby szkoleniowe i zapewnić

szkolenie osobom przeprowadzającym

ocenę ryzyka zawodowego.



Zapewnić udział pracowników w ocenie

ryzyka zawodowego.

Projekt współfinansowany ze Środków Przejściowych
2005/017-488.01.05.01 "Podniesienie stopnia wdrożenia dyrektyw UE w
zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy"

Osoby przeprowadzające ocenę ryzyka

zawodowego

Zaangażowani w ocenę ryzyka

zawodowego powinni być

wszyscy pracownicy, bowiem

bezpieczne warunki pracy

powinny być wspólnym

interesem pracodawcy i

pracowników

Projekt współfinansowany ze Środków Przejściowych
2005/017-488.01.05.01 "Podniesienie stopnia wdrożenia dyrektyw UE w
zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy"

Osoby przeprowadzające ocenę ryzyka

zawodowego

Osoby oceniające ryzyko zawodowe

powinny:



znać i rozumieć zasady oceny,



posiadać wiedzę niezbędną do

identyfikowania zagrożeń na ocenianych

stanowiskach,



umieć ocenić szkodliwe następstwa

występujących zagrożeń.

Zaleca się, aby potrafiły one również:



formułować propozycje działań

korygujących i/lub zapobiegawczych,



oceniać ich skuteczność oraz



identyfikować te problemy, które powinny być rozwiązane z

udziałem ekspertów zewnętrznych.

Projekt współfinansowany ze Środków Przejściowych
2005/017-488.01.05.01 "Podniesienie stopnia wdrożenia dyrektyw UE w
zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy"

Osoby przeprowadzające ocenę ryzyka

zawodowego

Ocena ryzyka zawodowego nie jest

działaniem jednorazowym. Zgodnie z

wymaganiami prawa powinna ona być

wykonywana okresowo, a takŜe zawsze

wówczas, gdy na stanowisku pracy

wprowadzane są zmiany – zarówno przed

wprowadzeniem tych zmian, jak i po ich

wprowadzeniu.

Projekt współfinansowany ze Środków Przejściowych
2005/017-488.01.05.01 "Podniesienie stopnia wdrożenia dyrektyw UE w
zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy"

Osoby przeprowadzające ocenę ryzyka

zawodowego

W szczególności ryzyko zawodowe

należy oceniać wówczas, gdy
podejmowane są decyzje odnośnie
zmian:

‒ procesów technologicznych,

wyposażenia stanowisk i miejsc
pracy,

‒ stosowanych substancji i

preparatów chemicznych,
biologicznych, rakotwórczych lub
mutagennych, organizacji pracy.

Projekt współfinansowany ze Środków Przejściowych
2005/017-488.01.05.01 "Podniesienie stopnia wdrożenia dyrektyw UE w
zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy"

Ogólne zasady przygotowania

oceny ryzyka zawodowego



Okresowo



Zawsze wówczas, gdy wykorzystywane

do jego oceny informacje straciły swoją

aktualność,

a w szczególności :



przy tworzeniu nowych stanowisk pracy,



przy wprowadzaniu zmian na stanowiskach pracy



po zmianie obowiązujących wymagań,
odnoszących się do ocenianych stanowisk pracy,



po wprowadzeniu zmian w stosowanych
środkach ochronnych

W jakich sytuacjach przeprowadza się

ocenę ryzyka zawodowego?

Projekt współfinansowany ze Środków Przejściowych
2005/017-488.01.05.01 "Podniesienie stopnia wdrożenia dyrektyw UE w
zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy"

Przebieg oceny ryzyka

zawodowego



zebranie potrzebnych
informacji



identyfikacja zagrożeń



oszacowanie ryzyka



ANALIZA RYZYKA ZAWODOWEGO



WYZNACZANIE DOPUSZCZALNOŚCI

RYZYKA



Czy ryzyko można przyjąć?

TAK: Okresowe przeprowadzanie oceny ryzyka

zawodowego



NIE:

Opracowanie planu działań korygujących

i/lub zapobiegawczych

Projekt współfinansowany ze Środków Przejściowych
2005/017-488.01.05.01 "Podniesienie stopnia wdrożenia dyrektyw UE w
zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy"

PRZEBIEG OCENY RYZYKA

ZAWODOWEGO



Metodę identyfikowania zagrożeń

może ustalić zespół oceniający ryzyko

zawodowe, biorąc pod uwagę:



cel analizy



obiekt analizy



dostępne informacje



dostępne zasoby



czas analizy



Identyfikacja zagrożeń



Do identyfikacji

zagrożeń na

stanowiskach pracy

najlepsze są z

reguły metody

proste, mało

sformalizowane

Listy kontrolne

Analiza bezpieczeństwa pracy (Job Safety

Analysis)



Listy kontrolne



Analiza bezpieczeństwa pracy (Job Safety

Analysis)

Projekt współfinansowany ze Środków Przejściowych
2005/017-488.01.05.01 "Podniesienie stopnia wdrożenia dyrektyw UE w
zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy"

Przygotowanie do analizy

 Zebranie niezbędnych informacji

Określenie realizowanych na stanowisku

zadań

Ustalenie listy czynności,

wykonywanych podczas realizacji zadań

Identyfikacja zagrożeń

Oszacowanie i wyznaczenie

dopuszczalności ryzyka

Określenie wynikających z oceny działań

Podsumowanie wyników

Metoda analizy bezpieczeństwa pracy

Projekt współfinansowany ze Środków Przejściowych
2005/017-488.01.05.01 "Podniesienie stopnia wdrożenia dyrektyw UE w
zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy"

PRZEBIEG OCENY RYZYKA

ZAWODOWEGO



Oszacowanie ryzyka

zawodowego



Oszacowanie ryzyka zawodowego

związanego z zagrożeniami

zidentyfikowanymi na stanowiskach pracy

polega na ustaleniu:



prawdopodobieństwa wystąpienia

zagrożeń,



ciężkości szkodliwych następstw tych

zagrożeń.



Podstawą do oszacowania mogą być:

•

dane o wypadkach, chorobach zawodowych i

innych,

•

informacje zawarte w przepisach prawnych,

normach

i w literaturze specjalistycznej,

•

opinie ekspertów.

Projekt współfinansowany ze Środków Przejściowych
2005/017-488.01.05.01 "Podniesienie stopnia wdrożenia dyrektyw UE w
zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy"

Informacje potrzebne do oceny ryzyka

zawodowego



lokalizacji stanowiska lub realizowanych

na nim zadań,



osób pracujących na stanowisku, ze

szczególnym uwzględnieniem tych

pracowników, dla których ryzyko

związane z oddziaływaniem zagrożeń

może być większe od przeciętnego,

takich jak np. kobiety w ciąży,

młodociani lub niepełnosprawni,

stosowanych środków pracy, materiałów

technologicznych i wykonywanych

operacji technologicznych,

Projekt współfinansowany ze Środków Przejściowych
2005/017-488.01.05.01 "Podniesienie stopnia wdrożenia dyrektyw UE w
zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy"



wykonywanych czynności oraz czasu i sposobu ich

wykonywania przez pracujące na stanowisku osoby,



zagrożeń, które już zostały zidentyfikowane i ich

źródeł,



możliwych skutków występujących zagrożeń,



stosowanych środków ochrony,



wypadków i chorób zawodowych, którym uległy

pracujące na stanowisku osoby,



wymagań przepisów prawnych i norm,

określających minimalne wymagania

bezpieczeństwa i higieny pracy na analizowanym

stanowisku.

Informacje potrzebne do oceny ryzyka zawodowego

Projekt współfinansowany ze Środków Przejściowych
2005/017-488.01.05.01 "Podniesienie stopnia wdrożenia dyrektyw UE w
zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy"

Informacje potrzebne do oceny ryzyka

zawodowego

Identyfikacja zagrożeń



określenie wszelkich czynników

niebezpiecznych, szkodliwych i uciążliwych

występujących na stanowisku pracy,



zwrócenie uwagi na te właściwości, które na

danym stanowisku i w określonych

okolicznościach mogą stworzyć największe

zagrożenie,



ustalenie w jaki sposób czynniki te mogą

oddziaływać na człowieka (drogi

wchłaniania, mechanizm oddziaływania,

zakres zmian,

Projekt współfinansowany ze Środków Przejściowych
2005/017-488.01.05.01 "Podniesienie stopnia wdrożenia dyrektyw UE w
zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy"

nformacje potrzebne do oceny ryzyka

zawodowego

Identyfikacja zagrożeń c.d.



określenie czasu lub

częstotliwości narażenia

człowieka na istniejące

zagrożenie,



ustalenie liczby osób narażonych

(określenie płci, wieku),



sposób ujawniania się zagrożenia

Projekt współfinansowany ze Środków Przejściowych
2005/017-488.01.05.01 "Podniesienie stopnia wdrożenia dyrektyw UE w
zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy"

Algorytm oceny ryzyka zawodowego

KROK 1

Charakterystyka stanowiska

pracy

W kroku tym należy zebrać

wszystkie niezbędne informacje

potrzebne do oceny ryzyka, które

charakteryzują stanowisko pracy lub

wykonywane prace.

Projekt współfinansowany ze Środków Przejściowych
2005/017-488.01.05.01 "Podniesienie stopnia wdrożenia dyrektyw UE w
zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy"

Algorytm oceny ryzyka zawodowego

KROK 1

Charakterystyka stanowiska

pracy

W charakterystyce stanowiska pracy
należy uwzględnić:
stan w jakim znajduje się obiekt
(budynek, maszyna),
obszar, po którym porusza się
pracownik,
wykonywane czynności,

Projekt współfinansowany ze Środków Przejściowych
2005/017-488.01.05.01 "Podniesienie stopnia wdrożenia dyrektyw UE w
zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy"

Algorytm oceny ryzyka zawodowego

KROK 1

Charakterystyka stanowiska

pracy

niedogodności (nie stanowią
bezpośrednio zagrożenia, ale
sprzyjają powstawaniu
ryzyka),
poziom wykształcenia,
doświadczenia,
wypadki, choroby zawodowe.

Projekt współfinansowany ze Środków Przejściowych
2005/017-488.01.05.01 "Podniesienie stopnia wdrożenia dyrektyw UE w
zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy"

Algorytm oceny ryzyka zawodowego

KROK 2

Identyfikacja zagrożeń

Identyfikacja zagrożeń - jest
procesem rozpoznawania czy
zagrożenie istnieje i jakie są jego
źródła np.:

czy występują w środowisku pracy
czynniki niebezpieczne, szkodliwe
lub uciążliwe.

Projekt współfinansowany ze Środków Przejściowych
2005/017-488.01.05.01 "Podniesienie stopnia wdrożenia dyrektyw UE w
zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy"

Algorytm oceny ryzyka zawodowego

KROK 2

Identyfikacja zagrożeń

Pomocne mogą być :
– listy kontrolne,
– dokumentację techniczną,
– normy określające wymagania
bezpieczeństwa,
– rejestry wypadków i chorób
zawodowych,
– dokumenty pomiarów czynników
środowiska pracy.

Projekt współfinansowany ze Środków Przejściowych
2005/017-488.01.05.01 "Podniesienie stopnia wdrożenia dyrektyw UE w
zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy"

Algorytm oceny ryzyka zawodowego

KROK 3

Szacowanie ryzyka

Jest nadaniem parametrom ryzyka

odpowiednich wartości.

Określanie prawdopodobieństwa

wystąpienia niepożądanych zdarzeń

związanych z wykonywaną pracą

powodujących u pracowników

niekorzystne skutki zdrowotne.

Parametry ryzyka zawodowego szacuje

się oddzielnie dla każdego

zidentyfikowanego zagrożenia.

Projekt współfinansowany ze Środków Przejściowych
2005/017-488.01.05.01 "Podniesienie stopnia wdrożenia dyrektyw UE w
zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy"

Algorytm oceny ryzyka zawodowego

KROK 4

Wartościowanie ryzyka

Wartościowanie ryzyka - jest określaniem

wartości ryzyka według przyjętych

kryteriów.

Kryteria mogą być określane w

unormowaniach państwowych (np.

dopuszczalne stężenia lub natężenia

czynników mierzalnych środowiska pracy)

a w przypadku ich braku pracodawca,

może ustalić własne kryteria

dopuszczalności ryzyka zawodowego.

Projekt współfinansowany ze Środków Przejściowych
2005/017-488.01.05.01 "Podniesienie stopnia wdrożenia dyrektyw UE w
zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy"

Algorytm oceny ryzyka zawodowego

KROK 4

Wartościowanie ryzyka

Wartościowanie ryzyka kończy się

podjęciem decyzji odnośnie

akceptacji poziomu ryzyka albo

podjęcia kroków koniecznych do

zmniejszenia ryzyka albo

zapewnienia, że ryzyko pozostanie

na akceptowanym poziomie.

Projekt współfinansowany ze Środków Przejściowych
2005/017-488.01.05.01 "Podniesienie stopnia wdrożenia dyrektyw UE w
zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy"

Algorytm oceny ryzyka zawodowego

KROK 5

Ograniczenie lub eliminowanie ryzyka

zawodowego

Jednym z celów oceny ryzyka zawodowego

jest eliminowanie zagrożeń lub ograniczanie

ich skutków.

Osiągnięcie tego celu jest możliwe przez

podjęcie

odpowiednich działań. Podstawową zasadą,

jaką należy się kierować jest eliminowanie

zagrożeń najlepiej u źródła oraz stosowanie

takich środków, które będą chronić jak

największą liczbę pracowników.

Projekt współfinansowany ze Środków Przejściowych
2005/017-488.01.05.01 "Podniesienie stopnia wdrożenia dyrektyw UE w
zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy"

czy ryzyko można przyjąć?



Wyznaczanie dopuszczalności

ryzyka zawodowego



Podstawowym kryterium dopuszczalności

ryzyka są wymagania obowiązujących

przepisów prawnych i innych dokumentów

normatywnych.

 W przypadku braku odpowiednich wymagań

przepisów prawnych i innych zaleca się

ustalanie kryteriów dopuszczalności ryzyka

zawodowego z uwzględnieniem opinii

ekspertów z dziedziny bezpieczeństwa i

higieny pracy, własnych doświadczeń, oraz

opinii pracowników.

PRZEBIEG OCENY RYZYKA
ZAWODOWEGO

Projekt współfinansowany ze Środków Przejściowych
2005/017-488.01.05.01 "Podniesienie stopnia wdrożenia dyrektyw UE w
zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy"

Ryzyko duże = NIEAKCEPTOWALNE

J eżeli ryzyko zawodowe jest związane z pracą już

wykonywaną, działania w celu jego zmniejszenia trzeba

podjąć natychmiast. Planowana praca nie może być

rozpoczęta do czasu zmniejszenia ryzyka zawodowego do

poziomu dopuszczalnego.

Ryzyko średnie = AKCEPTOWALNE

Zaleca się zaplanowanie i podjęcie działań, których celem

jest zmniejszenie ryzyka zawodowego.

Ryzyko małe = AKCEPTOWALNE

Konieczne jest zapewnienie, że ryzyko zawodowe

pozostaje na tym samym poziomie

Wyznaczanie dopuszczalności ryzyka zawodowego

oraz zalecenia dotyczące wynikających z oceny

działań (oszacowanie w skali 3-stopniowej)

Projekt współfinansowany ze Środków Przejściowych
2005/017-488.01.05.01 "Podniesienie stopnia wdrożenia dyrektyw UE w
zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy"

Przed realizacją planu działań zaleca się

dokonać jego przeglądu w celu stwierdzenia:



czy proponowane działania doprowadzą do

wymaganego ograniczenia ryzyka

zawodowego?



czy w wyniku realizacji planu nie powstaną

nowe zagrożenia?



czy można wybrać inne, bardziej skuteczne

działania?



co sądzą pracownicy o potrzebie realizacji

i skuteczności planowanych działań?

Realizacja planu

działań

Projekt współfinansowany ze Środków Przejściowych
2005/017-488.01.05.01 "Podniesienie stopnia wdrożenia dyrektyw UE w
zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy"

Metody oceny ryzyka zawodowego

Wstępna Analiza Zagrożeń PHA

Matryca ryzyka (wg normy PN-

N- 18002)

3. Metoda Risc Score

Projekt współfinansowany ze Środków Przejściowych
2005/017-488.01.05.01 "Podniesienie stopnia wdrożenia dyrektyw UE w
zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy"

1. Wstępna Analiza Zagrożeń PHA

Wstępna Analiza Zagrożeń PHA

jest metodą matrycową, pozwalającą

na jakościowe oszacowanie ryzyka.

W analizie ryzyka prowadzonego

metodą PHA oszacowanie ryzyka

polega na określeniu możliwych strat

poprzez stopień szkód S i

prawdopodobieństwo szkód zdarzenia

P, z jakim szkody mogą wystąpić.

Projekt współfinansowany ze Środków Przejściowych
2005/017-488.01.05.01 "Podniesienie stopnia wdrożenia dyrektyw UE w
zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy"

1. Wstępna Analiza Zagrożeń PHA c.d.

Wartościowanie ryzyka jest wyrażone

poprzez wskaźnik ryzyka, który określa

zależność:

W = S * P

gdzie: S – stopień szkód,

P – prawdopodobieństwo szkód zdarzenia.

Szacowanie stopnia szkód S i

prawdopodobieństwa szkód P odbywa się

według skali na sześciu poziomach dla

każdego zidentyfikowanego zagrożenia.

Projekt współfinansowany ze Środków Przejściowych
2005/017-488.01.05.01 "Podniesienie stopnia wdrożenia dyrektyw UE w
zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy"

1. Ryzyko wartościowane jest na trzech

poziomach wymagane zmniejszenie

ryzyka:

•

1 – 3 Ryzyko akceptowalne,

•

4 – 9 Dopuszczalna akceptacja ryzyka

po ocenia ryzyka,

•

10 – 25 (36) Ryzyko niedopuszczalne –

wymagane zmniejszeni ryzyka.

Projekt współfinansowany ze Środków Przejściowych
2005/017-488.01.05.01 "Podniesienie stopnia wdrożenia dyrektyw UE w
zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy"

2. Matryca ryzyka (wg normy PN-N-18002)

Przedstawiona w normie PN-N-18002

matrycowa metoda oceny ryzyka jest

metodą przeznaczoną do

jakościowego oszacowania ryzyka

zawodowego.

Szacowanie następstw i

prawdopodobieństwa następstw

odbywa Się w skali trójstopniowej dla

każdego zidentyfikowanego

zagrożenia.

Charakterystykę wartości parametrów

ryzyka przedstawiono obok.

Projekt współfinansowany ze Środków Przejściowych
2005/017-488.01.05.01 "Podniesienie stopnia wdrożenia dyrektyw UE w
zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy"

PRZEBIEG OCENY RYZYKA

ZAWODOWEGO

Oszacowanie ryzyka zawodowego

w skali

trójstopniowej

Ciężkość następstw

Prawdopodobieństwo

mała

średnia

duża

Mało

prawdopodobne

Małe

Średnie

Prawdopodobne

Małe

Średnie

Duże

Wysoce

prawdopodobne

Średnie

Duże

Projekt współfinansowany ze Środków Przejściowych
2005/017-488.01.05.01 "Podniesienie stopnia wdrożenia dyrektyw UE w
zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy"



Ciężkość następstw

Prawdopodobieństwo

mała

średnia

duża

Mało

prawdopodobne

Bardzo małe

Małe

Średnie

Prawdopodobne

Małe

Średnie

Duże

Wysoce

prawdopodobne

Średnie

Duże

Bardzo duże

PRZEBIEG OCENY RYZYKA

ZAWODOWEGO

Oszacowanie ryzyka zawodowego

w skali

pięciostopniowej

Projekt współfinansowany ze Środków Przejściowych
2005/017-488.01.05.01 "Podniesienie stopnia wdrożenia dyrektyw UE w
zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy"

> P

max

Ryzyko duże

max

 P

> 0,5 P

max

Ryzyko średnie

 0,5 P

max

Ryzyko małe

Pmax – wartość dopuszczalna wielkości charakteryzującej

narażenie

PRZEBIEG OCENY RYZYKA

ZAWODOWEGO

Oszacowanie ryzyka zawodowego

w skali

trójstopniowej na podstawie wielkości

charakteryzujących narażenie

Projekt współfinansowany ze Środków Przejściowych
2005/017-488.01.05.01 "Podniesienie stopnia wdrożenia dyrektyw UE w
zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy"

2. Wartościowanie ryzyka w skali pięciostopniowej (PN – N

– 18002)

Norma zaleca również w zależności od poziomu

wartościowania ryzyka podjecie niezbędnych działań

profilaktycznych (tabela 8 i 9)

Projekt współfinansowany ze Środków Przejściowych
2005/017-488.01.05.01 "Podniesienie stopnia wdrożenia dyrektyw UE w
zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy"

2. Ocena ryzyka zawodowego dla czynników

mierzalnych (wg normy PN-N-18002)

Wśród czynników występujących w

środowisku pracy można rozróżnić

takie, których oddziaływanie na

pracownika można charakteryzować

wielkościami mierzalnymi.

Przykładami takich czynników mogą

być: hałas – charakteryzowany jego

natężeniem, zapylenie –

charakteryzowane jego stężeniem

itp. Czynniki te, można nazwać

czynnikami mierzalnymi.

Projekt współfinansowany ze Środków Przejściowych
2005/017-488.01.05.01 "Podniesienie stopnia wdrożenia dyrektyw UE w
zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy"

Matryca ryzyka (wg normy PN-N-18002)

czynników mierzalnych (wg normy PN-

N-18002) c.d.

Ocenę ryzyka dla czynników mierzalnych

można prowadzić ilościowo w oparciu o

wyniki pomiarów czynników środowiska

pracy i dopuszczalne ich wartości określone

w normach i przepisach. Metodę oceny

ryzyka zawodowego wykorzystującą tą

zasadę przedstawiono w normie PN-N-

18002: 2000. Nie wyklucza to zastosowania

pozostałych metod do oceny ryzyka

zawodowego związanego z czynnikami

mierzalnymi.

Projekt współfinansowany ze Środków Przejściowych
2005/017-488.01.05.01 "Podniesienie stopnia wdrożenia dyrektyw UE w
zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy"

Lata pracy



Równoważny

poziom dźwięku



Ryzyko utraty słuchu w %

100

115 dB
110 dB
105 dB
100 dB
95 dB
90 dB
85 dB
80 dB

Ryzyko utraty słuchu w zależności od

równoważnego poziomu dźwięku i czasu

narażenia

(ISO 1999:1975)

Przykład postępowania przy szacowaniu w skali trójstopniowej

ryzyka zawodowego związanego z narażeniem

na hałas na stanowiskach pracy

2. Matryca ryzyka (wg normy PN-N-18002

)

Projekt współfinansowany ze Środków Przejściowych
2005/017-488.01.05.01 "Podniesienie stopnia wdrożenia dyrektyw UE w
zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy"

3. Metoda

Risk Score

jest

często stosowana w

praktyce przemysłowej,

usługowej, administracyjnej

i naukowej ze względu na

możliwość różnicowania

wyników oceny ryzyka

zawodowego między

poszczególnymi

stanowiskami pracy.

Projekt współfinansowany ze Środków Przejściowych
2005/017-488.01.05.01 "Podniesienie stopnia wdrożenia dyrektyw UE w
zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy"

3. Metoda RISK SCORE

Metoda RISK SCORE jest

jakościową, wskaźnikową metodą

oceny ryzyka, w której określane w

definicji ryzyka

prawdopodobieństwo

skutków zdarzenia jest

uszczegółowione i przedstawione

przez dwa parametry ryzyka, tj.

ekspozycję na zagrożenie i

prawdopodobieństwo wystąpienia

zdarzenia.

Projekt współfinansowany ze Środków Przejściowych
2005/017-488.01.05.01 "Podniesienie stopnia wdrożenia dyrektyw UE w
zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy"

3. Metoda RIS SCORE c.d.

W metodzie tej wartościowanie ryzyka opisuje

wyrażenie: R = S * E * P

gdzie parametrami ryzyka R są:

S – możliwe skutki zdarzenia (straty

spowodowane przez zdarzenie),

E – ekspozycja na zagrożenie,

P – prawdopodobieństwo wystąpienia

zdarzenia.

Szacowanie wartości poszczególnych

parametrów ryzyka przedstawiono w

Kolejnych tabelach.

Projekt współfinansowany ze Środków Przejściowych
2005/017-488.01.05.01 "Podniesienie stopnia wdrożenia dyrektyw UE w
zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy"

Ocena parametru s - stopień ciężkości potencjalnych

następstw zagrożenia

Wartość

Ciężkość

Opis

Bardzo duża

Ofiara (lub

ofiary)

Duża

Ciężkie

Średnia

Absencja w

pracy

Mała

Np.

udzielenie

pierwszej

pomocy

Projekt współfinansowany ze Środków Przejściowych
2005/017-488.01.05.01 "Podniesienie stopnia wdrożenia dyrektyw UE w
zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy"

Metoda ryzyka zawodowego – wskaźnikowa metoda Risk

Score



- czas ekspozycji oddziaływania szkodliwych

czynników na pracownika

Wartość

Oddziaływanie

stałe

częste (codzienne)

sporadyczne (raz na tydzień)

okazjonalne (raz na miesiąc)

minimalne (kilka razy rocznie)

0,5

znikome (raz do roku)

Projekt współfinansowany ze Środków Przejściowych
2005/017-488.01.05.01 "Podniesienie stopnia wdrożenia dyrektyw UE w
zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy"

Wskaźnikowa metoda Risk Score



- prawdopodobieństwo wystąpienia zagrożenia dla

pracownika

Wartość

Zagrożenie

Szansa

bardzo prawdopodobne

50% (1 na 2)

całkiem możliwe

10% (1 na 10)

mało prawdopodobne ale

możliwe

1% (1 na 100)

tylko sporadycznie

możliwe

O,1% (1 na 1000)

0,5

możliwe do zaistnienia

0,01% (1 na 10000)

0,2

praktycznie możliwe

0,001% (1 na

100000)

0,1

tylko teoretycznie możliwe

0,0001% ( 1 na

1000000)

Projekt współfinansowany ze Środków Przejściowych
2005/017-488.01.05.01 "Podniesienie stopnia wdrożenia dyrektyw UE w
zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy"

Końcowy wynik oceny ryzyka

jest iloczynem trzech

powyższych wyników

oszacowań.

Przy zastosowaniu

zmodyfikowanej metody Risk

Score należy także skorzystać

z poniższej tabeli, która zwiera

informacje jak należy

interpretować wynik oceny i

kiedy podjąć działania

zmierzające do zmniejszenia

ryzyka.

Projekt współfinansowany ze Środków Przejściowych
2005/017-488.01.05.01 "Podniesienie stopnia wdrożenia dyrektyw UE w
zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy"

Kategorie ryzyka: duże i bardzo duże

(WR > 201) należą do ryzyka

nieakceptowanego i działania

zmierzające do redukcji ryzyka

powinny zastać podjęte natychmiast.

Projekt współfinansowany ze Środków Przejściowych
2005/017-488.01.05.01 "Podniesienie stopnia wdrożenia dyrektyw UE w
zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy"

Wskaźnikowa metoda Risk Score



- Ryzyko zawodowe, wartość liczbowa

Wartość R

Kategorie ryzyka

Działania

zapobiegawcze

R=<20

pomijalne

wskazana kontrola

20<R<70

małe

potrzebna kontrola

70<R<200

istotne

potrzebna

poprawa

200<R<400

duże

potrzebna

natychmiastowa

poprawa

R>400

bardzo duże

wskazane

wstrzymanie pracy

Projekt współfinansowany ze Środków Przejściowych
2005/017-488.01.05.01 "Podniesienie stopnia wdrożenia dyrektyw UE w
zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy"

Wskaźnikowa metoda Risk Score



- potencjalne skutki, średnia arytmetyczna oceny strat ludzkich i materialnych

Opis

Wartość

Strata

Straty ludzkie

Straty

materialne

(zł)

100

poważna

katastrofa

wiele ofiar śmiertelnych

ponad 30

mln

katastrofa

kilka ofiar śmiertelnych

10-30 mln

bardzo

duża

ofiara śmiertelna

500 tys.-5

mln

duża

ciężkie uszkodzenie

ciała

30-500 tys.

średnia

absencja

5-25 tys.

mała

udzielenie pierwszej

pomocy

poniżej 5

tys.

Projekt współfinansowany ze Środków Przejściowych
2005/017-488.01.05.01 "Podniesienie stopnia wdrożenia dyrektyw UE w
zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy"

4. Metoda grafu ryzyka

Metoda grafu ryzyka jest jakościową metodą, w

której występują trzy parametry ryzyka tj.:

czas występowania zagrożenia, możliwość

zastosowania ochrony przed zagrożeniem oraz

prawdopodobieństwo wystąpienie

niepożądanego zdarzenia.



Parametrami ryzyka są:



S - cięŜkość urazu,



E - czas występowania zagroŜenia
(ekspozycja),

Projekt współfinansowany ze Środków Przejściowych
2005/017-488.01.05.01 "Podniesienie stopnia wdrożenia dyrektyw UE w
zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy"

4. Metoda grafu ryzyka

A - możliwość uniknięcia zdarzenia przez

zastosowanie ochrony przed zagrożeniem,

O - prawdopodobieństwo wystąpienia

niepożądanego zdarzenia

Projekt współfinansowany ze Środków Przejściowych
2005/017-488.01.05.01 "Podniesienie stopnia wdrożenia dyrektyw UE w
zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy"

4. Metoda grafu ryzyka

Przykład

Jednym z zagrożeń na stanowisku pracy

cieśli budowlanego przy wykonywaniu

deskowania stropów oraz ścian budynku

jest upadek z wysokości. Pracownik

pracuje od poniedziałku do piątku średnio

po 8 godzin dziennie, transportuje oraz

układa szalunki. Przy wykonywaniu tej

czynności w ciągu ostatnich 10 lat

zdarzyły się cztery wypadki przy pracy w

tym jeden śmiertelny.

Projekt współfinansowany ze Środków Przejściowych
2005/017-488.01.05.01 "Podniesienie stopnia wdrożenia dyrektyw UE w
zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy"

4. Metoda grafu ryzyka

Szacowanie parametrów ryzyka:
- ciężkość urazu – S = ?
- czas występowania zagrożenia

(ekspozycja) – E = ?

- mozliwość uniknięcia zdarzenia przez

zastosowanie ochrony przed

zagrożeniem A = ?,
- prawdopodobieństwo wystąpienia

niepożądanego zdarzenia – O = ?.

Projekt współfinansowany ze Środków Przejściowych
2005/017-488.01.05.01 "Podniesienie stopnia wdrożenia dyrektyw UE w
zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy"

4. Metoda grafu ryzyka

Wartościowanie ryzyka:

‒

ciężkość urazu – ciężki /trwałe ubytki zdrowia/ S =

- czas występowania zagrożenia (ekspozycja) –

częściej niż raz na zmianę E = 2

- możliwość uniknięcia zdarzenia przez

zastosowanie ochrony przed zagrożeniem –

możliwe A = 1,

- prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanego

zdarzenia – częściej niż raz na 10 lat O = 3.

Wartościowanie ryzyka poruszając się po grafie

ryzyka zgodnie z wartościami szacowanych

parametrów odczytujemy wartość ryzyka na

poziomie R = IV ryzyko duże.

Projekt współfinansowany ze Środków Przejściowych
2005/017-488.01.05.01 "Podniesienie stopnia wdrożenia dyrektyw UE w
zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy"

Korzyści z oceny ryzyka zawodowego

Ocena ryzyka ułatwi

pracodawcy i kierownictwu firmy:



określenie środków, jakie należy podjąć

w celu zapewnienia bezpieczeństwa i

ochrony pracowników, przy

uwzględnieniu wymagań obowiązujących

przepisów,



podejmowanie właściwych decyzji przy

doborze wyposażenia stanowisk pracy,

stosowanych substancji chemicznych,

odzieży roboczej i organizacji pracy,

Projekt współfinansowany ze Środków Przejściowych
2005/017-488.01.05.01 "Podniesienie stopnia wdrożenia dyrektyw UE w
zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy"

Korzyści z oceny ryzyka zawodowego



sprawdzenie czy zastosowane środki są

właściwe,



wykazanie - zarówno sobie jak i

kompetentnym władzom, pracownikom i ich

przedstawicielom, że uwzględniono wszystkie

zagrożenia związane z procesem pracy i że

podjęto wszystkie niezbędne środki w celu

zapewnienia bezpieczeństwa i higieny pracy,



sprawdzenie czy środki ochrony i metody

ochrony pracy przyjęte w wyniku oceny

ryzyka zapewniają poprawę stanu

bezpieczeństwa.

Projekt współfinansowany ze Środków Przejściowych
2005/017-488.01.05.01 "Podniesienie stopnia wdrożenia dyrektyw UE w
zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy"

Załącznik A

Szacowanie w skali trójstopniowej ryzyka zawodowego

związanego z narażeniem na szkodliwe substancje

chemiczne występujące w powietrzu na stanowiskach

pracy

Projekt współfinansowany ze Środków Przejściowych
2005/017-488.01.05.01 "Podniesienie stopnia wdrożenia dyrektyw UE w
zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy"

Wielkości charakteryzujące narażenie

– wskaźnik narażenia umożliwiający ocenę

stężenia średniego ważonego dla całej zmiany

roboczej,

– wskaźnik narażenia umożliwiający ocenę

stężeń chwilowych,

– wskaźnik narażenia umożliwiający ocenę

stężeń pułapowych.

Wartości dopuszczalne:
NDS – najwyższe dopuszczalne stężenie,
NDSCh – najwyższe dopuszczalne stężenie

chwilowe,

NDSP – najwyższe dopuszczalne stężenie pułapowe.

Projekt współfinansowany ze Środków Przejściowych
2005/017-488.01.05.01 "Podniesienie stopnia wdrożenia dyrektyw UE w
zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy"

Prowadzenie dokumentacji oceny ryzyka zawodowego

Zaleca się zapisywanie co najmniej takich danych, jak:



Nazwa przedsiębiorstwa, dział przedsiębiorstwa



Nazwisko osoby prowadzącej ocenę oraz data oceny



Stanowisko pracy, wykonywane czynności



Zagrożenia i ryzyko zawodowe z nimi związane



Stosowane środki ochrony



Szczegółowe informacje na temat wprowadzenia

dodatkowych środków ochrony (planowane

działania, nazwisko osoby odpowiedzialnej, termin

wprowadzenia)



Informacje dotyczące ustaleń w sprawie

monitorowania (np. daty inspekcji, osoby

odpowiedzialne).

Projekt współfinansowany ze Środków Przejściowych
2005/017-488.01.05.01 "Podniesienie stopnia wdrożenia dyrektyw UE w
zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy"

Czy ocena ryzyka zawodowego została

przeprowadzona właściwie?



Czy zidentyfikowano wszystkie istotne zagrożenia?



Czy uwzględniono wymagania prawne odnoszące

się do ocenianego stanowiska pracy?



Czy uwzględniono stan zdrowia i możliwości

pracownika zatrudnionego na stanowisku pracy?



Czy oceniono stosowane na stanowisku pracy

środki ochrony?



Czy zaproponowano działania zmierzające do

dalszego ograniczenie ryzyka?



Czy ustalono zasady monitorowania ryzyka

zawodowego?

Document Outline