SEKTY i RUCHY RELIGIJNE
SEKTY i RUCHY RELIGIJNE
W POLSCE WSPÓŁCZESNEJ
W POLSCE WSPÓŁCZESNEJ
SEKTY i RUCHY RELIGIJNE
SEKTY i RUCHY RELIGIJNE
W POLSCE WSPÓŁCZESNEJ
W POLSCE WSPÓŁCZESNEJ
Trudności w definicji i ocenie
Trudności w definicji i ocenie
sekt
sekt
Etymologia pojęcia „sekta”
Etymologia pojęcia „sekta”
Etymologicznie słowo sekta wywodzi się od łacińskiego
Etymologicznie słowo sekta wywodzi się od łacińskiego
sequor
sequor
– naśladować, towarzyszyć, iść, podążać za kimś. Druga
– naśladować, towarzyszyć, iść, podążać za kimś. Druga
etymologia nawiązuje do słowa
etymologia nawiązuje do słowa
secare
secare
i oznacza odcinać,
i oznacza odcinać,
oddzielać. Słownik klasycznej łaciny podaje następujące
oddzielać. Słownik klasycznej łaciny podaje następujące
znaczenie słowa
znaczenie słowa
secta:
secta:
kierunek, droga, postępowanie,
kierunek, droga, postępowanie,
zasady.
zasady.
W klasycznej grece, jak i w grece Nowego Testamentu
W klasycznej grece, jak i w grece Nowego Testamentu
łacińskiemu słowu
łacińskiemu słowu
secta
secta
odpowiada właściwie jako synonim
odpowiada właściwie jako synonim
herezja,
herezja,
który znaczy wybór. W łacinie klasycznej wyraz ten
który znaczy wybór. W łacinie klasycznej wyraz ten
nie miał pejoratywnego znaczenia. Czasem tłumacze łacińskiej
nie miał pejoratywnego znaczenia. Czasem tłumacze łacińskiej
Biblii posługiwali się pojęciem sekta, a czasem podawali
Biblii posługiwali się pojęciem sekta, a czasem podawali
herezja. Sugerowały po prostu dokonany wybór i oba te
herezja. Sugerowały po prostu dokonany wybór i oba te
terminy nie miały pejoratywnego i emocjonalnego znaczenia.
terminy nie miały pejoratywnego i emocjonalnego znaczenia.
Etymologia pojęcia „sekta” c.d.
Etymologia pojęcia „sekta” c.d.
Po dwóch tysiącach lat słowa „sekta” i „herezja” mają
Po dwóch tysiącach lat słowa „sekta” i „herezja” mają
dziś zupełnie inne znaczenie. Obecnie „heretyk” oznacza
dziś zupełnie inne znaczenie. Obecnie „heretyk” oznacza
kogoś, kto fałszuje doktrynę wiary, a tego kto doprowadza
kogoś, kto fałszuje doktrynę wiary, a tego kto doprowadza
do rozłamu określa się „schizmatykiem”. „Sekciarz” ma w
do rozłamu określa się „schizmatykiem”. „Sekciarz” ma w
języku polskim jednoznacznie pejoratywną konotację i
języku polskim jednoznacznie pejoratywną konotację i
długo, bo do końca lat dziewięćdziesiątych XX wieku
długo, bo do końca lat dziewięćdziesiątych XX wieku
oznaczał właściwie fanatyka i odstępcę. Podobnie jak
oznaczał właściwie fanatyka i odstępcę. Podobnie jak
„sekta”, choć już z mniejszym ładunkiem emocjonalnym. W
„sekta”, choć już z mniejszym ładunkiem emocjonalnym. W
społecznym odbiorze znaczenie słowa „sekciarz”, czyli
społecznym odbiorze znaczenie słowa „sekciarz”, czyli
człowiek rozbijający jedność, przeniosło się na słowo
człowiek rozbijający jedność, przeniosło się na słowo
„sekta”. Od ponad osiemnastu lat ujemny ciężar tego
„sekta”. Od ponad osiemnastu lat ujemny ciężar tego
pojęcia gwałtownie wzrósł.
pojęcia gwałtownie wzrósł.
Problemy z definicją
Problemy z definicją
Problem z definicją pojęcia „sekta” zaczął narastać, kiedy
Problem z definicją pojęcia „sekta” zaczął narastać, kiedy
ojcowie współczesnej socjologii wprowadzili termin „sekta”
ojcowie współczesnej socjologii wprowadzili termin „sekta”
na grunt nauk społecznych. Odtąd inaczej mówią o sektach
na grunt nauk społecznych. Odtąd inaczej mówią o sektach
naukowcy, a inaczej przedstawiciele światowych religii i
naukowcy, a inaczej przedstawiciele światowych religii i
najstarszych Kościołów. Socjologowie religii widzą w sekcie
najstarszych Kościołów. Socjologowie religii widzą w sekcie
pewien określony typ organizacji religijnych o
pewien określony typ organizacji religijnych o
alternatywnym charakterze.
alternatywnym charakterze.
Psychologowie religii uznają, że religie organizują się na
Psychologowie religii uznają, że religie organizują się na
dwa sposoby – jako Kościoły i sekty, odnosząc się do
dwa sposoby – jako Kościoły i sekty, odnosząc się do
chrześcijańskiego kręgu kulturowego, w którym prowadzi
chrześcijańskiego kręgu kulturowego, w którym prowadzi
się najwięcej badań nad religijnością alternatywną.
się najwięcej badań nad religijnością alternatywną.
Opierając się na powyższej konotacji, można wyszczególnić
Opierając się na powyższej konotacji, można wyszczególnić
następujące różnice pomiędzy Kościołem a sektą.
następujące różnice pomiędzy Kościołem a sektą.
Różnice pomiędzy pojęciami - „Kościół” a „sekta”
Różnice pomiędzy pojęciami - „Kościół” a „sekta”
•
Kościół jest „duży” a „sekta” mała. Religijność małej grupy jest
Kościół jest „duży” a „sekta” mała. Religijność małej grupy jest
inna niż dużego, parotysięcznego Kościoła. Dla sekty absolutną
inna niż dużego, parotysięcznego Kościoła. Dla sekty absolutną
podstawą egzystencji jest wspólnota, wspierających się oraz
podstawą egzystencji jest wspólnota, wspierających się oraz
znających wzajemnie osób.
znających wzajemnie osób.
•
O ile w Kościele członkowie znajdują się w przeważającej mierze
O ile w Kościele członkowie znajdują się w przeważającej mierze
„z urodzenia”, to do sekty trzeba wstąpić. Nawet dla
„z urodzenia”, to do sekty trzeba wstąpić. Nawet dla
wychowywanych w grupie dzieci, wymagany jest specjalny
wychowywanych w grupie dzieci, wymagany jest specjalny
ceremoniał, ryt, obrzęd „przyłączenia” do sekty. Jest ona
ceremoniał, ryt, obrzęd „przyłączenia” do sekty. Jest ona
bowiem typową społecznością opartą na umowie, a nawet
bowiem typową społecznością opartą na umowie, a nawet
formalnie zarejestrowaną i funkcjonującą niekiedy jako
formalnie zarejestrowaną i funkcjonującą niekiedy jako
stowarzyszenie.
stowarzyszenie.
Różnice pomiędzy pojęciami - „Kościół” a
Różnice pomiędzy pojęciami - „Kościół” a
„sekta” c.d.
„sekta” c.d.
•
O ile Kościół ma wykształconą i rozbudowaną hierarchię, to
O ile Kościół ma wykształconą i rozbudowaną hierarchię, to
w sekcie jej brak. Często wymienia się jako charakterystyczny
w sekcie jej brak. Często wymienia się jako charakterystyczny
dla sekty typ przywództwa charyzmatycznego. Jednak wiele
dla sekty typ przywództwa charyzmatycznego. Jednak wiele
małych, alternatywnych grup religijnych ma przywództwo
małych, alternatywnych grup religijnych ma przywództwo
kolegialne.
kolegialne.
•
Kościoły wiążą stan kapłański ze sprawowaniem sakramentów.
Kościoły wiążą stan kapłański ze sprawowaniem sakramentów.
Sekty raczej niechętnie zapatrują się na istnienie sakramentów
Sekty raczej niechętnie zapatrują się na istnienie sakramentów
na rzecz ceremoniału, kultu lub stopni wtajemniczenia.
na rzecz ceremoniału, kultu lub stopni wtajemniczenia.
•
Kościół wzywa swoich wiernych do świętości, ale wie, że
Kościół wzywa swoich wiernych do świętości, ale wie, że
człowiek jest z natury grzeszny i słaby. Nie stosuje zbyt ostrych
człowiek jest z natury grzeszny i słaby. Nie stosuje zbyt ostrych
sankcji za naruszenie norm postępowania. Sekty przeciwnie,
sankcji za naruszenie norm postępowania. Sekty przeciwnie,
starają się być niezwykle rygorystyczne. Jawią się jako
starają się być niezwykle rygorystyczne. Jawią się jako
społeczności „świętych”, „wybrańców” i „czystych” moralnie.
społeczności „świętych”, „wybrańców” i „czystych” moralnie.
Członkom sekt stawia się wysokie, radykalne wymagania
Członkom sekt stawia się wysokie, radykalne wymagania
etyczne.
etyczne.
Różnice pomiędzy pojęciami - „Kościół” a
Różnice pomiędzy pojęciami - „Kościół” a
„sekta” c.d.
„sekta” c.d.
•
Kościół, mimo pewnego napięcia ze światem zewnętrznym,
Kościół, mimo pewnego napięcia ze światem zewnętrznym,
ceni wartość niektórych idei niereligijnych. Podejmuje dialog
ceni wartość niektórych idei niereligijnych. Podejmuje dialog
z innymi religiami czy poglądami. Jest ekumeniczny. Za
z innymi religiami czy poglądami. Jest ekumeniczny. Za
ważne i potrzebne człowiekowi uznaje Kościół sport, naukę i
ważne i potrzebne człowiekowi uznaje Kościół sport, naukę i
rozrywkę. Sekty uznają świat za siedlisko zła. Skupiają
rozrywkę. Sekty uznają świat za siedlisko zła. Skupiają
uwagę wiernych niemal wyłącznie na wartościach religijnych,
uwagę wiernych niemal wyłącznie na wartościach religijnych,
uznając za niewskazane to, co od tych wartości odciąga.
uznając za niewskazane to, co od tych wartości odciąga.
•
Kościół raczej nie odwołuje się do odmowy służby wojskowej,
Kościół raczej nie odwołuje się do odmowy służby wojskowej,
czy przysięgania na wierność do ojczyzny lub oddawania
czy przysięgania na wierność do ojczyzny lub oddawania
szacunku symbolom narodowym. Sekty kwestionują sens
szacunku symbolom narodowym. Sekty kwestionują sens
uczestniczenia w tych zobowiązaniach.
uczestniczenia w tych zobowiązaniach.
•
Sekta zwykle uważa swoją prawdę religijną za wyłączną i
Sekta zwykle uważa swoją prawdę religijną za wyłączną i
jedyną. Nie podejmuje dialogu ekumenicznego. Neguje
jedyną. Nie podejmuje dialogu ekumenicznego. Neguje
nauczania Kościoła i poglądy oraz osiągnięcia nauki.
nauczania Kościoła i poglądy oraz osiągnięcia nauki.
Powyższe poglądy przedstawiono w wielkim uproszczeniu.
Powyższe poglądy przedstawiono w wielkim uproszczeniu.
Członkowie sekt żyją bliżej wokół swego sacrum. Ich życie
Członkowie sekt żyją bliżej wokół swego sacrum. Ich życie
religijne determinuje życie codzienne lub zawodowe. Inaczej
religijne determinuje życie codzienne lub zawodowe. Inaczej
bowiem formuje się sekta inaczej Kościół.
bowiem formuje się sekta inaczej Kościół.
W małych grupach religijnych istnieje znacznie mniejsza
W małych grupach religijnych istnieje znacznie mniejsza
anonimowość wyznawców oraz zauważa się znacznie
anonimowość wyznawców oraz zauważa się znacznie
intensywniejszą kontrolę charyzmatycznych przywódców lub
intensywniejszą kontrolę charyzmatycznych przywódców lub
ciał kolegialnych nad członkami sekt. Brak w nich elementu
ciał kolegialnych nad członkami sekt. Brak w nich elementu
wolności woli. Człowiek często zostaje zniewolony, aby pod
wolności woli. Człowiek często zostaje zniewolony, aby pod
rygoryzmem moralnym, oddać się służeniu swoim
rygoryzmem moralnym, oddać się służeniu swoim
przywódcom.
przywódcom.
Sekty to przede wszystkim małe grupy, o strukturze w której
Sekty to przede wszystkim małe grupy, o strukturze w której
zauważa się podział na ciało kierujące, nadzorujące,
zauważa się podział na ciało kierujące, nadzorujące,
teokratyczne
teokratyczne
i niewielką grupkę wiernych. W takiej grupie człowiek nie
i niewielką grupkę wiernych. W takiej grupie człowiek nie
pozostaje anonimowy. Jest zawsze kimś rozpoznawalnym.
pozostaje anonimowy. Jest zawsze kimś rozpoznawalnym.
Większość sekt formuje się na klimacie rzekomej miłości,
Większość sekt formuje się na klimacie rzekomej miłości,
sympatii i zrozumienia.
sympatii i zrozumienia.
Co znaczy przymiotnik „mała” grupa religijna? Klasycy socjologii
Co znaczy przymiotnik „mała” grupa religijna? Klasycy socjologii
sekt wskazują, że powinno być to grono, które tworzy relacje
sekt wskazują, że powinno być to grono, które tworzy relacje
bezpośrednie, osobowe. Zakłada się, że ludzie witają się przed
bezpośrednie, osobowe. Zakłada się, że ludzie witają się przed
spotkaniem, żegnają, a religijna treść ich społeczności znajduje
spotkaniem, żegnają, a religijna treść ich społeczności znajduje
przedłużenie w niereligijnym, z zewnętrznego punktu widzenia,
przedłużenie w niereligijnym, z zewnętrznego punktu widzenia,
kontekście.
kontekście.
Wyraźny mechanizm kontroli wspólnoty, polega na wzajemnym
Wyraźny mechanizm kontroli wspólnoty, polega na wzajemnym
zainteresowaniu sobą, a nawet elementami donosu na
zainteresowaniu sobą, a nawet elementami donosu na
współbraci do ciała kierowniczego.
współbraci do ciała kierowniczego.
Zauważa się prawidłowość. Otóż sekty z biegiem czasu
Zauważa się prawidłowość. Otóż sekty z biegiem czasu
poddawane są procesowi instytucjonalizacji i stają się
poddawane są procesowi instytucjonalizacji i stają się
Kościołami.
Kościołami.
Często sekty (te chrześcijańskie) uznają ten proces za swój
Często sekty (te chrześcijańskie) uznają ten proces za swój
triumf, odnosząc się do księgi NT Dziejów Apostolskich, która
triumf, odnosząc się do księgi NT Dziejów Apostolskich, która
jest opisem życia pierwszej gminy. Odrzucając kompromis
jest opisem życia pierwszej gminy. Odrzucając kompromis
Kościołów ze światem, wzorują się na nowotestamentowym
Kościołów ze światem, wzorują się na nowotestamentowym
radykalizmie.
radykalizmie.
Sekta jest bardziej postawą religijną niż doktryną wiary, jak
Sekta jest bardziej postawą religijną niż doktryną wiary, jak
zauważają religioznawcy. Jest organizacją teokratyczną,
zauważają religioznawcy. Jest organizacją teokratyczną,
niekiedy
niekiedy
o dostrzegalnym autorytaryzmie jej przywódców. Brak w niej
o dostrzegalnym autorytaryzmie jej przywódców. Brak w niej
demokracji i wolności słowa dla szeregowego wyznawcy.
demokracji i wolności słowa dla szeregowego wyznawcy.
Sekty atakują nauczania Kościoła, sprzeciwiają się jego
Sekty atakują nauczania Kościoła, sprzeciwiają się jego
hierarchii, podejmując jednokierunkową polemikę na łamach
hierarchii, podejmując jednokierunkową polemikę na łamach
swoich czasopism lub pozycji wydawniczych.
swoich czasopism lub pozycji wydawniczych.
W historii, od starożytności, zawsze obecny był proces
W historii, od starożytności, zawsze obecny był proces
schizmy, odrzucenia łączności z pierwotną religią, poprzez
schizmy, odrzucenia łączności z pierwotną religią, poprzez
kształtowanie się licznych ruchów kontestatorskich.
kształtowanie się licznych ruchów kontestatorskich.
W wieku XX ukształtowała się forma kultu, wokół którego
W wieku XX ukształtowała się forma kultu, wokół którego
zawiązały się parareligijne ruchy alternatywne o amorficznej,
zawiązały się parareligijne ruchy alternatywne o amorficznej,
luźnej i mało zwartej strukturze, funkcjonujące wokół zespołu
luźnej i mało zwartej strukturze, funkcjonujące wokół zespołu
ideologii New Age. Kultami w tym ujęciu są niekonwencjonalne
ideologii New Age. Kultami w tym ujęciu są niekonwencjonalne
praktyki medyczne, astrologia, joga, ruch ukrytego potencjału
praktyki medyczne, astrologia, joga, ruch ukrytego potencjału
człowieka, ruchy neopogańskie, a nawet akcenty sataniczne.
człowieka, ruchy neopogańskie, a nawet akcenty sataniczne.
Wokół New Age powstawały i funkcjonowały (oraz funkcjonują
Wokół New Age powstawały i funkcjonowały (oraz funkcjonują
nadal) ideologie: feminizmu, Ery Wodnika, Ery Wenus,
nadal) ideologie: feminizmu, Ery Wodnika, Ery Wenus,
wegetarianizmu, weganizmu, pacyfizmu, ekologizm,
wegetarianizmu, weganizmu, pacyfizmu, ekologizm,
radykalizmu światopoglądowego, ateizmu i deizmu, idee
radykalizmu światopoglądowego, ateizmu i deizmu, idee
Nowej Lewicy, idee lewicowo – libertariańskie,
Nowej Lewicy, idee lewicowo – libertariańskie,
konsumpcjonizmu, seksizmu, mit UFO
konsumpcjonizmu, seksizmu, mit UFO
i zjawisk paranormalnych.
i zjawisk paranormalnych.
Podejmują one rozbrat z dominującym w danej kulturze
Podejmują one rozbrat z dominującym w danej kulturze
wzorcem kulturowym, a swoje cele indywidualne wysuwają na
wzorcem kulturowym, a swoje cele indywidualne wysuwają na
plan pierwszy. Przykładowo zamiast elementu zbawienia,
plan pierwszy. Przykładowo zamiast elementu zbawienia,
pojawia się rzekomy rozwój psychofizyczny jednostki i
pojawia się rzekomy rozwój psychofizyczny jednostki i
rzekome jej wyzwolenie spod „panowania wrogiej doktryny”.
rzekome jej wyzwolenie spod „panowania wrogiej doktryny”.
Obecnie słowo „sekta” zastępowane jest pojęciem „nowego,
Obecnie słowo „sekta” zastępowane jest pojęciem „nowego,
wolnego, alternatywnego ruchu religijnego lub grupy
wolnego, alternatywnego ruchu religijnego lub grupy
religijnej”.
religijnej”.
Problem zagrożeń
Problem zagrożeń
i niebezpieczeństw ze strony
i niebezpieczeństw ze strony
sekt
sekt
Nagłaśniane przez światowe i polskie media nadużycia
Nagłaśniane przez światowe i polskie media nadużycia
zasady wolności religijnej, jakie miały miejsca w sektach i
zasady wolności religijnej, jakie miały miejsca w sektach i
nowych rurach religijnych, wymusiło na społeczeństwach i
nowych rurach religijnych, wymusiło na społeczeństwach i
prawie międzynarodowym uważniejszą kontrolę i
prawie międzynarodowym uważniejszą kontrolę i
obserwację tych wspólnot.
obserwację tych wspólnot.
Pojawiły się jednak pytania: jak, nie naruszając zasady
Pojawiły się jednak pytania: jak, nie naruszając zasady
wolności religijnej, stać na straży bezpieczeństwa
wolności religijnej, stać na straży bezpieczeństwa
obywateli?, jak być skutecznym w obronie jednostki przed
obywateli?, jak być skutecznym w obronie jednostki przed
nadużyciem, ale z drugiej strony pogodzić się z
nadużyciem, ale z drugiej strony pogodzić się z
dojrzałością, z odmiennym nieraz bolesnym dla rodziców
dojrzałością, z odmiennym nieraz bolesnym dla rodziców
wyborem drogi życiowej dzieci, stojącej
wyborem drogi życiowej dzieci, stojącej
w jaskrawym kontraście z europejskimi standardami
w jaskrawym kontraście z europejskimi standardami
kulturowymi?
kulturowymi?
W Polsce i na świecie działa szereg stowarzyszeń i ruchów,
W Polsce i na świecie działa szereg stowarzyszeń i ruchów,
których celem jest zdecydowane przeciwdziałanie nie tylko
których celem jest zdecydowane przeciwdziałanie nie tylko
sekciarstwu, ale również i samym sektom.
sekciarstwu, ale również i samym sektom.
W 1995 roku decyzją Senatu UJ na Wydziale Filozoficznym
W 1995 roku decyzją Senatu UJ na Wydziale Filozoficznym
w Instytucie Religioznawstwa powstała Pracownia
w Instytucie Religioznawstwa powstała Pracownia
Dokumentacji Wyznań Religijnych w Polsce współczesnej.
Dokumentacji Wyznań Religijnych w Polsce współczesnej.
Kierował
Kierował
nią do 2007 roku prof. dr hab. Zbigniew Pasek, a obecnie
nią do 2007 roku prof. dr hab. Zbigniew Pasek, a obecnie
pracownię prowadzi dr Piotr Czarnecki.
pracownię prowadzi dr Piotr Czarnecki.
Pracownia gromadzi oraz zbiera rzetelne informacje na temat
Pracownia gromadzi oraz zbiera rzetelne informacje na temat
funkcjonujących w Polsce Kościołów, związków wyznaniowych,
funkcjonujących w Polsce Kościołów, związków wyznaniowych,
nowych ruchów religijnych. Prowadzi również dane
nowych ruchów religijnych. Prowadzi również dane
statystyczne,
statystyczne,
które przesyła do Ministerstwa Spraw Wewnętrznych
które przesyła do Ministerstwa Spraw Wewnętrznych
i Administracji. Jej celem jest bieżące opracowanie mapy
i Administracji. Jej celem jest bieżące opracowanie mapy
wyznaniowej współczesnej Polski i religijności Polaków.
wyznaniowej współczesnej Polski i religijności Polaków.
Praca na wyeliminowaniem nadużyć ze strony sekt, które
Praca na wyeliminowaniem nadużyć ze strony sekt, które
zdarzają się wśród nowych ruchów religijnych i ruchów
zdarzają się wśród nowych ruchów religijnych i ruchów
kultowych, powinna oprzeć się o grunt dowodów, które będą
kultowych, powinna oprzeć się o grunt dowodów, które będą
mogły stanowić przedmiot procesu sądowego. Należy sobie
mogły stanowić przedmiot procesu sądowego. Należy sobie
zdać jednak sprawę, jak trudno uchwycić prawu stosowanie
zdać jednak sprawę, jak trudno uchwycić prawu stosowanie
nieuczciwych metod przymusu psychicznego (obecnego nie
nieuczciwych metod przymusu psychicznego (obecnego nie
tylko w religii, ale też w reklamie i w polityce np. przekaz
tylko w religii, ale też w reklamie i w polityce np. przekaz
podprogowy).
podprogowy).
Ilość nadużyć ze strony nowych ruchów religijnych maleje, jeśli
Ilość nadużyć ze strony nowych ruchów religijnych maleje, jeśli
państwo przejmie kontrolę nad finansami działalności grupy.
państwo przejmie kontrolę nad finansami działalności grupy.
Jeśli jawny staje się obieg pieniądza w danej grupie, ilość
Jeśli jawny staje się obieg pieniądza w danej grupie, ilość
ewentualnych nadużyć także maleje.
ewentualnych nadużyć także maleje.
Źródłem nadużyć ze strony sekt jest niepohamowana ambicja
Źródłem nadużyć ze strony sekt jest niepohamowana ambicja
ich przywódców. Nadużycia finansowe, moralne, znęcanie się
ich przywódców. Nadużycia finansowe, moralne, znęcanie się
nad niepokornymi. Lider staje się oszustem, a jego wierni mają
nad niepokornymi. Lider staje się oszustem, a jego wierni mają
rozchwianą psyche, decydując się np. na samookaleczenie.
rozchwianą psyche, decydując się np. na samookaleczenie.
Kryteria rozpoznawania
Kryteria rozpoznawania
szkodliwych grup religijnych.
szkodliwych grup religijnych.
Nowe wyznania
Nowe wyznania
w Polsce po 1989 roku
w Polsce po 1989 roku
W Polsce do 1989 roku było zarejestrowanych około 30
W Polsce do 1989 roku było zarejestrowanych około 30
związków wyznaniowych. W listopadzie 1997 roku było ich
związków wyznaniowych. W listopadzie 1997 roku było ich
136. Obecnie w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i
136. Obecnie w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i
Administracji zarejestrowanych jest 15 Kościołów,
Administracji zarejestrowanych jest 15 Kościołów,
funkcjonujących na mocy odrębnych ustaw wobec państwa
funkcjonujących na mocy odrębnych ustaw wobec państwa
oraz 150 wpisanych do rejestru MSWiA Kościołów i związków
oraz 150 wpisanych do rejestru MSWiA Kościołów i związków
wyznaniowych.
wyznaniowych.
Tolerancja i wolność religijna, które po 1989 roku stały się
Tolerancja i wolność religijna, które po 1989 roku stały się
jednym z elementów naszej państwowości, niosły także
jednym z elementów naszej państwowości, niosły także
rozmaite zagrożenia. Jednak klasyfikowanie wszystkich
rozmaite zagrożenia. Jednak klasyfikowanie wszystkich
związków religijnych jako sekty, może również uczynić wiele
związków religijnych jako sekty, może również uczynić wiele
szkód. Według Konstytucji i Deklaracji Praw Człowieka nie
szkód. Według Konstytucji i Deklaracji Praw Człowieka nie
możemy odmawiać nikomu prawa do własnego życia
możemy odmawiać nikomu prawa do własnego życia
religijnego. Stanowczo lepiej jest uwrażliwić społeczeństwo
religijnego. Stanowczo lepiej jest uwrażliwić społeczeństwo
na rzeczywiste zagrożenia.
na rzeczywiste zagrożenia.
Istnieje opracowanych 9 kryteriów rozpoznawania szkodliwości
Istnieje opracowanych 9 kryteriów rozpoznawania szkodliwości
destrukcyjnych grup religijnych. Oto one:
destrukcyjnych grup religijnych. Oto one:
•
Czy władza przywódcy grupy jest nieograniczona?
Czy władza przywódcy grupy jest nieograniczona?
•
Czy w grupie kładzie się nacisk na gromadzenie pieniędzy?
Czy w grupie kładzie się nacisk na gromadzenie pieniędzy?
•
Czy jednostka ma prawo w każdej chwili zrezygnować z
Czy jednostka ma prawo w każdej chwili zrezygnować z
członkostwa?
członkostwa?
•
Czy pewne elementy doktryny ruchu są przedstawiane inaczej
Czy pewne elementy doktryny ruchu są przedstawiane inaczej
na początku zaangażowania, niż po pewnym okresie
na początku zaangażowania, niż po pewnym okresie
uczestnictwa?
uczestnictwa?
•
Czy grupa nie utrudnia swoim członkom kontaktów z rodzinami?
Czy grupa nie utrudnia swoim członkom kontaktów z rodzinami?
•
Czy istnieje obowiązek zakładania rodzin wewnątrz grupy?
Czy istnieje obowiązek zakładania rodzin wewnątrz grupy?
•
Czy istnieje ograniczenie dopływu informacji ze świata? czy
Czy istnieje ograniczenie dopływu informacji ze świata? czy
istnieje kontrola życia rodzinnego członków?
istnieje kontrola życia rodzinnego członków?
•
Czy da się zauważyć postawa wrogości wobec świata?
Czy da się zauważyć postawa wrogości wobec świata?
•
Czy grupa jest wrogo nastawiona do kształcenia?
Czy grupa jest wrogo nastawiona do kształcenia?
W Polsce komunistycznej państwo prześladowało Kościół jak i
W Polsce komunistycznej państwo prześladowało Kościół jak i
zarówno związki wyznaniowe. Nie wyrażało zgody na
zarówno związki wyznaniowe. Nie wyrażało zgody na
rejestrację licznych grup wyznaniowych. Stosowało represję i
rejestrację licznych grup wyznaniowych. Stosowało represję i
inwigilację wobec środowisk kościelnych i religijnych. Nad
inwigilację wobec środowisk kościelnych i religijnych. Nad
funkcjonowaniem wspólnot czuwał Urząd do Spraw Wyznań
funkcjonowaniem wspólnot czuwał Urząd do Spraw Wyznań
oraz Ministerstwo Spraw Wewnętrznych, Urząd i Służba
oraz Ministerstwo Spraw Wewnętrznych, Urząd i Służba
Bezpieczeństwa Departament IV Nierzymskokatolicki III.
Bezpieczeństwa Departament IV Nierzymskokatolicki III.
Obecnie lawinowo wzrosła liczba formalnie funkcjonujących
Obecnie lawinowo wzrosła liczba formalnie funkcjonujących
związków wyznaniowych. Niektóre z nich funkcjonują na mocy
związków wyznaniowych. Niektóre z nich funkcjonują na mocy
stowarzyszeń o charakterze filantropijnym.
stowarzyszeń o charakterze filantropijnym.
Większość związków wyznaniowych ma rodowód protestancki,
Większość związków wyznaniowych ma rodowód protestancki,
a swoją doktrynę wywodzi z interpretacji Biblii (często
a swoją doktrynę wywodzi z interpretacji Biblii (często
błędnej). Istnieją też ruchy o charakterze orientalnym,
błędnej). Istnieją też ruchy o charakterze orientalnym,
związane z religiami Dalekiego i Bliskiego Wschodu.
związane z religiami Dalekiego i Bliskiego Wschodu.
Liczne ruchy religijne powstały wskutek „opuszczenia”
Liczne ruchy religijne powstały wskutek „opuszczenia”
macierzystych Kościołów protestanckich, tworząc nową,
macierzystych Kościołów protestanckich, tworząc nową,
odrębną strukturę.
odrębną strukturę.
Aby mogły one stać się samodzielnym podmiotem prawa
Aby mogły one stać się samodzielnym podmiotem prawa
wyznaniowego, muszą mieć od 1998 roku wymaganą liczbę
wyznaniowego, muszą mieć od 1998 roku wymaganą liczbę
100 członków wspólnoty.
100 członków wspólnoty.
Nowe ruchy religijne to środowisko bardzo wewnętrznie
Nowe ruchy religijne to środowisko bardzo wewnętrznie
zróżnicowane. Wśród nowych religii wiele minimalizuje
zróżnicowane. Wśród nowych religii wiele minimalizuje
religijny wymiar swej doktryny, akcentując działalność np.
religijny wymiar swej doktryny, akcentując działalność np.
charytatywną, połączoną ściśle z ekonomiczną aktywnością
charytatywną, połączoną ściśle z ekonomiczną aktywnością
założyciela. Nowe ruchy religijne, Kościoły i sekty stanowią
założyciela. Nowe ruchy religijne, Kościoły i sekty stanowią
obecnie nadal przedmiot badawczy nauk społecznych.
obecnie nadal przedmiot badawczy nauk społecznych.
Przykładowe nazwy nowych
Przykładowe nazwy nowych
ruchów religijnych w Polsce
ruchów religijnych w Polsce
•
Ruchy badackie,
Ruchy badackie,
•
Kościół Chrześcijański,
Kościół Chrześcijański,
•
Zbór Ewangelii Łaski,
Zbór Ewangelii Łaski,
•
Misja Łaski,
Misja Łaski,
•
Misja Pokoleń,
Misja Pokoleń,
•
Wspólnota Unitarian Uniwersalistów,
Wspólnota Unitarian Uniwersalistów,
•
Uczniowie Ducha Świętego,
Uczniowie Ducha Świętego,
•
Towarzystwo Świadomości Kryszny,
Towarzystwo Świadomości Kryszny,
•
Towarzystwo Rozwoju Duchowego (Joga),
Towarzystwo Rozwoju Duchowego (Joga),
•
Miasto Jezusa Chrystusa Jeruzalem Nowe,
Miasto Jezusa Chrystusa Jeruzalem Nowe,
•
Polski Ruch Neopogański,
Polski Ruch Neopogański,
•
Kościół Zjednoczenia,
Kościół Zjednoczenia,
•
Bractwo dla Poznawania Judaizmu,
Bractwo dla Poznawania Judaizmu,
•
Zakon Srebrnej Gwiazdy,
Zakon Srebrnej Gwiazdy,
•
Rodzimy Kościół Polski,
Rodzimy Kościół Polski,
•
Rodzimy Kościół Słowiański,
Rodzimy Kościół Słowiański,
•
Amway,
Amway,
•
Ruch Świadomości „Baba Ji”,
Ruch Świadomości „Baba Ji”,
•
Ruch Nowego Życia,
Ruch Nowego Życia,
•
Misja Buddyjska,
Misja Buddyjska,
•
Związek Duch i Moc
Związek Duch i Moc
•
Kościół Jezusa Chrystusa
Kościół Jezusa Chrystusa
Kościoły i związki wyznaniowe
Kościoły i związki wyznaniowe
w Tarnowie
w Tarnowie
•
Kościół Rzymskokatolicki,
Kościół Rzymskokatolicki,
•
Kościół Polskokatolicki,
Kościół Polskokatolicki,
•
Kościół Metodystyczny,
Kościół Metodystyczny,
•
Kościół Zielonoświątkowy,
Kościół Zielonoświątkowy,
•
Kościół Adwentystów Dnia Siódmego,
Kościół Adwentystów Dnia Siódmego,
•
Kościół Chrześcijan Baptystów,
Kościół Chrześcijan Baptystów,
•
Kościół Wolnych Chrześcijan,
Kościół Wolnych Chrześcijan,
•
Badacze Pisma Świętego,
Badacze Pisma Świętego,
•
Świadkowie Jehowy,
Świadkowie Jehowy,
•
Zbór Zielonoświątkowy „Pan jest moim Sztandarem”
Zbór Zielonoświątkowy „Pan jest moim Sztandarem”
•
a także kilka rodzin należących do krakowskiej parafii
a także kilka rodzin należących do krakowskiej parafii
ewangelicko – augsburskiej Św. Marcina
ewangelicko – augsburskiej Św. Marcina